Lögberg - 25.03.1948, Blaðsíða 5

«
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 25. MARZ, 1948
Ali U6AH4L
■WENNA
Ritstjóri:
BARLEY C0NTEST WINNERS

G. Elias J. F. Bradley K. D. Bradley W. E. Campbell
Four Manitoba farmers won $1,000 in the 1947 National Barley Contest
sponsored by the Brewing and Malting Industries.^As Provincial Winners
in Manitoba, they are in the finals with the four Provincial Winners
from Saskatchewan and also Alberta, for the major National Awards to
be announced March 28th. George G. Elias. HaSkett, National Champion
in the 1946 Contest, is Manitoba Champion again for 1947. Left to right
in the picture are: Mr. Elias; J. F. Bradley, Portage la Prairie; his son,
Keith D. Bradley. of Portage la Prairie, and W. Earl Campbell, Heaslip.
Frá Vogar . . .
Djúpúðga
Þáttur Auðar í íslendingasög-
unum er mjög stuttur og segir, í
raun og veru, lítið af æfi hennar
fyr en hún, á efri árum, gerist
landnámskona á íslandi. — Til
þess að sagan njóti.sín er óhjá-
kvæmilegt að skýra að nokkru
siðvenjur og sögulega viðburði
níundu aldar á Norðurlöndum.
Eins og kunnugt er, komu
flestir Islendingar upphaflega
frá Noíegi. — í fornöld var Nor-
egi skift í mörg smáríki. Yfir
þessum ríkjum réðu fylkiskon-
ungar og hersar. Eftir miðja ní-
undu öld rís þar upp maður, sem
tekur sér fyrir höndur að brjóta
undir sig allan landslýðinn og
steypa smáríkjunum í eina heild,
á líkan hátt og Hitler reyndi að
gera á sínum tíma — að steypa
öllum ríkjunum í eitt og stofna
nýtt skipulag undir sinni for-
ustu, — þó ólíkum sé saman að
jafna, Hitler og Haraldi hár-
fagra. — Margir hverjir þessara
héraðskonunga, hersa og óðals-
bænda, kusu heldur að flýja óð-
ul sín og ættjörð, en að selja af
hendi frelsi sitt og þola ánauð
Haraldar. Þeir tóku fjölskyldur
sínar og fræn'dlið og það fé, sem
þeir gátu með sér flutt, stigu um
borð skipum sínum og sigldu í
haf. Sumir fóru til Suðureyja, —
Hebrides, — Irlands og Skotlands
en flestir fóru beint til Islands,
sem þá var óbyggt.
Um þessar mundir bjó í Nor-
egi hersir einn, að nafni Ketill
flatnefur. Hann átti tvo sonu,
Helga og Björn og þrjár dætur
og hét ein þeirra Auður djúp-
úðga, en það þýðir, hin djúp-
vitra.
Þegar Ketill flatnefur fregnaði
um ofríki Maraldar og að hann
myndi mega vænta hins sama of-
beldis af hans hálfu og aðrir
göfgir menn í Noregi, þá stefndi
hann á fund sinn öllu sínu
frændliði og skýrði því frá í
hvert óefni sé komið og sé nú
ekki nema um tvent að velja —
beygja sig undir ok Haraldar eða
flýja land. Voru allir á einu máli
um það, að fara af landi burt.
Synir Ketills, Helgi og Björn,
vildu fara til íslands, sögðust
hafa frétt, að þar væru lands-
kostir góðir og fiskiveiðar, og
þyrfti ekki að leggja fram fé fyr-
ir það. Ketill mælti: “Á þá veiði-
stöð kem ég aldrei á gamals
aldri”, kvaðst hann myndi fara
vestur um haf því þar var hann
kunnugur. Helgi og Björn fóru
síðan til íslands, en Ketill bjó
ferð sína úr landi vestur um haf
til Skotlands og fór Aiíður djúp-
úðga, dóttir hans, með honum og
margir frændur hans. Hann kom
skipi sínu til Skotlands og fékk
góðar viðtökur af tignum mönn-
um, því hann var frægur maður
og stórættaður.
Ketill gifti nú Auði djúp-
úðgu, dóttur sína, Ólafi hinum
hvíta, sem þá var mestur her-
konungur þar vestra; hann var
konungur yfir Dublin á írlandi.
Auður djúpúðga og Ólafur eign-
uðust son, sem var kallaður Þor
steinn Rauður. Nokkrum árum
seinna féll Ólafur hvíti í orrústu.
