Lögberg - 14.08.1947, Blaðsíða 7

LÖGBERG, FIMTUDAGINN 14. ÁGÚST, 1947
7
Minni landnema
Flutt að Lundar, Manitoba,
6. júlí 1947.
Eftir séra Albert E. Kristjánsson
Landnemar: — Eg sé þau,
mann og konu, standa hlið við
hlið, með hönd í hönd og horfa
yfir landnám sitt. Landnám? —
Nei, ekki ennþá. En þetta land
hafa þau fastráðið að nema. í
gær staðnæmdust þau á þessum
bletti og reistu lítinn laufskála
til að skýla sér fyrstu nóttina,
— tjölduðu til einnar nætur. Nú
skyldi starfið hafið að því, að
festa byggð sína og nema land-
ið. Margt hefði mátt lesa út úr
svip þeirra, og augum, þar sem
þau stóðu nú hlið við hlið að
morgni hins fyrsta dags og litu
yfir landnám sitt, — tilvonandi.
Hér dreymdu þau hinn mikla
draum landnemans: draum
um fagra, frjósama og friðsæla
sveit, þar sem þau og niðjar
þeirra áttu að búa og blessast.
Landkostir og lífsskilyrði voru
enn að mestu ókunn. Þess vegna
var draum þeirra engin tak-
mörk sett, fremur en víðáttu
hins mikla meginlands —
Ameríku. Vonir og óskir héld-
ust í hendur og dönsuðu léttfætt
ar út í ómælisgeiminn. En þeirra
var von heim aftur á sínum
tíma með fullar hendur gulls og
gersema.
En nú dugði ekki að eyða altof
löngum tíma í dagdrauma. Nú
varð að taka til óspiltra mál-
anna, ef óskir, vonir og draumar
áttu að rætast. Það var þá fyrst
að koma upp bjálkakofanum til
að skýla þeim fyrir vindi og
regni og þó einkum fyrir storm-
um, snjóum og frostum hins
komandi vetrar. Innan skams
var hið fyrsta heimili landnem-
anna reist. Að því búnu varð,
auk margs annars, að ná sam-
bandi við næsta nágrannan. Til
þess varð að ryðja götu gegnum
skóginn og brúa einhvern veginn
verstu keldurnar. Þeir mættust
á miðri leið, nágrannarnir, og
með því var fyrsta sporið stigið
til þess að mynda byggð, sem
síðar mátti nefna Álftavatns-
byggð, Grunnavatnsbyggð eða
hvað annað sem landnemunum
kynni að koma saman um.
Þessar byggðarsögur hafa nú
þegar verið sagðar og margar
þeirra skrásettar, þó langt sé
frá því að öll kurl séu kominn
þar til grafar enn. Sögur ein-
stakra landnema ganga enn í
munnmælum; nokkrar hafa ver
ið skráðar, en lang flestar þeirra
— og sjálfsagt sumar hinna
merkustu — eru, og verða til
eilífðar, aðeins til í vitund land-
nemans og þess Guðs, sem gaf
honum landið.
