Lögberg - 25.03.1948, Blaðsíða 4

4
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 25. MARZ, 1948
--------HoatJClB —
G«fiÖ út hvern flmtudag af
'I * 4K COLUMBIA Pil'ESS, LIjVIII i
ö9o Largent Ave., Winmpeg, Mariítob
U tanáskrilt riuttjúruiui:
EDITOR LOGBERG
59S Sargent Ave., Winnipes, Man
Ritstjóri: EINAR P. JÓNSSON
Verð $3.00 um árið—Borgist fyrirfrai
The “Li<>ííberK” is printed anci pubnshcd 'u>
The Columbia Prees, Limfted, 695 Sargent
Avenue, Winnipeg, Manitoba, Canada
Authorized a.s^íS oiid Ciatss Ma.u
PohI Office Depi., (J.u»wa.
PHONB 21 M04
Skýjaarof
Þó enn sé síður en svo,‘ að heiöur
himinn brosi viö mannkyninu, og erin
grúfi blikur og bakkar yíir samtíð, og
að minsta kosti náinni framtíö, þá varð
þó skýjarofs vart í vikunni, sem leió, er
bendir til þess, að mannkyniö sé enn
eigi með öllu beillum horitð, að enn
sé draumkonan hin betri að verki með-
ai tugmiljóna frjálshugsandi manna og
kvenna, er skipa einstaklingsfrelsinu
öllu ofar og neita að kyssa á vönd kúg-
arans undir bvaða nafni sem bann
gengur.
Engu skal spáð um það, bver vérða
muni hlutur Trumans Bandaríkjafor-
seta í sögunni, þótt lítt verði í samtíð-
inni skiptar skoðanir um það, að hann
sé meira en algengt stjórnmála-
fyrirbrigði, og víst er um það, að naum-
ast verður honum réttilega borinn
heigulsbáttur á brýn; hann hefir, svo að
segja, staðið uppi í hárinu á öllum sköp-
uðum hlutum; stjórnmálaflokkur sá, er
Mr. Truman styðst við, Demokrata-
flokkurinn, er í minnihluta í báðum
deildum þings; þó hefir Mr. Truman
knúð fram baráttumál sín eins og ekk-
ert hefði í skorist, og fengið samþykki
beggja þingdeilda á hinni geisimiklu
fjárhæð til stuðnings Norðurálfuþjóðun
um, er mest þurftu hjálpar við og sann-
að höfðu í framkvæmd trúnað sinn við
demokratiskar hugsjónir.
Á miðvikudaginn þann 17. þ. m., flutti
Truman forseti ræðu í sameinuðu þjóð-
þingi Bandaríkjanna, sem vakið hefir
heimsathygli; það var síður en svo, að
Mr. Truman bæri þar kápuna á báðum
öxlum eins og títt er um ýmsa loðna
stjórnmálamenn samtíðarinnar; hann
dró alveg hreinar línur, gekk alveg
hreint til verks og skelti óhikað skuld-
inni á þá, sem stíflað höfðu drengilegar
athafnir lýðfrjálsra þjóða í þá átt, að
koma á fót tryggum og skipulögðum
friði í mannheimi.
Mr. Truman vakti athygli á því, hve
þær þjóðir væri sýknt og heilagt höfuð-
setnar, er hefðu það að markmiði að
tryggja þegnum sínum sjálfsöryggi og
persónuleg réttindi; hann kvað það
auðsætt, að glundroðinn í heiminum
stafaði ekki einvörðungu frá því hve
mannkynið hefði verið illa á sig komið
í lok síðustu styrjaldar, heldur ættu
vandræðin engu síður rót sína að rekja
til þess, að ein þjóð, rússneska þjóðin,
hefði eigi aðeins synjað um samvinnu
varðandi tilraunir til heiðarlegs friðar,
heldur einnig geqgið opinberlega í ber-
högg við slíka samvinnu með það fyrir
augum að fyrirbyggja frið; frá því í lok
stríðsins, hefðu Rússar og skósveinar
þeirra, rænt eina þjóðina af annari í
Austur- og Mið-Eívrópu því demokrat-
iska stjórnarformi, er þær öldum sam-
an hefðu unnað og grundvallað tilveru
sína á. Mr. Truman kvað það liggja í
augum uppi, að því aðeins gæti hinum
frelsisunnandi Evrópuþjóðum lánast að
viðhalda sjálfstæði sínu, að þeim yrði
veitt fullnægjandi fjárhagsleg aðstoð í
tæka tíð til þess að verjast utanaðkom-
andi áróðri og ofbeldi; þessu jafnframt
skoraði Mr. Truman á þjóðþing Banda-
ríkjanna að hraða svo sem framast
mætti verða fjárveitingunni til viðreisn
arstarfsins í Evrópu, og nú hefir hann
fengið vilja sínum framgengt í þessu
efni, með því að báðar deildir þings hafa
afgreitt fjárveitinguna til áminstrar
viðreisnarstarfsemi.
