Lögberg - 14.08.1947, Blaðsíða 5

LÖGBERG, FIMTUDAGINN 14. ÁGÚST, 1947
5

AMJ64MAL
IWENNA
Ritstjári: ÍNGIBJÖRG JÓNSSON
Íslenzka Elliheimilið,
Mountain, N. Dakota
LEST ÞÚ BÆKUR?
Þetta mun mörgum finnast
furðuleg spurning; Islendingum
er bókfýsnin í blóð borin og þeir
eiga því erfitt með að ímynda
sér að nokkur 'geti lifað sæmi-
legu menningarlífi án lesturs
góðra bóka. — Fyrir nokkru
síðan birtist grein í Winnipeg
Free Press er benti á það, hve
margt ungt fólk nú á dögum
les fáar eða engar bækur; var
sagt frá nemanda einum, er inn-
ritast hafði í kennaraskólann;
hann hafði ekki lesið eina ein-
ustu bók, utan þeirra, er náms-
fólk er skyldað til að lesa í skól-
unum til þess að ná prófum.
Sennilega mun þetta vera
einsdæmi — þess væri óskandi,
því ekki væri það álitlegt ef
margir framtíðar leiðtogar æsk-
unnar væru þannig gerðir eða
þannig uppaldir að þeir vildu
aldrei líta í bók. — “Blindur er
bóklaus maður”, að minsta kosti
verður sjóndeildarhringur þess
manns ærið þröngur er ekki
reynir að víkka hugarheim sinn
með lestri góðra bóka.
Ekki er hægt að ætlast til að
ungt fólk venjist því að lesa bæk
ur, ef ekki finnast bækur á
heimilum þeirra og ekkert bóka-
safn er í byggðarlagi þeirra. —
Sérhverri byggð er nauðsynlegt
að eiga bókasafn, er almenning-
ur á aðgang að.
Flestir þeirra íslendinga er
hér námu land, fluttu með sér,
að heiman lítil söfn góðra bóka.
Þær voru þeim fjársjóður er þeir
vildu síst án vera. Þeir stofn-
uðu og á fyrstu árum lestrarfé-
lög og komu upp. bókasöfnum
fyrir byggðarlög sín. Meginið
af bókunum í þessum söfnum
voru á íslenzku. Sum þessi fé-
lög og söfn eru enn við líði, en
önnur hafa lagst niður. Telja
sumir að ástæðan fyrir því að
fólk notar ekki söfnin og hlynn-
ir ekki að þeim eins og það áð-
ur gerði, sé sú, að það sé að
hætta að lesa íslenzku. Ekki er
víst að þetta sé rétt athugað, eða
því hafa þá ekki verið stofnuð
söfn enskra bóka til að taka við
af hinum gömlu bókasöfnum?
Allir geta lesið ensku. Mun ekki
ástæðan fyrir áhugaleysinu fyr-
ir bókasöfnunum vera sú, að
lestur góðra bóka á hverju mál-
inu sem er, sé að minka? — Ef
það er tilfellið, þá er fólkinu
menningarleg hætta búin.
Sætta foreldrar sig við að
unglingarnir lesi einungis
skrípablöð og ómerkilega ástar-
reyfara? Eina ráðið til þess að
koma í veg fyrir það, er að
veita þeim aðgang að góðum
bókum bæði á heimilinu og í
byggðarbókasafni. Ekkert byggð
arlag getur þrifist menningar-
lega án góðra bóka; það verður
að endurreisa og endurlífga
gömlu lestrarfélögin og bóka-
söfnin og bæta við þau nýjum
bókum bæði á íslenzku og
ensku; og stofna ný söfn, þar
sem engin eru fyrir hendi. Ef
að íslenzku landnámsmennirnir
gátu, þrátt fyrir alla sína erfið-
leika og fátækt, komið sér upp
stórum útláns-bókasöfnum, ætti
það ekki að vera ofvaxið afkom-
endum þeirra, sem miklu betur
eru efnum búnir, að feta í fót-
spor þeirra á þessu sviðr.
