Lögberg - 05.02.1948, Blaðsíða 3

LÖGBERG, FIMTUDAGINN 5. FEBRÚAR, 1948
3
•Ævintýrið um kæliskápakónginn
"WENNER-GREN
Hver er hann, þessi dularfulli
maður, Axel Denner-Gren —
maðurinn, sem braust úr fátækt
og varð hæsti skattgreiðandi í
Svíþjóð? — Græddi á kæliskáp-
um og ryksugum, hvarf til
Ameríku á skemmtisnekkju
sinni þegar styrjöldin hófst, var
sakaður um kunningsskap við
Göring, var kunningi hertogans
af Windsor og er nú sestur að í
Mexíkó? Hér er svarið við þess-
um spurningum.
Þetta var skömmu eftir 1930.
átti að vera frumsýning á
Metropolitan-óperunni og aðal-
ritstjórinn í milljónablaðinu
Daily News kallaði á samkvæm
isfréttamann sinn og skipaði
fyrir:
“Þú átt að ganga úr skugga
um hve mikið af money er í leik-
húsinu, Dick!“ sagði hann. —
Taktu með þér ljósmyndara,
mann sem kann piltana í Wall
Street utanað, tískufræðing og
skrautgripakaupmann. Þeir eiga
að virða hve mikið leikhúsgest-
irnir leggja sig á”.
Útsendararnir snuðruðu inn-
au um kjólklæddu herrana og
gimsteinabrúðurnar í flegnu
^jólunum í “foyer” Metropolitan
ieikhúsinu, og reiknuðu og
reiknuðu. Þarna var ein Morgens
^rú, sem lagði sig á svo eða svo
margar milljónir, þarna var
Vanderbilts og þarna var Astors.
Gimsteinakaupmaðurinn renndi
^eikhúskíkinum sínum yfir geisl-
andi demanta og rauðgljáandi rú
úína. Allt í einu var eins og eld-
mgu hefði slegið niður í honum.
^ann starði og starði. Hver var
Þessi kona? Dökk yfirlitum og
með gráhærðum herramanni
með stálblá augu. Hún var með
gimsteina fyrir að minnsta kosti
núlljónafjórðung dollara.
Blaðamaðurinn, sem átti að
vera fróður um Wall Street,
vissi ekki hver hann var, sam-
kvmmisblaðamaðurinn kannað-
ekki við andlitið á henni. Með
aðstoð stúlkunnar sem seldi
nðgöngumiðana upplýstist það
°ksins að konan með alla gim-
steinana var frú Marguerite
V^enner-Gren, og kjólklæddi
n^aðurinn var maðurinn hennar,
smnski kæliskápakóngurinn.
í dag fellur það í hlut Svía að
sPyrja hvort Axel Wenner-Gren
sé fugl eða fiskur. Einn dag í
s®piember 1946 stóð þessi 65 ára
1 juhöldur á sænskri grund aft-
^5’ í fyrsta sinn eftir stríðið. —
nnn kom að tollborðinu í
r°mma með rauða rós með
bandf í hnappagatinu,
r°sti til blaðaljósmyndaranna,
en virtist vera ergilegur yfir toll
oðuninni. — Er það nokkur
Urða? sagði einn blaðamaður-
nn' í töskunni hans er ásök-
Uíl um að hann sé nazisti og að
ann sé vinur Görings. Og fjögra
ara vist á svartalista Bandaríkj-
njanna, “friðartilraun” sem mis-
st og flótti frá Svíþjóð í byrj
Un stríðsins . . . Það má finna
nunna!
Byrjr utan lúxusbifre:
gg6l?ners'Grens, Rolls Royce,
jónninn opnaði dyrnar, bi
J°rinn ók af stað og græni vag
nn rann áleiðis til Laboratori*
a en, þar sem hús Wenne
rens beið með 42 herbergi, ö
s Ve| ný-ryksuguð. En Svíi
nrðu: — Er samviska Wenne
0„reris yirkilega jafn tandurhv
i _ mBskápamir hans — er a
q95 , hans jafn flekklaust eii
S gólfin> sem ryksogin hafa v<
/noð Electrolux?
ba ^eSS ^a svar við þesj
„ar a^ fa staðreyndir. Þetta i
^nnleikurinn um
• • • • sjálfan hann.