í áminstri ræðu sinni lagði Mr. Tru-
man ríka áherzlu á það, hve óumflýjan-
legt það væri vegna öryggis Bandaríkja
þjóðarinnar og friðarmála mannkyns-
ins í heild, að hún byggi yfir nægilegum
herstyrk, og fór þar af leiðandi fram á
það, að þjóðþingið féllist á almennar
heræfingar og almenna herskyldu í
landinu, ef svo byði við að horfa; þetta
mun þó engan veginn verða þannig skil
iö, að Bandaríkin séu að búast til stríðs-
sóknar gegn Rússum né öðrum, heldur
sé með því gefið til kynna, að þjóðin
Laki ekki með þegjandi þögninni frekari
áróðri og frekari yfirgangi en nú væri
komið á daginn, með því að mælirinn
væri nú þegar orðinn barmafullur.
-f -f 4-
Sama daginn og Truman forseti flutti
ánnnsta ræðu, gerðust þau miklu og
góðu tíðindi, að í höfuðborg Belgíu
undirrituðu utanríkisráðherrar -Breta,
Erakka, llollendinga, Belgíumanna og
Luxemborgarmanna, 50 ára stjórnar-
farslegan, fjárhagslegan og hernaðar-
legan sáttmála, þar sem allar þessar
þjóðir bundust fastmælum um það, að
vinna í sátt og samlyndi að sameigin-
leguin hagsmunamálum, og verjast sem
einn maður, sem ein sál, áróðri og
ásælni utanaðkomandi skaðsemdar-
afla. —
Með áminstum fimmveldasáttmála,
er augljóslega stfgið glæsilegt og giftu-
vænlegt spor í áttina til samrænfingar
lýðræðisöflunum í vesturhluta Evrópu;
hefir þessi atburður, að vonum, vakið
almennan fögnuð meðal frelsisunnandi
þjóða. —
-f -f -f
Til merkisviðburða síðastliðna viku
mun það jafnan talið verða, er forsætis-
ráðherrar Svía, Norðmanna og Dana á
fjölmennum, opinberum fundi í Stokk-
liólmi, fordæmdu aðfarir rússneskra
kommúnista, og kváðust verja mundu
með oddi og egg sjálfstæði þjóða sinna
úr hvaða átt, sem á þær kynni að verða
ráðist; þessir norrænu forustumenn
voru ^uðsjáanlega ekki búnir að gleyma
faðmlagi þeirra Hitlers og Stalins hérna
um árið, minnungir þess, hve margt
var þar líkt með skyldum.
Að ísland skipi sér fagnandi í frelsis-
fylkingu frændþjóða sinna og annara
vestrænna menningarþjóða, verður
ekki dregið í efa.
Nú verður ekki um það vilst, að lýð-
ræðisöflin í heiminum hafi fundið sjálf
sig til sjálfsvarnar gegn nýjum og
gömium helstefnum, og að þess vegna
boði áminstir atburðir að minsta kosti
skýjarof, ef ekki heiðbjartan dag. —
Þeim mönnum, sem af einhverjum
furðulegum ástæðum, finna Bandaríkja
þjóðinni alla skapaða hluti til foráttu,
og vilja helzt telja almenningi trú um,
að hún sitji á svikráðum við heimsfrið-
inn, væri holt að festa sér í minni inn-
tak úr ræðu, sem Marshall utanríkisráð
herra nýlega flutti við háskólann í Kali-
forníu, þar sem hann gerði það kunnugt
öllum þjóðum heims, að þó að Banda-
ríkin teldu það óhjákvæmilegt að
hnekkja drotnunarstefnu Rússa, þá
byðu þau samt sem áður fram útrétta
hönd til samvinnu, ef einlæg sinnaskipti
af hálfu rússneskra stjórnarvalda kæmi
til greina, sameiginlegum friðar- og
menningarmálum til fulltingis.
