Lögberg - 29.01.1948, Blaðsíða 4

4
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 29. JANÚAR, 1948
--------HoBbcrg----------------------
0«flS at hv©m fimtuda* af
THI COLUMBIA PRESS, LIMITED
695 Sargent Ave., Winnipeg, Manitoba
UtanAakrlft rltatjörana:
KDITOR LÖGBERG
l»t Sargent Av»., Winnipeg, Ma.n
Ritstjóri: EINAR P. JÓNSSON
Verð $3.00 um árið—Borgist fynrfran,
Tha "Lögberír" la prlnted and pubilahed by
Tha Columbia PreM, Llmited, 695 SargeiU
Avanua, WinnJpa*, Manitoba, Canada
Authorized aa-S x-ond Claas Mail,
Poat Offiee Dept., Ottawa.
PHONl Í1 »0*
Fögur ummæli
um Hjálmar A. Bergman
Hér fara á eftir þrenn ummæli um
mæli um hinn nýlátna yfirréttardóm-
ara, Hjálmar A. Bergman, er bera því
fagurt vitni hvers trausts og álits hann
naut hjá s^,mferðamönnum sínum.
Þegar Mr. Bergman var kjörinn
heiðursdoktor í lögum við Manitobahá-
skólann þann 15. október síðastliðinn,
komst formaður háskólaráðs, Mr. W. J.
Parker, þannig að orði:
“Það er Ijúft hlutverk fyrir mig, að
kynna Bergman dómara, sem nú er í
þann veginn að verða sæmdur heiðurs-
doktorsgráðu í lögum við Manitobahá-
skólann; mann, sem vegna hæfileika
sinna og kosta var þessarar viðurkenn-
ingar löngu verður eins og mér er per-
sónulega kunnugt um af margra ára
samstarfi við hann í háskólaráðinu; en
finni ég til undrunar yfir hinum mörgu
sigrum hans á braut námsins og sér-
fræðinnar, skilst mér í rauninni því bet-
ur, hve óviðjafnanleg skarpskygni hans
var á vettvangi umboðsstjórnar og hve
glæsilegt menningartillag hans til sam-
ferðasveitarinnar var.
Hjálmar A. Bergman var fæddur að
Garðar, North Dakota, árið 1881. Virð-
ingarstigin á glæsilegum námsferli
hans voru mörg; hann lauk stúdents-
prófi 18 ára að aldri við Luther College
í Iowaríkinu. Árið 1903 útskrifaðist
hann með lofsamlegum vitnisburði í
lögum frá North Dakota-háskólanum,
og þó hann þá væri eigi nema 21 árs,
hlaut hann þegar málaflutningsleyfi í
fæðingarríki sínu og fékk brátt á sig
mikið orð sem afburða lögfræðingur.
Um haustið 1905 kom Mr. Bergman
til Winnipeg. Ári síðar fullnægði hann
þeim prófkröfum er voru gerðar
og hlaut Bachelor of Laws gráðuna við
háskóla Manitobafylkis. Þann 29. júní,
1907 kvæntist Mr. Bergman og gekk að
eiga ungfrú Emilíu Sigurbjörgu John-
son, er fædd var á sömu stöðvum og
hann í North Dakota, og stofnuðu þá
heimili í Winnipeg. í desembermánuði
1908 öðlaðist Mr. Bergman málafærslu
réttindi í Manitoba, en 1920 var hann
skipaður King’s Councel. Árið 1929 var
hann kosinn forseti lögfræðingafélags-
ins í Manitoba, en 1931 forustumaður í
Law Society of Manitoba og gegndi
þeirri sýslan allan tímann unz hann var
skipaður í yfirréttardómara embættið,
en það gerðist í marzmánuði 1944.
Ábyggileik og trúnaði Mr. Bergmans
við hinar siðferðilegu kröfur fræðigrein
ar sinnar þarf ekki að lýsa; slík sér-
kenni hans voru kunn um fylkið þvert
og endilangt; hin borgaralegu störf
hans voru ekki einskorðuð við hans
sérstöku fræðigrein; hann tók virkan
þátt í kirkjulegum málefnum og mál-
efnum bæjarfélagsins, þótt mestan á-
huga hefði hann jafnan á mentamálun-
um. —
Árið 1933 var Mr. Bergman skipaður
í háskólaráð Manitobaháskólans og átti
í því sæti fram í október 1946, er
hann sagði því starfi af sér. Árið 1934
var hann kjörinn varaforseti háskóla-
ráðs og gegndi því starfi fram á árið
1944, er hann var kosinn forseti þess.