Bækur frá íslandi eru nú í
háu verði, en þó það sé erfitt
fyrir einstaklinga að kaupa
bækur þaðan, ætti það ekki að
vera ókleyft fyrir lestrarfélag að
kaupa merkustu bækurnar, sem
þar eru gefnar út, enda er aðal-
tilgangur lestrarfélaga sá að
byggðarmenn geti útvegað sér
í sameiningu þær bækur, er
þeir, sem einstáklingar, geta
ekki veitt sér. Sjálfsagt er að
bókasöfnin útvegi sér sem flest-
ar af þeim bókum, sem gefnar
eru út af Vestur-lslendingum,
og bækur, sem ritaðar eru á
ensku um Island og Islendinga.
Sennilega myndi það auka á
notkun íslenzku bókasafnanna
og laða yngra fólkið að þeim;
að bæta enskum bókum við
þau, það er líka sjálfsagt að
byggðarfólk hafi aðgang að ensk
urn bókum, engu síður en ís-
lenzkum. Enskar bækur eru ó-
dýrar í samanburði við hinar ís-
lenzku, ef þær eru ekki keyptar
í fyrstu útgáfu; enda gerist þess
ekki þörf; betra er að bíða og
vita hvort bókin er talin þess
virði að endurprenta hana. —
Margar bækur, sem út eru gefn-
ar, 'eru gleymdar áður en árið
er liðið. Endurprentuð bók er
venjulega miklu ódýrari en
fyrsta útgáfan, og þótt bókin sé
nokkra mánaða eða ára gömul,
þá er hún lesandanum sem ný,
hafi hann ekki lesið hana áður.
Margar ágætar bækur fást í
ódýrum vasaútgáfum í sterku
pappírsbandi. Þá er oft hægt að
fá tiltölul. nýjar bækur fyrir
lágt verð, sem stóru bókasöfn-
in í borgunum hafa haft fil út-
láns.
Áríðandi er að lestrafélagið
vandi val bókanna; farið er á
mis við tilgang félagsins ef bóka
hillur þess eru fyltar með
ómerkilegum reyfurum og lé-
legu bókarusli; nóg er af slíku
á boðstólum annarsstaðar. Bæk
urnar eru valdar í þeim tilgangi
að fræða og menta lesandann
eða að skemta og stytta honum
stundir. Bókasafnið ætti að
fullnægja báðum þessum þörf-
um.
Engin ástæða er til þess að
fyrirlíta allar þær bækur er
skemta og krefjast lítilla heila-
brota til að brjóta þær til mergj
ar. Eftir annríki og áhyggjur
dagsins er oft holt að dreifa
hugsuninni við lestur skemti-
legrar sögu eða æfintýra bókar.
Ef slíkar bækur eru eftir þekta
og viðurkenda höfunda, mun
lestur þeirra víkka sjóndeildar-
hringinn að einhverju leyti.
En varast ætti að einskorða val
bókanna við skáldsögur. Margt
fólk forðast að lesa fræðandi
bækur, vegna þess að það heldur
að þær séu afar leiðinlegar af-
lestrar, en slíkt er hin mesta
fjarstæða. Virkileikinn er oft
miklu furðulegri og jafnvel ótrú
legri en skáldsögnin; sannsögu-
legar bækur og fræðibækur eru
oft eins skemtilegar og skáldsög
ur, til dæmis góðar ferðasögur,
æfisögur, sagnfræðilegar sögur,
vísindabækur o. s. frv. Þá einu
sinni að lesandinn kynnist slík-
um bókum, mun hann hafa á-
nægju og nautn af þeim; þær
opna honum nýja heima, - þar
sem hann getur ferðast eftir
vild, heimsótt fjarlæg lönd,i
kynst merkum mönnum og kon-
um frá öllum öldum og því, sem
best hefir verið husgað og sagt
frá alda öðli.
Flestir hafa hug á því að
tryggja sig efnalega gegn ell-
inni; sá, sem á unga aldri ven-
ur sig á að lesa góðar bækur,
tryggir sig gegn mörgum leið-
inda- og einmanastundum á
efri árum; bækurnar eru vinir,
sem ekki bregðast.
Móðurmjólkin skattlögð
Alsstaðar stynja menn undir
skattabyrðunum. í Svíþjóð er
það gengið svo langt, að mæðr-
um, sem láta móðurmjólk til
móðurmjólkurstöðva, verða að
gefa tekjurnar af því upp til
skatts.
Áfram miðar og nær dregur
stöðugt takmarkinu að Gamal-
menna heimilið sem byggja á
að Mountain N. Dakota rísi full
búið til þess að byrja sitt göfuga
starf að veita skjól skjóllaus-
um.