Þá fór Auður ásamt Þorsteini,
syni sínum, til Suðureyja —
Hebredes. — Þar kvæntist Þor-
steinn, varð sjö barna faðir —
dætur hans sex en einn sonur.
Þorsteinn gerðist jafnframt mik
ill herkonungur eins og faðir
hans. Hann herjaði víða um
Skotland og fékk jafnan sigur.
Síðan gerði hann sætt við Skota
og eignaðist hálft Skotland, en
Skotar héldu ekki lengi sættina;
þeir sviku hann í trygðum og
hann féll þar í orrustu.
Ætla mætti að Auður væri nú
INGIBJÖRG JÓNSSON
með öllu berskjalda; maður henn
ar og sonur voru nú báðir falln-
ir í orrustum, og faðir hennar,
Ketill, var fyrir nokkru andað-
ur. Landið ólgandi í ófriði, óvin-
irnir voru alstaðar. Hún, sem
kona, gat ekki veitt forustu í
hernaði, og gat því ekki búist
við, að halda hernámi manns
síns og sonar. Hún var nú kona
á sjötugsaldri, og á henni hvíldu
ætternisskyldurnar,, því nú var
hún Jiöfðingi ættarinnar, og sam
kvæmt siðvenjum þeirra tíma,
bar hún ábyrgð á afkomu barna
barna sinna og öllu frændliði,
sem þar var. En Auður djúp-
úðga lét hvorki bugast af elli,
sorgum sínum né mótlæti, enda
var hún af víkingum komin og
ein af sterkustu siðferðiskröfum
þeirra var að mæta hverju, sem
að höndum bar, með hugrekki,
festu og stillingu. Hún hugsaði
nú ráð sitt og komst að þeirri
niðurstöðu, að hún og ættlið
hennar myndi ekki eiga mikla
framtíð á Skotlandi. En á,' ís-
landi var friðsamlegt landnám í
gerð og þar voru bræður hennar,
Helgi og Björn; þangað ákvað
hún að fara.
Auður lætur nú menn sína
byggja stórt skip á laun, út í
skógi, því það var lífsskilyrði að
óvinir hennar vissu ekki af þessu
áformi hennar. Síðan flutti hún
út í skipið auðfjár og þegar allt
var tilbúið, steig hún og allt
hennar frændlið um borð og lét
í haf og sagan segir — “Þykjast
menn varla dæmi til finna að
einn kvenmaður hafi komist á
brott úr þvílíkum ófriði með
jafnmiklu fé og föruneyti. Má af
því marka að hún var afbragð
annara kvenna”.
Á skipi Au^gr voru 20 frjálsir
menn og þess utan konur, börn
og þrælar. Hafa sennilega verið
um 50—60 manns á skipi hennar.
Margir þessara mann voru mik-
ilsvirtir, stórættaðir og víkingar
í eðli sínu. Þrátt fyrir það,
fylgdu þeir ráðum Auðar í hví-
vetna og lutu henni sem höfð-
ingja sínum.
Auður siglir skipi sínu fyrst
til Orkneyja. Þar dvaldist hún
litla hríð og þar gifti hún eina
sonardóttur sína. Eins og áður
var skýrt frá, átti Þorsteinn,
sonur Auðar sex dætur og einn
son. Auður sem fulltrúi ættar-
innar, réði algerlega giftingum
þessara bama-barna sinna og
það mátti treysta því að dóm-
greind hennar væri slík, að þau
fengju gjaforð, sem vel sæmdi
virðingu þeirra og ættgöfgi.
Eftir þetta hélt Auður skipi
sínu til Færeyja. Þar átti hún
nokkra dvöl og gifti aðra sonar-
dóttur sína. Báðar þessar sonar-
dætur gifti hún ættstórum mönn
um og má ráða af því hverra
virðinga Auður hefir notið, hvar
sem hún kom.
Síðan lætur Auður í haf með
alt sitt föruneyti. Eftir nokkra
sólarhringa kom skip hennar að
suðvestur-strönd íslands, þar
rakst það á sker og brotnaði í
spón. Alt fólkið bjargaðist þó og
öllu fémætu var hægt að koma
á land.
Nú var komið fram á haust;
dagur farinn að st^ttast og lítill
kostur þess að hefja lándnám.
Auður fer á fund Helga brþð-
ur síns, og er hún kom þangað,
gekk hann á móti henni og bauð
henni að vera hjá sér um vetur-
inn með helming liðs síns. Auð-
ur var stórlát og þótti þetta var-
boðið og svarar honum reiðu-
lega; kvað hún hann lengi
mundu lítilmenni vera. Hún fór
þá vestur til Björns bróður
síns. Þegar hann frétti af ferð-
um hennar, fór hann á móti
henni með fjölmenni og fagnar
henni vel og bauð henni til sín
með öllu liði sínu; hann þekti
metnað systur sinnar. Þetta lík-
aði Auði all-vel og þakkaði hon-
um stórmensku sína. Hún var
þar um veturinn og var henni
veitt hið stórmannlegasta, því
efnin voru nóg og fé eigi sparað.
Um vorið fór Auður með skip
verjum sínum í landaleit inn í
Breiðafjörð og nam hún sér lönd'
svo víða sem hún vildi. Inst í
firðinum fann hún öndvegissúl-
úr sínar og þar lét hún byggja
bæ sinn og nefndi, í Hvammi. —
Eftir þetta kallar Auður á sinn
fund alla sína menn, sem höfðu
fylgt henni svo vel og dyggilega,
og hún mælti: “Nú skulið þér
taka ömbun verka yðar. Mig
skortir eigi föng til að gjalda yð-
ur starf yðar og góðvilja”. Síðan
gaf hún öllum mönnum sínum
lönd og nóg fé til þess að byrja
búskap. Með Auði höfðu komið
margir ánauðugir menn af göfg-
um ættum, sem herteknir höfðu
verið í vesturvíking. Auði fanst
ekki réttlátt, að svo stórættaðir
menn bæru þrælsnöfn. Hún gaf
þeim því frelsi sitt og lönd og
fjárhlut eins og hinum, svo þeir
einnig gátu byrjað búskap og
orðið sjálfstæðir.
Lýsti þetta göfuglyndi Auðar.
Ef til vill hefir trú hennar átt
einhvern þátt í hinni sterku rétt
lætistilfinningu hennar og sam-
úð. Flestir landnámsmenn voru
Ásatrúar en Auður hafði tekið
Kristna trú á írlandi — trú, sem
boðar kærleika og jafnrétti. Víst
er um það í Auði verður maður
ekki var þeirrar grimdar og
hefnigirni, sem stundum gerði
vart við sig hjá öðrum tignum
konum fornaldarinnar, svo sem
Guðrúnu, Hildigunni og Berg-
þóru. —
Auður djúpúðga kom til Is-
lands 892. Að átta árum liðnum
var hún búin að gifta hinar dæt-
ur Þorsteins og fengu þær allar
góð gjaforð. Hún hafði og búið
svo í haginn fyrir frændlið sitt
og þá menn, sem á hennar veg-
um voru, sem bezt hún kunni.
Nú átti hún aðeins eftir að ráð-
stafa framtíð Ólafs, yngsta barns
Þorsteins. Ólafur var augasteinn
ömmu sinnar. Hann var ungur,
þegar hún tók hann í sína um-
sjá, en nú var hann orðinn mik-
ill maður, sterkur og fríður sín-
um og atgerfisrflaður hinn mesti.
Auður mat hann umfram alla
menn og lýsti því fyrir mönnum,
að hún ætlaði Ólafi allar sínar
eignir í Hvammi eftir sinn dag.
Auður gerðist nú mjög elli-
móð. Einn dag kallar hún Ólaf á
sinn fund og mælti: “Það hefir
mér komið í hug, frændi, að þú
staðfestir ráð þitt og kvænist”.
Ólafur kvaðst mundi fara eftir
hennar ráðum í því máli. Auður
mælti: “Svo hefi ég helst ætlað
að halda brúðkaup þitt að áliðnu
sumri, því þá er auðveldast að
afla matfanga. Það er mín ætl-
un að vinir vorir fjölmenni
hingað því þetta mun sú síðasta
veizla, sem ég mun búa”. Það
sama haust ríður Ólafur og
margir menn með honum, í bón-
orðsför og hann fastnaði sér
konu, er Alfdís hét.
Auður bauð nú fjölmenni
miklu í brúðkaupið, bræðrum
sínum, Helga og Birni, frændum
sínum og mágum og mörgOm
tignum mönnum víða úr sveit-
um. Hún undirbjó síðan dýrlega
veizlu og sparaði ekki fé. Hún
hafði umsjón með öllu sjálf, þótt
elli sækti nú fast að henni svo
hún reis ekki á fætur fyr en um
miðjan dag og gekk snemma til
rekkju. Hún vildi ekki láta á því
bera að hún var orðin veikburða
og leyfði engum að koma inn til
sín að leita ráða fyr en hún var
klædd. Ef að einhver spurði að
mætti hennar, svaraði hún fáu
til. —
Daginn, sem veizlan skyldi
byrja, svaf Auður í'lengra lagi,
en þó var hún á fótum er boðs-
menn komu og gekk á móti þeim
og fagnaði frændum sínum og
“Hvernig stendur á því, að þú
ert hættur að skrifa í blöðin?”
Svo spyrja nú margir landar mig
þessi síðustu ár.
Til þess eru mörg svör: Það
fyrsta — og sem ætti að vera
nóg — er, að ég er orðinn of
gamall — langt á eftir tímanum
í flestu. Það sem ég sendi blöðun
um fyrr á árum, voru flest frétta
bréf. Þau voru í góðu gildi þá.
Ritstjórarnir reyndu að fá frétta
ritara í hverri nýlendu og bæ,
og buðu blaðið að launum. En
svo kom afturför í þessa starf-
semi. Fréttabréfin fóru fækk-
andí. Blöðin gjörðu upp reikn-
inga sína, og fundu að þau voru
komin í skuldir fyrir vanskil
kaupenda. Þau báru sig illa, svo
ég fór að vorkenna þeim. — Eg
hætti því að skrifa í blöðin, en
fór að borga þau, því ég j^óttist
sjá, að þau hefðu aldrei þriggja
dollara virði upp úr fréttabréf-
um mínum. Þeim mundi vera
betra að fá sína 3 dali.
Fréttabréfin voru nærri horfin
þegar stríðið byrjaði. En nú er
vinum með sæmd. Hún hvað
Helga og Björn hafa gert ást-
samlega að sækja þangað svona
langan veg, og “vil ég öllum
þökk kunna er hér eru komnir”.
Síðan gekk Auður inn í stóran
veizluskála og öll þessi mikla
sveit manna með henni. Þegar
skálinn var alskipaður fanst öll-
um mönnum mikið um, hversu
veizla sú var sköruleg. Auður
stóð upp og bað að hver skyldi
hafa þá skemtun, sem þeim væri
næst skapi.
Er veizlan hafði staðið í þrjár
nætur, þá valdi Auður gjafir vin
um sínum og réð þeim heilræði.
Því næst mælti hún. “Bólstað
þennan með slíkum búnaði, sem
nú megið þér sjá, sel ég í hendur
Ólafi frænda mínum til eignar
og forráða”. Síðan bað hún að
veizlan skyldi standa enn þrjár
<iætur. Hún hvað það vera skyldi
erfi sitt. Eftir það stóð Auður
upp og bjóst til að ganga til
svefnstofu sinnar. — Svo segja
menn að Auður hafi verið bæði
há og þrekleg. Hún gekk hart
fram eftir skálanum og höfðu
menn orð á því, hve konan var
enn virðuleg. Daginn eftir gekk
Ólafur inn í svefnstofu ömmu
sinnar. Auður sat upp við herða-
dýnu sína. Hún var þá önduð.
Þegar.mönnum voru sögð tíð-
indi þessi, þótti þeim mikils um
vert, hversu Auður hafði haldið
virðingu sinni til dauðadags. —
Hún var grafin í flæðarmáli, sem
hún hafði fyrirsagt, því hún vildi
ekki liggja í óvígðri moldu er
hún var skírð.
Auður djúpúðga var afbragð
annara kvenna eins og sagan get
ur. Mér skilst, að í skapgerð
hennat hafi fléttast saman í
sterkan þátt allir meginkostir ís-
lenzkra fornaldarkvenna: hug-
prýði, drenglyndi, trygð og skör-
ungskapur — að viðbættri mild-
inni, sem ekki hvað sízt varpar
ævarandi ljóma á nafn hennar,
því hún var laus með öllu við
þá grimd og þann hefndarhug er
einkendi æfiferil margra annara
stórlátra samtíðarkvenna.
aftur að verða breyting á þessu.
Nú koma oft fréttabréf til blað-
anna, en nær öll úr sömu átt, —
Vestan frá Kyrrahafi. — Þar er
nú allt á ferð og flugi, og ný-
lendubrágur á öllu. Þangað
flytja nú landar úr gömlu nýlend
unum, sem nú eru ekki orðnar
“í móð” lengur og enda heiman
frá gamla landinu. Þessir menn
nota nú gömlu aðferðina. Þeir
skrifa vinum sínum mörgum í
einu í þessum opnu bréfum. —
Oft mundi skaðlaust fyrir les-
endur blaðanna að sleppa sumu,
sem blöðin hafa til uppfyllingar
en taka fréttabréf í staðinn. —
Þessum bréfum munu flestir
svara, og væri þá heillaráð að
nota sömu aðferðina og svara
með opnu bréfi. — Nú hefir
fjölgað mikið kaupendum ísl.
blaðanna heima á Islandi. Þessi
bréfaskifti mundu auka vinsæld
ir þeirra þar, og styrkja frænd-
semina.
Fyrst ég er nú búinn að mæla
svona mikið með fréttabréfun-
um, þá verð ég að láta dálítinn
kafla af þeim fylgja.
Tíðarfarið síðastliðið ár mun
mega teljast í meðallagi. Vetur-
inn, eftir nýár var nokkuð
hryðjusamur, nema apríl. Vorið
var kalt framan af en júní og
júlí var afbragðs grastíð, svo að
grasvöxturinn varð með bezta
móti. En sá galli var á, að það
rigndi svo mikið um byrjun hey
skapar, að víða náðist ekki
meira en helmingur af grasi. —
Varð því heyskapur víða sein-
fenginn, þótt nóg væri grasið,
því mikið af engjum lág undir
vatni allan heyskapartímann. —
Ætlar að ganga einn síns
liðs á Vatnajökul
Ungur Englendingur hefir á-
kveðið að ganga einn síns liðs á
Vatnajökul.
Maður þessi, G. S. Lane, hefir
gengið á fjöll í Tíbet, en þar var
hann fallhlífarhermaður í styrj-
öldinni. — Lane hyggst að leggja
af stað hjá Heklu og fara eftir
vatnskilum norðan við Torfa-
jökul, eftir Grænafjallgarði að
Vatnajökuli sunnan við Kerl-
ingar. Þar leggur hann á jökul-
inn og mun ganga suður yfir
hann skammt frá Grímsvötnum
og síðan niður með Djúpá að
Kálfafelli.
Lane hefir með sér léttan
sleða og um 130 pund af far-
angri. Ef ferðalag þetta tekst vel
hefir hann í hyggju að fara í ann
an leiðangur og þá með fleiri
mönnum.
Vísir, 19. febrúar.
Þó mun heyskapur yfirleitt hafa
orðið nægilegur, því kalla mátti
að allt graslendi væri sláandi. En
illa sáu margir eftir því að engj
ar notuðust ekki betur, því nú er
sögð mikil eftirspurn eftir heyi
í næstu sveitum. Um akra og
matjurtagarða er það sama að
segja; þeir munu yfirleitt hafa
notast allvel, þar sem þeir
skemdust ekki af vatni. — Ágúst
notaðist vel þótt illa liti út í bili,
svo kalla mátti að hey hirtist
vel. Voru því flestir búnir að
hirða hey sín fyrir lok þess mán-
aðar. — September var jcöld og
óstillt tíð. Eftir það mátti kallast
hagstæð tíð fram að nýári.
Heyskapur mun hafa orðið í
góðu meðallagi og heyið reynst
með bezta móti. En illa sáu menn
eftir því að engið notaðist ekki
betur því margir áttu allt að því
helming af engi sem ekki varð
notað fyrir vatni, en mikil eftir-
spurn eftir heyi í sumum mestu
sveitum. —
Fiskiveiðar lAfa ætíð verið cfnn
ar aðal-bjargræðisvegur Siglu-
nessbúa og hefir oft orðið að
góðu liði, einkum þegar afurðir
gripabúanna hafa verið í lágu
verði. — Veiði var mikið stund-
uð í kreppuárunum fyrir stríðið
en minna á stríðsárunum, því þá
var ill-mögulegt að fá fiskimenn;
og kaupið svo hátt að það voru
engar líkur til þess að það borg-
aði sig, því kaupið steig á und-
an vörurtni sem átti að borga
hana. Síðustu stríðsárin fengust
ekki vanir fiskimenn fyrir minna
(Frh. á bls. 8)
Eor Easter
Meals
SMOKED MUTTON
Shoulder . . . Ib. ,28c
Legs....Ib. .32c
(LIMITED Q UANTITIES)
I
Available at Store
CORNER SARGENT AND HOME
SAFEWAY