Lögberg - 12.02.1948, Blaðsíða 3

LÖGBERG, FIMTUDAGINN 12. FEBRÚAR, 1948
3
UNGMENNI
er hægt að taka frá ættjörðinni, en
ættjörðin verður aldrei frá honum tekin
Eftir J. A. VOPNI
Mér er í huga Vakurstaðir,
Ljótstaðir og Torfastaðir í Vest-
urárdal í Vopnafirði. Þessar
þrjár jarðir áttu margt sameigin-
legt. Þær eru einu jarðirnar í
dalnum, sem eiga land þvert yfir
dalinn báðu megin árinnar, og
því landstærstu jarðirnar í sveit-
inni. Bændurnir höfðu setið þar
í marga ættliði hver fram af öðr-
um og voru á víxl hreppstjórar
sveitarinnar um eða yfir hálfa
öld, að undanteknum 2—3 árum,
sem Jósef Jósefsson frá Haugs-
stöðum var þar hreppstjóri áður
hann brá búskap og sigldi til
Hafnar.
Fjáreign á áðurnefndum þrem
bæjum mun í góðum árum hafa
verið til samans yfir 1000, og
velmegun eftir þeirra tíma mæli-
kvarða.
Ljótsstaðir voru mjög ein-
kennilega s e t n i r í mínu ung-
dæmi. Þar voru tveir bæir kall-
aðir Ú t b æ r og Frambær og
bjuggu þar Björn Ásbjörnsson
bróðir Sigurbjörns, sem flutti til
Ameríku og settist að í Selkirk
1893 og tók upp nafnið Benson.
Björn hafði siglt til Hafnar til að
læra akuryrkju, kom með plóg
og herfi en ekkert að hafst, en
hann var jaryfkjumaður kallað-
ur.
Á hinum fjórða parti úr jörð-
inni sem tilheyrði Ú t b æ , bjó
Ágúst Jónsson hómópatalæknir,
var mikið til hans sótt og lánað-
ist oft vel. Lækningabækur hans
voru á þýzku og þess utan kunni
hann dönsku og íslenzku. Hann
hafði oft pilta til kenslu að vetr-
arlagi og nutum við Jón bróðir
minn, tilsagnar hans í marga vet-
ur. Einnig var Ágúst 1 æ k n i r
skáld, og set eg hér ljóðabréf
sem hann sendi föður mínum um
eða eftir 1860:
Allvel skyldi eg ala kýr
ef eg kynni að búa.
örbirgð gild nú leiða lífs
lundu minni að kúga.
Afli hrestur auðs-valdur,
eg því kynni trúa,
að þú sért bezti bjargvættur
beggja minna kúa.
Á eg að fara í fleiri lönd,
að finna vini trúa,
sem ei spara hjálparhönd
hungur að lina kúa.
Eða viltu vinur Jón,
vel að baulum snúa;
og heryra stiltan sorgarsón,
sultar gauli kúa.
Drynja þær um daga sjö,
Draumar svæfa lúa.
Kýrin segir bö, bö, bö,
böl er æfi kúa.
Frímann, sonur Ágústs, var í
húsmensku hjá föður sínum, með
stóra fjölskyldu, hann var járn-
smiður og stundaði þá iðn á
vetrum, en vann út um slátt á
sumrum, vanalega hjá föður
rm'num. Svo þarna voru í Útbæn-
um, j arðyrkjumaður, læknir og
járnsmiður, sem voru vanalega í
hjá föður mínum á gaml-
árskvöld til púnsdrykkju. —
Krambænum fylgdi hálf jörðin,
sem faðir minn bjó á, og vann
hann ekki við annað en trésmíð-
ar í smærri og stærri stíl, eftir
eg man til.
Afi minn, Jón Illugason, va
úsmensku hjá föður mínum
^ar bókbindari. Hann átti st<
ókasafn og þegar vantaði bl
oða blöð í bók sem hann batt,
,att hann inn pappír og skrif:
1 það sem vantaði, því hann á
oftast samstæða bók, og \
skrift hans eins læsileg eins
Prent.
f Frambæ á Ljótsstöðum var
e§ fæddur 1. febrúar 1867, rétt
J. A. Vopni
fimm mánuðum eldri en fylkja-
sambandið í Canada, sem lög
gera ráð fyrir. Var eg skírður
og gefið nafnið: Jakob Ágúst í
höfuð á Jakob Liljendal; hann
og faðir minn voru góðir vinir
— kona Liljendal var ömmusyst-
ir hinna velþektu Becks bræðra.
— Seinna nafnið í höfuð á Ágúst
lækni.