um ^eonard Wenner-Gren er
hef' 1-84 cm' a hæð' ^ann
vj *r mJog ljósblá augu, sem oft
m *as* ^arræn- Yfirleitt virðist
mnðurinn vera reikull í ráði. -
Göngulag hans er einkennandi
fyrir hann, það er eins og hann
hafi ekki takmark. Hann er lík-
astur manni sem gengur í svefni
og er úti á þekju, fjarri raun-
veruleikanum. Hann er mjög
blátt áfram klæddur, gagnstætt
því sem er um frúna, en höfðing
legur er hann með platínugljá-
andi hárið, sem einu sinni var
gult eins og á sænskum sveita-
strák. Hann er með tiginn, fág-
aðan kaupsýslumannasvip, og
engin harka í andlitsdráttunum,
og andlit hans í dag gæti vel
hafa verið á enskum lávarði,
sem aldrei hefir gert aðra lík-
amshreyfingu til að afla sér
brauðs en að sveifla handleggjun
um til að kasta flugu fyrir lax.
í viðræðum — líka þegar talað
er um kaupsýslu — virðist hann
vera undarlega fjarhuga, en ef
til vill stafar þetta af því, að
hann er sljóvur í minni. — Þetta
batnaði nokkuð við aðgerð, sem
gerð var á mænunni á honum í
Berlín fyrir rúmum 20 árum, en
þó er honum bagi að því.
Wenner-Gren getur aldrei sagt
hreint nei við nokkurn mann.
Það hefir valdið honum ýmis-
konar óþægindum, að ekki sé
minnst á hvaða óþægindum það
hefir valdið öðrum. Vilji maður
gera viðskipti við kæliskápa-
kónginn er vissast að hafa öll
plöggin sér, tilbúin til undir-
skriftar. Geri maður munnleg-
an samning og komi aftur eftir
nokkra daga til að fá hann stað-
festan, getur hann haft til að
segja: — Já, það var þetta. Eg
hefi verið að hugsa um það, og
ég held að ég vilji ekki fást neitt
við það.
Wenner-Gren er “self-made-
man”. Faðir hans rak lítilsháttar
viðskifti með timbur og seldi
námustaura, og Axel Leonard
gekk í skóla í Uddevalla þangað
til hann varð 16 ára. Þá afréð
hann að verða kaupsýslumaður.
Hann vann á skrifstofu í Göte
borg og skrifaði farmskírteini. í
Greifsvald nam hann tungumál
og verzlunarfræði og í Berlín tók
hann próf í Verzlunarháskólan-
um. Þannig var menntun hans
háttað þegar hann sótti um
stöðu á Berlínar-útibúi sænsku
skilvindusmiðjunnar AB Sepera
tor, 21 árs gamall.
Hann var ellefu daga að
reyna að ná tali af forstjóranum.
Tólfta daginn fékk hann. að kom
ast inn.
— Þér voruð iðinn við kolann!
sagði sá almáttugi.
— Eg ætla að verða hér á rápi
þangað til þér hafið reynt mig,
var svarið.
Wenner-Gren fékk stöðuna. —
Hann var þarna í tvö ár, síðar
gerðist hann umferðasali fyrir
ýms smá verzlunarfyrirtæki. —
Tuttugu og sjö ára steig hann á
land í dokkunum í New York
með tvö hundruð krónur upp á’
vasann. Þá voru erfiðir tímar,
alla vantaði atvinnu. Wenner-
Gren varð að ráða sig sem verka
mann í U.S.A.-verksmiðju síns
gamla firma, Separator. — For-
stjórinn var sænskur og Wenner
Gren, sem fékk að hafa tal af
hinum, ráðlagði honum að selja
vélar til Evrópu og fékk talið
hann á það, og gerðist nú sjálfur
sölumaður á ný. Pantanirnar frá
Evrópu fóru að berast. Wenner-
Gren reyndist vera duglegri sölu
maður en austurlenskur bazar-
gyðingur; hann var meistaraleg-
ur sölumaður.
.... hvernig fór svo?
Það bar við einn dag í Wien —
þeirri Wien sem enn dansaði og
hló — Wenner-Gren hitti hina
ævintýralegu ástmey, sem réð
framtíð hans. Þetta var ryksuga.
Hann var ástfangin við fyrstu
sýn, sendi ameríkönsku verk-
smiðjunni skeyti og varð einka-
sali í Evrópu fyrir Santos
Staupsauger AG, með skrifstofu
í Berlín.
En það varð að breyta þessari
ameríkönsku ryksugu og bæta
hana. Sven Carlstedt verkfræð-
ingur, viniír Wenner-Grens var
rétti maðurinn til að gera þetta,
og árið 1913 kom fyrsta sænska
ryksugan á markaðinn. Nú var
stofnað félag. Elektro Mekan-
iska AB, með 16.000 kr. höfuð-
.stól. Ryksugurnar voru smíðað-
ar af AB Lux og Wenner-Gren
pantaði 100 stykki, til þess að
selja í Þýzkalandi.
