Lögberg - 22.07.1948, Blaðsíða 5

LÖGBERG, FIMTUDAGINN, 22. JÚLÍ, 1948
5
LVENN/4
Ritstjóri: INGIBJÖRG JÓNSSON
Söguríkar bygðir
Við gistum á Ósi við íslend-
ingafljót; vöknum snemma við
kyrðina, sem svo mjög stingur
í stúf við hávaða borgarinnar. —
Útsýnið frá Ósi er fagurt og mun
landnámsmönnum hafa fundist
hér búsældarlegt þegar þeir reru
upp ána í fyrsta sinn, engja-
breiður og graslendi beggja
vegna, enda var þetta áfanga-
staður þeirra, en þeir komust
ekki lengra en að Gimli, vegna
þess, hve áliðið var, en þar óx
kargaskógur alla leið niður að
ströndinni.
Árið eftir, 1876, komu fyrstu
þrír landnámsmennirnir hingað
og settust að þar sem Möðruvell-
ir voru seinna, í bjálkakofa, sem
Hudson Bay félagið átti, kofinn
var síðar kallaður Bóla, þVí þar
varð fyrst vart bólunnar og
þaðan breiddist hún út.
Fyrsta hússtæðið, sem þeir
völdu, var einmitt þarna við ós-
inn á kílnum, sem liggur norður
úr fljótinu. Þar voru fyrir nokkr
ir Indíánar í tjöldum sínum og
vildu þeir varna Islendingunum
frá því að byggja þarna, sögðu
að landnámssvæði þeirra næði
ekki lengra en að austurbakka
fljótsins. Þegar þeim var sýnt
fram á að þeir hefðu á röngu að
standa, sættu þeir sig við það
og gerðu komumönnum ekki
mein, enda var fyrirliði þeirra,
Ramsey að nafni, talinn ágætis
maður. Áður en brautir voru
ruddar og aðal umferð um ný-
lenduna var á vatninu og ánni,
mun Ós hafa verið áningarstað-
ur; hinir fyrstu umferðarkaup-
menn komu þangað með varning
sinn og skiptu við bygðarbúa.
Hinn merki leiðtógi, Sigtrygg-
ur Jónasson, nam land á ár-
bakkanum, næst Ósi og nefndi
Möðruvelli; hefir það jafnan
verið höfuðból. Hann hefir rétti-
lega verið kallaður faðir Nýja
íslands og hann hvíllr í grafreit
þessarar bygðar.
Handan við Ána er Lundur og
er það einn söguríkasti og merk-
asti staður Vestur-íslendinga
því þar var komið á stofn fyrstu
prentsmiðju Islendinga í Vestur-
heimi og fyrsta vestur-íslenzka
blaðið gefið út. Það var Fram-
fari. — Mitt í þrengingum skorts
og veikinda, leggur þessi fá-
menni og fátæki hópur íslenzkra
frumherja í Nýja-íslandi, fram
$500.00 til að kaupa prentsmiðju
áhöld frá Minneapolis, og fyrsta
blaðið kemur út haustið 1877.
Tveir árgangar komu út af blað-
inu. —
Hér í þessari bygð komu ís-
lendingar fyrst upp sögunar-
myllnu, og er sagt að þessi at-
vinnugrein hafi haldið mörgum
mönnum kyrrum í býgðinni, er
annars hefðu leitað burt á út-
flutningsárunum, 1878—’81, eitt
er víst að í þessari bygð var
mannflest samt sem áður eftir
þá miklu útflutninga. —
Vinum okkar, Valdimar Björns
syni óg frú Guðrúnu, lék hugur
á að skoða Geysir bygðina og
skreppa vestur til Árborgar;
veðrið var yndislegt og “bænda-
býlin þekku” vingjarnleg og
aðlaðandi. Við fundum víst öll
til þess, hve frumherjarnir, sem
nú • hvíla undir grænni torfu,
lögðu hart að sér til að gera
garðinn frægan; við fundum líka
til þess hve nú er skamt á milli
íslands og Nýja-íslands; hér
finst okkur sem öll íslenzk
hjörtu slái í takt. Viðdvölín í Ár-
borg var stutt, viðtökur þeirra
fáu íslendinga, sem við hittum,
ástríkar og ógleymanlegar.
