Lögberg - 15.04.1948, Blaðsíða 4

4
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 15. APRIL, 1948
--------3log;berg--------------------
GeflíS fit hvern fimtudag af
THE COLUMBIA PRESS, LIMITED
695 Sargent Ave., Winnipeg, Manitoba
(j tanlskrift ritstjórans:
EDITOR LÖGBERG
<95 Sargent Ave., Winnipeg, Man
Rltstjóri: EINAR P. JÓNSSON
Verð $3.00 um árið—Borgist fyrirfram
The ''Lögberg” is printed and pubiished by
The Columbia Press, Limited, 695 Sárgeut
Avenue, Winnipeg, Manitoba, Canada.
Authorized as.S'ieond Class Mail.
Post Oífice Dept., Ottawa.
PHONE 21804
Tvenn alvörumál
Þó það sé síöur en svo, að bjart sé
umhorfs í mannheimi um þessar
mundir og viðsjár nokkrar með stór-
veldunum, eru það þó einkum tvenn
mál, er mjög skyggja á útsýn, þó þau
að vísu byrgi hana ekki alveg; er hér
átt við hina flóknu og í raun og veru
ægilegu þjóðflokkadeilu í landinu helga,
og hið svonefnda KóreUmál.
Eins og vitað er, varð það að ráði á
þingi sameinuðu þjóðanna í síðastliðn-
um nóvembermánuði, að Palestínu yrði
skipt í tvö sjálfstæð ríki, og að yfir öðr-
um helmingnum réðu Arabar, en hinum
Gyðingar; um skiptingu landsins urðu
Rússar og Bandaríkjamenn þá sam-
mála; nú hefir veður breyzt þannig í
lofti, að amerísk stjórnarvöld telja
skiptinguna með öllu óframkvæman-
lega, en mæla á hinn bóginn með því,
að komið verði á fót í landinu bráða-
birgða umboðsstjórn, er sameinuðu
þjóðirnar standi að til þess að halda uppi
reglu; þessi uppástunga hefir mælst
misjafnlega fyrir, og þykir í fæstum til-
fellum nægilega ljós, þar sem ekki er
tekið fram, hverjir skuli leggja til liðið
eða lögregluna, né heldur hvað mikiö
ætti að korúa á hverja hlutaðeigandi
þjóð; eins og stendur sýnist þessi nýja
uþpástunga harla þokukend.
Horfurnar í Kóreu virðast einnig
næsta viðsjárverðar; yfir öðrum hluta
landsins ráða Bandaríkjamenn, en hin-
um Rússar; kosningar eiga að fara
fram í landinu áður en langt um líður,
og nú fylgir það sögu, að Rússar séu
staðráðnir í því, að þeir viðurkenni
enga aðra stjórn í Kóreu en þá, er þeim
verði hliðholl og þeir í raun og veru
setji sjálfir á laggirnar; að Bandaríkin
tæki slíku gerræði með þegjandi þögn,
er naumast að vænta.
♦ ♦ -f
Útdráttur úr þingræðu
eftir C. Halldorsson þingmann St.
George-kjördæmis í Manitobaþinginu,
18. marz 1948
“Ávalt frá þeim tíma, er ég í fyrra
heimsstríðinu var neyddur til að borða
smjörlíki, hefir mér fallið illa við nafnið
og vöruna sjálfa.
Að minni hyggju, ætti þingsályktunar
tillaga sú, sem háttvirtur þingmaður
flugliðsins, Mr. Turner, hefir borið
fram, ekki hafa átt að líta dagsljósið
í fylki eins og Manitoba, þar sem fram-
leiðsla mj'ólkurafurða er á það háu stigi
að hún að mikilvægi, gengur næst slát-
urfélaga iðnaðinum.