Eg sé þau, mann og konu, hlið
við hlið, með hönd í hönd, sitja
á mjúkum fjaðra-dívan, þöktum
dýru flaueli, í nýtísku húsi son-
ar síns og tengdadóttur. En síst
munu þeim nú hægindið mýkra
en bálkurinn með heydínunni,
er þau sváfu á í fyrsta bjálkakof
anum, sem þau byggðu í land-
námi sínu, því nú eru hendurn-
ar kreftar, bakið bogið, hárið
hvítt og þreytuverkir eftir uppi-
haldslaust, ævilangt erfiði, gagn
taka líkami þeirra. Augað er
orðið sljótt og andinn lamaður af
sorgum og raunum frumbyggj-
ans. Vonir, óskir og dagdraumar
æskuáranna og hinna fyrstu
starfsáranna, sem flest brást,
hafa nú vikið fyrir einni þrá,
þrá eftir hvíld í skauti jarðar
fyrir lúin bein og í faðmi allífs-
ins fyrir mædda og marg-
þreytta sál. Þó bregður tíðum
fyrir glampa í augum hinna
öldnu hjóna, er birtu slær á rún
ir þær er lífið hefir rist í andlit-
in. Þessi birta stafar frá ljúfum
minningum um margar glaðar
og góðar stundir, sem þau hafa
átt hvort með öðru og með sveit-
ungum sínum og það engu síð-
ur þó margir þeirra hvíli nú í
þeirri mold sem þeir höfðu löng
um vökvað með sveitardropum
sínum og tárum og sem bein
þeirra hafa nú helgað niðjum
þeirra um ár og aldir. Jú, þeir
áttu margar gleðistundir sam-
an, landnámsmennirnir og það
er mjög vafasamt að niðjar
þeirra njóti sannari eða meiri
lífsgleði en þeir. En gömlu
hjónin líta líka fram á veginn.
Þau eru saannfærð um það að
draumur þeirra um fegurra, full
komnara og sælla líf, eigi enn
fyrir sér að rætast og að
niðjar þeirra fái að njóta þess,
þó þeim auðnaðist það ekki. —
Þessi trú þeirra sættir þau að
fullu við alt sem þau verða að
líða, því það er hin mikla fórn,
sem þau hafa fúslega lagt á alt-
ari lífsins. Þau brosa hvort við
öðru og þrýsta fastar hvers
annars hönd. Nú vita þau að
Guð er góður og þau eru hon-
um þakklát fyrir það að velja sig
til þess að leggja fyrst manna
hendur að þeirri nýsköpun er
hann sjálfur hafði stofnað til.
Mönnum er nú orðið tamt að
hugsa sér landnemana sem á
margan hátt alveg sérstætt
fólk. Þetta er ekki að öllu leyti
rangt. Ekki svo að skilja, að til
landnámsins hafi valist fólk sem
öðru vísi Var gjört en það sem
almennt er. En landnámsstarfið
sjálft, þess sérstæðu hfskjör og
lífsskilyrði, höfðu sín áhrif. Um
leið og landneminn umskapaði
óbyggðina, og gjörði hana að
mannabústað, umskapaði óbyggð
in hann og gjörði úr honum
landnema, með sérstæðum ein-
kennum. Hún framkallaði hjá
honum ýmsar gáfur og mann-
dyggðir sem undir öðrum lífs-
skilyrðum, hefðu lítt eða ekki
gjört vart við sig. Og það er mik
il hætta á því að þessi sérkenni
deyi með honum, nema því að-
eins að við finnum ráð til þess
að finna enn ónuminn lönd, sem
heimta okkur til landnáms á ný.
Og þetta er ekki aðeins mögu-
legt heldur líka nauðsynlegt, ef
mannkynið á að þrífast á jörð-
unni.
Við höfum helgað þennan dag
minningunum um landnám og
landnámsmenn. Við finnum til
þess, að við stöndum í ómetan-
legri þakklætisskuld við þá menn
og þær konur, sem með elju
sinni og þrautseigju umsköpuðu
auðnina og breyttu henni í
blómlegar byggðir; sem mættu
sérhverri þraut og raun með dáð
og drenglund; sem lögðu fram
alt sem þeir höfðu til þess að
komandi kynslóðir mættu
byggja hið farsælara og full-
komnara þjóðlíf og mannlíf. Við
gjörum rétt og vel í því að halda
slíka hátíð sem þessa.