Klukkan hálf tíu morguninn
eftir er lagt af stað á póstflutn-
ingabátnum, norður á Winnipeg-
vatn; sólfar var mikið, en dálítil
undiralda er út úr ósnum kom.
Áin rennur í norð-austur, en nú
beygjum við til suðurs. Til hægri
handar eygjum við Sandy Bar,
áningastað á frumbyggja-árun-
um, sem Guttormur hefir gert
ódauðlegan í ljóði. Til vinstri
handar, er Mikley, sem fyrst var
bygð af Islendingum 1876. Við
siglum suður fyrir eyna og norð
ur með austurströndinni, þar er
bygðin. Er nær kemur og við
komum auga á Gimli, spyr
Valdimar Björnsson um nafn á
þessum bæ, ég segi honum að
þetta sé Skógarnes. Hann spyr,
held ég, um öll örnefni á eynni,
um ættir landnemanna og nöfn
afkomenda þeirra.
Við lendum við bryggju á
Mikley um hádegis.bil og njót-
um þar, eins og títt er, alúðar og
gestrisni; en með því að ég hefi
áður minst á ferð til Mikleyjar í
þessum dálkum, verður ekkert
af því endurtekið; þó langar mig
til að minnast á skemtilegt at-
vik. —
Um kveldið göngum við niður
bryggjuna í Mikley; þar ber skip
að land, S.S. Spear, eign Sigurd-
son Fisheries Riverton, áhöfnin
er* hópur glæsilegra og kátra
ungra manna. Skipstjórnin segjir
þeim fyrir verkum á íslenzku
skiphöfnin svarar á íslenzku og
þeir heilsa okkur á íslenzku,
“þetta, hefi eg aldrei upplifað,
síðan ég var á hernámsárunum í
Rsykjavík,” segjir Valdimar
Björnsson—“og það undirstrika
eg” segjir frú Guðrún “þetta
minnif mig á Isafjörð.”
Einn af hinum fyrri ritstjórum
Heimskringlu, Eggert Johann-
son, minntist fagurlega frum-
bygða Nýja Islands og fyrir það
ber honum þakkir. Rithöfundur-
in og skáldið, Þosteinn Þ. Þor-
steinsson bætir upp það sem hon-
um yfirsést, varðandi næstelsta
landnámið í Vestur-Canada Mik-
ley, en, þar kemst hann svo að
orði:
“Þótt í þessari lýsingu Eggerts
sé Mikleyar ekki séstaklega getið
þá mun þar einna fegurst um að
litast í nýlendunni og útsýni
mjög aðlaðandi. Hefir mörgum
íslendingum, sem ferðast hafa
um Nýja ísland, fundist sú eyja
minna mest á heimalandið, Má
ske því valdi hinn djúpi friður,
sem þar ríkir í sumardýrðinni,
eða hin sæbratta strönd, en það
getur einnig hafa verið hin mikla
gestrisni og alíslezka viðmót
eyjarskeggja, sem minti á ísland
— eða alt þetta þrent-’. Þ.Þ.Þ.
Sennilega munu flestir Vestur
íslendingar, að minsta kosti ný-
íslendingar, kunnugir þeir sögu-
kaflar og^ sögustaðir, sem minst
hefir verið á í þessum þáttum,
en þó er holt að rifja þetta upp
af og til, því sagan og sögustað-
irnir tengja nútíð við fortíð og
með því að vera minnugir á for-
tíð okkar, sýna sögustöðum og
menjum rækt, mun hið íslenzka
þjóðarbrot fá hér dýpri rætur
.og styrkari stofn.
ENDIR.