Stofnfé mjólkuriðnaðarins nemur
freklega 5 miljónum dollara, en um
1,500 njóta á þeim vettvangi stöðugrar
atvinnu við framleiðslu hinna mismun-
andi tegunda mjólkurafurða, og fá í
laun nálægt tveimur miljónum dollara,
tölur fyrir árið 1947 bera það með sér,
að umsetning mjólkurafurða framleiðsl
unnar hljóp upp á nálega 26 miljónir.
Tala bænda í Manitobafylki nemur
58,000, en af þessum fjölda eru 40,000,
er gefa sig við framleiðslu mjólkuraf-
urða á einn eða annan hátt.
Smjör, sem framleitt er í Manitoba
hefir fengið orð á sig yfir alt landið
vegna bragðgæða og hollrar samsetn-
ingar, og unnið há verðlaun á alþjóðar
iðnsýningum í Toronto; þess má jafn-
framt geta, að smjörgerðarmaðurinn í
Eiriksdale hér í fylkinu, vann glæsileg
verðlaun fyrir framleiðslu sína í ár.
í Manitobafylki eru 70 rjómabú, sem
framleiða árlega 26 miljónir punda af
smjöri; framl. smjörs er vitaskuld að
nokkru háð mjólkurmagninu frá ári til
árs; flest þessara rjómabúa eru eign
einstaklinga, er starfrækja aðeins eitt
eða tvö; en sum eru eign bænda, er
starfrækja þau samkvæmt sameignar,
eða samvinnu fyrirkomulaginu við góð-
um árangri.
Af þeim 1,500 manns, er atvinnu
njóta við mjólkuriðnaðinn, gefa 420 sig
einvörðungu við smjörgerð. — Tala
þeirra bænda og starfsmanna þeirra,
sem framfleyta lífi sínu beinlínis og ó-
beinlínis á framleiðslu mjólkurafurða
skiptir tugþúsundum; nákvæmar tölur
eru ekki við hendi, þótt vitað sé að
fjöldi bænda stundi mjólkurframleiðslu
jafnhliða kornyrkjunni.
Milli fjörutíu og fjörutíu og fimm af
hundraði þeirra véla, sem notaðar eru
við mjólkuriðnaðinn, eru framleiddar í
Canada til mikilla atvinnubóta, þó
Manitoba, því miður, verði lítils aðnjót-
andi af slíkri framleiðslu.
Eg hefi fengið vitneskju um það, sam
kvæmt ábyggilegum heimildum, að 20
menn í einni verksmiðju gætu framleitt
26 miljónir punda smjörlíkis á ári, sem
jafnast á við þann pundafjölda smjörs,
er 70 rjómabú nú framleiða, og ég hefi
það fyrir satt, að smjörlíki, þannig
framleitt, mætti selja við álitlegum
hagnaði fyrir helming þess verðs, sem
smjör nú selst á; þetta hlyti vitaskuld
að svipta atvinnu þá 420 menn, sem nú
fást við smjörgerð, auk þúsunda, er
framleiða hráefni og vinna að smíði
þeirra véla, sem notaðar eru við mjólk-
uriðnaðinn.
Að afnema bannið gegn smjörlíki,
væri að minni hyggju, nokkurnveginn
það sama og slátra gæsinni, er verpti
gullna egginu, er verið hefir einn af
hyrningarsteinum fyrir afkomu cana-
diskra bænda, og þá ekki sízt í Mani-
tobá og annarsstaðar vestanlands.
Er sem þýngst var í lofti 1940, og tví-
sýnt virtist um það, hvort bandamenn
fengi hnekt hersveitum Hitlers vegna
ónógs mannafla og vopna, og einnig
vegna ónógra matvæla, var skorin upp
herör, og það brýnt fyrir bændum
Vesturlandsins, að auka framleiðsluna
hvað svo se mþað kostaði; þeir brugð-
ust óneitanlega drengilega við og létu
ekki sinn hlut eftir liggja. Árið 1943
framleiddu bændur í Manitoba þrjátíu
og eina miljón punda smjörs eða
sex og hálfa miljón punda umfram
framleiðsluna 1940. Við aukna fram-
leiöslu smjörs, eykst og önnur fram-
leiðsla, sem góðs nýtur af mjólkuriðnaö
inum. Vegna þess, sem til fellur af und-
anrenningu og áfum, verður það kleift
að ala upp fleiri kálfa, fleiri efni í góðar
mjólkurkýr.
