Lögberg - 15.07.1948, Blaðsíða 6

6
Ættmaðurinn
Eftir
THOMAS DIXON, Jr.
IIV. KAPÍTULI
Þjóðaræði
Phil flýtti sér ásamt Elsie og Margréti
í gegnum fólksþyrpinguna og til sjúkra-
hússins, en skiidi við þær við sjúkrahúss
dyrnar og flýtti sér til skrifstofu her-
máladeildarinnar til að annast skyldu-
verk sín. Það mátti þegar heyra fóta-
tak herdeildanna eftir öllum aðalgötum
borgarinnar.
Honum hitnaði um hjartaræturnar á
leiðinni, þegar að hann minntist nær-
veru Margrétar í huga sér og hvernig
að hún hefði leitað verndar hans með
því að þrýsta sér fast að hlið hans. Og
hann brosti þegar að hann þá, hefði
naumast getað stillt sig um að leggja
handleg^inn atan um hana, svo hún
hefði getað gengið úr skugga um að
hann hefði verið, og væri reiðubúinn að
vernda hana frá allri óhamingju og ó-
höppum. Já, ef hann hefði bara þorað
að gjöra það!
Elsie bað frú Cameron og Margréti
að koma heim með sér, þar til um hægð-
ist í borginni. —
“Nei”, sagði frú Cameron. “Eg er
ekki hrædd. Eg óttast ekki dauðann
Við förum ekki frá Ben nú, hvorki á nótt
eða degi. Eg er dauðveik út af að hugsa
um, hvaða áhrif þessi óttalegi sorgar-
atburður muni hafa á Suðurríkin! Eg
get ekki hugsað um minn eigin óhult-
leik. Getur nokkur ónýtt lausnarbréf
Bens nú?” spurði hún áhyggjufull.
“Eg er viss um að þeir geta það ekki.
Nafnið, sem stendur undir lausnarbréf-
inu, ætti að vera voldugra í dauðanum
en það var í lifanda lífi”.
“Já, en skyldi það verða? Þekkirðu
hr. Johnson?” Getur hann ráðið við
Stanton? Hann sýnist vera valdmeiri
en forsetinn. Hvað skyldi hann gera við
menn frá Suðurríkjunum sem falla
honum í hendur?”
“Hann getur ekki gert neitt við son
þinn, þú getur verið viss um það”, mælti
Elsie. —
“Eg vildi að ég gæti verið viss um
það”, sagði frú Cameron eftirvæntan-
lega. —
Fáum mínútum eftir að forsetinn dó,
á laugardagsmorguninn, kom steypi
regn. Sigurfánarnir sem dregnir höfðu
verið að gyltum húnum, drupu nú í hálfri
stöng, og grétu. Leyfar af eldbrennum
dauðar og dauðvona mátti sjá víða á göt
unum. Þrílit ljósker, og loftbátar héngu
drjúpandi frá vírunum sem þau voru
fest í og voru að byrja að liðast í sundur.
Aldrei áður í sögu mannanna, hafði
slík tenging viðburða komið fyrir hjá
nokkurri þjóð. Að vera á augnabliki
varpað frá hátindi himneskrar gleði of-
an í heljar heimkynni, vonlausrar og
skerandi sorgar! Frá hádegi dags, til
miðrar nætur, millibilslaust. Martraða
þögullrar sorgar, lagði hramm sinn yfir
landið og þjóðina. Ekkert minna en
landskjálfta- eða lúðurhljómur Gabríels
hefði getað orsakað slíkt hugarangur
og þögult vonleysi. Fólkið las blöðin og
grét, en dagverðurinn stóð ósnertur á_
borðum þess. Enginn einn dauðans at-
burður, hefði getað flutt eins einkenni-
lega hrylling inn á hvert einasta heim-
ili í landinu eins og þessi gerði. — Við
stórmennið fallna, höfðu hjartastrengir
fólks, óafvitandi verið knýttir. Jafnvel
nú fóru pólitískum óvinum hans að
þykja vænt um hann.