■*
Sólskinsdrykkurinn
Hér er uppskrift af hreinasta
“sólskinsdrykk’-. Þeir, sem reynt
hafa, segja, að hann hafi hrest
sig og styrkt á fáum dögum: —
Safi úr einni appelsínu, safi úr
hálfri sítrónu, ein hrá eggja-
rauða, ef vill, örlítið af strau-
sykri. Öllu þessu er blandað
saman og drukkið á fastandi
maga.

Bob Jackson, l e f t, and
Charlie Crowe, right, put
the finishing touches to
their entries.
Left to right: Glen Mac-
Kinnon, Ben Hashimoto,
Ian Blicq, Charlie Crow,
Bob Jackson and George
Chapman. Members of the
“Dope Fiends” prepare for
test flights.
Annual Model Aircraft Contest
Helgi Pjeiurss dr.
Nýr
samanburður
sem gæii miðað iil nokkurs auk-
ins skilnings á lífinu í alheimi.
I.
Næstsíðasta vísan í Völuspá er
þessi:
Þá kömr enn ríki
at regindómi
öflugr ofan
sá’s öllu ræðr.
Finnur Jónsson telur líklegast,
að vísuhelmingur þessi sé inn-
skot. En um þann, sem “kömr
öflugr ofan”, segir hann: “Hvern
hér sé átt við er alls óvíst”. Og
er von hann segi það.
Eg veit nú raunar ekki nema
þetta sé merkilegasta vísan í
Völuspá, þó að ekki sé nema
helmingur; og áf stórtíðindum
er sagt, þó að í fáum orðum sé
Mér virðist, sem sagt muni
þarna vera frá samskonar tíðind
um og í ritgerð Plótíns “um
fegurð hins hugséða heims” —
Perí tú noetú kallús; — en mér
virðist mjög líklegt, að hún sé
með því allra merkilegasta, sem
ritað hefir verið á grísku. Plótín
er að lýsa komu einhvers í hin-
um hugséða heimi, og mætti
visSulega um hann nota öll þau
orð, sem höfð eru í Völuspár-
vísunni. Hann kemur “að ofan”
og “að regindómi”. Það er aðeins
sagt: hann — hode. — “Hann”
kemur úr einhverjum ósýnileg-
um stað”, “fer hátt á loft” og er
svo bjartur að hann “fyllir allt
af ljóma”. En þeir, sem eru við-
staddir þessa komu, eru sjálfur
Zevs, sem var annars truað á
sem hinn æðstu guð; en með
honum eru hinir aðrir guðir, sem
hann hefir forystu fyrir, og
vættir — daimones — og sálir.
En það eru ekki allir, sem þola
ljómann, sumir snúa sér undan.
Og þar kemur fram regindóm-
urinn, að um nökkurskonar dóms
dag er að ræða.
II.
Það má vel skilja þegar þetta
mál hefir verið rannsakað, eins
og ég hefi gert, að það, sem
þarna er verið að segja frá, er í
raun réttri heimsókn á einhverri
jarðstjörnu frá jaíðstjörnu, þar
sem lífið er lengra komið, og að
þeir, sem “þola Ijómann” frá
foringja fararinnar, hverfa með
honum burtu til hins fullkomn-
ara lífs. Einhver mikill höfðingi
lífsins kemur í heimsókn til
jarðstjörnu þar sem ekki er eins
langt komið, og erindið er að
hjálpa þeim, sem þar eru til að
halda áfram á braut fullkomnun-
arinnar. En til þess að slík hjálp
geti orðið veitt og þegin, þarf að
vera mjög miklu lengra komið
en hér á jörðu er. Hér er sam-
bandið mest við illa staði, og
jafnvel svo að segja má, að
skuggi helvítis grúfi yfir jörðu
vorri. Og ef einhver efast, þá
gæti hann reynt að spyrja þá,
sem liggja lifandi grafnir undir
hinum nýju sprengjurústum
í Jerúsalem eða eru að berjast
við dauðann, sundurmarðir og
sundurbrotnir, á einhverju
sjúkrahúsi þar í borg.
III.
