Lögberg - 22.07.1948, Blaðsíða 4

LÖGBERG, _FIMTUDAGINN, 22. JÚLÍ, 1948
--------iLogberg-------------------------
GefiC út hvern fimtudag af
THE COLUMBIA PRESS, LIMITED
695 Sargent Ave., Winnipeg, Manitoba
Utanáskrift ritstjörans:
EDITOR LÖGBERG
■595 Sargent Ave., Winnipeg, Man.
Ritstjóri: EINAR P. JÓNSSON
Verð $3.00 um árið—Borgist fyrirfram
The “Lögbergr” is printed and published by
The Columbia Press, Limited, 695 Sargent
Avenue, Winnipeg, Manitoba, Canada.
Authorized as-Socond Class Mail, •
Post Office Dept., Ottawa.
PHONE 21 804
Foringjaval
í öndverðum næsta mánuði heldur
Liberalflokkurinn alþjóðarþing sitt í
Ottawa með það fyrir augum, að velja
eftirmann Mr. Kings og semja nýja
stefnuskrá; er þess að vænta, að svo
verði hátt til lofts og vítt til veggja, að
meginþorri þjóðarinnar geti aðhylzt
hana; á því hvílir framtíð flokksins,
eigi aðeins hin næstu ár, heldur og einn-
ig langt fram í tímann.
Þótt ótrúlegt sé, verður maður þess
langt of víða var, að menn láti sér það
í léttu rúmi liggja, hver verði eftirmað-
ur Mr. Kings; þetta sýnist því furðu-
legra sem vitað er, að hinn nýi foringi
verður að minsta kosti um stundar sak-
ir, næsti forsætisráðherra í Canada.
Það mun nú nokkurnveginn á al-
manna vitorði, að Mr. King sé hugar-
haldið um það, að núverandi utanríkis-
ráðherra, Mr. St. Laurent, takist flokks-
forustuna á hendur og verði jafnframt
næsti forsætisráðherra; kemur víst
flestum saman um það, að Mr. St. Laur-
ent sé manna bezt til forustu fallinn,
sakir mannkosta, lærdóms og glæsilegs
persónustyrks; þess verður samt sem
áður vart, þó skömm sé frá að segja, að
Mr. St. Laurent sé fundið það til foráttu,
að hann sé fransk-canadiskur Quebec-
búi og ofan á kaupið kaþólskur; slík
firra ætti fljótt að vera kveðin niður,
því hún brýtur að öllu í bága við viður-
kent trúarbragðafrelsi og lýðstjórnar-
hugsjónir þjóðarinnar. Var ekki Sir
Wilfrid Laurier Quebec-búi og kaþólsk-
ur líka, og hefir nokkur annar maður
risið hærra í stjórnmálasögu Canadisku
þjóðarinnar eða notið almennari ást-
sælda? Þó skoðanir skiptist um margt,
skipast þær lítið í því tilfelli.
Núverandi landbúnaðarráðherra, Mr.
James A. Gardiner, hefir kunngert að
honum leiki hugur á foringjastöðunni,
og tjáist hafa fengið áskoranir úr öllum
fylkjunum í þá átt. Mr. Gardiner er
harðsnúinn stjórnmálaberserkur, en
hann er ábærilega af hinum gamla
skóla, og þessvegna mun vafasamt
hvort hann myndi reynast nægilega
víðsýnn og vængbreiður til að ráða
fram úr þeim fjölþættu viðfangsefnum,
er ný viðhorf, eigi síður innan Liberal-
flokksins en á öðrum sviðum, óhjá-
kvæmilega hljóta að skapa. Margir hall
ast á þá sveif, og það ekki að ástæðu-
lausu, að velja yngri mann til foringja-
tignar, en þá Mr. St. Laurent og Mr.
Gardiner, sem báðir eru hálf-sjötugir
að aldri, þó vænta megi að reynsla
hinna eldri manna komi sanngjarnlega
til greina.
Af hinum yngri mönnum, er einkum
talað um þá Macdonald forsætisráðh.
í Nova Scotia, Abbott fjármálaráðherra,
Martin heilbrigðismálaráðherra. Clax-
ton hermálaráðherra og Stuart S. Gar-
son forsætisráðherra í Nanitoha, og
munu naumast vera deildar meiningar
um það, að hann er þeirra hæfastur; en
eins og sakir standa, má Manitobafylki
illa án Mr. Garsons vera, því hann hefir
í hvívetna reynst fylkisbúum hinn nýt-
asti forustumaður, hagvitur og fylginn
sér vel; hann getur seinna tekið sæti í
sambandsstjórn og jafnvel tekist flokks
forustu á hendur, þó eigi verði af því í
þetta sinn.