♦ -f -f
Gagnlegt og fræðandi rit
Lögbergi hefir nýverið borist í hend-
ur tímaritið Samvinnan, Janúar-heftið,
sem er aðalmálgagn Sambands ísl.
samvinnufélaga; er ritið venju sam-
kvæmt fjölbreytt að efnisvali og fróð-
legt um margt.
Eins og vitað er hafði hinn merki
stjórnmálamaður og rithöfundur Jónas
Jónsson alþingismaður, lengi með hönd
um ritstjórn Samvinnunnar, en fann sig
knúðan fyrir rúmlega tveimur árum til
að láta af þeim starfa vegna sívaxandi
anna við önnur skyldustörf; síðan hefir
gegnt ritstjórn tímaritsins ungur og
gáfaður áhugamaður, Haukur Snorra-
son á Akureyri, sem jafnframt er rit-
stjóri Dags. Áminst hefti gefur glögga
heildarsýn yfir sigra og vonbrigði sam-
vinnu-samtakanna á íslandi síðastliðið
ár, auk samanþjappaðs yfirlits yfir þró-
un samvinnufélaganna í Svíþjóð, Norv
egi, Danmörku og víðar í Norðurálfunni.
Samvinnan er eitt þeirra mörgu tíma-
rita, sem gefin eru út á Fróni, er Vestur-
íslendingum væri holt að kynnast.
Hið nýja ritgerðasafn dr. Helga Pjeturss
Eflir prófessor Richard Beck
Það er altaf fengur að bókum
dr. Helga Pjeturss, hverjum
þeim, er ann djarfri og frjórri
hugsun og snjallri meðferð efnis
og máls. Þar við bætist, að hann
grandskoðar og ræðir hin mikil-
vægustu málefni, tilgang lífsins
og örlög mannkynsins, sem allir
hugsandi menn hljóta að láta sig
varða, hvort sem þeir’eru sam-
þykkir skoðunum og niðurstöð-
um höfundar eða eigi.
Fyrir stuttu síðan er komið út
á vegum Bókaútgáfu Guðjóns O.
Guðjónssonar, Reykjavík, 1947,
nýtt og mikið ritgerðasafn, yfir
400 blaðsíður að stærð, eftir dr.
Helga og að sama skapi vandað
að öllum frágangi. Nefnist ritið
Þónýall, og er sjötta bindi í' Ný-
aisbókum hans. Er það því auð-
sætt, að hann er mikilvirkur rit-
höfundur, og þá er hitt eigi síð-
ur aðdáunarvert, að hann skuli,
hálfáttræður, senda frá sér slíka
bók, og ber hún fagran vott
andans þrötti hans og óslökkv-
andi áhuga á vísindalegum efn-
um, og þeim boðskap, sem hann
hefir að flytja.
í eftirmála sínum fer höfund-
ur þessum orðum um tilgang
þessa rits síns: “Þó að bók þessi
sé að nokkru leyti minningarrit,
í sambandi við 75 ára afmæli, þá
er aðalerindið enn sem fyr að
greiða fyrir skilningi á þeim
tímamótum sem nú eru, og
reyna til að sýna fram á,
hvernig mætti með tilstyrk
nokkurrar nýrrár þekkingar,
skifta svo um í sögu mannkyns-
ins sem þörf er á.” Bætir hann
því við, að aldrei hafi jafn þýð-
ingarmiklir úrslitatímar verið og
og fer fjarri, að hann standi einn
uppi með þá skoðun, því að
fjölda margir í hópi hinna
fremstu vísindamanna og hugs-
uða víða um lönd, halda því
fram, að mannkynið sé nú, síðan
menn náðu valdi á kjarnorkunni,
statt á hinum mestu örlagatím-
um, og sé framtíð þess og menn-
ingarinnar undir því komið, að
stefnt sé inn á rétta braut. Eða
eins og dr. Helgi orðar það: —
horfið frá helstefnu til lífsstefnu.
Sú kenning hans er, sem áður,
beint og óbeint, löngum þunga-
miðjan í þessum ritgerðum hans.
