Lögberg - 05.08.1948, Blaðsíða 4

*
LÖGBERG, FIMTUDAGINN,
5. ÁGÚST, 1948
--------Hogberg---------------------
Q«fi8 út hvern fimtudag af
THE COLUMBIA PRESS, LIMITED
695 Sargent Ave., Winnipeg, Manitoba
Utanáskrift ritstjórans:
EDITOR LOGBERG
>9b Sargent Ave.. Winnipeg, Man
Rítstjóri: EINAR P. JÓNSSON
Verð $3.00 um árið—Borgist fyrirfram
The “Lögberg” is printed and pubiished bj'
The Columbia Press, Limited, 695 Sargent
Avenue, Winnipeg, Manitoba, Canada.
Authorized as-S;cond Class Maii,
Post Office Dept., Ottawa.
PHONE 21 804
Minni Íslands
eftir séra Valdimar J. Eylands,
Gimli, 2. ágúst, 1948
Þegar eg kom til íslands, fyrir rúm-
lega ári síðan, tók það mér með blíðu
brosi á yndisfögrum sumarmorgni. Þeg-
ar eg fór þaðan, nákvæmlega ári síðar,
kvaddi það mig með kossi, og breiddi út
faðm sinna undurfögru fjalla, lauguðum
skini miðnætursólarinnar, sem helti
mildum og draumkendum ljóma yfir
bauður og haf. En sambúð mín við ís-
land, hvað náttúruna snerti, var oft
annars lík mrðlungs hjónabandi. Það
hvessti oft skyndilega, og stundum
opnuðust flóðlokur himinsins með slík-
um tilþrifum, að vart hefir meira
gengið á forðum, eftir að Nói smíðaði
örkina góðu. Landið agaði mig, eins og
önnur börn sín um aldirnar, oft strang-
lega með sín ísköldu él, en á milli sýndi
það blíðu Sína og dásamlega fegurð, og
ég vissi að það meinti alt vel. Allir dag-
arnir sem eg dvaldi þar, þótt margir
þeirra væri dagar storma og stríðs í
náttúrunni og mannlífinu, urðu mér
lærdómsríkir, og hlaðnir margvíslegum
ógleymanlegum minningum. Það sem
eg segi hér verður því ekki venjulegt ís-
lands minni, heldur einskonar skyndi-
myndir sem svífa á hugarhimni mínum,
myndir af föðurlandinu og frændunum
þar, eins og landið og þjóðin kom mér
fyrir sjónir eftir tuttugu og fimm ára
dvöl hér í Vesturheimi.
Því verður naumast með rökum neit-
að, hverja skoðun sem menn annars
kunna að hafa á þegnskyldu og þjóð-
ræknismálum, að ísland er föðurland
okkar allra sem þar vorum fæddir og
uppaldir að einhverju leyti. Sú mold
sem maðurinn sprettur upp úr, sú sveit
sem elur hann, það þjóðfélag sem lifir
og hrærist í því landi-alt þetta hefir sér-
stöðu í huga flestra manna, þótt þeim
sé það ekki æfinlega ljóst. Þetta á sjálf-
sagt við um öll lönd, en hvað oss snertir,
sem hér komum saman til hátíðahalds,
á það sérstakelga við um ísland. Síðan
eg kom heimanað og heim, hefi eg oft
verið spuður að því hvernig mér hafi
litist á ísland. Eg svara hiklaust: Mér
hefir ávalt litist vel á ísland og aldrei bet
ur en nú. Að vísu er landið sjálft altaf
eins, en viðhorf mannsins breytist, eftir
aldri og reynslu. Ef þú sem heyrir mál
mitt, ert íslendingur, að ætt og uppruna,
ef þú átt þar bernskuminningar og vini,
þá vil eg segja við þig: Það er dásamleg
og ógleymanleg reynszla að koma þang-
að aftur. Skilningarvit þín verða næm-
ari en áður fyrir fegurð og sérkennum
landsins. Jafnvel æskustöðvarnar birt-
ast í nýju Ijósi, og þig furðar það að þú
skulir ekki áður hafa séð ýms undur og
blæbrigði í skauti náttúrunnar, sem nú
blasa við sjón þinni. Fjöllin virðast
blárri, fjarvíddin hreinni, og vötnin
tærari fyrir sjón hins framandi manns,
en hins sem ávalt elur aldur sinn í
heimahögum. Það verður meira að
segja viðburður á æfi þinni að heyra
aftur börn hinnar íslenzku náttúru tala
máli sínu. Þú heyrir lóuna syngja sín
fögru ljóð, þú heyrir spóann vella; þú
sérð búsmalann í haganum. Þig langar
til að faðiha alla þessa gömlu góðvini.