Byggingarmeistarinn J. B.
Stephanson frá Moose Jaw,
Sask, Canada, hefir nú fullgert
uppdrætti byggingarinnar með
öllum tilsvarandi útskýringum
og nefndin er reiðubúin að bjóða
út bygginguna, undir eins og
efni og fagmenn verða nógir að
fá, en sem stendur er eiginlega
hvoru tveggja ófáanlegt.
Staðurinn hefir verið valinn.
Skógarlundur á hæðinni sunnan
við Mountain bæinn, þar sem
sér austur yfir dalinn og hina
undurfögru sléttu. Bæjarráð
Mountain er að vinna að full-
nægjandi vatns-innleiðslu fyrir
heimilið, og eftir útlitinu nú
verður byrjað á því verki á næst
unni. Staðurinn sem heimilið á
að standa á, er sex ekru blettur,
gefinn af Mr. og Mrs. Haraldi
Ólafssyni og Mr. og Mrs. W. H.
Hannesson, hvoru tveggja bú-
andi að Mountain.
Hægt, en stöðugt þó, koma
gjafirnar til heimilisins. — Hin
upprunalega upphæð sem í byrj
un þessarar hreyfingar var talin
fullnægjandi, vita nú allir að
sökum gífurlegrar verðhækkun-
ar á efni og vinnulaunum hrekk
ur ekki nema að meiru sé við
bætt. En svo hefir líka geta
okkar að gefa stóraukist. Þess
vegna vildum vér hvetja alla
vini og velunnara þessa fyrir-
tækis, hvort heldur þeir búa í
Bandaríkjunum eða Canada, að
halda áfram að senda okkur
gjafir sínar, eftir því sem efni
þeirra og ástæður leyfa. Allar
slíkar gjafir skyldu sendast til
féhirðis nefndarinnar Mr. J. E.
Petersen, Cavalier, N. Dakota.
Hann mun umsvifalaust senda
ykkur kvitteringu og hlýjustu
kveðjur okkar og allra þeirra
sem bera þetta mál fyrir brjósti.
Vér vitum að vér eigum marga
vini í Canada sem tengdir eru
æsku eða vinaböndum Dakota-
byggðinni, þar sem heimilið ó
að rísa “óbrotgjarn minnis-
varði”, já, marga vini sem eru
glöggskygnir á það, að hver ein
samtíð myndi standa höllum
fæti, ef fortíðin hefði ekkert að
undirstöðum unnið eða byggt, og
að vér í dag stæðum tækifæra-
litlir í baráttunni, ef ekki hefðu
aðrir á undan gengið. Þeir, sem
nú standa hlaðnir árum, en ekki
æfinlega gulli og grænum skóg-
um umkringdir. Ættum vér ekki
að skoða það gæfu tækifæri að
hlúa að “öldnum hlyni.”
Sérstakur minningarsjóður til
þess að heiðra nafn og minnmgu
Sveinbjörns Johnsonar fyrrum
dómsmálaráðherra N. Dakota
og síðar hæstaréttardómara, var
byrjaður af Guðmundi dómara
Grímssyni í Rugby, N. Dak., sem
er öllum íslendingum kunnur.
Margar og ágætar gjafir hafa
komið í þennan sjóð, ekki aðeins
frá íslendingum, heldur einnig
frá annara þjóða mönnum, vin-
um hins látna ágætismanns. —
Okkur er ljúft að benda á þetta
fyrirdæmi dómarans til þess, ef
menn vildu þannig heiðra Dr.
Johnson, eða minnast með gjöf-
um einhvers síns eigin, sem
fluzt hefir yfir móðuna miklu.
Mikla hjálp gætu og þeir vin-
ir okkar í hinum ýmsu sveitum
Norður-Ameríku veitt okkur, ef
þeir vildu gerast hvatningar-
menn þessa málefrtis í sveit
sinni og veita viðtöku gjöfum.
Þurfa þeir ekki annað en skrifa
Mr. Victor Sturlaugsson, skrif-
ara nefndarinnar eða þá til Mr.
F. M. Einarson, formanns nefnd
arinnar og biðja um kvitteringa
bækur- heimilisnefndarinnar. —
Skifarinn býr í Langdon, N. Da-
. kota, en formaðurinn að Moun-
tain, N. Dakota.