En umfram allt, var hann á þessari
stundu, sigulaflið sem sameinaði ríkis-
heildina, sem hvert einasta heimili í
landinu hafði fórnað blóði sinna beztu
sona til að ná. Sorgaratburðurinn var
lamandi — hann var óhugsanlegur —
ginning örlaganna. Menn gengu um
götur borgarinnar eins og í leiðslu, út af
sorgarkend sinni. Hvert hljómstig og
glensyrði lék sem líksöngslag í eyru
fólksins. Öll viðskifti stöðvuðust. Hvert
hjól vélanna í verksmiðjunum stóð að-
gerðarlaust. Umferðar-ys og hávaði
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 15.
borgarinnar var þögull og ágyrndar
æöið lét af brögðum sínum um stund.
Iíerin var það eina seq;i var á flugferð,
til þess að tryggja tök sín á Suðurríkj-
unum sem alla reiðu voru yfirunnin og
eyðilögð.
Þegar á daginn leið fóru menn dálít-
ið að ná sér, tala saman, fyrst í hálfum
hljóðum um örlög lífs og dauða, um ó-
dauðleik sálarinnar — Guð, og svo, þeg
ar þeir fóru að koma orðum að harmi
sínum, óx hugarraun þeirra og hatur,
unz það brauzt út og svall eins og ofsa
veður. —
Hver frétt sem að norðan kom flutti
sumu fréttirnar.
Páskadagurinn rann upp bjartur og
sólríkur og fagur, eftir úrhellis rigning-
una. Fólkið fyllti kirkjurnar, meir en
það hafði áður gert. Þær höfðu verið
skreyttar frábærilega vel, bæði í tilefni
páskahátíðarinnar og líka til minningar
um hinn mikla þjóðarsigur. Prestarnir
höfðu búið sig undir þá stóru stund. —
Ilinn tvöfalda sigur — sigur yfir gröf og
dauða, og sigur hinna fegurstu vona og
hugsjóna þjóðarinnar. Kirkjurnar voru
fagurlega skreyttar blómum, og frá
prédikunarstólunum og gluggum þeirra
féll í fögrum liðum, hinir rauðu, hvítu
og bláu fánar lýðveldisins.
Og nú, eins og til að storka þessari
dásamlegu viðhöfn, hafði dauðinn á
einni nóttu lagt slæður sorgarinnar yfir
hvern einasta fána, og ofið hverri páska
lilju sem inni í kirkjunum var, sorgar-
serk.
Þegar að prestarnir horfðu framan í
mannfjöldan þögula, sem fyrir framan
þá var — horfðu framan í andlitin á
feðrum og mæðrum, bræðrum, systr-
um og unnustum elskaðra sem fallið
liöfðu í orustum, eða dáið í fangelsum
reis óviðráðanleg sorgar- og haturs-
alda upp í hugum þeirra, sem þeir
réðu ekki við. Innihald páskaræðnanna
gieymdist. Svo fimtíu þúsund kristnir
prestar, stóðu með ofsa og æði við altari
Guðs og heltu úr reiði skála sinna yfir
söfnuðina, hrópi um hefnd, með stjórn-
lausri frekju, blindri grimmd og ofsa. —
Lengst í þeim ósköpum gengu prestarn
ir í New York og í Boston. Morguninn
eftir að ósköp þessi fóru fram sat Stone
man garnli og las blöð sín, og það lék
kaldranalegt glott um varir hans. Hann
hnyklaði brýrnar og í augum og á and-
liti hans var ánægjuglampi og hann
tautaði við sjálfan sig: “Að síðustu! Að
síðustu!” Jafnvel Beecher, sem hafði
talað rétt áður svo prýðis vel og fallega
í Fort Sumter, kvað þannig að orði:
“Aldrei á meðan að menn lifa, á með-
an himnarnir eru við líði, á meðan að
kvalir helvítis ógna, gleymist það, að það
voru þrælahaldsmeistararnir sem að
drápu hann, og með því morði opinber-
uðu öllum innræti sitt. í slíku andrúms
lofti fær enginn þrifist. Eg mæti heilög-
um manni í helvíti, áður en ég finn heið
arlegan mann undir slíkum andstygðar
áhrifum. Fæðingar og vaxtarskilyrði
slíkra óvætta, verður að eyðileggja um
állar ókomnar aldir”.