Að öllu athuguðu, virðist flest. mæla
með því, bæði vegna Liberalflokksins og
þjóðarinnar í heild, að Mr. St. Laurent
verði valinn til foringja á áminstu
flokksþingi, því með þeim hætti mun
canadiskri þjóðeiningu bezt borgið.
-f -f >
Ágæt ritgerð um
Steingrím Thorsteinsson
í maí-hefti tímaritsins Scandinavian
Studies, er ágæt ritgerð um Steingrím
Thorsteinsson skáld, eftir Dr. Richard
Beck; eru sérkennum þessa mjúk-
strengjaða skálds gerð glögg skil í rit-
gerðinni, jafnframt hinni nöpru - kald
hæðni, sem einkennir fjöldann allan af
lausavísum þess. Steingrímur skáld
söng sig, flestum samtíðarmönnum sín-
um fremur inn í vitund þjóðar sinnar;
hann frumorti og þýddi söngtexta í
hundraða tali, sem almenningur, jafnt
til sjávar sem sveita, lærði utan að og
hafði unun af; hefir Dr. Beck með á-
minstri ritgerð, eins og raunar svo
mörgu öðru, unnið hið þarfasta verk
með því að kynna Steingrím skáld
ensku mælandi heimi.
v
Eins og gefur að skilja, eykur það að
mun á gildi áminstrar ritgerðar, hve*
margt er þar sýnishorna af Ijóðum
skáldsins í formfögrum, enskum þýð-
ingum, en þýðendur eru Sir William A.
Craigie, Jakobina Johnson, Runólfur
Fjeldsted, Watson Kirkconnell og
Vilhjálmur Stefánsson.
Fjölþættri menningarstarfsemi Stein
gríms skálds, er ýtarlega lýst í ritgerð
Dr. Becks, og ber slíkt að þakka og
meta. —
-f -f f
Þjóðþing kvatt til funda
Meðal þeirra sniðugustu fyrirbrigða,
sem gerðust á nýlega afstöðnu útnefn-
ingarþingi Demokrata í Philadelphiu,
verður að telja það, er Truman forseti
kunngerði, að hann hefði afráðið að
kveðja þjóðþing Bandaríkjanna til
funda þann 26. yfirstandandi mánaðar;
kom tilkynning þessi eins og þruma úr
heiðskíru lofti, því þingi hafði svo að
segja verið ný-slitið, og ekki til þess vh>
að, að nein sérstök mál lægi fyrir, er
ekki hefðu mátt bíða reglubundins
þingtíma. Mr. Truman kvað megin á-
stæðurnar fyrir því, að nauðsynlegt
væri að kalla saman aukaþing, vera
einkum tvær; hin fyrri lyti að því, að
ráða bót á þeim vanda, sem frá vaxandi
dýrtíð í landinu stafaði, en hin síðari
áhrærði víðtækar breytingar á heil-
brigðismálalöggjöf þjóðarinnar, er eigi
hefðu náð framgangi á hinu reglu-
bundna þingi.
Republicanar tjást ekki sjá neina að-
kallandi nauðsyn á aukaþingi, og bera
Mr. Truman það á brýn, að verið
sé að gera tilraun að dytta eitthvað að
hrynjandi höllum Demokrata í tilefni af
næstu forsetakosningum, þó litlar lík-
ur séu á að honum verði kápan úr því
klæðinu. —
f f f
Fjölskyldustyrkurinn
Þegar núverandi sambandsstjórn
hratt í framkvæmd löggjöfinni um
fjölskyldustyrk í landinu, brugðust
ýmsir helztu forkólfar fésýslumanna
reiðir við, töldu löggjöfina hreinan og
beinan sósíalisma, auk þess sem hún
frá fjárhagslegu sjónarmiði, hlyti að
verða þjóðinni um megn; nú eru báðar
þessar yfirborðsástæður foknar út í
veður og vind; að minsta kosti er sósíal-
isma-grýlan með öllu úr sögunni, og
það ber heldur ekki á því, að fjárhagur
þjóðarinnar hafi lamast til muna vegna
þessa nýmælis; löggjöf þessi hefir kom-
ið þjóðinni að ómetanlegu gagni, og
lagt grundvöll að hraustari og frjáls-
mannlegri æsku í landinu, en áður gekst
við. —
f f f
Lætur af flokksforustu
Mr. John Bracken hefir kunngert, að
hann láti af forustu íhaldsflokksins eins
fljótt og því verði viðkomið; tjáist hann
hafa tekið þessa ákvörðun að lækniö-
ráði. Mr. Bracken gerðist forsætisráð-
hérra í Manitoba árið 1922 og gegndi
því embætti í 20 ár; enginn frýaði hon-
um vits né heldur bar honum á brýn
skort á stjórnmálakænsku.
Árið 1942 tókst Mr. Bracken á hend-
ur forustu íhaldsflokksins í Canada, og
kom það flatt upp á marga fyrri fylgis-
menn hans; fáum mun nokkru sinni
hafa komið það til hugar í alvöru, að
Mr. Bracken yrði forsætisráðherra í
Canada jafnvel þó heilsa hans eigi bil-
aði, því til þess var hann ábærilega of
mikill tækifærissinni. íhaldsmenn þótt-
ust himinn hafa höndum tekið, er Mr.
Bracken gekk á mála hjá þeim fyrir sex
árum; þeir eru engu nær valdatakmark-
inu en áður, nema síður sé.
Þegar ösin dreyfist
Margt kemur manni til hugar
við lestur þeirrar skýru og skil-
merkilegu greinar, sem Dr. Rich-
ard Beck skrifar um heimferð
sína, á Lýðveldishátíðina 1944.
Það fyrsta, sem mér kom til hug-
ar, er hann lýsir flugi sínu yfir
slóðir Grænlands, er gæfumun-
urinn á honum og þeim mönn-
um„ sem komu þar í fyrndinni,
af íslenzku bergi brotnir, og
manni er sagt, að sjónir hafi tap-
ast á. Líklega við ömurleg örlög.
Hér er maður, sem bæði fyrir
stórbættar kringumstæður lífs-
kjaranna fyrir einstaklinga og
heild, sem og fyrir eigin hæfi-
leika og viljafestu, hefir sigrast
svo á lífsins erfiðleikum, að hann
er að verðugu kosinn sendiherra
þjóðarbrotsins vestra, til ætt-
landsins við stór-gleðiríka hátíð,
og svífur nú um loftin blá í víð-
feðmi hafs, hauðurs og himins-
ins sjálfs. — Máske ferðin þarna
um, hafi að einhverju — ég óska
miklu leyti — verið svar upp á
för Leifs vestur, fyrir svona
mörgum öldum síðan. Það eru
oft marglitir þræðirnir í vefnum
og seinlegt að vefa þá — ekki
sízt þegar um það ræðir að
spjaldvefa eða knypla. —
Öll lýsing hátíðahaldsins á
íslandi, virðist manni svo ljós,
að vel er hægt að lifa í anda
með því, við lestur frásagnar-
innar.
Almanakið
Eitt af mörgu, sem Dr. Beck
hefir vel gert fyrir íslendinga
vestra, er að ritstjórna Almanak
inu. Það er ekkert minna en vel-
gerningur, að gefa það út og þá
líka að vera ritstjóri þess. Von-
andi að það verði mögulegt lengi
enn. Tímatal, fróðleikur, skemt-
un í frásögnum, sögulegur fróð-
leikur frá því er á daginn dríf-
ur hér vestra, alt þetta hefir
fundist, ár af ári, í þessu sér-
staka riti.
Almanakið 1948, er engin und-
antekning þessara atriða, heldur
gildur förunautur þeirra er á
undan hafa komið, fyr og síðar.
Víst er það stór merkilegur og
mikill partur af sannri, íslenzkri
trygð, að Thorgeirsson’s bræð-
urnar gefa Almanakið út. Væri
betur að fleiri sýndu íslenzkri
útgáfu hér vestra svipaða trygð.
Það mega þó menn muna og
hugsa útí, að þó að rót þeirra
sem hér eru barnfæddir, sé hér,
þá verðskuldar minning þeirra,
sem á undan hafa gengið, í fleiri
tilfellunum, að því sem á ís-
lenzku er gefið út vestra og
nauðsyn er að hafa, meiri og
minni nauðsyn — að minsta
kosti — sé sýnd veruleg athug-
un og viðhald.
í Almanakinu í ár, fyrst tíma-
tal og fróðleikur í því efni, sem
gott er að muna, stutt og skýrt
fram settur, sem og veðurathug-
anir.
Þegar þessum fróðleiksköflum
og tímatalinu sleppir, mætum
við nokkru sem við könnumst
vel við og áttum okkur á. —
Myndir af vinum og samferða-
mönnum á töluvert langri leið,
hér vestra. Dr. Sigurður Júlíus
Jóhannesson skáld, rithöfundur,
læknir, ritstjóri, eljumaður við
alt sem hann hefir snert við, og
kona hans frú Haldóra Þorbergs
dóttir.