Eins og landnámsstríðið hefir
rist sínar djúpu rúnir, ekki að-
eins á ásjónu landnemans, held-
ur og í hug hans og hjarta, svo
hefir og landneminn rist óaf-
máanlegar rúnir á landið, sem
hann breytti úr óbyggð í manna-
byggð. Mannabyggð: það er
fyrirsögn þeirrar bókar sem
hann hefir letrað á landið. — í
dag vildum við gjarnan renna
gulli í þessar rúnir, gulli þakk-
lætis og djúprar virðingar. Þetta
gull á að bera birtu fram á ófar-
inn veg kynslóðanna. I ljósi þess
eigum við að sjá skírara hið
fyrirheitna land; land hins
mikla draums landnemanna. En
það land er óunnið enn. — Við
greiðum þakklætisskuld okkar
best með því, að taka saman
höndum um það, að gjöra sem
hlýjast og bjartast um þá sem
enn eru meðal okkar, alla þá
daga sem þeir eiga enn ólifaða.
Við heiðrum þá best með því, að
rækta í sjálfum okkur og halda
lifandi og starfandi þeim dyggð-
um og þeirri dáð sem einkendi
þá. Þeir hafa lokið sínu starfi.
Það er okkar að taka við því
starfi og halda áfram landnám-
inu þar til það er fullkomnað;
en það verður ekki fyr en þess-
ar byggðir og allar mannbyggð-
ir eru umskapaðar í fagrar, frjó-
samar og friðsælar sveitir, þar
sem niðjar þeirra og okkar geta
búið og blessast í friði og fullri
sátt hver við annan.
Eg sé þau, mann og konu,
standa hlið við hlið, með hönd
í hönd og horfa yfir landnám
sitt. En nú hefir það breitt sig
út.yfir alla jörðina. Það breiðist
út fyrir sjóniun þeirra eins og
“heilög Guðs ritning”, eins og
Matthias Jochumsson orðar
það. Nú eru andlit landnemanna
aftur slétt og æskufögur og
gleðibros leikur um þau, því nú
er stríðið unnið og takmarkinu
náð.
Þessi sýn á sér enn langan ald
ur, en hún á eftir að verða að
veruleika, og þá fyrst verður
skuldin við landnema borguð að
fullu.
Upp komast svik um síðir
Herra E. P. Jónsson: Ritstjóri
Lögbergs.
Kæri fornvinur!
Bestu þakkir fyrir gott og
gamalt. — Mér finst ég vera
knúður til að leita á náðir þín-
ar með ofurlitla þakklætis-
messu. Það er svo margt sem
gerist nú á dögum, sem setur
tilfinningarnar á hreyfingu, að
jafnvel ójörðuð lík eins og ég
langa til að láta til sín heyra.
Það er þá fyrst að ég vil leyfa
mér að þakka þér fyrir hinar
ágætu ferðalýsingar þínar, sem
allir undantekningarlaust ljúka
lofsorði á. Þær eru alveg ágæt-
ar. Sömuleiðis hefir þú skrifað
greinar í mannúðar áttina, sem
vakið hafa athygli almennings,
og einnig leyft í blað þitt ágæt-
um rithöfundum, svo sem Jón-
birni Gíslasyni og nú síðast séra
Albert Kristjánssyni. — Ræða
hans hefir vakið svo mikla eftir-
tekt, að það má segja að fólkið
standi í hópum með handapati
og ósköpum, svo að næstum
liggi við áflogum. Um mannfall
hefi ég þó enn ekki heyrt.
Sömuleiðis vil ég láta í ljós
undrun mína yfir ritmensku
konu þinnar á íslenzku máli, þar
sem hún er fædd og uppalin í
þessu landi, og hefir hlotið alla
sína menntun í enskum skól-
um. Slíkt mun vera fágætt.
Eg sný mér þá óskift að aðal-
efninu, sem er útvarpsræða
séra A. E. K. Það er tæpast of
sterklega til orða tekið þó mað-
ur segi, að hún sé óslitið lista-
verk. Efnið er í fylsta máta
tímabært. Meðferð efnisins er á-
gæt, og stílfærslan prýðileg. Öll
er ræðan sannleikanum sann-
kvæm. Eg efast um að hægt
væri að rengja eitt einasta orð
sem þar stendur. Allir standa
því á öndinni yfir því að hún
skyldi ekki fá aðgang í Heims-
kringlu, sem telur sig forsjón
frelsisins hjá okkur Vestur-ís-
lendingum.