En ánægjulegast af öllu er þó að heyra
alstaðar á mannamótum og á flutnings-
tækjum allskonar, og í útvarpinu, ást-
kæra ilhýra málið, íslenzkuna talaða.
Þú finnur til þess að þú ert aftur horf-
inn til upphafs þíns, þú ert aftur kom-
inn heim.
Mundu það, hver sem þú ert, sem
hlustar á mál mitt, að þótt þú langför-
ull leggir sérhvert land undir fót, bera
hugur og hjarta samt þíns heimalands
mót. Þótt þú dveljir langvistum erlend-
is, og þér gangi margt í vil, þótt þú
standir í stærri þakkarskuld við hið
nýja fósturland, en nokkurt annað
land, vegna þess, hversu vel það hefir
farið með þig og þína, þá getur þú
aldrei eignast nema eitt föðurland. -—
Föðurlandið er það land sem feður þín-
ir og mæður hafa helgað með lífi sínu
og dauða; það er landið þar sem móðir
þín söng vögguljóðin yfir þér, grét yfir
þér, og bað fyrir þér. Það er landið þar
sem bernskuspor þín liggja, og þar sem
þig dreymdi hina fegurstu æskudrauma.
Það er landið þar sem þú gekkst hreinn
og saklaus inn í töfrandi hyllingalönd
framtíðarinnar. Það er landið með
fjöllum og dölum, fossandi ám og nið-
andi lækjum, blómskrýddum grundum
og brunnum hraunum. Það er landið
• sem hafið lemur í ægilegum trylling, og
þar sem lognaldan kveður sín ljúfustu
vögguljóð við ströndina. Það er landið
þar sem forfeður þínir hvíla í kirjugarð-
inum, og þar sem þeir sem landið byggja
nú munu hljóta hinztu hvíld í örmum
móðurmoldar. Það er landið þar sem
nóttin er eins björt eins og dagur, og þar
sem dagurinn er stundum nærri eins
dimmur eins og nóttin. Það er landið þar
sem veðráttan er oft grálynd og grimm,
en það er þó íslenzkt veður. Þannið er
föðurlandið; þannig kom ísland mér
fyrir sjónir. Svo ógleymanlega er mynd
þess greipt í hjarta þitt, að yfir heim
eða himin, hvert sem hugar þín önd
skreyta fossar og fjallshlíð öll þín fram-
tíðarlönd.
En það er ekki aðeins hin steinrunna
og streymandi náttúra sem vekur
athygli hins framandi manns sem til
íslands kemur, heldur einnig hin stór-
virka nýsköpun sem blasir við á öllum
sviðum, og svo fólkið sjálft, þjóðin sem
að henni starfar og stendur. Einhvers-
staðar heyrði eg getið um enskan mann
sem tók sér ferð á hendur til ísalnds
skömmu eftir aldamótin síðustu. Hann
var með öllu ókunnugur þjóðinni og
högum hennar fyr og síðar, og spurði
því leiðsögumann sinn hevrsu lengi ís-
land hefði verði bygt. Honum var svar-
að, sem rétt var: Rúmlega þúsund ár.
“Það hlýtur að vera ósatt, svaraði
ferðamaðurinn, “eða hvað hafið þið
verið að gera allan þennan tíma?” Og
það var von að honum færust svo orð.
Þá voru fáar bygginar til nema úr torfi,
engar brýr á ánum og engir vegir að
heitið gæti neinstaðar nema troðning-
ar eftir hesta. Búskapurinn var eins
frumstæður og verða mátti, og sjávar-
útvegurinn sömuleiðis. Flest allir voru
fátækir, og lífið alt ömurlega lýjandi,
þrotlaust stryt. Ef til vill er þetta það
land sem þú manst eftir,' og það
þjóðlíf sem þú hvarfst frá. En þetta land
er ekki lengur til, og þetta þjóðlíf er nú
sem liðinn leiðinlegur draumur. Um ís-
land nútímans, má vissulega nota orð
hinnar helgu bókar: Sjá, alt er orðið
nýtt! Er þú kemur til þess íslands sem
nú er, verður þér ef til vill á að spyrja:
Hvernig hefir svo fámenn þjóð geta
komið svo miklu í verk á svo stuttum
tíma? Eftir doða og deyfð aldanna hefir
komið svo mikill fjörkippur í allar fram-
kvæmdir með þjóðinni að það má heita
æfintýri líkast. Hvað veldur? Svarið er:
Fengið frelsi. Hinn þróttmikli kynstofn
sem ávalt hefir búið í lapdinu hefir nú
fyrst á hinum síðustu árum, fengið •
tækifæri til að njóta sín.