Dr. Stephen Tyng sagði: “Leiðtogar
þessa upphlaups, verðskulda ekki með-
aumkun frá nokkrum manni. Svo lát
um okkur losna við þá. Þeir verða að
reisa heimili í einhverju öðru landi. —
Eignir þeirra falla réttilega til ríkisins
sem að þeir leituðust við að eyðileggja”.
Með stórletraðri fyrirsögn stóðu þessi
beizku orð Dr. Charles S. Robinsons:
“Þetta er fyrsta svarið, sem hugprýð-
in gefur veglyndinu. Talið ekki við mig
framar um sameiginlegan ættstofn,
sameiginlega blóðbræður. Sá maður er
ekki bróðir minn, og ekki minn ættmað-
ur, sem kórónar villumanns landráð sín,
með því að myrða varnarlausan mann
í augsýn konu hans. Látið réttlátan dóm
falla yfir fantinn sem valdur er að þess-
ari óhæfu — fljótt og miskunarlaust. —
Deyðið alla landráðamenn Suðurríkj-
anna. Eltið þið þá uppi, einn og einn!
Lokið fyrir þeim öllum dyrum, og látið
yfir þá ganga dóm, fljótt og eins óbrigð-
ulann og dauðann!”
Dr. Theodor Eugler sagði:
“Nú er ekki tími til að tala um vægð
eða samkomulag! Eg segi í Guðs nafni,
gjörið enga samninga við upphlaups-
mennina, aðra en þá, að eyðileggja þá.
Booth með morðvopnið í hendinni, er
aðeins ímynd morðhnífsins í höndum
barbarísku einræðis höfðingjanna”.
Dr. J. P. Thompson sagði:
Skafið hvert einasta af Suðurríkjun-
um í burtu af kortinu. Takið eignir og
þegnrétt af hverjum einasta uppreisn-
JÚLÍ, 1948
armanni, og sendið þá í útlegð, alslausa
eins og svívirðileg hrakmenni.
Littlejohn biskup, sem ekki vildi vera
eftirbátur hinna, fórust þannig orð:
“Verknaðurinn er í samræmi við mál-
efnið sem var getið í synd, flutt fram í
ranglæti og leitt glæpsamlega til loka.
Hendi morðingjans er sama höndin sem
reiddi svipunni að baki þrælanna beru,
lagði í gegn Senatorinn úr nýja Eng-
landsríkinu, kveikti eld ófriðarins, myrti
með köldu blóði menn í þúsunda tali, og
svelti hermenn okkar hjálparlausa í
fangelsunum. Slíkt er ekki píslarvætti,
það er svívirðing”.
Siinpson biskup sagði:
“Lát hvern þann mann, sem sæti átti
á þjóðþinginu og þátt tók í þessari upp-
reisn, sæta bráðri hegning. Látum
hvern herforingja, sem mentaður hefir
verið fyrir almennt fé og sem hefir lyft
sverði sínu gegn þjóð þessa lands, sæta
landráðamanns dauðadómi!”
Stoneman sat eins og í draumi, með
þessar síðustu villiraddir klingjandi í eyr
um sér. Svo sneri þessi mannhatari sér
að dökkleitu konunni og sagði:
“Ræðurnar mínar hafa þá ekki verið
áhrifalausar eftir allt. Reiddu dagverð
handa sex. Stjórnarráð mitt kemur hér
saman í kvöld”.
Á meðan að blöðin voru að flytja þess
ar ræður, efni þeirra og áhrif sem barst
til eyrna, oft aukið og afbakað, hverri
einustu persónu í Norðurríkjunum, hóf
líkfylgdin för sína í vestur. Hún lág, í
mikilleik sínum, í gegnum hvern bæinn
og borgina eftir annan og aðra, á hinni
eitt þúsund og sex hundrtið mílna leið
sinni, þangað sem að gröfin beið. — Dag
eftir dag, í árdegisskímu, um hásólar-
skeið, í ljósaskiftum líðandi dags, og við
næturblys, gengu milljónir þögulla
manna og kvenna framhjá börum
Lincolns og litu á hið göfuga andlit hans
í síðasta sinni. Við persónu hans, háa,
hrjúfa og einmanalega, en umvafða al-
varleegri tign og andans göfgi höfðu
hugir, vonir, hugsjónir og draumar
fólksins verið bundnir í gegnum öll
rauna- og dauðaárin fjögur, þar til að
hjartaslög þess, og hans voru í fuliu sam
ræmi, að því, er því sjálfu fannst, og
lífsslög þess, og hans óaðskiljanleg.