Ræða séra A. E. K. er byggð
á þessum forsendum: að hlut-
verk kirkjunnar sé að flytja boð
skap friðarins, saannleikans og
mannúðarinnar, og vil ég nú
þessu til sönnunar tilfæra inn-
gangsorðin úr ræðu séra A.E.K.:
“Mér hefir ekki verið sagt
neitt fyrir um, hvað ég eigi að
tala hér í kvöld, eða hvernig
ég eigi að haga orðum mínum.
Þetta er í fullu samræmi við það
kenningarfrelsi, sem okkar
kirkja hefir frá öndverðu gjört
að grundvallaratriði”. — Enn-
fremur: “Eg get þó naumast
sagt að ég hafi valið ræðuefni
mitt í kvöld. Hitt mun réttara
að ég sé knúður til að tala um
eitt mál, vegna þess að það er
hið mest aðkallandi mál þessara
tíma, og um leið það mál sem
þyngst liggur á hugum og
hjörtum manna um heim allan.
Þetta mál er Friður á jörð”. —
Síðar í sömu grein: “En einkum
ætti kristin kirkja að skipa frið
armálunum efst á dagskrá sína.
Það er hennar verkefni, sérstak-
lega að hreinsa hið andlega
andrúmsloft af eitri haturs, tor-
tryggni og öfundar milli manna
og þjóða, og að afhjúpa vægðar-
laust hvers konar lýgi og róg-
burð er valda kunna því hugar-
fari er leiðir til slysa og tortím-
ingar”.
Ræðumaður heldur áfram:
“Þessi tími krefst þess af kirk;
Icelandic Canadian Club Requests
Original Musical Compositions
unnar mönnum að þeir flytji
Doðskap friðarins, sannleikans
og mannúðarinnar án ótta og
án undandráttar.”
Þessar eru máttarstoðirnar
undir ræðu séra A.E.K., og alt
annað í ræðunni eru aðeins auka
atriði til að styrkja þessar þrjár
aðalstoðir, nefnilega: að kirkj-
unni beri að flylja boðskap frið-
arins. sannleikans og mannúðar
innar.
Þetta getur Heimskringla ekki
verið þekt fyrir að láta sjást í
dálkum sínum, og gefur ritstjóri
hennar sterkar og veigamiklar
ástæður fyrir að leyfa ekki slíka
óhæfu í blaðið. Ástæðurnar eru
þessar: “Ástæðan fyrir því að
nefnd prédikun hefir ekki enn
verið birt í Heimskringlu er sú,
að forráðamenn eða stjórn
kirkjufélagsins hefir ekki enn
orðið sammála um það; vilja
sumir ekki viðurkenna hana
sem stefnu kirkjufélagsins, en
hún var í nafni þessarar nefnd-
ar flutt”. Heimskringla 23. júlí,
1947, bls. 4. —
Heiðvirðir lesendur eru beðn
ir að muna hvað það er sem
stjórn kirkjufélagsins vill ekki
viðurkenna, nefnilega: — Að
kirkjunni beri að flytja boðskap
friðarins, sannleikans og mann-
úðarinnar. Manni verður því á
að álíta að andstæður áminstra
orða, hljóti að vera stefna þess-
arar frjálslyndu stjórnarnefnd-
ar, nefnilega: að vernda mann-
dráp, rógburð og lýgi.
Fróðlegt væri að fá að vita,
hvaða setning eða setningar í
ræðu séra A.E.K. það eru, sem
stjórnarnefnd Únitara, kirkjufé-
lagsins getur ekki viðurkent
sem sína stefnu.