Eitt af því fyrsta sem eg man
nokkuð glögt eftir er þjóðhátíðin
1874. Það var kalt í veðri og að
mestu sólskinslaust allan daginn.
Snemma var farið á fætur og
hestar allir reknir heim, því all-
ir sem gátu fóru til messu, sem
var fyrir miðjan dag. Aðrir
gengu suður yfir hálsinn og yfir
Hofsá, þar var áfangastaðurinn
við svokallaða Hofshlöðu. Þar
skyldi hátíðin haldin. Þar var
eitt eða tvö tjöld til viðbótar við
torfhlöðuna. Auðvitað fóru ræðu-
höld og söngur fram undir beru
lofti.
Ræðumenn voru séra Halldór
og synir hans: Jón, Ólafur og
Þorsteinn, og Vigfús Vigfússon
borgari. Þar var fólksfjöldi mik-
ill og veitingar fóru þar fram, en
ekki hægt að sinna öllum fjöld-
anum, að minsta kosti þóttust
Ljótsstaða-strákar verða útund-
an. Hverjir voru þessir Ljóts-
staða strákar? Það voru synir áð-
urnefndra bænda, sex að tölu og
allir á svipuðum aldri: Jón og
Halldór Björnssynir, Ágúst Frí-
mannsson, Jón og Jacob A. Jóns
synir og Jón Árnason og Þórunn
ar föðursystur minnar, Jóns-
dóttur — ekki Illugadóttir eins
og segir í eftirmælum Jóns. —
Jón Árnason var tekinn í fóst-
ur af afa mínum þegar Þórunn
misti mann sinn Árna frá 6 son-
um og einni dóttur, — Kristín að
nafni, ekki Guðríður. — Ágúst
læknir lét sér ant um þennan
strákahóp fyrir utan að kenna
þeim, stofnaði hann með þeim
bindindi og kendi okkur fundar
reglur, og hefir mér oft komið
það í góðar þarfir í seinni tíð,
bindindið var kallað Ljótsstaða-
bindindi; hafði milli 10 og 20
meðlimi og kanske gert eitthvað
gott um tíma.
Seinna var stofnað Goodtempl-
arafélag á Vopnafirði og voru þar
félaga meðal annara S. B. Bene-
diktsson skáld og Valdimar
Magnússon sem lengi vann við
Lögberg og sá sem þettað ritar
ásamt fleirum, um 30 als.
Þá er mér minniststætt fjár-
skaðahaustið 1877, Gangnasunnu
dagur var kallaður fyrsti sunnu-
dagur í september. Þann dag
norðan-stórhríð með kulda og
hvassviðri. Þegar upp birti var
legt á stað til fjárleitar í Hauks-
staðaheiði, sem er mikið land-
svæði og tók 8—12 menn og
góða hesta til að gjöra þar góð
fjallskil; nokkuð fanst af fé en
vöntuðu stór-hópa, mest full-
orðnir sauðir, þeir kunnugir að
leita sér skjóls undir börðum og
í gróvum og fentu þar og fund-
ust ekki fyr en um vorið; eitt-
hvað var hirt af ull og tólg, en
nýttist illa og mest af því var
óhirt fyrir vegalengd og erfið-
leika að ná því; þettað urðu stór
hnekkir fyrir bændur og tók
mörg ár að rétta við eftir þann
tilfinnanlega skaða.
«
Þá er frostaveturinn 1880—81
í fersku minni. Þann vetur lagði
Vopnafjörð svo að farið var með
hesta og æki yfir fjörðinn á ís.
Jökulsárhlíðar-bændur fóru með
æki og hesta fyrir, frá Vopna-
fjarðar-kaupstað til Böðvarsdals
sem er langur vegur, og stytti
þeim mikði leið. Þeir gistu í
Böðvarsdal, en skildu eftir ækin
á sleðunum á ísnum um kvöldið.
Um nóttina kom rót í sjóinn og
braut upp ísinn og sleðarnir og
það sem á þeim var fór í sjóinn
og urðu þeir þar fyrir mjög til-
finnanlegum skaða.
Fóðurskortur varð nokkur
þennan vetnr, en byrgðir nokkr-
ar voru til af saltfiski á Vopna-
firði sem bændur keyptu og gáfu
skepnum, einnig var gömlum
hestum lógað og kjötið gefið
sauðfé. Það voraði vel og urðu
því skepnuhöld sæmileg, um vor
ið mátti víða sjá dauðar rjúpur;