Svínaræktin hefir haldist í hendur
við mjólkurframleiðsluna; eftir því, sem
meira fellur til af mjólk, þess fleiri og
feitari svín.
Það er athyglisvert, að árið 1944, eða
árið eftir að smjörframleiðslan náði há-
stigi, framl. Manitoba 97,000 fleiri svín
en á nokkru öðru ári frá 1941—1947 að
báðum árum meðtöldum; en jafnskjótt
og mjólkur- og smjörframleiðslan þvarr,
dró mjög úr svínaræktinni, og hið sama
var um framleiðslu alifugla að segja.
Þó hér hafi einungis verið stiklað á
steinum, verður sú staðreynd eigi um-
flúin, að frá hagfræðilegu og heilsu-
fræðilegu sjónarmiði, sé mjólkuriðnað-
urinn í þessu fylki ein okkar allra verð-
mætasta innstæða, að þess vegna beri
okkur að standa um hann vörð, og koma
í veg fyrir að kosti hans verði á nokk-
urn hátt þröngvað.”
♦ ♦ 4-
Einangrun úr sögunni
Hvernig svo sem hjólið snýst,
er einangrun íslands að fullu og
öllu úr sögunni; þessu fagna margir, en
þó ekki allir. — Til eru menn sem óttast
um að íslenzkt þjóðerni bíði hnekki við
hinar tíðu og vaxaildi samgöngur við
önnur lönd; þeVta er kórvilla, sem styðst
ekki við nokkurn skapaðan hlut. ís-
lenzku þjóðinni vex ásmegin í auknum
samgöngum og samskiptum við aðrar
þjóðir, og auðgast að fjölbreyttari
menningu.
Það gengur furðu næst, hvað loft-
floti íslendinga er orðinn stór og fer
víða, og hann ferðast ávalt í friðsam-
legum erindum. Nú er mælt, að íslenzka
risaflugvélin Hekla, sé búin að fara
fimtán eða sextán ferðir til Suður-
Ameríku; þessi mikla farþegaflugvél
var í New York um helgina á leið til
Suður-Ameríku og flutti þangað yfir 40
farþega frá Rómaborg; öll flugáhöfnin
er íslenzk, og ber ekki á öðru en að hún
jafnist að öllu á við beztu flugkappa
annara þjóða.
Frá Þj óðræknisþinginu síðasta
Eftir H. E. Johnson
ritara Þjóðræknisfélagsms.
Bað er margra manna mál að
þjóðræknisþingið hið síðasta
hafi verið eitt hið ánægjulegasta
er háð hefir verið í seinni tíð.
Stuðlaði margt að þessu: lipur
fundarstjórn, góð aðsókn og yf-
ir höfuð að tala hófstiltar um-
ræður um mikilsvarðandi mál
er gefa félaginu ákveðið stefnu-
mark. Ekki fæ ég þeirri hugsun
varist, að starf frú Hólmfríðar
Danielssonar hafi átt mikinn þátt
í því að endurvekja og glæða á-
hugann. Hin óvanalega mikla
aðsókn kvenna og þátttaka í
þingstörfum er minnsta kosti, að
nokkru leyti þessu að þakka. —
Konur standa að mestu fyrir því
skólahaldi í íslenzkum fræðum
sem nú er rekíð hjá ýmsum
deildum. Nokkuð af þessum kon
um sóttu þingið, frá Winnipeg,
Gimli, Riverton og Lundar. Það
leynir sér ekki að ný kynslóð er
nú að taka við stjórn og stefnu
þjóðræknisfélagsins og er það
vel og gæti orðið happasælt, ef
áhugi og dugnaður þeirra er nú
taka við verður engu minni en
þeirra er brautina ruddu, en
gjarnan má því við bæta að von-
andi sýna hinir yngri menn og
konur meiri sanngirni og sam-
vinnu þýðleíka en oft verður
raun á með hina eldri. Ýms kenni
merki má greina í Vesturheims-
íslenzku félagslífi er gefa góðar
vonir um að svo muni verða.
Samkomurnar, sem annars
hafa oftast verið ágætar buðu ó-
venjulega vandaðar skemti-
skrár: — Gleðimót Canadian
Icelandic Clubsins mánudags-
kvöldið var með afbrigðum
skemtilegt. Átti hin myndarlega
og háttprúða samkvæmisstjórn
hins nýja forseta, Axels Vopn-
fjörds góðan þátt í því, hversu
vel tókst. Þar eigum við ungan,
íslenzkan mentamann, sem
mörgu góðu getur til leiðar komið
írski presturinn, sem þarna hélt
ræðu, var með afbrigðum fynd-
inn og skemtilegur. Munu “land-
ar” sjaldan hafa meira hlegið. —
Þeim er þess þörf til að gleðja
ákapið og gera þeim samveru-
stundimar ánægjulegar. Kristur
var ekki einungis maður sorgar-
innar heldur og einnig gleðinn-
ar. Hann sat veizlur og má af
sögnum ráða að hann lagði sitt
fram til að gera þær öllum þátt-
takendum sem ánægjulegastar.
Hann gat líka verið glettinn í
ræðu ef svo bar undir. Eg sé
ekkert á móti því, að prestar séu
skemtilegir í hófi. Enski söng-
flokkurinn, eða öllu heldur Kana
cþski, undir stjórn Kerr Wilson,
söng með afbrigðum vel. — Þá
var ekki síður unun að hlusta
á tvísöng Kerr Wilson og ungu
söngmeyjarinnar íslenzku frá
Winnipeg, Sylvia Johnson. —
Fiðluspil Mrs. Frank Thorlofs-
son var dásamlegt, er það aug-
ljóst að þarna er smekkvís lista-
kona að verki sem túlkað getur
sál listarinnar með óvenjulegri
hæfni. Þá sýndi Dr. Lárus Sig-
urðson myndir af ferðum sínum
um austur hluta Bandaríkjanna
eru myndir þessar í litum og
mjög fræðandi.
Sama má segja um Frónsmót-
ið á þriðjudagskveldið. — Því
stjómaði forseti deildarinnar
Tryggvi J. Oleson prófessor. Er
Tryggvi skarpur fræðimaður og
hyggjum við allir í nefndinni
gott til samvinnunnar við hann.
Hélt hann mjög ágæta inngangs-
ræðu. Mrs. Vernon skemti þar
með fögrum söng og kom tvisvar
fram áheyrendum til mestu
skemtunar. Dr. Árni Helgason
frá Chiccogo sýndi myndir frá
íslandi, þar á meðal af Heklugos
inu. Voru þær myndir yfir
höfuð að tala góðar og sumar á-
gætar.
Hann hélt líka ræðu snjalla,
sem skýrði mjög nákvæmlega frá
ástandinu heima á Islandi, en
þar sem ræðan hefir komið í
blöðunum þarf ekki hennar
frekar að geta hér. — Thora Ás-
geirson lék á slaghörpuna og
þarf engin að efast um að vel
hafi verið skemt. Sál þessarar
ungu, saklausu og góðu stúlku
speglast í hverri tónbylgju er
bókstaflega flýtur frá fingrum
hennaiT. Dr. Sig. Júl. Jóhannes-
son flutti hið gjörhugsaða kvæði,
sem prentað hefir verið í blöðun
um. Það var hressandi að heyra
og líta aldursforseta íslenzkra
bókmenta í Ameriku, éins og
Guttormur skáld Guttormsson
ávarpar hann í kveðjuskeyti á
áttugasta afmæli þótt líkaminn
kunni að hrörna “en andinn lifir
æ hinn sami” því hann geymir'
ódáins epli mannkærleikans í
bróður brjósti um alla þá. eilífð
er anda mannsins er af forsjón-
inni úthlutað. Munum við lengi
minnast hans þegar góðra er get-
ið. Ragnar Stefánsson las hina
ágætu smásögu Sigurðar Nor-
dals “Síðasta fullið”. Þarf ég
ekki að fara fleiri orðum um list
Ragnars enda hefi ég það áður
gert.
Seinasta kvöldið stóð þjóð-
ræknisfélagið sjálft fyrir sam-
komu og var hún sízt lakari en
hinar. Sýndi Dr. Helgason nú
enn márgar af myndum sínum,
þær sömu og kvöldið áður. Þar
flutti séra Eiríkur Brynjólfsson
ræðu sem mun mörgum minnis-
stæð bæði fyxir fegurð málsins
og rök ræðunnar. Sýndi séra
Eiríkur, bæði í þessari ræðu og
fleirum hversu skáldræn og
tónafögur íslenzkan er í eðli
sínu, sé vel á haldið. Þá sungu
litlu stúlkurnar hennar Rósu
Hermanson Vernon bæði íslenzk
og ensk lög af hinni mestu snild.
Eg held máske að ekkert verði
mönnum öllu öðru minnisstæð-
ara frá þessu þingi. Ekki veit
ég hvernig öðrum brá en það
er frá mér að segja að ungmeyj-
ar þessar, í smekklega gerðum ís-
lenzkum þjóðbúningi mintu mig
á eigin æsku og æsku-hugmynd-
ir þegar ég hugsaði til englanna
er fluttu ljúflingslög inn í æsk-
unnar draumsæla hyggjuheim.
Fiðluleikur Allan Beck, hins
unga, var mjög listrænn og er nú
þessi ungi drengur óðum að
skapa sér listfrægð í Winnipeg
borg og tekur óðfluga framför-
um. Mrs. Gíslason söng að vanda
með ágætum vel. Er altaf unun
að hlusta á hana.
Eg býst við að mörgum hafi
verið svipað innan brjósts og
mér, að sakna hins snjalla og
samvinnuþýða forseta félagsins
Valdimar Eylands af þessu
þingi. En þótt séra Valdimar sé
okkur nú fjærri vinnur hann fé-
lagi voru ómetanlegt gagn með
fyrirlestrum sínum og kynningu
á högum okkar og menningu
heima. Eigum við þar ágætan
fulltrúa á íslandi. Hin 'þrýðilega
fundarstjórn séra Philips bætti
þetta upp en ánægjulegt hefði
samt verið að hafa séra Valdi-
mar líka í hópnum og til með-
ráða.
Var starfs séra Valdimars að
verðleikum minst í áliti þeirrar
nefndar er fjallar um samvinnu
mál milli íslendinga hér og
heima. Þakkir voru þeim líka
tjáðar af þinginu Mrs. Rósu
Hermannsson Vernon fyrir vel
unnið kynningarstarf meðan hún
dvaldi í Toronto og flutti bæði
erindi um ísland og söng ís-
lenzka söngva; og Mrs. H. E.
Johnson á Lundar, sem æft hefir
svo marga íslenzka unglinga í
söng. Einnig flutti þingið ritstj.
Tímaritsins þakkir sínar og Mrs.
P. S. Pálson fyrir auglýsinga-
söfnun.
Eins og áður er áminst hafði
þingið mörg mikilsvarðandi mál
til meðferðar óg skal nú geta
þeirra helztu:
Öllum mun bera saman um að
starf Hólmfríðar Danielssonar
hafi borið mjög ákjósanlegan á-
rangur. Munu nú fleiri ungling-
ar stunda íslenzkunám en á und
angengnum árum. Almennur á-
hugi virðist líka að vakna í þessu
efni. Mun það að mjög miklu
leyti hennar starfi að þakka. —
Allir telja sjálfsagt að því starfi
verði haldið áfram og er vonandi
að Mrs. Danielssson sjái sér
fært að sinna því næsta ár, en
annars var nefndinni falið að
gera sitt bezta í því að ráða út-
breiðslustjóra, með einróma
samþykt þingsins.
Stærsta málið, sem félagið
hefir nú með höndum er spurs-
málslaust viðkomandi stofnun
prófessors embættis við Mani-
toba-háskóla. Þetta mál hefir
lengi verið á dagskrá félagsins
eins og sjá má af hinum fyrri
þingbókum. Sáu hygnir menn
það snemma að ekkert myndi
fremur auka virðingu fyrir bók-
mentum vorum og fortíðarmenn
ingu, enda kappkosta allar
mentaþjóðir að stofna kenslu-
stól í þjóðfræðum sínum við
sem flesta háskóla. Fyrir nokkru
var hafist handa um að stofna til
sjóðs í þessum tilgangi. Drjúgast
ur um fjárframlag hefir Ás-
mundur P. Johannson verið er
bundist hefir því loforði að
leggja fram fimmtíu þúsund doll
ara, verði jöfn fjárupphæð fram
lögð af öðrum, mörgum eða fá-
um, innan <viss tímabils. — Mest
hefir Dr. P. H. T. Thorlaksson
unnið að þessu með aðstoð ýmsra
annara og þó sérstaklega með
hjálp ungfrú Margrétar Péturs-
sonar, dóttur dr. Rögnvaldar,
sem er ritari þeirrar nefndar,
sem fjársöfnun hefir með hönd-
um.
Dr. Thorlakson flutti erindi
um málið á þinginu og rakti
sögu þess á síðari árum og færði
fram rök sem gefin hafa verið
bæði með og á móti þessu fyrir-
tæki.
Niðurlag næst.
0r borg og bygð
Fyrir atbeina hinna ýmsu
deilda hins eldra kvenfélags
Fyrsta lúterska safnaðar, verður
sumarmála samkoma haldin í
fundarsal kirkjunnar á fimtu-
dagskvöldið þann 22. þ. m. kl. 8
Inngangur ekki seldur en sam-
skota leitað. Úrvals veitingar á
takteinum. — Á samkomu þess-
ari flytur séra Eiríkur S. Brynj-
ólfáson ræðij^ auk þess sem
margt annað fer þar fram til
skemtunar og fróðleiks.
4-
Sú frétt hefir borist til Winni-
peg að Miss Agnes Sigurdson,
hin efnilega hljómlistarkona,
fari snemma í maí mánuði frá
New York áleiðis til íslands, þar
sem hún heldur tvær samkomur
í Reykjavík og eina eða fleiri
annarstaðar á landinu, e. t. v. á
Akureyri.
Mrs. Rosa Hermanson Vernon,
hin góðkunna söngkona, syngur
við guðsþjónustuna í Fyrstu
Sambandskirkjunni í Winnipeg
n. k. sunnudagskvöld, og eftir
messuna, heldur hún söngsam-
komu til arðs fyrir líknarsjóðinn,
sem verið er að safna til hjálpar
nauðstöddum börnum í Evrópu,
Canadian Appeal for Children.
Allir boðnir velkomnir.
+
Á General Hospital er nú
sjúklingur, Mr. S. B. Gunnlaugs-
son frá Baldur í Argyle-bygð. —
Hefir hann legið þar um nokk-
urn tíma. Hann liggur á 1. hæð,
stofu W-l.
4
Harald Björnsson, frá Glen-
boro hefir legið rúmfastur á
General Hospital. Hefir hann
legið um 7 vikna skeið, en virð-
ist nú vera heldur að ná sér eftir
þunga legu. Mr. Björnsson liggur
á stofu W-l, fyrstu hæð.