Kúla morðingjans hafði þrýst sér inn
í heila fólksins, og sundrað lífi þess.
Lífsrót mannfjöldans var slitin, og
hugsanir hans eyðilagðar. Það misti
sjónar á öllum sögulegum fyrirmynd-
um. Fyrsta forsetamorðið hjá þjóðinni
okkar. í okkar sögu var engin fyrirmynd
til samanburðar. Meira en tvö hundruð
ár höfðu liðið í sögu veraldarinnar, síð-
an að mikilhæfur þjóðhöfðingi hafði
fallið fyrir hníf morðingjans. Villiam frá
Orange. —
Jarðarfara-daginn stóðu tuttugu
miljónir manna og lutu höfðum í þög-
ullri sorg. —
Þegar að líkfylgdin kom til New
York, stóð fólk í milljóna tali meðfram
götunum, sem hún fór eftir. Djúp þögn
grúfði yfir. Ekkert orð heyrðist, engin
hreyfing sást, nema fótatak hermanna,
og líksöngslagið sem lúðraflokkur lék
lágt og þýtt. Að öðru leyti, þó að maður
stæði manns við hlið, grúfði þögn eyði-
merkurinnar og dauðans. — Hinir lif-
andi sigurvegarar þjóðarinnar fóru
framhjá fólkinu í þessari líkfylgd, en
það sá þá enginn.
Fjórum árum áður ók hann eftir
Broadway, þá ný kosinn forseti og eng-
inn veitti honum eftirtekt, og varðmenn
irnir, sem að með honum voru, þorðu
ekki að vera í einkennisbúningum sín-
um, af ótta fyrir því að þeir og hann
yrðu grýttir.
Nú vikna prestarnir þegar þeir nefna
nafn hans við bænargjörðir í kirkjum
sínum og efldir karlmenn gráta eins og
börn. Fánarnir drupu í hálfa stöng á
turnum kirknanna o gþungi sorgarinn-
ar titraði í slögum kirknaklukknanna.
Hvert hús sem sigurfáninn blakti yf-
ir, daginn áður, sat nú í skugga sorgar-
innar. Fánar og merki þúsund skipa á
höfnum landsins héngu í hálfa stöng,
og svartar slæður voru strengdar frá
einni burst til annars í borginni og
báru við himininn sem var þungbúinn,
eins og einhver óþekt og ógnandi loft-
sjón. í þrjá daga var öllum leikhúsum,
öllum skólum, dómsölum, bönkum, versl
unum og iðnstofnunum, lokað í landinu.
Menn hugsuðu með þungum huga í
suður átt. — Þegar líkfylgdin fór yfir
Broadwey, sáust eftirfarandi orð í geipi
stórum stöfum, eins og hanga í loftinu:
“Þjóð, sem er beygð undir þunga sorg
arinnar, skal rísa í mætti sínum og sópa
í burtu leiðtogum þessarar andstyggi-
legu uppreisnar”.
Lengra á leið líkfylgdarinnar, stóð
þetta á hvítu tjaldi með svörtum
ramma:
Ráttlát refsing gegn landráðamönn-
um, er krafa fólksins”.
Og enn þá þetta:
“Villumenska þrælahaldsins. — Get-
ur villuæðið náð lengra?”
Yfirskrift yfir vopnabúri níu-tíustu
herdeildarinnar, í geypistórum stöfum,
hljóðaði þannig:
“Nú er táranna tíð. — En hefndin
sefur ekki”.
