Lögberg - 22.07.1948, Blaðsíða 2

2
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 22. JÚLÍ, 1948
Hvar eru íslenzku handritin bezt komin?
Eítir dr. Sigurð Nordal
, I.
í samningum þeim, sem enn
eru á döfinni, um reikningsskil
milli hinna fyrverandi sambands
ríkja, íslands og Danmerkur,
hafa íslenzku fulltrúarnir lagt
megináherzlu á það atriði, að ís-
lenzk handrit, sem nú eru geymd
í dönskum bókasöfnum, verði
ílutt þaðan til Islands. Sumum
kann að finnast þetta harla óhú-
mannleg ósk á þessari öld póli-
tískrar raunhyggju, en aðrir
munu líta svo á, að hér sé frek-
lega gengið á gróna hefð. íslend
ingar geta engan efnalegan
hagnað haft af endurheimt
handritanna, heldur hljóta að
baka sér með henni drjúgan út-
gjaldaauka. Vér höfum ekkert
bolmagn til þess að knýja fram
ósánngjarnar kröfur, enda höf-
um vér í skiptum vorum við
aðrar þjóðir einatt verið lítil-
magnar og hart leiknir, en
aldrei beitt yfirgangi. Hér hlýt-
ur þá að vera um mál að ræða,
sem skiptir Islendinga sérstak-
lega miklu, en öðrum þjóðum
er torskilið, og því ætti stutt
greinargerð fyrir viðhorfi voru
að eiga nokkurt erindi til nor-
rænna lesenda. Það skal tekið
fram skýrum stöfum þegar í
upphafi, að einungis íslenzk
handrit í dönskum söfnum koma
hér til greina að svo stöddu. —
Málið hefir einnig verið rætt í
nokkrum sænskum blaðagrein-
um, þar sem vikið hefir verið að
íslenzkum handritum í Svíþjóð.
En um þau hafa engin tilmæli
komið fram af hálfu íslendinga,
svo að ég tel ástæðulaust að gera
þau að sérstöku umræðuefni.
II.
“Sögueyjan” er nafn, sem
heita má að heyri til barnalær-
dómi hinna skandínavísku þjóða,
og þótt undir þessu gælunafni
leynist að öllum jafnaði mjög
svo mikil vanþekking, bæði á
“sögunni” og “eyjunni”, felur
það í sér rótgróna viðurkenn-
ingu á tveimur staðreyndum: að
fornsögurnar séu íslenzkar Og
jafnframt það, sem íslendingar
hafi helzt unnið sér til ágætis í
heimsins augum. Til þess að
meta til fulls, hvers vriði forn-
menntirnar eru íslendingum,
verða menn að kunna skil á
mörgum hlutum. Svo má líta á
sem öll saga Islendinga á þjóð-
veldistímanum sé undirbúning-
ur bókmenntastarfsemi þeirra á
12.—14. öld. Að henni virðist
þjóðin hafa einbeitt beztu hæfi-
leikum sínum og kröftum. Ekki
aðeins gæði þessara bókmennta
gegna furðu, heldur og megin
þeirraj. hlutfalli við mannfjölda.
Áhrif frá Eddunum og fornsög-
unum hafa markað djúp spor í
menningu og sögu íslendinga
jafnan síðan. Hlutur þeirra í
sögu Noregs og andlegu lífi allra
norrænna þjóða seinustu aldirn-
ar er kunnari en frá þurfi að
segja. Ýkjulaust má telja þær
klassískastar allra miðaldabók-
mennta í Evrópu, og ef til vill
eru þær hið frumlegasta og var-
anlegasta, sem Norðurlönd hafa
yfirleitt lagt af mörkum til
heimsbókmenntanna. Vér stönd-
um hér andspænis einni af þeim
fjarstæðum menningarsögunnar,
sem hlýtur að vekja því meiri
undrun sem menn kynnast
henni betur.
Þessar bókmenntir voru raun-
ar á blómaskeiði sínu mjög
fjarri því, að vera alþýðlegar í
þeim skilningi, sem mörgum er
tamur enn í dag: að þær væru
meira eða minna ópersónulegar
skrásetningar alþýðumunnmæla.
Þær voru greinilega höfðingja-
bókmenntir og náðu líka há-
marki snilldar. En þær voru al-
þýðlegar að tiginbornu látleysi
og þjóðlegum anda, þær voru
sprottnar úr jarðvegi safnfélags,
þar sem höfðingjavald og lýð-
frelsi fór saman, og þær urðu
þegar fram liðu stundir, svo
kunnar alþjóð manna, að slíks
eru engin dæmi um bókmenntir
nokkurs annars lands, áður en
pientiistin kom til sögunnar. Á
þeim tímum, er handrit í öðrum
löndum voru dýrar gersemar,
sem ekki var á færi annarra en
auðugra stoínana og ríkismanna
að eignast, hljóta skinnbækur að
hafa verið svo að segja á hverju
strái á íslandi. Þetta er í raun-
inni engu minna undrunarefni
en sú bókmenntastarfsemi, sem
á undan var gengin. Beinn vitnis
burður um þetta eru þær leifar,
sem varðveitzt hafa fram á þenn-
an dag og af verða dregnar álykt
anir um mörgum sinnum fleiri
handrit, er glatazt hafa. Óbeint
styðst þetta við örugga vitneskju
um eindæma almenna lestrar-
og skriftarkunnáttu íslenzkra
búandmanna á siðaskiptaöld. —
Þeirri þjóð, er fyrst hefur samið
slíkar bókmenntir og síðan til-
einkað sér þær með þessum
hætti, verður naumast láð, þótt
hún eigi bágt með að sætta sig
við það hlutskipti, að nú fyrir-
finnst ekki nein fornskinnbók á
Islandi, og þótt tilhugsunin um
örlög hinna fornu handrita á
síðari öldum veki hryggð, sökn-
uð og beiskju í brjósti hvers
íslendings.
III.
Orsakirnar til þess, að megin-
hluti íslenzkra skinnbóka fór
forgörðum á tímabilinu 1550—
1700, en leifar þeirra voru flutt-
ar úr landi, eru margvíslegar —
Það má telja víst eða sennilegt,
að vandlæting siðskiptafrömuð-
anna hafi komið hart niður á ka-
þólskum tíðabókum, heilagra
manna sögum og á einhverjum
fornsögum, sem þóttu of verald-
legs efnis, en þó væri fjarri
sanni að telja slíkt meginorsök.
Meiru olli vaxandi fátækt lands-
manna, einkum eftir lok 16.
aldar, bein afleiðing miskunnar-
lausrar skatt heimtu og óheilla-
áhrifa dönsku einokunarverzlun
arinnar á atvinnuvegi þjóðarinn
ar. Mikið hefur farið í* súginn
vegna hraklegra húsakynna og
ennfremur af þeim sökum, að
menn freistuðust iðulega í neyð
sinni til að “hagnýta” sér skinn,
sem bækur voru skráðar á. En
úr hvorugu þessu má þó heldur
of mikið gera.
Útlendingum, jafnvel þótt
lærðir menn séu, veitist jafntor-
velt að gera sér réttar hugmynd
ir um andlegt líf Islendinga á
þessu skeiði sem útbreiðslu bók-
menntanna meðal alþýðu manna
fyrir siðaskiptin. Þegar maður
rekst á ummæli eins og þau, að
“menntalíf þjóðarjnnar hafi lið-
ið algjörlega undir lok” á 17.
öldinni, er þar að vísu um að
ræða ágætt dæmi rökvísrar
sagnritunar, þar sem fyrst er
gengið að því vísu, að bókmennta
áhugi sé kominn imdir efnalegri
velmegun. En eigi að síður er sú
skoðun reist á mikilli vanþekk-
ingu á staðreyndum. Sannleikur
inn er sá, að þrátt fyrir allt and-
streymi örlaganna var 17. öldin
að mörgu leyti eitt af blómaskeið
um íslenzkrar menningar. Þetta
lýsir sér ekki aðeins í skáldskap
heldur og meiri hlutdeild alþýðu
manna í bókmenntastarfsemi og
í endurvöktum áhuga leikra
sem lærðra á sögumlegum fræð-
um. Þótt ólíkindalegt megi
þykja, átti þessi áhugi einmitt
drjúgan þátt í hinum dapurlegu
afdrifum skinnbókanna.
Þess verður fyrst' að minnast,
að margar skinnbækur höfðu
einnig fyrr á öldum smám sam-
an slitnað og eyðzt af lestri og
vanhirðu. Af þessu leiddi, að sí-
fellt varð að halda bókastofnin-
um við með nýjum eftirritum.
Eftir að pappírsnotkun varð al-
menn, á síðari helmingi 16. ald-
ar, var fljótlega hætt að gera
eftirrit á bókfell. Skinnbækurn
ar fornu voru því orðnar höfuð-
stóll, sem á var gengið, en ekki
aukið við lengur. Einmitt af því
að fornbókmenntirnar voru ekki
orðnar úreltar í augum þjóðar-
innar, menn litu ekki á skinn-
bækurnar sem forngripi, heldur
bækur til fróðleiks og skemmt-
unar, tóku þeir nýja lampa fram
yfir gamla, auðlæsilegri eftirrit
á pappír fram yfir skinrfbækur.
Jafnskjótt og pappírseftirrit
hafði verið gert af skinnbók,
vofði glötunin yfir henni. Það
var ekki nema fyllilega eðlilegt,
að 17. aldar menn væru álíka
glámskyggnir á mismunandi
málfræði- og heimildargildi
skinnbókar og pappírsbókar og
menn fyrr á öldum höfðu verið
á muninn á frumriti og eftirriti.
Þeim mun aðdáunarverðari er
skilningur þeirra fáu, er betur
vissu, og ber þar hæst Árna
Magnússon. Það var ekki fyrr en
löngu eftir hans dag, að útgef-
endum fornrita yrði ljós gildis-
munur handrita. Mundi þykja
fært að dæma allan bókmennta-
áhuga og menntun af Bretum
á dögum Elísabetar drottningar
fyrir þá sök, að frumritin af
verkum Shakespeares hafa glat-
azt? Og hver veit, hversu mörg
handrit, er síðar verður saknað,
lenda í pappírskörfum höfund-
anna á vorum tímum, er bækur
þeirra hafa verið prentaðar?
Við þessar aðstæður áttu skinn
bókasafnarar fremur hægt um
vik, og verður að harma, að þeír
skyldu ekki hafa verið á ferðinni
fyrr, en þó einkum, að sá maður,
er var þeirra allra mikilvirkast-
ur og skarpskyggnastur, skyldi
ekki koma til skjalanna fyrr en
á elleftu stundu.
Hversu hefði nú farið um skinn
bækurnar og fornbókmenntirnar
ef afskipti þessara safnara hefðu
ekki komið til?
Að því verða vitanlega aðeins
getur leiddar. Um skinnbækurn-
ar er vafalítið, að mörg þeirra
brota, sem varðveitzt hafa til
þessa, mundu hafa týnzt með
öllu. Sumt væri að líkindum ó-
glatað enn, einkum stóru skinn-
bækurnar , t. d. Flateyjarbók,
sem gengið hefðu að erfðum í
velmegandi ættum. En eftirrit-
un handrita var stundum af
miklu kappij-einnig á 18. öld og
langt fram á hina nítjándu, og
því er ekki sennilegt, að fleiri
bókmenntaverk hefðu glatazt
fyrir fullt og allt.
En hljótum vér Islendingar þá
ekki þrátt fyrir allt að vera
þakklátir handritasöfnurunum
fyrir björgunarstarf þeirra? —
Tvímælalaust, að svo miklu leyti
sem skinnbækur hefðu farið for-
görðum án þeirra tilverknaðar.
En frá mannlegu sjónarmiði ætti
þó að vera skiljanlegt, hvernig
Islendingum hlýtur að vera inn-
anbrjósts, er þeim verður til
þess hugsað, að þessar dýrmæt-
ustu gersemar þeirra eru allar í
erlendum söfnum, en engin í
vörzlum þeirra sjálfra. Grískur
maður harmar að sjálfsögðu,
hversu mörg af ágætustu lista-
verkum fornaldarinnar hafa
glatazt með öllu, en þó mun
honum svíða missirinn með öðr-
um hætti, er hann virðir fyrir
sér The Elgin Marbles í British
Museum en þegar honum verð-
ur hugsað til Seifsstyttu Feidías
ar, sem glötuð er um aldur og
ævi. Það er eftirtektarvert, að
einhver skilningur á þessu er
fólginn í þeim lagafyrirmælum
í ýmsum löndum, er banna
flutning fornmenja úr landi, þótt
hins vegar séu engin ákvæði í
þeim um viðurlög fyrir van7
hirðu eða glötun slíkra gripa,
sem eru í eigu einstaklinga.
Það má sannarlega ekki meta
lítils slíkar tilfinningar á því
tímabili rammrar þjóðernis-
hyggju, sem vér nú lifum, en í
sjálfu sér eru þær einar haldlít-
ill samningagrundvöllur. Verður
annar traustari fundinn? — Eg
leiði hér hest minn frá umræð-
um um hinn lagalega rétt, enda
er gildi hans í milliríkjamálum
mjög svo takmarkað. En hvað
skal þá segja um “siðferðilegan
rétt?” Eg get ekki annað en öf-
undað þá menn, sem eru svo
stálslegnir í lögmálum siðfræð-
innar og siðferðilegu breytni, að
þeir treysta sér til að afgreiða
það mál með einum pennadrætti.
Mín skoðun er sú, að eðlilegast
sú, að það vandamál, hvar ís-
lenzku handritin séu bezi kom-
in, verði ekki aðeins athugað í
ljósi nútímaskilnings á eigna-
rétti eða sögu liðinna alda, held-
ur fyrst og fremst með verkefni
og skyldur ■ framtíðarinnar í
huga.
IV.
Hvað er mönnum heimili að
eiga? Fyrr á tímum mátti heita,
áð engar skorður væru við því
settar. Órahægt og gegnum ægi-
legar þrengingar á vettvangi fé-
lags og alþjóðamála virðist mann
kynið vera að ryðja sér braut til
skynsamlegri skilnings á eðíi og
takmörkun eignaréttarins. En
ýmiss konar umbaétur í þeim efn
um, t. d. afnám þrælahalds og
átthagafjötra, tákna þó sam-
kvæmt eðli sínu brotthvarf frá
frumstæðu ræningjasiðferði og
skref í áttina til nýrrar menn-
ingar. Þær þjóðir, sem búið hafa
við hernám nazista, hafa öðlazt
nýja reynslu um þann háska að
selja sál sína, þá virðingu fyrir
sjálfum sér, sem dýrmætari er
öllum öðrum eigum manna. Það
liggur í augum uppi, að fyrir-
Dani hafa íslenzku handritin að-
eins gildi sem sýningarmunir og
fræðaheimildir. Danmörk mætti
heita jafnauðug án þeirra. Fyrir
ísland hafa þau allt annað og
meira gildi. Islenzkar fornbók-
menntir eru í heimsins augum
eina lamb fátæka mannsins og
hinar fornu skinn bækur einu
sýnilegu leifarnar frá mesta
blómaskeiði þjóðmenningar vorr
ar. Geymsla þeirra í erlendum
söfnum hlýtur sífellt að rifja
upp mesta niðurlægingarskeiðið
í stjórnmálum vorum og efnahög
um og gera oss þann þátt sögunn-
ar miklu minnisstæðari en æski-
legt væri. Eg er ekki í hópi
þeirra manna, er líta svo á, að
núlifandi kynslóðir í Danmörku
beri ábyrgð á þeim þjáningum,
sem forfeður þeirra leiddu yfir
þjóð vora. En hins vegar finnst
mér ekki, að Danir nú á tímum,
ættu að vera fastheldnir á þau
sigurmerki frá þeim dapurlegu
tímum, sem unnt er að skila aft-
ur. Eg er sannfærður um, að
hverjum Dana, sem þekkti rauna
sögu Islands á 16.—18. öld til
nokkurar hlítar, mundi vera
hugarléttir að því að segja eitt-
hvað á þessa leið við Islend-
inga: “Vér getum ekki vakið þá
frá dauðum, sem urðu hungur-
morða á þessum öldum. Forfeð-
ur vorir hefðu líka án efa hagn-
azt enn meir á íslandi, ef þeir
hefðu haft vit á að reka þar
skynsamlega viðskiptapólitík. —
Ekki tjóar heldur að jagast út af
peningum, sem fyrir löngu eru
farnir í súginn og kaémi yður að
litlu haldi í lífsbaráttunni héðan
af. En takið í guðanna bænum
aftur við öllu því herfangi frá
þessum tíma, sem enn er í vor-
um fórum, og reynið svo að
gleyma því, sem ekki verður aft-
ur tekið. Ef gömlu skinnbæk-
urnar geta orðið yður til harma-
bótar og yndisauka, ef þær eru
brot af yðar sál, en ekki vorri,
þá eigið þér þær með fullum
rétti!” Það hefir styrkt trú mína
á menniná á þessum tvísýnu
ólgutímum að mæta einmitt þess
um skilningi hjá mönnum, sem
hátt ber í dönsku menningarlífi,
Og frétta af svipuðum ummæl-
um í dönskum blöðum. Slíkt
vitnar um lausn af klafa trén-
aðra skoðana á eignaréttinum
og þeirrar þjóðrembingsfullu
eigingirni, sem heldur dauða-
haldi í kjörorðið forna:Væ víclis!