sem höfðu svelt og frosið í hel.
Þettað var fermingar vetur
minn og Halldórs Björnssonar,
— sem áður er getið — og geng-
um við til spurninga til Hofs þeg
ar fært veður var á sunnudögum.
Við lærðum báðir gamla kverið
sem kallað var eða átta kapítula
kverið. Regla okkar var að lesa
kverið utanbókar á leiðinni sem
var meira eða minna en þriggja
klukkutíma gangur, eftir því sem
færð var, og gat oftast annar okk
ar mint á þar sem hinn mundi
ekki, ef við áttum eftir af kver-
inu þegar við komum í Hof, þá
birjuðum við næsta sunnudag
þar sem við áður hættum.
Vorið 1880 var ekki fermt,
börn voru fá og þóttu ekki vel
undirbúin. Á hvítasunnudag 1881
voru fermd 38 börn, 4 stúlkur og
34 drengir og var ég þeirra yngst
ur og stóð ég fytir og Halldór
næstur, ég var sá eini sem búinn
var með Eiríks Bríms Reiknings-
bókina og best skrifandi enda þá
var sóst eftir forskrift minni í
bækur handa unglingum. Þó nú
sé höndin orðin stirð og skjálf-
andi.
Föst regla var að fólk gekk til
altarís næsta sunnudag eftir
hvítasunnu og fór þá öll okkar
familía á stað til kirkju en á leið-
inni mætti okkur sendimaður frá
Hofi til að segja okkur að það
yrði messufall þann dag, því séra
Halldór hefði dáið þá um nóttina;
séra Jón sem þá var aðstoðar-
prestur hjá föður sínum þjónaði
fvrir altari og fermdi börnin á
hvítasunnudaginn en séra Hall-
dór hélt sína síðustu stólræðu. —
Við útförina töluðu séra Stefán
Halldórsson frá Hofteigi og séra
Jón Bjarnason sem þá var á ferð
á íslandi seinna var haldinn fjöl-
mennur fundur á sunnudag eftir
messu á Hofi og bænaskrá samin
og undirskrifuð af safnaðarfólki
til yfirvaldanna; beiðni um að
séra Jóni Halldórssyni væri veitt
Hof, þeirri beiðni var neitað, og
var Hof veitt séra Jóni frá Mos-
felli, varð óánægja í fólki útaf
prestaskiftunum og var lítið um
kirkjurækni um langan tíma á
eftir enda vandfylt skarðið.
Þettað vor 1881 fluttu foreldr-
ar mínir búferlum frá Ljótsstöð-
um og.í Hraunfell og bjuggu þar
í 3 ár mestu ísa og harðinda ár.
Man ég að þrisvar var hætt við
heyskap fyrir snjó 1883 og var á-
felli stórkostleg. 1882 gjörði stór-
hríð þegar komið var langt fram
á vor og voru þá ekki heima
nema við Jón bróðir af karlmönn
um, og faðir okkar spurði hann
okkur hvort við treystum okkur
til að fara út í veðrið og reyna að
ná saman þó ekki væri nema
nokkrum kindum ef við næðum
60, af hátt á þriðja hundrað, þá
gæti hann borgað skuldir sínar.
— Það var hugsunin þá — það
fórst fjöldi af fénu bæði vorin
1882 og ’83. Vorið 1883 hætti hann
búskap og seldi alt við uppboð
nema smíðaverkfærin sem hann
átti bæði mörg og vönduð. Fað-
ir minn fór í Vopnafjarðarkaup-
stað þar sem hann bygði stórt
verzlunar og íbúðarhús fyrir
Orum og Vúlfs verzlunina, en
móðir mín fór í Hof þar sem fað-
ir minn einnig hafði heimili.
Næsta vor 1885 byrjuðum við
aftur búskap á parti úr Svína-
bökkum og eftir 2 ár þar fluttum
við í Krossavík og þar dó faðir
minn 1888. Næsta ár fór móðir
mín með litlu stúlkurnar tvær og
Vigfús bróðir til Ameríku, en ég
fór í Böðvarsdals og giftist Arn-
björgu dóttir Jóns sem þar bjó þá
stóru búi. Jón var bróðir Guð-
mundar föður Björgvins tón-
skálds, hann — Jón — hafði eins
og margir aðrir í byrjun búskap-