Þegar líkfylgdin kom til Buffalo,
komu menn þar auga á hús eitt, sem
ekki yar hjúpað sorgarslæðum og var
gjörður aðsúgur að því. Inni í húsinu
lág veikur maður, Millard Fillmore, fyr-
verandi forseti, sem ekki hafði hugsað
út í um morguninn, að auðkenna hús
sitt. —
Líkfylgdin liélt áfram til Springfield í
gegnum raðir af fólki sem stóð meðfram
veginum með lotnum höfðum og hrygð
í hjarta. Bóndinn hætti að plægja, smið
urinn lét hefilinn falla úr hendi sér, járn
smiöurinn hamarinn, kaupmaðurinn
iokaði búð sinni og glamrið í peningun-
um heyrðist ekki og yfir öllu hékk þung
þögn, sem einstaka sinnum var rofin,
þó í hljóði aöeins, með sárum og ósam-
hangandi beiskyrðum.
Enginn maður hvorki fyr né síðar,
hefir verið grátinn til grafar eins aiment
og þungt og Abraham Lincoln. Minn-
ingaathafnirnar í sambandi við þá
Alexander, Cæsar og Wellington voru
eins og skuggi hjá Lincolns. Og ekki
hafði heldur andi Napóleons, sem réði
yfir herskara konunga, sem hann hafði
yfirunnið, litið neitt líkt því. Ekki einu
i sinni á Frakklandi.
Nú var þessi viðhöfn úti, og endur-
minningarnar um hana biturleiki og
aska, en það var þó einn maður, sem
vissi uppá hár hvað hann vildi, og hvað
hann ætlaði sér að gjöra. Aðrir gengu
eins og í leiðslu. En augnaráð Senators-
ins, leiðtoga leiðtoganna, var kalt og
harðneskjubros lék um varir hans, og
frá þeim hafði ekki eitt viðurkenningar
eða saknaðarorð komið í sambandi við
hinn dána. Hvað sem um Stoneman
mátti segja, þá varð aldrei sagt að hann
væri lygari. Þegar hann hataði, þá hat-
aði hann frá grunni hjarta síns.
Drjúpandi fánarnir, líkslæður borgar
innar, hátíðarfylkingarnar, blysin, hin
þögulu mannsandlit, beygðu höfuð, lík-
söngslögin, klukknahljómurinn, hálf-
lýstu kirkjurnar, grátþrungnu organ-
tónarnir, eldheitu hótanirnar frá Öltur-
unum, og ylmur blómanna sem safnað
hafði verið saman í hrúgur af þögulum
þénurum. — Allt þetta tilheyrði hon-
um nú.
Og fieira, hinir eldþrungnu, ótöluðu
og órituðu hörmungar stríösins, hinar
logandi ástríður þess, grimmd þess og
miskunarleysi, þess óttalegu glæpir, og
eymd, hin ótal krörndu mæðurhjörtu og
tár, og grafir þeirra dauðu — allt það
tilheyrði honum líka. Nýi forsetinn var
á báðum áttum. í öðru andtakinu lofaði
liann hátíðlega að framfylgja stefnu
' Lincolns. í hinu, sauð hefndarhugur
hans og hótanir.
Skipun var gefin út um að taka Lee
hershöfðingja fastann. — Skyldi yfir-
hershöfðinginn Grant dyrfast að mót-
mæla? Það voru menn til sem héldu
fram að ef Lee yrði tekinn fastur, og
loforö Grants við Appomattox að engu
gjört, að þá mundi hermaðurinn þöguli,
ekki aðeins mótmæla, heldur, ef á þyrfti
að halda, draga úr sliðrum sverð sitt, til
að vernda heiður drengskapar síns og
heiður þjóðarinnar. En skyldi hann þora
að gjöra það. Við áttum eftir að fá að
ganga úr skugga um það.
Fangelsin voru öll full með föngum frá
Suðurríkjunum, sem höfðu verið teknir
fastir á heimilum sínum. Gamla Capital
fangelsið var alveg fullt, og hver ein-
asti klefi í öllum hegningarhúsum borg-
arinnar var fullur, og þeir voru farnir
að týna þá inn í herbergi í þinghúsinu
sjálfu.
Margrét, sem verið hafði úti í bæ um
morguninn og kom heim með nokkur
blóm í hendinni handa móður sinni, brá
heldur en ekki í brún að finna móðir sína
harmi losna, með morgunblað í hend-
inni.
Hún reis á fætur og rétti Margréti
blaðið, steinþegjandi, og Margrét las: