Lögberg - 22.07.1948, Síða 6

6
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 22. JÚLÍ, 1948
Ættmaðurinn
Eftir
THOMAS DIXON, Jr.
“Richard Cameron læknir frá Suður-
Carolina, kom til Washington í gær og
var tekinn fastur og settur í fangelsi í
gærkveldi. Honum er gefið að sök að
hann hafi verið með í banaráðum við
Lincoln forseta. Það komst upp, að Jeff
Davis, hefði verið næturgestur á heim-
ili læknisins í Piedmont, undir því yfir-
skyni, að hann væri að leita sér lækn-
inga. Það er ekki neinum vafa bundið
að Booth, morðinginn, var aðeins að
framfylgja fyrirskipun erki-óþokkans.
Megi uppskera böðulsins verða mikil, og
bráð”. —
Margréf lagði hendurnar um hálsinn
á móður sinni. Þær mæltu ekki orð, þær
gátu aðeins grátið, og beiskur grátekki
var það eina sem rauf þögnina.
II. BÓK
I. KAPÍTULI
Æðsta kona landsins
Athafnalífið í litla húsinu á Capitol-
hæðinni fór nú stórum vaxandi. Húsið,
sem hinn einráði herra þess hafði valið
fyrir ráðhús þjóðarinnar, var að líkind-
um hið íburðarminsta hús, sem til
slíkra framkvæmda hefir verið valið.
Það var lítið tveggja hæða hús, úr múr-
steini, og stóð við yfirlætislausa götu.
Sjö gluggar voru á hliðinni, sem fram
að götunni vissi og fylgdi hverjum
glugga óhreinn dökkur hleri. í setustof-
unni voru fáir munir. Spegill mikill hékk
á einum veggnum, á öðrum máluð
mynd af Stoneman, í fullri stærð, og á
milli glugganna héngu myndir af Was-
hington, Irving og af nunnu. Á meðai.
hinna mörgu stofnana sem hann styrkti
með peningagjöfum, var stofnun föður-
lausra barna sem nunnufélag kaþólskt
veitti forstöðu.
Á bakherbergi hússins var einn
gluggi sem vissi út að ofurlitlum gras-
bletti, sem var fyrir aftan húsið. — í
því herbergi hafði Stoneman skrifstofu
sína og bókasafn. Húsmunirnir þar inni
voru verðmætir. Stólar og legubekkir,
fóðraðir með leðri. Stórt skrifborð og
algengt borð og á hillu yfir eldstæðinu,
var raðað myndum af kunningjum
hans og persónulegum vinum, og nokkr
um verömætum prentmyndum.
Þetta var ráðstefnustofa Stonemans,
og enginn fékk þar óboðinn inngöngu,
né heldur án þess að segja til erinda
sinna, og við það áttu menn við gul-mó-
rauðu og dökku konuna með flöktandi
augun sem beið í setustofunni og tók á
móti öllum gestum Stonemans. Bæk-
urnar í skrifstofunni sýndu, að þær
hefðu ekki verið mikið ómakaðar und-
anfarin ár, þó að val þeirra benti bæði
á smekk og mentunarþroska. Þar voru
verk Pliny, Cæsar, Cicero, Tacitusar,
Sophoclesar og Hómers, og bækurnar
báru með sér, að þær væru þar ekki fyr-
ir skart, eða yfirlæti, heldur að þær
hefðu verið lesnar af manni er kunni að
meta fegurð þeirra, og unni þeim sök-
um bókanna sjálfra.
Þetta hús var nú miðstöð ráðandi
stjórnarflokksins, og miðstöð afla
þeirra, sem hlotið höfðu það hlutverk,
að skapa framtíðar hugsjónir og líf
þjóðarinnar. Senatorar, þingmenn, póli
tískir áhangendur, stórir og smáir,
listamenn, fréttaritarar, sendiherrar
og stjórnarráðsmenn kepptu hver við
annan um að sýna hinum ókórónaða
konung þjóðarinnar lotningu, og heilsa
einkennilegu döku konunni sem lykla-
völdin hafði í húsinu, sem æðstu konu
landsins. —
Þegar að Charles Summer kom, kom
fyrir nokkuð einkennilegt. Samkvæmt
samkomulagi átti Lydía Brown að
gjöra Stoneman aðvart með því að
þrýsta á raftakka, sem að gaf leiðtog-
anum til kynna að kominn væri gestur;
það gerði hún og, er-Summer kom. —
Stoneman staulaðist á fætur og fram
að vængjahurð sem að hann gat séð út
um hver að kominn var, og í þetta sinn
var honum umhugað um, að sjá þennan
stolta og kaldhrissingslega mann heilsa
upp á negrakonuna, sem að hann óum-
flýjanlega varð að mæta sem sínum jafn
ingja, en hún var leikin í að láta alla,
sem heimsóttu gamla manninn, finna til
yfirburðanna, sem hin mannfélagslega
staða hennar veitti henni.
á þeirri tíð var Summer álitinn að
vera valdamesti Senatorinn í Washing-
ton. Það var skaðlaus ímyndun, sem að
honum þótti vænt um, en sem að Stone-
man gerði gys að.
Senatorinn frá Massochusetts var
nýbúinn að halda ræðu í Boston, þar
sem hann lagði aðal-áherzluna á jafn-
gildi manna”, en Senator Summer var
einn þeirra manna sem ekki gat liðið
negra nálægt sér, og lagði heldur lang-
an krók á hala sinn heldur en að þurfa
að mæta þeim.
Stoneman sá nú þennan mann, ganga
hægt og hátíðlega til móts við Negra-
konuna, snerta fingurnar á hægri hendi
herinar og sleppa þeim svo, eins og að
hann hefði snert skorkvikindi, hlátur-
inn spriklaði í Stoneman, þar sem hann
staulaðist til sætis síns og strauk hönd-
unum um kné sér af ánægju, á meðan
að hann hlustaði á Dydíu Brown láta
svo lítið, að veita Senatornum viðtal í
næsta herbergi.
“Heimurinn er of aðdáanlegur til þess
að þurfa að fara úr honum”, sagði
Stoneman og hláturinn sauð í honum.
“Eg held ég annars hætti alveg við að
deyja”.
Þegar Senator Summer fór, var
kominn matmálstími, og tveir menn
voru sérstaklega boðnir til dagverðar-
ins með Stoneman.
Hægra megin við húsbóndann sat
foringi úr hernum, sem vikið hafði verið
úr þeirri stöðu, sökum óviðráðanlegra
ástríðu fjárhættuspila. Hann var rjóð-
ur í andliti, hafði grátt hár, og var glað-
vær í bragði, og virtist njóta ánægju og
gleði lífsins, þrátt fyrir það mótdræga
sem fyrir hann hafði komið.
Það voru engir klúbbar til í Washing-
ton á þessum tíma, aðrir en spilahúsin,
en á annað hudrað þeirra stofnana ráku
iðn sína með afli.
Stoneman tók þátt í athafnalífi þess-
ara stofnana. Hann var að finna nálega
á hverju kveldi hjá Hall og Pemberton,
Faro Palace á Pennsylvania Ave. Stað-
ur sá var orðlagður fyrir máltíðar sem
þar voru reiddar og seldar. Það var þar
sem Stoneman hitti sveitarhöfðingja
Howle og kyntist honum. Howle var
hæfileikamaöur, kaldur, djarfmannleg-
ur og svo eiríkennilega eðlilegur og út-
smoginn lygari, að hann hreif ímyndun-
arafl Stonemans með þeirri list sinni.
“Það veit hamingjan, Howle”, sagði
Stoneman við Howle, nokkru eftir að
þeir kyntust. “Þú gerðir ljóta glappa-
skotið þegar þú gékkst í herinn. — Þú
ert fæddur stjórnmálamaður. Þú ert
það, sem ég kalla eðlis-lygari, alveg
eins og það er eðliskend hestsins að
skeiða og hundsins að vísa veiðimann-
inum á bráð. Þú lýgur af svo mikilli list
og með svo mikilli tign, að það tekur
listinni sjálfri fram. Ef að þú hefðir lagt
stjórnmálin fyrir þig, þá hefðir þú auð-
veldlega getað orðið ríkisritari, að ég
nú ekki tali um varaforseti. Eg mundi
segja forseti, ef að það væri ekki reynd-
ur sannleiki, að afburða hæfileikamenn
vorir, komast aldrei í þá stöðu.
Upp frá þessu varð sveitarhöfðingi
Howle aðdáandi og einlægur fylgismað-
ur Stonemans. Hann varð meira en
fylgísmaður. Stoneman átti hann með
húð og hári, ekki aðeins fyrir það, að
Stoneman hefði tekið hann að sér alls-
lausann og í kröggum, heldur líka fyrir
það, að hann sá og viðurkendi yfirburða
hæfileika og dyrfsku leiðtogans og hinn
eldheita stjórnarbyltinga anda hans.
Á vinstri hönd Stonmans sat Negri,
um fertugs aldur, glæsilegur maður álit-
um, að því leyti sem hægt er að viðhafa
þá lýsingú á blökkumönnum, sem erft
hafa líkamlega einkenni Arían-kyn-
stofnsins, en sem enn hafa dökk-gul
augu undir áberandi augnabrúnum, sem
úr sindra neistar frumskóganna í
Afríku. Það var óhugsanlegt að líta í
hið útmeitlaða andlit hans með þykku
vörunum, miklu og fagurlega sköpuðu
nefi, mikla hálsi og breiðu herðum, og
sjá augun í honum blika undir breiðum
brúnum og miklu enni, án þess að sjá
þar mynd frumskóganna, “Cesars höf- I
uð, og augu villiskóganna”, sagði einn I
af listamönnunum, sem málaði mynd
þessa manns, um hann.
Hár hans var svart og gljáandi, og
lágúfið yfir enni hans, og var til að sjá
á nrilli þess að vera liðað og krullað. —
Hann var með afbrigðum snjall ræðu-
maður og gat hrifið Negrana á vald sitt
með orðgnótt sinni.
Lydía Brown hafði vakið eftirtekt
Stonemans á þessum manni, Silas
Lynch, og komið því til leiðar að
Stoneman setti hann til menta. — Hann
hafði útskrifast með heiðri og gjörst
prestur hjá Medódistum. Hann hafði
þegar unnið svo mikið álit og orðspor á
meðal hinna frelsuðu meðborgara sinna,
að ekkert hús reyndist nógu rúmmikið,
til þess að hýsa þá sem á hann vildu
hlusta.
Um leið og Lydnch sté léttilega inn í
borðsalinn, og gekk fram hjá dökku
konunni, hefði eftirtektarsamur maður
getað séð, að hann þrýsti hendi hennar
og að hún svaraði því handtaki með
undirfernislegu brosi, en Stoneman, sem
stóð við endann á borðinu, sá ekkert.
Lydía Brown, tók sér sæti við borðið
gegnt Stoneman, og réði með sýnilegu
valdi, eða myndugleik, yfir borðhaldinu.
Hver svo sem hin verulega staða henn-
ar var á heimilinu, þá vissi hún hvernig
að hún átti að haga sér í stöðu þeirri
sem hún sjálf hafði kosið.
Engin önnur persóna hefir nokkurn-
tíma varpað eins einkennilegum og ill-
úðlegum skugga á líf heillar þjóðar, eins
og þessi Negrakona gerði á líf Banda-
ríkjaþjóðarinnar á raunatíð þjóðarinn-
ar. Þungbúni maðurinn, aldraði sem
horfði framan í gul-dökka andlitið á
henni og fylgdi með augunum hinu
lymskulega augnaráði hennar, var að
ná tangarhaldi á þjóðinni. Var það fyrir
ætlun hans, að gjöra þessa konu að fyrir
mynd í lífi þjóðarinnar, og siðferði henn
ar að siðferðilegri fyrirmynd? Jafnvel
hvíti áhangandinn, sem sat andspænis
Lynch roðnaði í framan þegar slíkar
spurningar komu fram í huga ‘hans.
Mannhatarinn aldraði, sem einn
vi^si fyrirætlanir sínar, var í bezta
skapi, og harðneskjusvipurinn á andlit-
inu á honum þyðnaði ofurlítið yfir
matnum, samtalinu og sögunum sem
sagðar voru.
Lynch hafði augun stöðugt á Stone-
man. Hann þekti sögu hans og skap-
gerð, og hafði í huganum byggt fram-
tíðarferil sinn á sambandi sínu við
hann.
Þessi maður, sem hafði ásett sér að
verða einræðisherra lýðveldisins, var af
umkomulausu fólki kominn. Faðir hans
var ómerkileg persóna, en samt kenndi
hann Stoneman skósmíði. En móðir
hans, sem var fluggáfuð og átti yfir ó-
bifanlegu viljaþreki að ráða, kom hon-
um einhvern veginn í gegnum háskóla-
nám. Hann hafði snemma strengt þess
heit, að hann skyldi verða auðuguí
maður og snúið baki við öllum hömlum
sem honum fanst vera á vegi sínum að
því takmarki og svo gekk hann langt í
þá átt, að hann útilokaði alla dag-
drauma úr huga sór.
Yonir hans um auðlegð rættust
aldrei. Lee og her hans eyðilögðu járn-
verkstæðin hnas í Pennsylvania. Hann
lenti inn í og vandist á fjárspila þátt-
töku á spilahúsunum, sem bæði vandi
hann á óhóf og sökkti honum í skuldir.
Á meðan að hann var í blóma lífsins,
átti hann bæði mikið af reiðhestum og
veiðihundum. Hann smíðaði sér sjálfur
ístöð sem þénuðu fótum hans og var
með afbrigðum snjall veiðimaður.
Eitt var það sem hann aldrei forsóm-
aði, og það var að sækja þingfundi og
sýna þar vald sitt, hvort heldur var á
nóttu eða degi, heilbrigður eða veikur.
Valdafýsn hans var takmarkalaus og
metorðagirnd hans framan af brenn-
andi. Valdaríki hans á því tímabili átti
rót sína að rekja til þess, að hann hafði
gefið upp alla embætta von, aðra en að
vera konungur stjórnmálaflokks sírís.
Honum hafði verið boðinn ráðherra-
staða í stjórn Harrisons, hins eldra, en
boð það hafði verið afturkallað fyrir ein-
hverjar ástæður. Honum hafði verið
boðið embætti í stjórn Lincolns, sem
eitthvert óskiljanlegt vald hafði eyði-
lagt. Hann var eina mikilmennið, sem á
þessari tíð hafði enga tilhneigingu til
að flaðra, eða ljúga, og einmitt sökum
þess, að hann hafði losað sig við alla
stjórnmálalega eigingirni, var hann
valdamesti leiðtoginn sem nokkurn
tíma hafði í Hvíta húsið komið.
Fyrirlitning hans fyrir almennings-
I álitinu var takmarkalaus. Djarfur, frum
legur, virti allar bendingar allra sam-
þjóða manna að vetttugi; var hann eins
og útvalin til yfiráða í ósköpum þeim
sem yfir dundu eftir forseta morðið.
Dyrfskan var mörkuð allsstaðar
á hið mikilúðlega andlit hans. — Hin
allra skæðustu bituryrði síri lét hann
dyngja yfir þá sem hugdeigastir voru í
hans eigin stjórnmálafl., og fletti ofan
af ieyndarmálum lífs þeirra unz að þeir
földu andlit sín íangist og drógu sig í
hlé. Hann var aldrei langorður, glettni
hans illgirnisleg, fyndni hans stingandi
og grimmúðug og gróf. Honum var
byltingahneigðin meðfædd. Hann fyrir
leit allar venjur og henti gaman að allri
ábyrgð.
Á hertýgjum hans var aðeins einn
veikur blettur, en heimurinn vissi aldrei
neitt um hann, og það var brennandi
ást sem hann hafði á börnum sínum
báðum. Það var sú hlið á sálarlífi hans
sem hann hafði falið fyrir öllum mönn-
um. Fáguð sjálfselska, sem stafáði
máske frá því, að hann vonaði að geta
lifað lífi sínu í þeim upp aftur. Það var
sú eina mannlega, eða kærleiksríka til-
finning sem til var í sálu hans. Og ef
um stórkostlegar ágirndar fyrirætl-
.anir var að ræða, í sambandi við hinar
almennu stjórnarfyrirætlanir hans, og
að hann dreymdi um miljónir sem hann
ætlaði sér að handsama; þá var það
ekki fyrir hann sjálfan, heldur börnin
hans. —
Þeir Howle, Lynch og Stoneman sátu
í skrifstofu foringjans eftir að máltíð-
inni var lokið. Stonemanyvar hugsandi.
í huga hans voru hinar stórkostlegu
fyrirætlanir hans, augnaráð hans var
alvarlegt, fast, og gegnum smjúgandi,
og augun eins og tveir kaldir ljósdeplar.
“Herrar mínir”, sagði hann að lokum.
“Eg ætla að biðja ykkur að takast á
hendur fyrir stjórnina, þjóðina og ykk-
ur sjálfa, hættulegt, en þýðingarmikið
verk. Eg segi ykkur sjálfa, sökum þess,
að þrátt fyrir allan fagurgala, þá er hver
einstaklingur sjálfum sér næstur. Sem
betur fer, þá er Lincoln úr vegi og geng-
inn til sinnar hinstu hvílu — sem er
honum og þjóðinni fyrir bestu. — Dauði
hans var óhjákvæmilegur, til þess að
bjarga lífi hans. Hann var þarfur mað-
ur á meðan að hann lifði, en þarfari er
hann dauður. Stjórnmálaflokkurinn
okkar hefir mist forseta sinn en fundið
Guð — því þá að vera sorgbitnir?”
“Við munum nú ná okkur aftur eftir
sorgina”, sagði Howle.
Stoneman lét sem hann heyrði ekki
athugasemd þessa og hélt áfram.
“Hlutirnir hafa eins og borist í hend-
ur mér, og ég er nærri því farinn að
halda að Guð sé með mér og hafi litið
í náð sinni til mín á gamals aldri. Hið
heimskulega hatur Norðanmanna á
Sunnanmönnum fyrir glæp sem þeim
kom síöast allra manna í hug að
fremja, er auðvitað aflið sem við verð-
um að nota, en það verður að nota það
varlega. Fyrsta aftaka Suðurríkja leið-
toga sem yrði gefin svo heimskuleg á-
stæða að sök, mundi vekja yfirgnæfan-
legt andstöðuflóð. Fólkið er samsafn af
geðveikum heimskingjum”.
“Eg hélt að þú værir samþykkur af-
töku uppreisnarleiðtoganna?” sagði
Lynch undrunarfullur.
“Eg var það, en nú er það of seint. —
Hefðu þeir verið yfirheyrðir af bráða-
birgða herrétti á vígvellinum og skotnir
þá hefði allt farið vel. Nú er tilfinning
fólksins of viðkvæm. Grant réðst að
Stanton í sambandi við hantöku Lees,
og Stanton þorði ekki annað en hætta
við að taka hann fastann. Sherman
nettaði að taka í hendina á Stanton á
sýningarpallinum þar sem herfylkingar
hans gengu framhjá og það var mesta
furða að hann skyldi ekki slá Stanton
um koll. Þeir klöguðu Sherman fyrir
svik og landráð, fyrir að semja við
Joseph E. Johnson eins og Lincoln
hafði lagt fyrir hann. Lincoln var dauð-
ur og samningar hans svikráð! En
hefði hann lifað, þá hefðum við verið
kvödd til þess að gleðjast yfir veglyndi
hans og þjóðrækni. Hvernig á maður
að lifa í þessari veröld og halda jafn-
vægi?”
“Eg held að Guð hafi leyft dauða Lin-
colns, til þess að opna veginn fyrir leið-
toga leiðtoganna”, sagði Lynch.
Stoneman brosti, þrátt fyrir allt hans
skapmagn, lét lofið eins sætt í eyra, og
konunum, miklu sætara en það lét í
eyra sliggengu dökk-brúnu konunnar,
sem lyklavöldin hafði í húsi hans.