Mér finst myndin af þeim
vera ágæt — fjarska falleg í
rauninni. Svo margt af lífsrún-
um ferðalagsins, er skrifað í and-
lit þeirra, sem sýnir að þau hafa
ekki einungis lært í skóla innan
fjögra veggja, heldur og líka í
skóla lífsins.
Á meðal þeirra kvenna, sem
ég kyntist "íyrst hér vestra var
stúlka að nafni Dóra Féldsteð.
Það féll vel á með okkur og við
urðum góðir vinir. Hún var
fíngerð og bjó yfir undrum af
smekkvísi og viðkynningu við
margar bækur. Bróðir hennar
Runólfur Féldsteð, síðar séra
Runólfur, var um þær mundir
að ganga á Wesley College og
hjá honum eignaðist hún bæðí
víðtæka þekkingu á skáldum,
rithöfundum, sém og bækur til
lesturs. Þetta minkaði ekki, er
hún giftist Sigurði Júlíusi
Jóhannessyni, heldur óx og þrosk
aðist; Dóra kunni svo vel að
meta alt, sem var fallegt, fínt
og virkilegt. Og hún kann það
enn. Hún átti falleg draumalönd
og bygði vel og trúlega sína
virkileikans heima.
Það mun verða erfitt að finna
betur skrifað um nokkurn sam-
ferðamann, svona í stuttu máli,
en Dr. Beck skrifar hér um Dr.
Sigurð Júlíus Jóhannesson. —
•Skilningur hans á manninum, er
dásamlega djúpur og lýsingin öll
réttmæt og falleg, sem og þau
fáu orð, sem hann skrifar um
frú Halldóru. —
Þá kemur í Almanakinu æfi-
minning látins manns, Halldór
Gíslason að nafnj. prófessor. —
Hún er rituð af séra Guttormi
Guttormssyni öðrum stór-hæfi-
leika manni, hér vestra, sem
vígt hefir krafta sína kirkjunni
og hennar málum, beint talað.
Þegar maður sér nafn séra
Guttorms, kemur í huga manns
eitt og annað um þá framúrskar-
andi hhæfileika menn, sem ís-
lendingar áttu sín á meðal fyrir
löngu síðan, eða hér framan af:
“Enginn hefir gert annað eins á
Wesley College og Gutti”, heyrði
ég Hjört Leo segja í Winnipeg,
fyrir mörgum árum og hann til-
greindi feikn af tungumála- og
stærðíræðisnámi, sem Guttorm-
ur gerði á þeim skóla, og sem
kæmi flestum til að sundla við
að athuga. Annar maður sagði,
að Runólfur Féldsteð hefði
“talað grísku upp úr svefninum”,
svo mikill var áhugi hans fyrir
því námi, enda tók hann verð-
laun í gulli, í því. I æfisögu séra
Hjartar Leo, sem séra Guttorm-
Guttormsson skrifaði fyrir
nokkrum árum, má sjá nokkuð
um það, sem séra Hirti var gefið.
Hann var skáld, stærðfræðingur,
kennimaður, mælskumaður með
afbrigðum. Telpa sem var á
barnaskóla hjá honum, úti í
sveit, og kærði sig ekkert mikið
um bækur, sagði að sér væri alt-
af vel við hann af því hann hefði
verið börnunum góður. Einn í
hópi þeirra mörgu glæsimenna,
sem Vestur-íslendingar áttu þá
og eiga enn, var séra Carl J.
Olson. Hánn mentaðist sunnan
línunnar, en starfaði snemma
norðan hennar. Mælsku hans og
námshæfileikum var snemma
viðbrugðið og í starfsferli hans
má alstaðar rekja þá miklu á-
Járnbrautarverkfalli
afstýrt
Svo að segja um elleftu stundu
eða einungis 15 klukkustundum
áður en gert var ráð fyrir að als-
herjar verkfall járnbrautar-
þjóna í Canada yrði hafið,
kunngerði verkamálaráðherra
sambandsstjórnar, Mr. Mitchell,
að afstöðnum ráðherrafundi á
miðvikudaginn í vikunni, sem
leið, að yfirvofandi verkfalli
hefði verið afstýrt, með því að
samkomulag hefði náðst milli
forráðamanna járnbrautarfélag-
anna þeirra; samtök járnbrauta-
þjóna höfðu farið upprunalega
fram á 35 centa kauphækkun á
klukkustund; fyrst var þeim
boðin 7 centa hækkun, þar næst
10 centa og loks 15 centa hækk-
un, og synjuðu málsvarar járn-
brautaþjóna öllum slíkum til-
boðum; að lokum varð það að
ráði, að kaup járnbrautaþjóna
yrði hækkað um 17 cent á
klukkustund frá 1. marz síðast-
liðnum að telja.