En hann hafði ekki peninga
til að leysa út nema fjórar, þeg-
ar þær komu. Hann og Sven
Carlstedt fóru strax á stúfana til
þess að selja þær. Og fyrir and-
virðið leystu þeir út nýjar ryk-
sugur. Umsetningin tvöfaldaðist
eins og sáðkorn, einn varð tveir,
tveir urðu fjórir — og þegar
kirkjuklukkurnar hringdu inn
vopnahléð og verksmiðjublístr-
urnar vældu 11. nóv. 1918 gat
Wenner-Gren keypt rúman
helming hlutabréfanna í AB
Lux og breyttist nú úr aðalum-
boðsmanni í forstjóra.
Árið eftir, 1919, sameinaðist
hann félögin sín tvö, og nú fædd
ist heimsfirmað Elektrolux. —
Hlutabréfin voru tvö þúsund, á
60 krónur. Af þeim átti Wenner-
Gren sjálfur: 1196.
Ein af frumreglum Wenners-
Grens var sú, að greiða ávallt
sem allra lægstan ágóða af
hlutafénu. Jafnvel á “gullasj-
öldinni”, vék hann ekki irá
þessari reglu, en lét sér nægja
mjög lágan ágóða, en lagði þess
í stað áherslu á að víkka markað-
inn. í því tilliti var hann einstak
ur í sinni röð.
Sú saga fréttist að ljóshærða
Svíanum hefði tekist að selja
páfanum í Róm ryksugur. Vatí-
kanið hefði þurft á einhverju til
að halda til þess að geta losnað
við sópana, og nú þyrptust allir
heimsins ryksuguagentar að
Páfagarði, þar á meðal Wenner-
Gren. Keppinautarnir sátu um
kardinálana og héldu fyrirlestur
um ágæti syksuganna sinna. En
Wenner-Gren hafði hægt um sig,
beið þangað til honum fannst
tími til kominn, en þá gerði
hann tilboð: að hann skyldi ryk-
sjúga Páfagarð alveg ókeypis í
heilt ár! Eftir þennan reynslu-
tíma var Elektrolux-ryksugan
vitanlega alveg ómissandi í
Vatíkaninu og síðan hafa ein-
göngu sænskar ryksugur verið
notaðar þar, eða svo er sagt.
. . milljónirnar hans Wenner-
Grens.
Það verður aldrei upplýst
hvort Vatíkansagan sé sönn. En
svo mikið er víst að viðskiptin
gengu prýðilega. Undir eins eft-
ir eitt ár, 1920, gat Wenner-Gren
aukið hlutafé Elektrolux úr
120.000 upp í 3.960.000, og á tíu
árum 500-faldaðist hlutaféið og
varð 60 milljón krónur. Árið
1939 var sá skriður kominn á að
nettóhagnaðurinn fyrir árið var
orðinn 2—3 sinnum meiri en
allt hlutaféð var árið 1920. Því
að 1939 græddi Elektrolux
9.152.222 krónur.
Persónulegar eignir forstjór-
ans uxu að sama skapi. Árið
1929 hafði hann efni á að kaupa
freskó eftir hinn fræga ítalska
málara Tiepolo fyrir 50.000 kr.
og “Tilbeiðslu hirðanna” eftir
Botticelli fyrir 25.000. í húsinu
í Laboratoregaten varði hann
10.000 sterlingspundum til að
dubba upp eina af minnstu stof-
unum, og í Haringe, 17. aldar
höllinni, sem hann keypti af
Ivari Kreuger, safnaði hann mál
Verkum eftir Rubens og Rem-
brandt. Árið 1937 hafði hann
grætt 65 milljónir, aðeins á verð
hækkun hlutabréfa sinna, og
1935 var hann orðinn hæsti
skattgreiðandi í Svíþjóð.
Fólk fór að spyrja: Er Wenner
Gren ný útgáfa af Kreugerteg-
undinni? — Nei, svöruðu þeir,
sem bezt vissu, — hann er jarð-
bundnari, missir aldrei fótfest-
una eins og Kreuger gerði. Einn
af viðskiptavinum hans lýsir
honum þannig:
1 rauninni er einskonar radar-
tæki innan í Alex. Hann finnur
á sér fyrr en allir aðrir hvar
hægt er að gera hagkvæm við-
skipti. Þannig var með ryksug-
una og með kæliskápinn, sem
hann keypti einkaleyfið á fyrir
gífurlega fjárupphæð, og varð
að leggja 30 milljónir í áður en
fyrirtækið fór að gefa arð.