Einnig væri gaman að fá
upplýsingar um það, hverjir eru
hinir svörtu fuglar, sem í skugg
anum hýma og hafa það veglega
—!!— starf að bægja öllum heil-
brigðum hugsunum frá málgagni
félagsskaparins. Mér er það sér-
stakt ánægjuefni að ritstjórinn
hefir þar Svein kaupmann Thor
valdson undanskilinn. En hann
virðist hafa verið sá maðurinn,
sem álitinn er að ráði mestu um,
hverjum sé leyft að skrifa í blað
ið, og honum því einum kent um
hið óþolandi þröngsýni, sem náð
hefir haldi á stefnu blaðsins.
Ekki má það undir höfuð
leggjast'að þakka “kaupmönn-
unum á Sargent” fyrir að hafa
sýnt þann drengskap og hug-
dirfð, að gangast fyrir því að
ræða séra A.E.K. fengi að líta
dagsljósið.
Séra. A.E.K. og “kaupmönnun
um á Sargent” er það algjörlega
að þakka, að fengist hefir sönn-
un fyrir því, hve óhæfir þeir
menn eru, sem Heimskringla hef
ir til að dæma um, hvað skuli
vera tekið í blaðið og hvað ekki.
Fyrir atbeina þessara manna
— “kaupmannanna á Sargent”
og séra A.E.K. — er nú vitan-
legt að ræða séra A.E.K. var
léttvæg fundin, og dæmd til
dauða af hæstarétti. Heims-
kringlu, og hefir þetta tilfelli
sýnt almenningi hvers konar
vara það getur verið, sem mæt-
ir sömu afdrifum vikulega á
skrifstofunni. Ef til vill hafa
margar ræður, sem hafa jafn
gilt ræðu séra A.E.K., látið líf
sitt í ruslakörfu ritstjórans.
The Icelanndic Canadian Club
is planning to compile for
publication examples of all
original musical compositions,
published or unpublished, writ-
ten by persons of Icelandic
extraction in North America: —
This project includes those who
came from Iceland in their
youth, as well as those born on
this continent. Biographical
sketches of the composers will
be included in the published
book.
Historically and culturally
it is of the utmost importance
to preserve for posterity the
achievements of our people in
the field of music, no less than
in other fields of Art; and we
feel sure that we will have the
whole-hearted co-operation of
the public in this work so that
we may accomplish the desired
end.
While there are a number of
people who have done credit-
able work in this field and who
have gained some recognition,
we know there are others who
may not have had -the oppor-
tunities to develope this parti-
cular talent, but who have
nevertheless had the urge to
create something, even though
it be in a very primary form.
These people we wish to reach,
as well. The variou degrees
expression have their signifi-
ance to this extent: they mani-
fest potentialities and how
wide-spread this talent lies
among our people. The know-
ledge and understanding of this
heritage may spur future gene-
rations on to widen their
activities, and cultivate a true
appreciation of music.
We therefore, appeal to
every one to help us to collect
all the material necessary to
make this record full and
complete. If you know of any-
one who has expermented in
musical composition, but has
been too timid to let it be known,
please be kind enough to give
us that information. Also, will
relatives and friends of com-
posers, who have passed on,
kindly give us the necessary de-
tails.
The compiled record will
contain only one selection from
each composer. We are enclosing
a form to be filled in by com-
posers or possessors of origin’al
compositions. If the Icelandic
name has been anglicized please
give both Icel and English
names, as for example Bjarni
(Barny).
PLEASE SEND A GOOD
HEAD PHOTOGRAPH.
Kindly submit all materiáls,
before Aug 15th. We would
appreciate an immediate reply
stating your intention and (or)
Information.
The Committee
Mrs. Louise Guðmunds, Chair-
man. Mrs. G. Kay Palmer, 690
Strathcona St. Winnipeg. Mrs.
Lena Richardson, 851 Home St.
Winnipeg.
FORM FOR COMPOSERS
OF MUSICAL COMPOSITION
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
10.
11.
Give full name of composer,
including (if) anglicized.
Date of Birth.
If deceased, date of demise.
Place of Birth.
Locality, past and present.
