Lögberg - 22.07.1948, Blaðsíða 7

LÖGBERG, FIMTUDAGINN 22. JÚLI, 1948
7
“Hvað er sannleikur
Þannig spurði Pílatus forðum.
í blaðinu Free Press birtist
ritstjórnargrein 19. júní síðast-
liðinn, eftir hinn merka rithöf-
und Bruce Hutchison,' sem er
einn af aðalritstjórum blaðsins.
Hann hefir skrifað stórmerka
bók, er hann nefnir: “The un-
known Country” — Óþekta land-
ið — og margt fleira. Greinin
er nafnlaus, en sökum þess efnis,
sem hún fjallar um, eða þó sér-
staklega vegna hins: hvernig-
hann fer með það, fanst mér
þetta viðeigandi nafn. Og mér
fanst greinin svo einkennileg og
sérstök í sinni röð að hún væri
þess verð að vera þýdd, og að
mörgum myndi þykja gaman að
lesa hana og athuga. — Þýðandi.
Margir uppgjafa stjórnmála-
menn, og ýmsir aðrir, sem ekki
hafa sýnt miklar bókmentagáf-
ur, hafa nú tekið sér það fyrir
hendur að skrifa langar bækur
um Franklin Roosevelt, fyrver-
andi forseta Bandaríkjanna. En
eftir því sem ég hefi bezt getað
skýr
fundið, sést þar hvergi
mynd af Roosevelt.
Aftur á móti leynir það sér
ekki — þótt óviljandi sé — að
myndin af hverjum einasta höf-
undi sjálfum starir glögt og
greinilega framan í lesandann —
stundum jafnvel ógeðslega glögt,
ef svo mætti að orði kveða.
Síðastliðið ár hefi ég lesið og
gagnrýnt sex bækur eftir þessa
æfisagna-gutlara. Myndirnar,
sem þeir mála eru allar skemti-
legar, hver um sig, sérstaklega
vegna vitleysanna, sem þær
flytja.
Miss Francis Perkins, sem var
verkamálaritari í Roosevelts
stjórninni og bókstaflega tilbað
hann, og var þar að auki hand-
genginn vinur Roosevelts fjöl-
skyldunnar, reynir að mála hann
eins og engil. En engillinn, sem
hún málar er samt ekki Roose-
velt, heldur er það Perkins. Þrátt
fyrir ítrustu tilraunir getur hún
ekki leynt því, sem Roosevelt að-
allega brestur til þess að vera
engill. Það sem hann brestur til
þess, er það sama, sem lýsir hin-
um ágætu jarðnesku og mann-
legu eiginleikum hans. En Miss
Perkins lýsir jafnframt sinni
engilhreinu pólitísku sál. — Og
þrátt fyrir það að hún mundi
eindregið mótmæla þessu, þá er
það augljóst í hverjum einasta
drætti þeirrar myndar, sem hún
málar: það er ómögulegt að
þekkja Roosevelt í myndinni
hennar Perkins, en Perkins er
°g verður þar altaf auðþekt.
Mr. Farley málar Roosevelt
eins og nokkurs konar djöful, en
þrátt fyrir allan eldinn og brenni
steininn er Roosevelt í Farley-
myndinni afar klaufaleg líking
af djöfli. Hin meðfædda mannúð
Roosevelts skín í gegnum' alt
rauða blekið hans Farleys. Aftur
á móti glápir myndin hans Far-
leys sjálfs óþægilega glögg í
gegn um alt málverkið: þar er
stjórnmálagutlarinn í litla þorp-
inu; þar er pólitíski smalinn og
°g undirbúnings snatinn an þess
að hafa nokkurn skilning á hin-
um stærri og þýðingarmeiri
málum; þar er maðurinn, sem
Roosevelt gerði að manni, en
sem þóttist hafa gert Roosevelt
að manni. Þar er pólitíski vél-
stjórinn, sem óx svo mikið. að
hann komst ekki í sín eigin föt,
ímyndaði sér að hann gæti stjórn
að hinni stóru vél Bandaríkjanna
á meðan stríðið stóð yfir. Það
getur skeð að Mr. Farley sjái
aidrei eftir því að hafa reynt að
mála þessa mynd af Roosevelt;
hitt er alveg víst að hann lifir
það að iðrast eftir að hafa málað
myndina af Farley.