ar tekið hreppslán um eða yfir
kr. 300 og borgaði það að fullu
seinna og var það einsdæmi í
Vopnafirði, enda var hann atorku
og ákafa maður og ráðvandur.
Vorið 1892 seinustu dagana í
maí rak ís að landi og fylti f jörð
inn. Millilandaskipið “Tyra” var
þá á ferð inn til Vopnafjarðar og
lenti í ísnum skamt undan bæn-
um Fagradal, og var ísinn svo
þétt saman rekinn að farþeigar
allir geingu þar í land um nóttina
sem vóru um 30 Færeyingar og
Þórður Guðjónsen frá Húsavík
Sigurjón frá Laxamýri og Krist-
inn Havsteinn frá Sauðárkrók og
einn meðeigandi dönsku verzlun
arinnar á Vopnafirði; flutningur
þeirra sem var all mikill komst
þar einnig á land; í Fagradal sem
er ysti bær við Vopnafjörð að
sunnanverðu vóru lítil húsa-
kvnni og fátækt heimili og eing-
in tök á að greiða fyrir svona
mörgum, svo allur hópurinn
gekk yfir Búrfjall til Böðvars-
dals sem er næsti bær og var þar
greitt úr þörfum þeirra eftir
faungum. Lagði ég svo á stað
með allan hópinn í kringum
fjörðinn og inn í kaupstað; þrjá
hesta hafði ég til að hvíla þá til
skiftis sem óvanir vóru gángi og
fóru hestarnir margar ferðir
fram og til baka þar til allir vóru
komnir þurt yfir Hofs-á ó, já,
hesturinn var “þarfasti þjónn-
inn” ennþá. Eg fór margar ferð-
ir aftur og fram eftir flutningi
þeirra og kom honum öllum inn
á Vopnafjörð og fékk vel borgað,
fyrir. “Tvra” komst úr ísnum eft-
ir nokkurn tíma lítið löskuð en
þurfti að fara til Hafnar til við-
gerðar.
Um þettað leyti kom svo mikill
lognsnjór og snjóaði næstum 2
sólarhringa og trúi nú þeir sem
vilja trúa, en mér geingur ekkert
til að ljúga, að mullan náði mér
undir hönd áður en hún .seig, og
lá sá snjór til seint í júní. Héraðs
flói fyrir sunnan fjöllin var ís-
laus og rigndi þar altaf á meðan
snjóaði við Vopnafjörðinn. Eg
fór suður í Jökulsárhlíð til að fá
hjálp til að koma skepnunum yf-
ir Hellirsheiði en það þótti ó-
hugsandi þar sem snjórinn var
svo djúpur. Við áttum ósnert
töðuhei og héldum við mundum
komast af með það en þegar allar
skepnur vóru á gjöf þá entist það
ekki eins leingi og þurfti.
Á laugardag fyrir hvítasunnu
— sem ég ekki man nú hvernig
var — fórum við Jón teingdafað-
ir minn í fjárhúsin og lóguðum
öllum únglömbonum hefðum
mist þaug hvort sem var en held
ur lífsvon með ærnar ómilkar. —
Þegar logsins tók snjóinn átti ég
eftir 18 kindur lifandi af 60 og 1
hest af 2ur og annað eptir þessu.
Fram að þessum tíma hafði ég
eingan laungun til Ameríkuferð-
ar, en þar sem sjálfstæðis laung-
un mín hefir alla daga verið svo
sterk að ég hefi alt viljað á mig
leggja heldur en að vera upp á
aðra kominn þá vildi ég reina
gæfuna í Can. Þessar 18 kindur
lítils virði og börnin orðin þrjú,
við eignuðumst tvíbura stúlkur
27 maí þettað sama vor, og stúlku
áður sem nú var eins og hálfs árs
gömul. Eg seldi það litla sem ég
átti borgaði með því smáskuldir
(Framh á bls. 71
Business and Professional Cards
S. O. BJERRING
Canadian Stamp Co.
RUBBER & METAL STAMPS
NOTARY & CORPORATE SEALS
CELLULOID BUTTONS
324 Smilh Si.
Winnipeg
Office Ph. 95 668 Res. 404 319
NORMAN L.BERGMAN, B.A..LL.B.
Barrister, Solicitor, etc.
TRICK and BERGMAN
617 Mclntyre Block
WINNIPEG CANADA
Also
123
TENTH ST.
BRANDON
Winnipeg