Dómsdagur sá, sem fyrir hönd
um er hér á jörðu, er nokkuð
annars eðlis en sá, sem vikið er á
í þessu svo merkilega Völuspár-
erindi, og miklu gjör þó í hinni
stórfróðlegu ritgerð Plótíns. —
Hér á jörðu er um það að ræða
hvort mannlíf á að geta komið
á framfaraskeið, eða blátt áfram
að líða undir lok. Merkur útlend
ingur, sem ég hefi átt nokkur
bréfaskipti við og sagt frá þeirri
skoðun minni, að mannkynið sé
: á glötunarvegi, hefir svarað á
' þá leið, að sér virðist ekki ástæða
Highlight of the Model Aero-
plane builders year, the annual
T. Eaton Co., Model Aircraft
contest is slated to be held,
weather permitting, next Satur-
day afternoon at Redwood and
Keewatin. First flights in the
contest will commence promtly
at 2.30 p.m.
With a prize list exceeding
til svo alvarlegs ótta. En þessi
gáfaði útlendingur hefir ekki
getað sannfært mig um að þessi
uggur minn sé ástæðulaus. —
Aldrei hefir á friðartímum verið
líkt því eins ákaflega verið búið
til hernaðar og nú. Og hvílíkur
herbúnaður! Aldrei hafa í neinu
hér á jörð verið neitt líkt því
aðrar eins framfarir og nú eru í
að íramleiða útbúnað til að eyði-
leggja mannlíf og mannaverk.
Þeim, sem best er treystandi til
að dæma^ virðist koma saman
um, að ekki þurfi nema eina flug
vél til að leggja í rústir hinar
stóru borgir hér á jörðu, eins og
London eða New York; og ef
um flugvélaflota væri að ræða
útbúinn hinum lýgilega stór-
virku drápstækjum nútímans,
þá mætti á stuttri stundu út-
rýma heilli stórþjóð. Mér virð-
ist ekki auðvelt að skilja, hvern-
ig nokkur getur verið í vafa um,
í hvaða átt annað eins og þetta
bendir. —
IV.
En hvað gæti svo orðið til að
bjarga? Mér virðist ástæða til
að vera sannfærður um, að ein-
ungis geti verið um eitt að ræða.
Vér verðum að læra að leita eft-
ir hjálp til mannkynja sem aðr-
ar jarðstjörnur alheimsins
byggja, og langtum lengra eru
komin á braut fullkomnunarinn
ar en vér hér á jörðu. Framfarir
mannkynsins hefjast ekki af al-
vöru fyr en líf á öðrum jarð-
stjörnum er uppgötvað, og nauð-
syn og möguleiki á sambandi við
það. Þess vegna var verk Brúnós
svo áfar merkilegt, að hann sá í
þessu efni svo miklu lengra en
glöggar en áður hafði verið gert.
Og þess vegna hefir skaðinn,
sem af því hlaust, að verki þessa
sjaldgæfa vitrings var ekki sinnt,
verið svo óskaplegur. Sweden-
borg hélt það að vísu áfram á
mjög merkilegan hátt, en þó
ekki nema að nokkru leyti. Ög
þó að hinn sænski vitringur
sætti ekki öðrum eins meðför-
um og Brúnó, þá var þó hvergi
nærri verk hans að verðleikum
metið, og því haldið áfram eins
og þurft hefði. Og ekki verður
því neitað, að ennþá eru mjög
daufar horfur á því, að mann-
kyn vort á að eiga framfaralíf
fyrir höndum, eða líða undir
lok fyr en varir, er blátt áfram
það, hvort tekst eða ekki, að
halda nógu vel áfram af Brúnó
og Swedenborg.
Helgi Pjeturss.
Lesb. Mmb.