Höfundur þriðju bókarinnar,
Mr. James Byrnes, reynir að
vera hlutlaus þegar hann málar
myndin aaf Roosevelt, en hann
málar þar einmitt sjálfan sig með
sömu litum — sem snjallan for-
ingja og pólitískan leiðtoga, ein-
lægan ættjarðarvin, strangheið-
virðan mann, sem lagði heilsu
sína í sölurnar við árangurslaus-
ar tilraunir til þess áð reyna að
leysa þá hnúta, sem hann mætti
í utanríkismálunum, en sem
hann skildi ekkert í.
Þá er Mr. Cordell Hall; hann
gerir sitt allra bezta, tekur
nærri sér til þess að forðast sjálfs
lýsingu á myndinni, sem hann
málar af Roosevelt. En þrátt
fyrir allar þær tilraunir skín
hann sjálfur í gegn um þá mynd
sem einn hinna sterku og stað
föstu klettum vorra tíma. Og
sama má segja um Stinson og
Mr. Harry Hopkins, sem aldrei
deildi við Roosevelt, eins og
þeir gerðu báðir: Hull og Stin-
son. Hopkins sýnir sjálfan- sig
sem trúan og ábyggilegan undir-
foringja, sem fyrrum hafði ætlað
sjálfum sér að verða forseta, en
lagði síðan heilsu sína í hættu
fyrir leiðtoga sinn, og var ánægð
ur með það, eins og hann sjálf-
ur komst ða orði að vera æðsti
skrifstofudraugur vorra tíma.
Þegar ég nú athuga alt þetta,
finst mer, í minni bókmentalegu
fávizku, að upp sé risin sterk og
óstöðvandi bókmennta alda. Hún
er sú að raunverulegir og sann-
sögulir menn séu aldrei málað-
ir af öðrum með réttum litum.
Hin eina mannvera, sem rétt er
lýst, er í skáldsögum. Vér vitum
t. d. alt um Hamlet eða Micaw-
ber eða John kaptein Silver eða
Jim lávarð. Þar er engu haldið
leyndu, ekkert falið; hver einstak
ur maður er þar heill og, ef svo
mætti segja, alls nakinn; alt hans
líf, öll hans tilvera er sýnd og
sögð í smáu sem stóru. Vér vit-
um meira um Micawber, sem
"birtist í brotum eða molum í
einni bók, en við vitum nú eða
nokkurn tíma um Churchill, sem
að sjálfsögðu birtist í heilu stóru
bókasafni. Vér vitum meira um
Huckleberry Finn en vér getum
nokkru sinni vænst til að vita
um Franklin Roosevelt. Það er
engin vanvirða fyrir þánn mann,
sem var einn hinna allra full-
komnustu mannvera, sem þessi
hnöttur hefir átt, að spá því að
Hucklaberry Finn verði ennþá
lifandi mannleg vera — þó hann
hafi aldrei verið til — löngu eftir
að Lincoln er orðinn óglögg og
afskræmd ímynd.
I stuttu máli sagt: Sannleikur-
inn finst aldrei í því sem raun-
verulegt er, hvorki í bókment-
um né í nokkurri annari mann-
legri reynslu. Þannig má að orði
kveða að sannleikurinn sé altaf
skáldskapur og raunveruleikinn
altaf tilbúningur. Þetta er, ef til
vill, kjarni mannlegrar ógæfu
vorra daga. Vér erum kynslóð,
sem leitar sannleikans, sem altaf
er ófullkominn og. venjulega ó-
sannur; vér leitum sannleikans
í stað þess að vér ættum að leita
skáldskapar, sem er ytri líking
hins ósýnilega innri sannleika.
Það eru einungis hinir full-
komnustu skáldsagna höfundar
— eða höfundar hinnar fullkomn
ustu lýgi — ef þið viljið heldur
orða það.þannig — sem geta látið
oss fullkomlega í té sannleikann
í smáu sem stóru, eins og t. d.
Shakespeare gerði það.
Sannleikurinn er sá að
ungis hið leyndardómsfulla t. d.
skröksögur, dæmisögur, goða-
sögur og biblíunnar, geta full-
komlega birt oss það, sem bein-
um orðum og öllum hinum fim-
legu djöflabrögðum vísindanna
tekst aldrei að gera oss skiljan-
legt eða fullkomlega ljóst.
Það er einungis skáldsagnahöf-
undurinn, sem kallast getur sann
ur spámaður. Sá, sem skrifar um
hið raunverulega, verður altaf
að grafa sannleikann í rusli hins
raunverulega. — Fólkið heimtar
það raunverulega, þegar því er
sagt eitthvað um menn eins og
Franklin Roosevelt; en um leið
og það fær hið raunverulega,
tapar það Roosevelt. Það biður
um raunveruleika lífsins, en þeg-
ar sú ósk er uppfylt, þá hefir
það tapað svipleiftri lífsins. —
Vér leitum sannleikans með vís-
indalegum aðferðum, en hættum
í dag eða gefumst upp við þenn-
an vísindaheim á tímabili hins
tildursríkasta hálfsannleika, ó-
sanninda og viðbjóðslegustu
lýgi, sem nokkru sinni hefir
þekst á jarðríki.
Sig. Júl. Jóhannesson,
þýddi.
Islendingadaguriiin
að Gimli 2. ágúst
Frá því var skýrt í síðasta
blaði, hvernig hagað yrði til með
milliferðir á hátíðina að Gimli,
annan ágúst næstkomandi.
Hér verður lauslega drepið á
það, sem helzt ’verður til skemt-
.unar að deginum. Allt er þó ekki
mögulegt að minnast á, það yrði
of langt mál, enda lang eðlileg-
ast að fólkið komi og sannfær-
ist sjálft um, að þar verður
gaman að vera.
Fjallkona dagsins, að þessu
sinni, verður ungfrú Matthildur
Halldórsson, — Mattie, eins og
hún er oftast kölluð af vinum
sínum. — Hún er glæsileg
stúlka og íslenzk vel, prýðilega
að sér í báðum málunum og hef-
ir starfað og starfar enn mikið
í sambandi við íslenzk mál og
félagsskap, sérstaklega Icelandic
Canadian Club.
Minni íslands flytur að þessu
sinni, séra Valdimar J. Eylands,
sem dvalið hefir árlangt heima
em' á gamla landinu. Efast ég ekki
um, að margir fagni að heilsa
honum og heyra hann.
Minni Canada flytur, Norman
Bergman, sonur lögfræðingsins
góða, H. A. Bergmans. Norman
er glæsimenni, prýðilega vel
máli farinn og hefir sérstaklega
gott lag á að láta fólki ekki leið-
ast. Hann flytur mál sitt á ensku.
Kvæði verða einnig lesin fyr-
ir Minni íslands og Minni Cana-
da, eins og venja er til og sjálf-
sagt þykir vera.
Sú nýbreytni verður í þetta
sinn, að fjölmenn og góð hljóm-
sveit spilar á hátíðinni að þessú
sinni. í þessari hljómsveit er
einn íslendingur, sem nýverið er
kominn frá íslandi, Tryggve
Thorsteinsson, vélsetjari hjá
Lögbergi. Hann hefir af greiða-
semi fyrir Islendingadags-nefnd-
ina, gengist fyrir því að fá lög
frá íslandi til þess að spila við
þetta tækifæri, og á fólk hér
honum það að þakka, að því
gefst kostur á að heyra íslenzk
þjóðlög leikin, sem raddsett
hafa verið fyrir hljómsveit heima
á íslandi. — I hljómsveitinni
eru yfir 30 manns, sem allir bera
einkennisbúning.
Nefndin hefir einnig verið svo
lánsöm, að geta einnig boðið
góðan söng á íslendingadaginn,
þó hinn vinsæli Karlakór ís-
lendinga í Winnipeg verði þar
ekki að þessu sinni. Við höfum
fengið tvo ágæta einsöngvara.
Hina þjóðkunnu og vinsælu
söngkonu, Frú Rósa Hermanns-
son, Vernon og Mr. Elmer Nor-
dal, sem er ungur og glæsilegur
Baritone söngvari og hefir oft
skemt Islendingum vel.
Ýmislegt fleira verður til
skemtunar áð deginum. íslenzk-
ar hljómplötur verða spilaðar að
morgninum og inn á milli, ef hlé
verður. Allskonar íþróttir fara
þar fram og mörg góð verðlaun
gefin, og auk þess verður keppt
um bikara íslendingadagsins. —
Ennfremur verður þar sýnd
bogalist.
Með öllu þessu andlega verð-
mæti, verða ágætar veitingar til
sölu, sem framreiddar verða
í hinni nýju byggingu við dans-
salinn, svo fólk getur notið þar
hressingar og hvíldar betur en
undanfarið.
Skreyting garðsins verður
einnig á nokkuð annan veg en
áður og mjög smekklega frá
öllu gengið. Hljóðaukar verða
þar góðir og almennur söngur
að kveldinu, klukkan sex. Dans-
inn byrjar glukkan níu og
stendur framyfir miðnætti. —
Buses fyrir alla, sem vilja flytja
fólk fram og til baka frá Winni-
peg og Gimli, svo þeir sem vilja
geta notið skemtunarinnar að
kvöldinu, því Busin bíða eftir
þeim til klukkan tólf á miðnætti
ef þeir hafa farið með þeim til
Gimli. Takið eftir auglýsingu
um Buses í blöðunum. Notið
þau, og fjölmennið á íslendinga-
daginn 2. ágúst. Þar verður
mjög fjölþætt skemtun, góð
skemtun, og vinarík. Komið öll,
sem getið. Eg hygg, að enginn
muni verða fyrir vonbrigðum að
dvelja að Gimli annan ágúst,
næstkomandi.
D. B.
Úr annálum
1626:
Vetur afbragðsgóður frá jól-
um. Hart vor. Selafengur á
Skaga á ísi. Drukknaði einn mað-
ur í Eyjafjarðará. Féll grjót á
einn mann í Drangey, sá dó af
því. Ókyrleiki af stuldi um land-
ið víða. Hengdur einn maður
undir Jökli fyrir stuld. Hengdi
sig drengur einn á Hlíðarenda,
áður strýktur og markaður. Sótt
og manndauði okkur á Norð-
austlandi.
1627:
Þann 12. júní komu tyrkneskir
ræningjar með skip í Grindavík
og tóku það danska skip, sem þar
lá með nokkrum mönnum og
góssi. Kaupmaðurinn flýði. Einn-
ig hertóku þeir kvinnu Jóns Guð-
laugssonar, Guðrúnu að nafni,
með þremur hennar sonum, item
hennar tvo bræður, en hjuggu
hinn þriðja til skemmda. Þar til
rændu þeir öðrum sex mönnum.
Þetta sama reæningjaskip tók og
annað danskt skip. Höfuðsmaður
íslands, Holger Rosenkrans, sem
þá hafði sitt skip í Seilu við
Bessastaði, er hann spurði rán
í Grindavík, stefndi til sín skipi
úr Keflavík og öðru úr Hafnar-
firði, en hið þriðja úr Hólminum
duldist inn við Leiruvoga. Lét
hirðstjórinn tilbúa á Seilunni
virki eður sjcans og setja á byss-
ur þær fáu, sem til vöru. Þar
voru í virkinu Islendingar marg-
ir. Og þegar þessi tvö skip sigldu
framan að Seilunni skutu hvorir
um sig nokkrum skotum, þeir
tyrknesku og landsmenn,
og stönsuðu þá illvirkj-
ar sig, sneru við og hitti
annað skipið grunn og stóð á
klett. Fluttu þeir þá fanga af
því á hitt skipið og komu svo
báðum í brott og héldu frá, en
þeir lögðu eigi að þeim strákum,
sem í því svamli voru að flytja
góssið á mili skipanna, hvað Is-
lendingum þótti þó auðvelt verið
hafa. Uggur og ótti þar þá mikill
um öll Suðurnes, fluttar kvinn-
ur og börn, fé og búsmali á efri
byggðir. Rán á Austfjörðum af
Tyrkjum, ræntu fé og mönnum
um Berufjörð og Berufjarðar-
Athugasemd
I Lögbergi, dagsett 1. júlí, er
dálítill greinarstúfur um nýaf-
staðnar fylkiskosningar í Sask-
atchewan og er stuttlega drepið
á úrslitin og orsakirnar, sem að
liggja. Af því ekkert málefni er
rætt til hlýtar nema það sé rætt
frá báðum hliðum, þá vil ég hér
með bæta orði í belginn. Ávinn-
ingur Liberal flokksins er mik-
ill, því verður ekki neitað, en
samt kemur í ljós við atkvæða-
talninguna að báðir gömlu flokk
arnir til samans hlutu lítið meir
en einn þriðja atkvæðanna. Til
samans, segi ég, því íhaldsmenn
og Liberalar sameinuðu sig í
eina fylking, svo ávinningurinn
verður að teljast sigur beggja
flokkanna í heild.
Það er nú öllum kunnugt að í
British Colymbia hafa Liberalar
og Ihaldsmenn sameinað sig í
einn flokk, og hið sama hafa
þeir gert í Manitoba og 1 báðum
þessum fylkjum fara þeir nú
með völdin. Hvort samvinna
gömlu flokkanna verður eins sig-
ursæl í Saskatchewan í næst-
komandi fylkiskosningum er
ekki alveg eins víst. Saskatche-
wan er fyrsta fylkið sem kosið
hefir C.C.F.-stjórn og er það tal-
andi vottur þess að fólk þar í
bæjum og byggð hefir tapað til-
trú á gömlu flokkunum. Nýaf-
staðnar aukakosningar til sam-
bandsþings í þremur kjördæm-
strönd, ráku fé og menn til skipa, um * Ontario og Bi itish Colum-
bia sýna líka að fylgi C.C.F.-
drápu menn og líka söxuðu og
sundurhjuggu. Svo hefir sá fróði
maður Kláus Eyjólfsson svo um
skrifað, að þeir hafi drepið 9
menn en rænt 110. Einnig þá um
síðar í júlímánuði komu þrjú
ræningjaskip tyrknesk að Vest-
mannaeyjum, fyrst sunnan að
eyjunum, létu þar út 3 stóra báta,
fulla af mönnum, og fóru þar upp
á eyjarnar. Skrifar séra Ólafur
Egilsson það muni verið hafa 300
manns. Þeir skiptu sér í hópa um
eyjarnar með sínum, rauðum
merkjum, herbúnaði, hrópum og
óhljóðum, inntóku þær allar,
ráku fólk og fé að Dönskuhúsum,
drápu sumt og söxuðu sundur.
Suma skutu þeir til dauðs. Það
merkilega skáld, Jón prest Þor-
steinsson, líflétu þeir, en rændu
á brott hans konu, syni og dótt-
ur. Þeir hinir dönsku komust á
flokksins fer vaxandi og að
eina vonin fyrir Liberal-flokkinn
er að sameina sig Ihaldsflokkn-
Sigur Liberal-flokksins
Saskatchewan byggist ekki eins
mikið á þessum kosninga úrslit-
um eins og því hvað ötulir þeir
verða á næsta þingtímabili að
framfylgja og styðja þau hags
munamál fylkisbúa sem á dag-
skrá verða. íslendingnum, Ás-
mundi Loptsson, mun gefast færi
á að sýna rökvísi sína og festu.
Það er alt annað að vera inni
á skrifstofu Lögbergs og ræða
um stjórnmálin í Saskatchewan
eða að hafa verið þar og séð það
öngþveiti sem fylkismálin voru
í undir stjórn Liberala og íhalds
manna á víxl, en þó mun Patter-
son stjórnin sem frá völdum fór
1944 hafa verið verst. I kreppu-
og uppskeruleysis tímum voru
jarðeignir bænda seldar af því
þeir gátu ekki staðið í skilum
með afborganir af skuldum sín-
um og urðu undir í skuldabasl-
inu og neyddust til að yfirgefa
heimili sín. Núverandi C. C. F.
stjórn hefir búið svo um hnút-
ana að heimajarðir bænda geta
ekki verið teknar frá þeim og
þeim vísað á dyr eins og gert
var áður.
Uppskerubrestur kemur hart
niður á bændum og sérstaklega
þegar þeir eru í skuldum. — Nú-
verandi stjórn hefir leitt þau lög
í gildi að ef uppskeran er minna
en sex dollara virði af ekrunni
til jafnaðar þá fellur eins mikið
af skuldinni sem nemur eins árs
vöxtum. Með þessu móti ber
lánveitandi part af skaðanum og
sýnist það sanngjarnt að bónd-
inn beri ekki allann skaðann.
Iðnaður í fylkinu hefir ekki
liðið við stjórnarfar C.C.F.-
stefnunnar, heldur hefir hann
stórkostlega aukist, ekki ein-
göngu sá iðnaður sem rekinn er
af stjórninni, heldur líka ein-
staklings-iðnaður. Alt bendir á
að Liberal-flokkurinn sé að
hverfa úr sögunni í Vestur-
Cnaada og er það engin furða
eins og nú standa sakir í landinu.
Eg vildi óska þess að þessi fáu
orð mættu verða til þess að auka
umræður í íslenzku blöðunum
um þau málefni sem nú hljóta
að vera áhugamál allra hugsandi
manna, hvernig hægt sé að
leysa úr þeim þarflausu vand-
ræðum sem Canadiska þjóðin er
nú stödd í. —
Magnús Eliasson,
Vancouver B.C.
flótta með bátum til meginlands.
Að því, sem næst hefir o r ð i ð
komizt um fjölda á þeim mann-
eskjum, sem fundust á eyjunum
dauðar, og ekki voru öldungis
uppbrenndar, voru 34, en þeir
burtræntu, sem menn vissu 242.
íslendingur
It Will Sooti Be Here!
EATON’S
MODEL AIRCR&FT CONTEST
WILL BE HELD SATURDAY, JULY 24th.
(Weather permitting)
KEEWATIN and REDWOOD AVENUE
Flights Start at 2:30 p.m.
OVER $530 IN PRIZES
Grand Champion Award $100
★
★
Prizes for longest flights in each
class between specified times.
GRAND CHAMPION GAS MODEL CLASS
will be guest of Acme Motors Limited at the Second
International Model Plane Contest, Detroit, Michigan,
August 18th to 23rd on an all expenses paid trip.
SPEClAL BUS SERVICE from end of
Kewatin to the Field will be provided
for Contestants and Spectators.

T. EATON C°u
LIMtTCD