Annars er þessi “radar” hans
ekki aðeins á viðskiptasviðinu.
Einu sinni voru krónprinsinn og
Curman fornmenjavörður gestir
hans á Haringe; þar átti að taka
upp haug, sem geymdi ösku lát-
ins hermanns, Curman sagði til
hvar grafa skyldi — um það bil
í miðjan hauginn. Wenner-Gren
var á annari skoðun. Fyrst var
grafið eftir fyrirsögn vísinda-
mannsins, Curmans, en ekkert
fannst. SVo var reynt eftir til-
vísun Wenner-Grens og þar
fannst öskukerið.
Eftir stríðið, þegar milljóna-
mæringurinn fór að athuga fjár-
hagsástæður sínar, á skrifstofu
Bert Liljas, umboðsmanns síns
í Pungstradgardsgaten, hafði
hann ekki ástæðu til annars en
að vera ánægður. Að vísu stend-
ur ekki annað eftir en sótugir
múrarnir af verksmiðjuútibúinu
í Tempelhof við Berlín — vélar
og birgðir hirtu Rússar, og
þetta hefir allt verið afskrifað.
En að öðru leyti voru reikning-
arnir hagstæðir: í Svíþjóð hafa
yfir 200.00 fjölskyldur — tíunda
hver — keypt sér kæliskáp, ryk-
sugurnar eru ekki lengur taldar
lúxusvara, og 80 prósent af öll-
um þvottavélum í Svíþjóð eru
frá Elektrolux. Sérleyfagjöldin
frá Ameríku höfðu hækkað um
mun og í Montreal í Canada og
Melboume — Ástralíu — var
verið að stækka verksmiðjurnar.
1 Buenos Aires kælir senor Diego
drykkina sína í kæliskáp frá
S.A. Elektrolux Aparatos
Domesticos, og í Bogotá ryksjúga
Columbiastúlkurnar heimilin sín
með vélum frá S.A. Electrolux
Casa Sueca Cia Ltda. Nýtt tíma-
bil fer í hönd hjá hinum 41 dótt-
urfélagi Aktibolaget Elektrolux.
Og Archimedes-utanborðs-
hreyflarnir tifa létt síðan ben-
sínið var látið laust. Bofors send
ir vopn til Argentínu og Cellu-
losebolaget gaf af sér 3.500.000
króna néttóhagnað í fyrra. Nokk-
ur hluti af þessu og margt fleira
rennur ínn í bankareikning
Wenner-Grens til að aðstoða
hann í að lifa því lífi, sem hann
telur að milljónamæringar eigi
að lifa.
. ... og hvernig lifir hann?
Alex Wenner-Gren er ófram-
færinn. í samkvæmislífinu ber
lítið á honum, hann talar lítið og
gestir hans taka varla eftir að
hann sé húsbóndinn á heimilinu.
Hann heldur sig mest einhvers-
staðar úti í horni eða hann ráfar
um. Honum er meinilla við að
halda ræður, jafnvel stutta ræðu
yfir borðum er honum kvalræði
og hann rekur oft í vörðurnar,
þó að hann skrifi ræður sínar
altaf fyrirfram.
En þá ber meira á konunni
hans, Marguerite Wenner-Gren,
sem áður hét Gautier og var
ameríkönsk söngkona og laumað
ist einu sinni inn í Stokkhólms-
óperuna og söng “Madame
Butterfly”. Leikarinn og reviu-
höfundurinn Karl Gerhard, sem
lengi var hirðfífl í höll kæli-
skápakóngsins í Haringe, segir
að hún sé “grönn, kát Indíána-
stúlka, sem vildi faðma að sér
allan heiminn — helst vitanlega
fína heiminn, ef hún væri ekki
hrædd um að fólk mundi meiða
sig á demantabrynjunni hennar.
Hún er alltaf alsett gimstein-
um, en auk þess er það yndi henn
ar að hafa mikið af einkennileg-
um dýrum í kringum sig. Hún
átti merkilegasta hund í heimi,
af mexíkanskri dvergætt og með
(Framh. á bls. 7)
Business and Professional Cards
Office Ph. 95 66S Kes. 404 319
NORMAN L.BERGMAN, B.A..LL.B.
Barrister, Solicitor, etc.
TRICK and BERGMAN
617 Mclntyre Block
WINNIPEG CANADA
Also
123
TENTH ST.