Ennþá viljum vér vinsamleg-
ast mælast til þess að þér styðjið
oss með gjöfum ykkar, svo að
sem allra fyrst verði hægt að
fullkomna verkið og ná takmark-
inu sem hefir verið sett. Látið
nöfn ykkar geymast í gjöfum til
Elliheimilisins. “What we do
for ourselves alone dies with
us, but what we do for others
lives on and on through bound-
less realms of Eternity.”
Vicior Siurlaugsson.
Konan: Hvað myndirðu gera,
ef ég myndi deyja?
Maðurinn: Sennilega það
sama og þú gerðir, ef ég myndi
deyja.
Konan: Það var svo sem auð-
vitað, að þú myndir ekki draga
það að gifta þig aftur.
Æfinminning
(Frh. af bls. 2)
í byggðinni og nutu þar móður-
legrar umhyggju.
Það var tekið til þess hvað
hann var nærgætinn og lipur við
börnin og þau eins samtaka að
greiða hvers annars götu. Nöt-
urlegur árekstur þektist ekki á
því heimili. Afleiðingin af þessu
húshaldi varð sú að börnin döfn
uðu og urðu mesta myndar fólk
og nytsamt 1 mannfélaginu. Þau
fengu öll sæmilega mentun, svo
þar hafa þau frjálsar hendur að
beita fyrir sig, og hafa notað það
sér til gagns.
Eftir komu hans til Akra vann
hann hjá E. J. Skjöld í 3 ár sem
þá hafði verslun þar. — 1921
keypti hann búðina og starf-
rækti hana og bréfhirðingu í 16
ár. Fyrir ómentaðan mann var
það ekki svo lítið Grettistak að
annast pósthús fyrir. “Uncle
Sam”. Hann lætur ekki draga
úr hendi sér einn eyri viljandi
eða óviljandi. Alt verður að vera
í jafnvægi, og það tóskt Begga
að leysa af hendi. 1937 seldi
hann verslunina og sló frá sér
erfiði og áhyggjum- að mestu
leyti, en lifði þó áfram í húsi
sínu unz 1942 að yngri sonur
hans gekk í herþjónustu.
Frá því hann lifði á landi sínu
skamt frá Svold tilheyrði hann
Péturs söfnuði og var öflugur
stuðningsmaður hans. Hann var
einnig viðriðinn ýms önnur fé-
lagsmál og kom alstaðar fram
ráðhollur meðlimur. Hann var
jafnlyndur og yfirlætislaus mað-
ur, glaðsinna og skemtinn heim
að sækja, dygðarríkur, gestrisinn
Islendingur sem við söknum úr
leiðangrinum. Eg heyrði konu í
Cavalier segja við bróður hans:
“Nú verður þú að koma til að
sjá mig fyrst hann getur það
ekki lengur. Hann var daglegur
gestur hjá mér og ég sakna hans
mikið.”
í Cavalier átti hann heima
hjá dætrum sínum til skiftis og
naut umönnunar þeirra sem
bezt mátti vera.
27. maí var útförin frá Presby
tera kirkjunni í Cavalier og var
stórheiðarleg í alla staði og fjöl-
menn. Séra E. H. Fáfnis flutti
kveðjuorðin. — Hvílurúmið er
Svold grafreitur.
6 börn lifa hann, 2 dóu ný-
fædd.
Nöfn þeirra í aldursröð þannig:
Sigríður, gift H. T. Hannesson
Mountain N. D.
Kristín, gift Joe Peterson í
Cavalier.
Þorvarður, giftur í Billings,
Montana.
Gunnlaugur, ógiftur í Cavalier.
Anna, gift Lloyd Doty, San
Diego, California.
Maria Pálína, gift F. S. Snow-
field, lögmanni í Cavalier.
Einn bróðir hans, Hallur kom
að heiman um aldamótin og
fluttist til Nýja Islands og dó
þar fyrir mörgum árum. Annar
hálfbróðir, dó í Winnipeg.
Á íslandi á hann 5 bræður á
lífi þegar síðast fréttist; Krist-
varður, Kristján, Sigurð Skjald-
berg, Þórarinn, allir í Reykja-
vík, og Þorsteinn, búandi á föð-
urleifð sinni Leikskálum, Dala-
sýslu.