$530.00, $100.00 of which will be
awarded to the Grand Champion
of the m e e t, models from
rubbered-powered sticks, to the
latest in gas models, will take
to the air, each contestant
hoping to be named Grand
Champion. In addition to the
above prize, the Grand Champi-
on in Gas Model Class will be
Minmngarorð
Mikill og sár harmur var
kveðinn að foreldrum og syst-
kinum og öðrum ættingjum
Jakobs Holt Elíassonar, er hann
druknaði hér í Rauðánni þann
23. júní. Jakob heitinn var
fæddur 12. júní 1929 í Mozart
í Saskatchewan, sonur fyrrv.
póstmeistara-hjóna frú Helgu
og Jens Elíassonar, sem eru ný
flutt til Winnipeg. Hann ólst
upp í glöðum systkinahóp. þrjár
systur og fjórir bræður lifðu
ljúfa æskudaga með vinum og
félögum í 'faðmi frjálsrar og
fjölbreytilegrar náttúru.
Jakob heitinn var háttprúður
og yfirlætislaus í æskulýðshópn-
um. Hann hafði yndi af hljóð-
færaslætti og lék vel á fiðlu, og
varð þannig til mikillar gleði
bæði á heimili sínu og annars-
staðar. Með foreldrum sínum
vann hann af vandvirkni og trú-
mensku við hin algengu störf
sveitarinnar. En hann þráði að
auka þekkingu sína til þess að
verða sjálfstæður, dugandi at-
orkumaður til heilla fyrir land
sitt og þjóð og hóf þessvegna
nám við Manitobaháskóla og
lagði fyrir sig námsgreinar er
snerta jarðrækt og vélavinnu.
the guest of Acme Motors Ltd.,
at the Plymouth Motor Corp’n
Second International M o d e 1
Plane Contest to be held in
Detroit, Michigan, August 18th
to 23rd, 1948, on an all exepenses
paid trip.
For the convenience of spec-
tators and entrants alike, the
T. Eaton Co. Ltd. will run special
buses to the Flying Field from
Logan and Keewatin.
Jakob heitinn var hár og
grannur, ljós á hár og bláeygur,
ennið hátt og bjart. Hann var
íþróttamaður góður og hafði
meðal annars hlotið verðlaun
fyrir fræknleik í íslenzkri
glímu. Margt annað var honum
vel lagið, er sýnir, að hann bjó
yfir góðum hæfileikum.
Þannig er minningin um
hugljúfan son. Átakanlega sárt
er um það að hugsa, að hann var
kallaður héðan svo ungur, en
“það er huggun harmi gegn, að
látinn lifir. I trú er horft til
hinna fögru heima þar sem ung-
ur maður er kvaddur til göfugra
starfa í ríki Guðs.
Fjölda margir vottuðu for-
eldrum og systkinum innilega
hluttekningu og djúpa samúð
í sárri sorg. Hjartans þakkir eru
þeim öllum fluttar og Guð beð-
inn að endurgjalda þeim af rík-
dómi náðar sinnar.
Jakob heitinn var jarðsunginn
26. júní, frá útfararstofu A. S.
Bardals, að viðstöddum mörgum
ættingjum og vinum. Frú Rósa
Vernon söng af innileik og hríf-
andi fegurð tvo söngva og séra
Eiríkur S. Brynjólfsson flutti
kveðjuorð. Yfir athöfninni var
blær saknaðar og trega, en þar
lýsti líka ljós trúar og vonar.
E. S. B.
FARM ELECTRIFICATION NOTICE
Attention Farmers
IN RURAL MUNICPALITY OF
BIFROST
Section Township Range
13-14, 23 to 26, 35-36, 22 1E
13 to 36, 22 2E
13 to 36 22 3E
16 to 21, 27 to 34, 22 4E
Farmers in the above area who have not already signed an
application for electric service and wish to be included with
the above district are advised to contact immediately their
Secretary-Treasurer, Mr. E. Gislason, at ARBORG, prior to
August 14th, 1948, when the sign-up of the above district
will be closed.
Farmers applying for service after the closing date
may receive service when sufficient applications
have been received to form a group of ten. Con-
struction to serve additional farmers forming such
a group cannot be commenced until at least a year
after construction to serve farmers comprising this
original area is undertaken.
THE MANIT0BA POWER G0MMISSI0N
Your Hydro -- Use it !