í upphafsgreininni “Islenzk vís-
indi og framtíð mannkynsins”,
sem jafnframt er allra snjallasta
greinin í safninu, bæði um hugs-
un og málfar, segir hann meðal
annars:
“Það sem oss ríður á umfram
alt, hér á jörðu, er að auka og
bæta það samband við lífið á öðr
um jarðstjörnum, sem nú þegar
á sér stað í svefni, og kemur
fram i draumlífi voru, eða öllu
heldur skapar það. Vér verðum
að færa oss í nyt þekkinguna á
stillilögmálinu, bæði til að auka
þetta samband vort, og einnig til
að koma því í það horf, að ein-
göngu sé til góðra staða. Það er:
samband við fullkomnari mann-
kyn. Afleiðingarnar af slíkri
fullkomnun lífssambandsins
mundu verða hinar furðuleg-
ustu. Á skömmum tíma mundi
oss jarðarbúum aukast svo þekk-
ing á eðli og tilgangi lífsins, að
aldrei mundi framar nokkur
styrjöld verða háð á þessari
jörð. Og oss mpndi fara ótrúlega
mikið fram, ekki einungis að
viti og þekkingu, heldur öllu
atgjörvi. Tilstreymi þess kraftar,
sem lífið er af, mundi aukast
mjög, og líkamirnir verða miklu
fegri og hraustari en nú”.
Um stillilögmálið, samstillingu
huga manna að sameiginlegu,
göfugu takmarki, sem er grund-
vallaratriði í kenningum höfund
ar, farast horium annarsstaðar í
ritinu þannig orð: “Hinn mikli
vandi hér á jörðu er að fá alt
mannkyn, eða mikinn hluta þess,
til að vera samhuga um það sem
rétt er og gott”.
En kjarnann í kenningum höf-
undar mun segja mega að sé að
finna í þessum niðurlagsorðum
hans í greininni “Dregur að úr-
slitum”:
“Lífið hér á jörðu er landnám
frá fullkomnari lífsstöðvum
sem, einsog spekingurinn Pyþa-
goras, einn hinn vitrasti maður
sem lifað hefir á þessari jörð,
hafði skilið fyrir þúsundum ára
— eru ekki í neinum andaheimi,
heldur á öðrum jarðstjörnum
hins svo óskiljanlega mikla og
stórfenglega stjörnuheims. Að
samband náist við þessar full-
komnari lífstöðvar, þýðir það, að
mannkyn jarðar vorrar getur
farið að hverfa af helvegi og til
lífs, sem sigrar allan ófullkom-
leika og getur farið að taka þátt
í þessari svo furðulegu smíð, sem
er sköpun heimsins. En þá er
fyrst að koma fram hinum nauð-
synlegustu umbótum á þessum
hnetti, sem er heimkynni vort,
og þarf að hætta og getur hætt að
vera heimkynni hörmunganna”.
Til þess að gera sér fulla grein
fyrir skoðunum dr. Helga og
draga til hlítar ályktanir af
þeim, verða menn þó að sjálf-
sögðu að lesa rit hans í heild
sinni og samhengi, og mun fáum
fara svo, að þeir græði eigi drjúg
um á þeim lestri, aukist við hann
útsýn yfir mannlífið og alla til-
veruna, hverjum augum, sem
þeir kunna annars að líta á
niðurstöður hans.
En þó að sérskoðana dr. Helga
gæti að vonum mikið í þessu rit-
gerðasafni hans, þá kemur hann
miklu víðar við, því að hann er
maður víðmenntaður og á sér
margþætt áhugamál. Og eigi er
það sízt skemmtilegt að gefa því
gaum, hvernig bækur eða ritgerð
ir, sem hann les, ræður, sem
hann hlýðir á, og stundum hin
hversdagslegustu atvik, verða
honum frjósöm efni til íhugunar,
en það er einkenni allra frum-
legra hugsuða. Er og skemmst
frá því að segja, að ritgerðasafn
þetta er fjölbreytt mjög að efni,
en hin löngu viðurkennda stíl-
snilld höfundar söm við sig,
hugsunin frábærilega ljós, málið
þróttmikið, blæfagurt og lit-
brigðaríkt.