— Sigraðir menn verða að sætta
sig við allt!*
V.
Hvað er mönnum heimill að
selja og við hvaða verði hafa
menn rétí íil að kaupa? Það er
kunnara en um verði deilt, að
nokkur hluti _ hinna íslenzku
handrita í Danmörku var feng-
þangað að láni, en aldrei skilað
aftur. Nokkuð var flutt utan
samkvæmt konunglegri áskorun,
er heita mátti jafngild beinni
fyrirskipun á þeirn tímum. Árni
Magnússon safnaði miklu, með-
an hann var umboðsmaður
dönsku stjórnarinnar á íslandi.
Honum veittist það léttar eða
tókst það stundum eingöngu
vegna þeirrar aðstöðu sinnar.
Þegar hann arfleiddi Kaup-
mannahafnar háskóla að safni
sínu, gerði hann það blátt áfram
af þeirri ástæðu, að þá var ekki
til nein stofnun á Islandi, sem
hann gæti trúað fyrir því. Nokk-
uð af handritum var gefið ein-
staklingum í Danmörku af eig-
endum þeirra á Islandi eða jafn-
vel keypt fyrir peninga. Ætla
mætti, að enginn vafi gæti í því
leikið um hin síðast töldu, að
þau hafi verið réttmæt eign kaup
endanna. Þó kemur enn hér
tvennt til álita. —
Sé litið á allar éignir sem
geymslufé, svo sem jafnréttmætt
virðist frá siðfræðilega sem hag-
rænu sjónarmiði, liggur þegar í
augum uppi, að þeir menn, sem
gáfu eða seldu handritin úr
landi, hafa gert slíkt af fákænsku
og í blindni. Réttur til eignaaf-
sals hlýtur að takmarkast af á-
byrgð, ekki aðeins gagnvart erf-
ingjum þess, sem hlut á að máli,
heldur og gagnvart þjóð hans. I
ævafornum norrænum lögum
voru slíkar skorður settar við
því, hvað manni var leyfilegt að
selja. Erfingjar hans gátu, þeg-
ar svo stóð á, krafizt innlausnar
á óðali eða jarðeign. Fullyrða má
líka, að nútímamenn finni æ
skýrar til þess, hversu óviður,-
kvæmilegt er, að stóreignir séu
fluttar úr landinu, þar sem
þeirra er aflað, og falli öðru
landi í skaut, vegna gjafa eða
arfleiðslu. —
I annan stað má spyrja, hvort
kaupverð þeirra gripa, sem hér
um ræðir, hafi verið í nokkru
samræmi við verðmæti þeirra.
Vér tölum um reyfarakaup, og
nútímalöggjöf viðurkennir ekki
þá viðskiptaaðferð, að kaupandi
hagnýti sér purkunarlaust fá-
kænsku eða neyð seljandans. —
Kaup geta líka verið rán. Vér
dáumst naumast lengur óskorað
að bragðvísi Jakobs, er hann
hafði frumburðarréttinn út úr
* Úr hinu mikla safni Árna Magn-
ússonar æskja íslendingar vitanlega
aBeins hinna íslenzku handrita. Pengi
safniS af beim ljósmynduS eftirrit —
annaf>hvort filmur e8a ijðsmyndir, aS
svo miklu Ieyti, sem þau hafa ekki
þegar veriB gefin út I ljðsprentuSum
útgáfum, sbr. hina frægu fornritaút-
gáfu Ejnars Munksgaards, Corpus
codicum Islandicorum medii ævi, —
mundi fræ8agildi safnsins haldast 6-
skert aS mestu. Munurinn á því, sem
íslendingar endurheimtu og því, sem
Danir héldu, yrði að nokkru leyti fðlg-
in í minjagildi sem er allt annaS fyrir
Dani en íslendinga, og aS nokkru leyti
í möguleikanum á þvl að lesa hina
erfiðustu ritstaSi, þar sem venjulegar
ljósmyndir hrökkva ekki til. En til
þess a8 ráSa fram úr slíkum ritstöS-
um ættu íslenzkir málfræSingar aS
vera öSrum færari framvegis eins og
hingaS til.