Eg tel mér það til forréttinda að hafa
átt þess kost ,að starfa í háskólaráði
með Mr. Bergman og kynnast hinum
óeigingjarna og óþreytandi eldmóði
hans, ásamt þeim djúpsæja skilningi,
er fram hjá honum kom við lausn hinna
flóknustu vandamála háskólans á þeim
árum, jafnvel þótt heilsufar hans væri
slíkt, að læknar óttuðust um að hann
ofreyndi sig.
Er Mr. Bergman var skipaður í há-
skólaráð 1933, var háskólinn ekki
nándar nærri eins samræmdur og hann
er nú; grundvallarlög voru endurskoð-
uð 1913, og í samræmi við ýmissar laga-
breytingar á eftirfarandi árum, varð
læknaskólinn að sérstakri deild við
háskólann, og hið sama varð um land-
búnaðarháskólann að segja; að sumu
leyti vanst þetta á vegna þróunar um-
boðsstjórnarinnar, en að öðru leyti með
samningu nýrra grundvallarlaga; svo
má segja, að núgildandi háskólalöggjöf
eigi Mr. Bergman að miklu tilveru sína
að þakka, því hann vann að löggjöf-
inni með slíkri nákvæmni, er einkendi
öll hans ævistörf; við undirbúning á-
minstrar löggjafar, ráðfærði Mr. Berg-
man sig vikum saman við háskólaráð
og forseta háskólans, auk þess sem
hann gerkynti sér háskólalöggjöfina í
Canada yfirleitt; þegar frumvarpið um
hina nýju háskólalöggjöf kom fyrir
þing, var það samþykt án raunveru-
legra breytinga.
Sem formaður eignanefndar á þessu
tímabili, tók Mr. Bergman á herðar sér
að samræma og vernda sjóðstofnanir
háskólans og gætti jafnframt hags-
muna stofnunarinnar varðandi skatta.
Sem meðlimur háskólaráðs gekk Mr.
Bergman jafnan hlutdrægnislaust að
verki með ákveðið markmið fyrir aug-
um og gerði óhikandi ákvarðanir sínar
eftir að hafa komizt að þeirri niður-
stöðu, sem bygð var á sannmati hvers
máls og hann taldi því fyrir beztu; hann
átti og sæti í sérstakri nefnd háskóla-
ráðs, er vann að því af mikilli kostgæfni
að útvega háskólanum tvo forseta, þá
Dr. Sidney Smith og núverandi forseta
Dr. Truman.
Á þenna hátt og á óteljandi aðra vegu,
vann Mr. Bergman að því yfirlætislaust
með kostgæfni og af óeigingirni, án
viðurkenningar af hálfu almennings, að
auka á veg vorrar æðstu mentastofn-
unar og fylkisins í heild.
Herra Kanzlari! Eg tel mér það mik-
inn heiður, að kynna yður Mr. Justice
Hjálmar A. Bergman, sem kjörinn hefir
verið heiðursdoktor í lögum við háskól-
ann”.
Á ritstjórnarsíðu sinni birti Winnipeg
Tribune þann 21. þ. m., svolátandi um-
mæli um Bergman yfirréttardómara:
“Við fráfall Bergmans dómara hefir
Canada orðið á bak að sjá þjóðkunnum
lögfræðingi og umhverfi hans starf-
sömum mentafrömuði og manni, er átti
mikinn þátt í að hefja menningu og
heill almennings í hærra veldi.
Fyrir 40 árum öðlaðist Mr. Bergman
málafærsluréttindi í þessu fylki og fékk
brátt orð á sig sem forustumaður í
fræðigrein sinni; hann var skipaður
King’s Councel 1920 og var forseti lög-
fræðingafélags Manitoba í tvö ár. Árið
1931 var hann kjörinn forustumaður í
Manitoba Law Society og gegndi þeim
starfa fram að þeim tíma, er hann var
skipaður dómari í yfirrétti 1944. Þann
stutta tíma sem hann sat í dómarasessi
ávann hann sér víðtæka viðurkenningu
fyrir heilsteypta dómgreind, ákveðna
óhlutdrægni og óbrigðula kurteisi gagn
vart þeim öllum, er fyrir honum fluttu
mál. — Að líkindum var Mr. Bergman
þó kunnastur í Winnipeg vegna starf-
semi sinnar í þágu Manitobaháskólans;
fylkisstjórnin skipaði hann í hið nýja
háskólaráð 1933, er stofnunin átti við
einna örðugastar aðstæður að glíma;
eitt megin viðfangsefni hins nýja há-
skólaráðs var það, að samræma stofn-
anir háskólans, og átti Mr. Bergman í
því efni mikilvæga forgöngu; hann átti
einnig að mestu frumkvæði að því, að
semja fyrir háskólann ný grundvallar-
lög til þess að unt yrði að hrinda aðkall
andi umbótum í framkvæmd, og í því
felst jafnframt fagur vitnisburður um
hans frábæra starf, að þingið skyldi
fallast á grundvallarlagafrumvarp hans
að segja breytingalaust.
Starf Mr. Bergmans í forsæti háskóla
ráðs, gleymist þeim eigi, er með honum
unnu, því hann átti í rauninni bróður-
hlutann í samræmingu og vernd hinna
ýmsu sjóðeigna háskólans.
Mr. Bergman var enginn sjálfsauglýs
ingamaður, og einmitt af þeirri ástæðu
er almenningi síður kunnugt um endur-
bótastarf hans varðandi mentamál
fylkisins en vera ætti.
Eins og svo margir menn af íslenzk-
um uppruna, var Mr. Bergman trúr
þjónn fylkisins, sem hann hafði gert að
aðsetri sínu um fjörutíu og tveggja ára
skeið. Og þótt hann væri önnum kaf-
inn við sín daglegu sérstörf, átti hann
samt allt af tíma afgangs til að miðla
samferðasveit sinni örlátlega af sínum
miklu hæfileikum.
Mr. Bergman lézt í rauninni fyrir ald-
ur fram á 67. aldursári; fráfall hans er
tap fyrir borgina og fylkið”.
Þann 21. þ. m. flutti Winnipeg Free
Press eftirfarandi ritstjórnargrein um
Bergman yfirréttardómara:
“Aðeins þrír mánuðir eru liðinir síð-
an Mr. Justice Bergman var sæmdur
heiðursdoktorsgráðu í lögum við Mani-
tobaháskólann; Það var síðasti opinberi
heiðurinn, sem honum veittist í lifanda
lífi, sem þá var hröðum fetum tekið að
fjara út; við þau tímamót í miðjum
október, var manngildi og lífsstarf hans
formlega viðurkent; úr þessu er nú
litlu við að bæta að öðru leyti en því að
leggja enduráherzlu á gildi þeirrar
þjónustu, er Hjálmar A. Bergman veitti
þessu fylki; að hann væri einn af lærð-
ustu og skarpskygnustu lögfræðingum,
er almenningi sennilega all-vel kunn-
ugt; um hæfileika hans sem dómara
verður ekkert staðhæft með sömu
vissu vegna þess, hve tiltölulega stutt-
ur sá tími var sem hann sat í dómara-
sessi, eða frá því 1944, en meiri hluta
þess tímabils fór heilsu hans hnign-
andi. Það skiptir meira máli allan al-
menning, hver áhrif Mr. Bergman hafði
á endurskipun Manitobaháskólans, er
stofnunin átti við alvarlegustu aðstæð-
ur að stríða í sögu sinni; viturlegar ráð-
leggingar Mr. Bergmans ásamt hans
látlausu elju, stuðluðu mjög að því að
fleyta stofnuninni gegnum brim og
boða og hefja hana til vegs; að þessu
vann hann sérhlífnislaust í samræmi
við þann skilning, er hann lagði í borg-
aralegar skyldur; hann gerkynti sér há-
skólalöggjöf hinna ýmsu fylkja í Cana-
da með það fyrir augum að komast nið-
ur á traustan grundvöll varðandi sam-
ræmingu læknaskólans og landbúnaðar
háskólans við aðrar deildir háskólans
sjálfs; og löggjöf í þessa átt, er Mr. Berg
mann átti frumkvæði að og samdi, náði
svo að segja óbreytt samþykki fylkis-
þings. —
íslenzka mannfélagið er ekki eitt um
það, heldur gera það allir íbúar Mani-
tobafylkis jafnt, að finna til metnaðar
yfir afreksverkum Bergmans dómara í
þágu kjörfylkis síns”.
Minningarorð um Rebekku Florence Zeuthen
Rebekka Florence Zeuthen,
fasdd Helgason, andaðist 10. des.
síðastliðinn eftir þunga legu í
sjúkrahúsi í Minneapolis.
Rebekka fæddist, 18 des. 1916
í Framnesi, Nýja íslandi, dóttir
hjónanna Þórðar Heígaconar frá
Brúarfossi á Mýrum og Halldóru
Geirfinnsdóttur, Gunnarssonar
- bróður Tryggva Gunnarsson-
ar, — frá Raufarhöfn. Lifa þau
hjón Rebekku ásamt fimm systr-
um hennar, Mrs. Regínu Erick-
son í Minneapolis, Mrs. Feirtru
Erickson, Mrs. Helgu Shields,
Mrs. Ingiríði Mc Donald í Van-
couver, British Columbia, og
Mrs. Halldóru Bradley í Pendic-
ton, British Colupibia. Var Re-
bekka heitin yngst þeirra systra.
Hún ólst upp í Framnesi, Mani-
toba og gekk þar í skóla, en
fluttist til Winnipeg með foreldr-
um sínum, er þau hættu búskap,
og nokkrum árum síðar — 1940
— til Vancouver. Þar vann hún
við stórt verzlunarfyrirtæki um
nokkurra ára skeið og ávann sér
þar hylli allra þeifra, er með
henni unnu, enda var hún með
afbrigðum hugþekk stúlka.
Sumarið 1946 urðu tímamót í
lífi Rebekku. Þá fór hún í heim-
sókn til systur sinnar í Minnea-
polis og kom ekki framar til Van-
couver, því að þá um sumarið
kynntist hún eftirlifandi manni
sínum, Leon Haraldi Zeuthen,
sem einnig er af íslenzku bergi
brotinn, sonur Mr. og Mrs. Fritz
C. Zeuthen, Minneapolis. —
Voru þau vígð í hjónaband 3.
sept., þá um haustið, að heimili
systur Rebekku.
Gæfan brosti við hinum ungu
hjónum, unz Rebekka veiktist í
maímánuði fyrra árs. Háði hún
langt veikindastríð, sem um
stund virtist ætla að ljúka með
sigri hennar. En á síðastliðnu
hausti brá til hins verra, og varð
engum vömum við komið. —
Rebekka lézt aðfaranótt hins 10.
desember, sem fyrr segir. Eigin-
maður hennar studdi hana af
mikilli fórnfýsi í baráttu hennar
til hinztu stundar. Útför hennar
fór fram laugardaginn 13. des.,
að viðstöddu miklu fjölmenni.
Á hinni stuttu ævi sinni færði
Rebekka meiri birtu og yl inn í
líf ástvina sinna og samvistar-
manna en flestum okkar auðn-
ast á löngum lífsferli. Hún var
gædd flestum þeim eiginleikum,
sem konu mega prýða. Hún var
óvenjulega glæsileg kona, há
vexti og fríð sýnum. Glaðvær
var hún og fjörmikil, og var
jafnan glatt á hjalla í kringum
hana. Hún hafði til að bera ríka
góðvild og samúðartilfinningu;
og hjálpfýsi hennar og örlæti
var einstakt. Trúmennsku henn-
ar og skyldurækni við störf var
við brugðið. Foreldrum sínum
og systrum var Rebekka hin ást-
ríkasta dóttir og systir og eigin-
manni sínum góð eiginkona í
hvívetna í hinni stuttu sambúð
þeirra. Hin sterka og heilsteypta
skapgerð hennar kom bezt í ljós
í hinu stranga veikindastríði,
sem hún háði með stakri hug-
prýði og stillingu.
Rebekka var ein af þeim, sem
trauðla verður gleymt. Hún
vann hylli og vináttu allra, sem
urðu á vegi hennar á lífsleiðinni,
við fyrstu kynni og vann sífelt
á við nánari kynningu. Ber
þeim, sem þekktu hana bezt,
saman um, að hún hafi verið fá-
gæt kona. Eiginmanni sínum,
foreldrum, systrum og öðrum
vandamönnum skilur hún eftir
fagrar og hugnæmar endur-
minningar, sem lýsa munu þeim
fram á ófarinn veg, unz þau
finnast aftur á landi lifenda
handan við gröf og dauða. Viss-
an um þetta er þeim öllum hinn
mesti styrkur.
Drottinn blessi minningu
hennar.
Vilhjálmur Þ. Bjarnar.
Einkalíf Napóleons
Octave Aubry: Einkalíf
Napoleons. — Magnús
Magnússon íslenzkaði.
Útgefandi: Prentsmiðja
Austurlands, Sevðisfirði
1946.
Æfisagnaritun hefir að undan-
förnu verið mjög stunduð meðal
flestra menningarþjóða.;— Hefir
hún nú verið greind nær alger-
lega frá öðrum greinum sagn-
fræðinnar, enda verður persónu-
saga aldrei nema lítill þáttur
hinnar almennu sögu. í rauninni
hafa flestar ævisögur öllu meira
sálfræðilegt en sagnfræðilegt
gildi. Margar hinna beztu ævi-
sagna frá síðustu áratugum
standa á ýmsa lund nær fögrum
bókmentum en sagnfræði, þótt
stuðst sé við sögulegar heimildir.
Svo er um ævisagnarit Stefáns
Zveigs og sum rit Lyttons
Stracheys. Líku máli gegnir um
rit Octaves Aubrys sem ritað
hefir þessa merku bók um einka-
líf Napóleons og fleiri rit svipaðs
efnis.
Napóleon Bonaparte, fátæki
Korsíkupilturinn, Jakobíninn,
hershöfðinginn, keisarinn, drott-
inn hálfrar Evrópu, útlaginn á
St. Helenu, hefir verið viðfangs-
efni óteljandi sagnfræðinga og
sálfræðinga, enda eru fárra ör-
lög stórbrotnari og dramatískari
en hans. Mat manna á honum og
starfi hans hefir hins vegar frá
öndverðu verið afar misjafnt, og
svo er enn. Sumir hafa talið
hann hugsjónamann og frelsis-
hetju, aðrir samviskulausan tæki
færissinna og ævintýramann og
einn versta harðstjóra allra alda.
Nú á dögurp eru þó flestir sagn-
fræðingar og ævisagnaritarar
horfnir frá þessum öfgum. Na-
póleon var einkennilegt barn ó-
venjulegra umbrotatíma, afburða
' maður á fjölmörgum sviðum, en
) þó með margar veilur og skap-
bresti. — Flestir munu nú telja,
að hann hafi meir látið stjórnast
^ af valdafýkn en hugsjónum, en
þó stendur hann að skapgerð og
innræti himinhátt yfir því sam-
safni skriðdýra, hentisstefnu-
manna og svikara, sem hann
hafði í kringum sig.
Octave Aubry tekur sér fyrir
hendur að lýsa einkalífi Napóle-
ons og sálarlífi, en ætlar sér eng-
an veginn að lýsa stjórnmálasögu
Napóleonsáranna, enda er það
önnur saga. Rit þetta styðst í öll-
um aðalatriðum við sögulegar
heimildir, og er auðsætt að höf-
undur hefir lagt mikið starf í að
rannsaka ævi Napóleons. Þó lík-
ist bókin um margt fremur sögu-
legri skáldsögu en venjulegu
sagnfræðiriti. Yfirleitt er bókin
ágætlega samin og líkist um fjör
og andríki ævisagnaritum Stef-
áns Zveigs. Lýsingin á einmana,
stolta og viðkvæma Korsíku-
drengnum í herskólanum í Bri-
enne verður ógleymanleg. Og á
hátindi valda sinna og frægðar
er Napóleon í rauninni sami litli
Korsíkudrengurinn, fullur skap-
brigða, harður og viðkvæmur,
grimmur og mildur, hrokafullur
og haldinn sárri vanmáttarkend.
Fáir af harðstjórum veraldarsög-
unnar hafa verið mannlegri en
Napóleon og fáir eða engir
þeirra eru geðþekkari, þrátt fyrir
alt.
Mikið er rætt um ástarævin-
týri Napóleons og samband hans
við konur, og er þar margt til
tínt. Minnisstæðust verður lýs-
ingin á Jósefínu, fyrri konu
Napóleons, en engin kona mun
hafa haft eins mikil áhrif á ævi
hans og hún. Lýsingin á þessari
lauslátu og eigingjörnu, en þó
hjartagöðu konu, er snildarleg,
alt frá því er Napóleon hittir
hana sem hálfgerða vændiskonu
í húsi Barras og þar til hún ör-
vingluð og yfirgefin af flestum
undirritar skilnaðarskrá þeirra.
Hjónabandið við Napóleon var
henni í fyrstu ekkert nema hags-
munasamband, en tilfinningar
hennar til hans breytast með
tímanum í eins konar ást, að svo
miklu leyti sem slík kona gat
elskað aðra en sjálfa sig.
(Frh. á bls. 8)