H. J. STEFANSSON Life, Accident and Health Insurance Representing THE GREAT-WEST LIFE ASSURANCE COMPANY Winnipeg, Man *. Phone 96)144

DR. A. V. JOHNSON Dentlst 506 SOMERSET BUILDING Telephone 97 932 Home Telephone 202 398

Taislmi 95 826 Heimllis 53 893 DR. K. J. AUSTMANN SérfrœOingur i augna, eyma, nef og kverka sjúkdómum. 216 Medical Arts Bldg. Stofutími: 2.00 til 6.00 e, h.

DR. ROBERT BLACK SérfrœOingur i augna, eyrna, nef og hdlssjúkdómum. 401 MEDICAL ARTS BLDG Graham and Kennedy St. Skrifstofusfmi 93 851 Heimaefmi 403 794

EYOLFSON’S DRUG PARK RIVER, N. DAK. Islemkur lyfsali Fðlk getur pantaO meOul og annaO meB pósU. Fijðt afgreiOsla.

A. S. B A R D A L 848 SHERBROOK STREET Selur likkistur og annast um ot- tarir. Allur útbflnaSur sá bezti. Ennfremur selur hann allskonar mtnnisvarBa og legsteina. Skrifstofu talsfmi 27 324 Heimtlts talstmi 26 444

Geo. R. Waldren, M. D. Phyaician and Surgeon Caváller, N. D. Offtce Phone 96. House 103.

PHONE 94 686 H. J. PALMASON and Company Ohartered Accountants 606 CONFEDERATION LIFE BUILDING Winnipeg, Canada

Phone 49 469 Radio Service Speciallsts ELECTRONIC LABS. H. THORKELSON, Prop. The most up-to-date Sound Epuipment System. 130 OSBORNE ST.. WINNIPEO

N
PHONE 87493
Dr. S. J. Jóhannesson
SUITE 7 VINBORG APTS.
694 Agnes St.
Viötalstími 3—5 eftir h&degl
DR. E. JOHNSON
304 EVELINE STREBT
Selkirk, Man.
Office hrs. 2.30—* p.m.
Phones: Offlce 26 — Reo. SSi
Drs. H. R. and H. W.
TWEED
Tannlœknar
406 TORONTO GEN. TRUST8
BUILDING
Cor. Portage Ave. og Smlth 8t.
PHONE 96 952 WINNIPBIO
Dr. Charles R. Oke
TannUtsknir
For ABpolntmenta Phone 14 *OI
Office Hours 9—4
404 TORONTO GEN, TRUITI
BUILDING
283 PORTAGE AVE.
Winnipeg, Man.
SARGENT TAXI
PHONE 34 655
For Ouick ReUa'ble Bervioe
Office Phone Res Phone
94 762 72 401
Dr. L. A. Sigurdson
626 MEDICAL ARTS BLDO.
Office Hours: 4 p.m.—6 p.m.
and by appolntment
J. J. SWANSON & CO.
LIMITED
308 AVENUE BLDG WPO.
Fasteignasalar. Leigia htl*. Ot-
vega penlngal&n og eldsá.byrg<!.
bifreiBaábyrgC, o. s. frv.
PHONE 97 538
Andrews, Andrews,
Thorvaldson and
Eggertson
Löofrœöinoar
209BANK OF NOVA SCOTIA BG.
Portage og Garry St.
Sfmi 98 291
GUNDRY PYMORE
Limited
British QuaUtv Fish Netting
60 VICTORIA ST., WINNIPBO
Phone 98 211
Manager T. R. THORVALDBOJt
Your patronage will be appreciateá
CANADIAN FISH
PRODUCERS, LTD.
J. H. PAQE, Managing Oimetor
Wholesale Distributors of Frs»h
and Frozen Flsh.
311 CHAMBERS STftEET
Offlce Ph. 26 328 Ree. Ph. T* 91T
G. F. Jonasaon, Pre«. A Man. Dir.
Keystone Fisheries
Limited
404 SCOTT BLOCK SlMI 96 227
Wholesale Distributora of
FRESH AND FROZEN FISH
Manitoba Fisheries
WINNIPEG. MAN.
T. Bercovitch, tramkv.stj.
Verzla I heildettlu me8 nýjan og
frosinn fisk.
303 OWENA STREET
Skrifst.simi 26 365 Helma 65 463
H
HAGBORG
FUEL CO.
H
Dial 21 331 NaFífa 11 ***