BRANDON
Winnipeg
H. J. STEFANSSON
IAfe, Accident and Health
Insurance
Representing
THE GREAT-WEST LIFE
ASSURANCE COMPANY
Winnipeg, Man
Phone 96)144
DR. A. V. JOHNSON
Dentist
596 SOMERSET BUILDINO
Telephone 97 932
Home Telephone 202 3’98
Taisimi 95 826
Heimilis 53 893
DR. K. J. AUSTMANN
Sérfræðingur i augna, eyma, nef
og kverka sjúkdómum.
215 Medioal Arta Bldg.
Stofutími: 2.00 til 5.00 e. h.
DR. ROBERT BLACK
Sérfræðingvr í augna, eyma,
nef og hdlssjúkdómum.
401 MEDICAJL, ARTS BLDQ
Graham and Kennedy St.
Skrifatofusími 93 851
Heimasími 403 794
EYOLFSON'S DRUG
PARK RIVER, N. DAK.
Islenzkur lyfsali
Fólk getur pantaö meöul og
annaö með póati.
Fljót afgreiðsia.
A. S. B A R D A L
848 SHERBROOK STREET
Selur líkkistur og annaat urn Qt-
farir. Allur útbönaöur sá. bezti.
Ennfremur selur hann allskonar
mlnnisvarða og legsteina.
Skrifatofu talsímJ 27 324
Heimilis talsími 26 444
Geo. R. Waldren, M. D.
Physieian and Surgeon
Cavalier, N. D.
0,ffice Phone 95. House 108.
PHONE 94 686
H. J. PALMASON
and Company
Chartered Accountants
606 CONFEDERATION LIFE
BUILDING
Winnlpeg, Canada
Phone 49 469
Radio Service Specialiats
ELECTRONIC LABS.
H. THORKELSON, Prop.
The most up-to-date Sound
Eciuipment System.
130 OSBORNE ST„ WINNIPEO
PHONE 87493
Dr. S. J. Jóhannesson
SUITE 7 VINBORG APTS.
594 Agnes St.
Viðtalstlmi 3—5 eftir hádegl
DR. E. JOHNSON
' 304 EVELINE STREET
Selkirk, Man.
Office hrs. 2.30—6 p.m.
Phones: Office 26 — Res. III
Orflce Phone Res Phooe
94 762 72 40»
Dr. L. A. Sigurdson
626 MEDICAL ARTS BLDG.
Offlee Hours: 4 p.m.—6 p.m.
and by appolntment
Drs. H. R. and H. W.
TWEED
Tannlceknar
406 TORONTO GEN. TRUSTS
BUILDING
Cor. Portage Ave. og Smith St.
PHONE 96 952 WINNIFHO
Dr. Charles R. Oke
Tannlceknir
For Appolntments Phoue 64 666
Office Hours 9—6
404 TORONTO GEN. TRU8TB
BUILDING
283 PORTAGE AVE.
Winnipeg, Man.
SARGENT TAXI
PHONE 34 655
For Quick Reliahle Servioe
J. J. SWANSON & CO.
LIMITED
308 AVENUE BLDG WPG.
Fasteignasalar. Leigja húa. Ot-
vega peningalAn og eldsá.byrg8.
bifreiCaábyrgC, o. s. frv.
PHONE 97 538
Andrews, Andrews,
Thorvaldson and
Eggertson
Löpfrœöingar
209BANK OF NOVA SCOTIA BG
Portage og Garry St.
Slmi 98 29l'
CUNDRY PYMORE
Limited
British Quality Fish Nettlng
60 VICTORIA ST., WINNIPEG
Phone 98 211
Manager T. R. THORVALDSON
Your patronage will be appreciated
CANADIAN FISH
PRODUCERS, LTD.
J. H. PAOE, Manaping Director
Wholesale Distributors of Fr jsh
and Frozen Fish.
311 CHAMBERS STREET
Offlce Ph. 26 328 Res. Ph. 73 917
G. F. Jonasson, Pres. & Man. Dir.
Keystone Fisheries
Limited
404 SCOTT BLOCK SIMI 95 227
Wholesale Distrihutors of
FRESH AND FROZEN FISH
Manitoba Fisheries
WINNIPEG, MAN.
T. Bercovitch, fram.kv.sti.
Verzla í heildsölu meC nýjan og
frosinn flsk.
303 OWENA STREET
Skrifst.simi 25 365 Heima 55 462
Hhagborg u
FUEL co. n
Dial 21 331 r£.Fife 21 331