Járnbrautarfélögin, eða öllu
heldur forráðamenn þeirra
herma, að áminst kauphækkun,
feli í sér 75 miljón dollara aukin
herzlu, sem hann hefir lagt bæði
á trú og siðgæði.
Þá skrifar í Almanakið séra
Sigurður S. Christófersson, um
skáldið Sigurbjörn Jóhannsson,
er það, eins og vænta mátti, sér-
lega falleg grein og skrifuð af
hlýleik miklum í garð ' þess er
um ræðir, einnig eru sýnishorn
ljóðanna hugðnæm. Sigurbjörn
mun vera faðir skáldkonunnar
þjóðkunnu og listrænu, frú
Jakobínu Johnson.
Næst er prýðileg og all-fróð-
leg grein um Jón K. Ólafsson
fyrrum ríkisþingmann í Norður-
Dakota. Það opnar fyrir manni
dyr að ýmsum fróðleik og at-
burðum, er maður les hitt og
þetta, sem þarna er. Kona. Jóns
K. Ólafsson, frú Kristin, heyrði
ég sagt, að hefði verið önnur
fyrsta íslenzka stúlkan, sem
orðið hefði kennari í Manitoba.
Hin stúlkan var Miss Inga John
son, síðar frú Ingigerður Jóns-
son kona Dr. Björns Jónssonar.
Enn skrifar um merkishjón í
Argyle bygð, J. G. Oleson með
þeirri list sem honum er lagin.
Hún er full af góðvild og skýr-
leik á málefninu, sem hann tal-
ar um, og mun ekki neitt bera
hér útaf því.
Þá er: Við legstað skáldkon-
ungsins, eftir Dr. Beck. Talar
hann þar um Einar Benediktsson
og það öllum mönnum til bóta,
að lesa það.
Guðmundur Jónsson frú Hús-
ey hefir oft skrifað fréttagrein-
ar í Lögberg — og máske víðar,
sem og aðrar greinar og pistla
sem gaman hefir verið að lesa.
Hér kemur hann með gamansög-
ur, sem ekki standa öðru slíku
að baki nema eina vildi ég
gjarna undanþiggja, þá um tík-
ina, sem lögð var á brjóst kon-
unni. Þó hún sé jafn snjöll ög
hinar, þá er hugsunin of óhugð-
næm til þess að halda henni
uppi. Vildi ég því óska að þegar
hún kemur næst í hendur sóma
manna, að þeir stingi henni
“undir stól” það er niður hjá sér.
Að öllum hinum sögunum er
verulega gaman, dægrastytting
að lesa og vel gert að viðhalda
þeim, sem sýnishorni þess hæfi-
leika, sem sýnist búa ríkt í þess-
um manni. —
Helztu viðburðir meðal íslend
inga í Vesturheimi, sem Alman-
akið endar á, innihalda mikinn
fróðleik af ýmsum tegundum,
sem allir ættu að lesa.
Almanakið í heild, er hið
prýðilegasta, fult af litbrigðum
mismunandi frásagna, er minna
mann á að tillög þeirra er vel
gera, til mannfélagsins eru eins
mismunandi og litir regnbogans.
Mér finst að Almanakið ætti
að vera á hverju íslenzku heim-
ili. —
Rannveig K. S. Sigbjörnsson
útgjöld á ári, er einungis verði
bætt upp með hækkuðum farm-
gjöldum.
TRADITIONS OF CIVILITY
by Sir Ernest Barker. —
Cambridge University Press,
370 bls. Verð 21 sh. —
Höfundur þessarar bókar, sem
nýlega hefir látið af kenslustarfi
í pólitískri hagfræði við Cam-
bridge-háskóla, birtir hér safn af
ritgerðum um ýmis efni, er öll
varpa ljósi á það sama: listina
að vera siðmenntaður. Augljós
er aðdáun hans á forngrískri
menningu. Hann er jafnfróður
um grísk áhrif á líf og hugsun
Englendinga og Oliver Crom-
well og ensku þjóðina. Þessar
8 ritgerðir eru mjög athyglis-
verðar og sýna,-hve sterk áhrhif
sögunnar og fornmenntanna
hafa orðið á nútímamenninguna
í beztu merkingu þess orðs..Þeir,
sem efast um menningargildi
sögunáms, ættu að lesa þessa
bók. Hún veitir og mfkla
fræðslu um þann grundvöll, sem
ensk nútímamenning hvílir á.