(a) If married, give hus-
band’s or wife’s name. (b)
Single? (c) Give names óf
parents, including some
history.
State vocation, past and
present.
State musical training (har-
mony, instrumental, vocal.)
(a) State number of com-
positions published. (b)
Name of Publisher. (c)
Number of unpublished
compositions.
State written arrangements,
either as part songs, piano,
accompaniments or or-
chestral arrangements.
(a) State if composer has
held office in any musical
organizations. (b) Positions
held, if any (Teacher, mem-
ber of Orchestra or Choir.)
Give Titles and number of
Compositions, submitted,
send SIX compositions if
possible. — NOTE: —Com-
positions will be returned.
Please enclose return
postage.
KINDLY SUBMIT A GOOD
PHOTOGRAPH.
Print your name and address
on each composition and please
send Compositions by REGIS-
TERED MAIL not later than
August 15th., To: — Mrs. G. Kay
Palmer, 690 Strathcona St.,
Winnipeg, Manitoba, Canada.
— Mrs. Lena Richardson. 851
Home St., Winnipeg, Manitoba,
Canada.
Use Separale Sheet for Any
Answers of Lenglh and Please
Reply Immediately.
12.
Bónri úr Vermontfylki fór í
ferðalag til Boston. Einhver
spurði hann, hvernig honum
hefði litist á borgina.
— Borgin er falleg, en íbúarn-
ir eru óheiðarlegir, svaraði
hann.
— Óheiðarlegir. Af hverju
heldurðu það?
— Eg skal segja þér, ég keyti
títuprjónabréf, sem á stóð:
“Fimm hundruð prjónar fyrir
tíu cent”. Á leiðinni heim í lest-
inni taldi ég þá, og það vantaði
ellefu upp á.
Þegar litið er til baka, er sárt
til þess að hugsa að maður skuli
hafa verið í hugsunarleysi að
styðja að því að þetta afturhald
gæti þroskast óáreitt í skuggan-
um, sem enga vansæmd telur
sér í því að auglýsa í málgagni
sínu að þeir telji óheppilegt að
flytja boðskap friðarins, sann-
leikans og mannúðarinnar. En
sökum þess boðskapar sem felst
í þessum orðum var ræðu séra
A.E.K. boluð út úr blaðinu.
Hér á vel við að tilfæra nokk-
ur orð eftir vel metinn og gáfað-
ann Únitara-prest — séra H.E.J.
— Hann segir í Brautinni, 4. ár,
1947, bls. 11: “Getur nokkur ver-
ið svo guðlaus að hann treysti
sér til að verja það fyrirkomu-
lag, sem byggist á hernaði”. —
Það virðist sem Heimskringla
sé búin að gleyma tilgangi til
veru sinnar. Flestir af okkur
höfum álitið að hún hafi verið
stofnuð í þeim tilgangi að færa
lesendum sínum sannar og rétt-
ar fréttir af því sem gerist á með
al íslendinga, en ekki til þess að
leggja blessun sína yfir skoðan-
ir einhvers svart fugls, sem
stendur í skugganum, gargandi
og lemjandi vængjum, ef einhver
mannúðleg skoðun berst að blað-
inu.
Að sönnu er ritstjóra Heims-
kringlu stór vorkunn þó hann
vilji síður eyða miklu af hinu
dýrmæta rúmi blaðsins fyrir
smáatriði eins og að boða frið á
jörðu, mannúð og sannleiksást,
þar sem hann vinnur svo dyggi-
lega að því að fræða okkur um
galla kommúnismans og rúss-
nesku þjóðarinnar yfirleitt. Það
gæti bætt úr skák, ef ritstjórinn
hugsaði út í það að flestir af okk
ur lesendunum höfum einhvern
radiogarm sem telur ekki eftir
sér að láta okkur vita um það
sem miður fer hjá Rússanum.
Jónas Pálsson
3347 East 29th Ave. Vanvouver
B. C.