Esaú fyrir einn málsverð af
baunum. Hugsum oss, að Kaup-
mannahöfn væri í umsátri og
borgararnir ættu um það tvennt
að velja, að verða hungur-
morða eða selja gersemarnar í
Nationalmusæum fyrir dálítið af
korni. Mundu menn ekki taka
þann kostinn að bjarga lífinu?
Nordahl Grieg kemst svo að
orði í dásamlegu kvæði um
Lundúnir:
Sjálfgert, að sprengja saki!
En sú þykir blessun hlaðin,
sem brýzt inn í gotneskt guðshús
en geigar frá barmi í staðinn.
— Þýðing M. Á.
En mundu menn telja þetta
heiðarleg viðskipti eftir á? Á
íslandi eru til fornar sagnir um
jarðir, sem seldar voru fyrir einn
ketbita í hallærum. Þó að vera
megi, að engin handrit hafi ver-
ið seld með slíkum atvikum í
bókstaflegum skilningi, þá var
fátækt íslendinga á 17. öld svo
mikil og söluverð handritanna,
er nú verða ekki metin til fjár,
slíkir smámunir, að enginn ær-
Jegur maður getur kinnroðalaust
haldið því fram, að hér hafi ver-
ið um réttmæt kaup að ræða.
VI.
Hvar má búast við, að hin ís-
lenzku handril komi að mesium
og bezíum nolum eftirleiðis?
Ef vér lítum svo á, að handritin
séu vörzlufé, lítum ekki fyrst og
fremst á réttinn til að eiga, held-
ur skyldurnar, sem því fylgja;
þá hverfum vér frá fortíðinni og
tilfiiiningamálunum og snúum
oss að framtíðinni og viðfangs-
efnum hennar. Þótt ekki megi
gera of lítið úr öðrum sjónar-
miðum, ætti málið að vera auð-
ræddast og auðskýrðast frá
þeirri hlið. Þessa skoðun hafa og
íslenzku samningamennirnir lát-
ið ótvírætt í ljós, og þar vakir
ekki það eitt fyrir þeim, hvað
íslandi sé fyrir beztu, heldur
umheiminum. Þetta viðhorf
kannast menn mæta vel við í
öllum menningarþjóðfélögum.
Þegar t. d. stórjörðum er skipt,
er tilgangurinn ekki sá einn að
sjá fleiri bændum fyrir jarð-
næði, heldur er það fyrst og
fremst gert í því skyni að auka
afrakstur jarðarinnar. — Verði
brezku kolanámurnar þjóðnýtt-
ar, er það vegna þess, að eigend-
ur þerira hingað til hafa brugð-
izt þeirri skyldu að nýta þær
nógu skynsamlega.
Það er alkunna, að frá önd-
verðu og fram á þennan dag
hafa íslendingar átt meginþátt í
því að búa fornritin til prentun-
ar og skýra þau. Þeir stóðu hér
betur að vígi en aðrar þjóðir
vegna þess að íslenzk tunga er
enn í dag að mestu óbreytt frá
því í fornöld og samhengi bók-
mentanna yfirleitt órofið. — Á-
stæðan til þess, að íslenzkir út-
gefendur og skýrendur fornrit-
anna dvöldust og störfuðu all-
flestir erlendis fram að síðasta
mannsaldri, var sú, að þeir áttu
ekki annars úrkosta. Handritin
voru utanlands og enginn há-
skóli í íslenzkri tungu og bók-
menntum og öðrum í sögu ís-
lands, var Kaupmannahafnar-
háskóli einnig háskóli Islands í
þessum fræðum. Segja má þó,
að umskiptin verði fyrst gagn-
ger eftir 1918, er réttur íslenzkra
(Frh. á bls. 3)
KAUPENDUR LÖGBERGS OG
HEIMSKRINGLU Á ISLANDI
Gerið svo vel að senda mér sem fyrst greiðslu fyrir
yfirstandandi árgang, kr. 25.00 fyrir hvort blað.
Dragið ekki að greiða blöðin. Það léttir innheimtuna.
Æskilegt að gjaldið sé sent í póstávísun. Þeir sem
eiga ógreidda eldri árganga, eru vinsamlega beðnir
að snúa sér til mín.
BJÖRN GUÐM UNDSSON
Mávahlíð 37, Reykjavík.