Börnin harma fráfall síns.ást-
ríka umhyggjusama föður, sem
einnig gekk þeim í móðurstað í
mörg ár.
Allir sem þektu Begga kveðja
hann með þakklæti fyrir sóma-
samlega framkomu, samvinnu
og samferð í 60 ár.
Við þykjumst vissir og sláum'
fastri þeirri sannfæringu að:
Dauðinn er ábati öllum þeim
sem ellin er farin að buga,
og viljugir eru að halda heim,
héðan úr skugga í bjartari geim,
með eilífð og himin í huga.
SveitungL
— Eg hefi farið eftir þínum
ráðum og verið köld og ónærgæt
in við hann, en það er bara verst,
að ég hefi aldrei hitt hann síðan
við töluðumst við.
♦
Faðirinn sat fyrir hjá lítilli
dóttur sinni, sem var að reyna
að teikna hann, en árangurinn
varð ekki góður. Hún velti lengi
vöngum yfir „sköpunarverki”
sínu, og sagði loks:
— Eg held ég setji bara skott
á þetta og kalli það hund.
♦
Þjálfarinn: — Hvað er ridd-
araforingi?
Nýliðinn: — Riddaraforingi er
liðsforingi.
Þjálfarinn: — Já, en hver er
næst fyrir neðan hann.
Nýliðinn: — Hesturinn
Matutaba HVuíi
WESTERN MEADOWLARK—Sturnella neglecta
Distinctions—Unmistakable from any other species —
especially voice.
Striped brown above, lemon yellow throat, breast and
underpart with marked black gorget. Bill long and pointed.
Field Marks—Large size, brown back, yellow throat, breast
and underparts with black gorget and white outer tail
feathers, shown in flight. Song is remarkably clear,
musical and varied.
Nesting—Nest, usually arched over, of grasses on the
ground in the long grass.
Dislribution—Western North America. In Canada, the
southern prairies and southern British Columbia.
Though beautiful as a bit of colour, the Western Meadow-
lark derives most of its well-earned fame from its voice,
which rings rich, full and true over the open fields and
prairies. No words, syllables or musical notes can assist
the imagination of those who have not heard it. Its only
quality that can be well-expressed is its ventriloquistic
effect.
Economic Siatus—Valuable. In food habits it eats insects
chiefly, weed seeds and grain. It is a useful bird as well
as pleasing to the ear and eye.
This space contributed by
SHEA’S WINNIPEG BREWRY LTD
MD-195
Innköllunarmenn LÖGBERGS
Amaranth, Man B. G. Kjartanson
Akra, N. Dak
Backoo, N. Dakota.
Árborg, Man K. N. S. Fridfinnson
Árnes, Man M. Einarsson
Baldur, Man. O. Anderson
Bellingham, Wash. Árni Símonarson
Blaine, Wash. Árni Símonarson
Boston, Mass. Palmi Sigurdson
384 Newbury St.
Cavalier, N. Dak 1
Cypress River, Man O. Anderson
Churchbridge, Ssisk S. S. Christopherson
Edinburg, N. Dak Páll B. Olafson
Elfros, Sask Mrs. J. H. Goodmundson
Garðar, N. Dak Páll B. Olafson
Gerald, Sask C. Paulson
Geysir, Man K. N. S. Friðfinnson
Gimli, Man O. N. Kárdal
Glenboro, Man O. Anderson
Hallson, N. Dak Páll B. Olafson
Hnausa, Man. K. N. S. Fridfinnson
Husavick, Man. O. N. Kárdal
Langruth, Man .. John Yaldimarson
Leslie, Sask Jón ólafsson
Lundar, Man. Dan. Lindal
Mountain, N. Dak Páll B. Olafson
Point Roberts, Wash. S. J. Mýrdal
Riverton, Man K. N. S. Friðfinnson
Seattle, Wash. J. J. Middal
6522 Dibbie N.W., Seattle, 7, Wash. 4
Selkirk, Man Mrs. V. Johnson
Tantallon, Sask J. Kr. Johnson
Vancouver, B.C. F. O. Lyngdal
5975 Sherbrooke St., Vancouver, B.C.
Víðir, Man. K. N. S. Friðfinnson
Westbourne, Man Jón Valdimarson
Winnipeg Beach, Man. 0. N. Kárdal