Bráðskemmtileg er ferðalýs-
ingin “Sumar í Svíþjóð”; snjall-
ar ritgerðirnar um þá ritsnill-
inga vora Snorra Sturluson og
Jónas Hallgrímsson, og athyglis-
verðar mjög greinarnar um ís-
lendingasögur og um ættfræði-
leg efni, að nokkrar séu taldar
almenns efnis.
Djúpstæð txú dr. Helga á fram-
tíð og hlutverk hinnar íslenzku
þjóðar lýsir sér kröftuglega í
þessu ritgerðasafni hans. Myndi
hann heilhuga taka undir spak-
leg orð Björnstjerne Björnson —
í þýðingu séra Matth. Jochums-
sonar:
%
“Sú þjóð, sem veit sitt hlutverk,
er helgast afl um heim,
eins hátt sem lágt má falla
fyrir kraftinum þeim”.
Og þessi bjargfasta trú dr.
Helga á hinn íslenzka kynstofn
nær til Islendinga hérna megin
hafsins, sem hann ber sýnilega
hinn hlýjasta hug til; meðal ann-
ars ritar hann sérstaka grein um
dr. C. H. Thordarson af mikilli
hlýju og aðdáun. En hugur höf-
undar til vor íslendinga hérlend-
is og metnaður hans fyrir vora
hönd, sem vel mætti vera oss til
áminningar og hvatningar, kem-
ur ótvírætt fram í þessum um-
mælum hans:
“Islendingar þurfa að fá það
orð á sig, að þar sé þjóð, sem öllu
mannkyni ætti að vera nokkUr
hugur á að þrifist gæti. Og er
ekki ólíklegt, áð í því efni geti
afnerískir menn af íslenzkum
ættum orðið að miklu liði. ís-
lenzkir bókmenntahæfileikar
hafa ekki enn notið sín til fulls
í Vesturheimi, og liggja til þess
auðskildar ástæður. Eg man
ekki eftir, að neinn maður vest-
anhafs af íslenzkum ættum hafi
heimsnafn sem rithöfundur, ann
ar en dr. Vilhjálmur Stefánsson,
hinn mikli landfræðingur og
ferðagarpur. En þeir munu verða
fleiri mennirnir af íslenzkum
ættum vestur þar, sem heims-
nafn ávinna sér á fræða-, bók-
mennta- og listasviðinu; og lík-
lega enn öðrum. Svo margir
munu slíkir menn verða, miðað
við íslenzkt fámenni, að heims-
eftirtekt mun vekja. Og frægð
þeirra mun ekki verða þýðingar-
laus fyrir íslenzk þjóðþrif og al-
þjóðaáhrif hér heiipanað”.
Megi höfundi hafa mælst hér
sem spámannlegast í vorn garð!
Fylkisstjóri látinn
Aðfaranótt síðastliðins þriðju-
dags, lézt af hjartaslagi að heim-
ili sínu í Regina, fylkisstjórinn í
Saskatchewan, Hon. R. J. M.
Parker, 67 ára að aldri; hann var
fæddur á "Englandi en fluttist
ungur hingað til lands og rak um
langt skeið fyrirmyndarbú í
Saskatchewan-fylki; hann var
skipaður fylkisstjóri snemma
árs 1945.
DEHORN YOUR CATTLE
and avoid
THE $1.00 MARKETING PENALTY
Plan Dehorning Campaigns - Caustic Young Calves
For Caustic and Dehorners contact
Your Agricultural Representative or
The Live Stock Branch
Control Contagious Abortion
By Vaccinating Calves 4 io 8 months of age with Strain 19.
Vaccination must be performed by a Registered Veterinarian.
Department will pay $1.00 for each Calf Vaccinated.
IMPROVE THE QUALITY OF YOUR CATTLE
BY USING A PURE BRED BULL
Department provides 20% of Purchase Price.
Maximum grant not to exceed $80.00.
Policy available to owners of Grade Herds.
AUCTION SALES
WINTER FAIR BUILDING. BRANDON
BRED SOW SALE
THURSDAY, APRIL 8th — 1.00 P.M.
PURE BRED BULLS and FEMALES
FRIDAY. APRIL 9th — 12.00 NOON
Sales under the auspices of the
3WINE AND CATTLE BREEDERS’ ASSOCIATION
For further particulars apply to the
LIVESTOCK BRANCH
Department of Agriculture,
Legislative Building,
Winnipeg, Manitoba.