Er þú kemur til íslands, eftir langa
fjarveru, verður þér fyrst og fremst
starsýnt á Reykjavík. Hér var fyrir fá-
um árum lítill bær, en er nú orðin eins
konar vasaútgáfa af heimsborg. Eingin
þjóð í heimi á eins f jölmenna höfuðborg
í hlutfalli við íbúatölu landsins. Er sagt
að hún telji um 54 þúsund íbúa. Þér
finst þú ekki geta trúað eigin augum
fyrst er þú kemur þangað. Bærinn hefir
vaxið með slíkum ofsahraða, að ef það
væri ekki fyrir hin ramíslenzku götu-
nöfn, myndurðu halda a ð þ ú værir
staddur í einhverjum erlendum stórbæ.
Hér eru heil hverfi og götur, þar sem
hinar glæsilegustu hallir standa hlið við
hlið á breiðum steinsteypum strætum.
Þá eru bílarnir af nýjustu og bestu gerð,
glansandi eins og þeir væru nýkomnir
úr verksmiðjunni. Það úir og grúir af
þeim allstaðar. Sagt er að um sex þús-
undir þeirra séu skrásettir í borginni.
Við höfnina iðar alt af lífi og fjöri. Ný-
sköpunartogararnir fara og koma,
búnir hinum nýjustu tækjum, og glæsi-
leg stranferðaskip líða að og frá
landi. Það er oft þungur niður í loft-
inu. Flugvélar, með íslenzkum fána-
merkjum, bruna fram og aftur yfir
bæinn, hefja sig upp eða setjast á
Reykjavíkurflugvöll, sem er starfrækt-
ur af íslendingum einum. Flugfélag ís-
lands og Loftleiðir, annast innanlands-
flug og utan. Prúðbúið fólk streymir
aftur og fram um strætin; þar ægir
saman hinu gamla og nýja; þar fara
hefðardömur í þjóðbúningum, tískudrós
ir klæddar eftir nýjustu sniðum frá
París eða London, virðulegum herra-
mönnum í lafafrökkum, með harða
hatta og stafi í hönd, og vestislausum,
berhöfðuðum æskumönnum. Verzlunar-
búðir eru allstaðar, og víða smekklega
skreyttar. Af öllum vörum sem á boð-
stólum eru, ber nú mest á bókum. En
þær eru prentaðar og seldar í ótrúlega
stórum upplögum. Komir þú inn á heim-
ili hinna svonefndu betri borgara bæj-
arins, getur að líta hverskyns þægindi
sem mannshugurinn kann að girnast.
Þar eru dýrindis húsgögn frá Dan-
mörku, gólfteppi frá Asíu, kæliskápar,
eldavélar, og útvarpstæki frá Ameríku,
en dásamlegust er þó hitaveitan úr iðr-
um íslands sjálfs. í slíkum húsum er
ekki þörf á miðstöðvartækjum. Heita
vatnið streymir inn látlaust og jafnheitt
sumar og vetur. Þetta sparar ekki að-
eins ræstingu híbýlanna heldur einnig
miljónir sem annars þyrftu til innkaupa
á erlendu eldsneyti. Hver sem fram-
andi kemur til Reykjavíkur, fær þá hug-
mynd, að hér er vissulega nýtízku bær,
og að hér líður fólkinu vel. Og ekki þarf
neinn djúft að kafa eða langt að leita
til að sannfærast um, hve mikil fjar-
stæða það er, sem stundum er fullyrt,
að íslendingar hafi sóað mestu af stríðs
hagnaði sínum í óhóf pg munað.
En þú ert ef til vill gamall sveitamað-
ur, og þekkir ekki þessa nýju höfuðborg
föðurlandsins. Þú hverfur út í sveit,
heimsækir átthagana,
“Þar sem fyrst stóð vagga vor
á vorri feðragrund
og fram vér gengum fyrstu spor
af föður studdir mund
þann blett með léttri lund
vér lítum þessa stund
og heilsum aftur æskudalnum fríða”.
Skyldi hann þekkja þig aftur, eða þú
hann? —
Þar er einnig margt orðið breytt. —
Fjarlægðirnar, sem áður voru svo taf-
samar og þreytandi, eru horfnar. Áætl-
unarbílar þeysa fram og aftur um landið
daglega. Þú ferðast nú á klukkustund
eða jafnvel skemri tíma, eftir vegum
sem mundu teljast sæmilegir í hvaða
land'i sem er, þá vegalengd sem áður
þótti góð dagleið gangandi manni. — Þú
kemur á gamla bæinn í dalnum þar sem
þú ólst upp. Túnið er ekki lengur þýft og
ógirt eins og það var í gamla daga, nú
er það stórt og slétt eins og fjalagólf.
Gamli hóllinn fyrir framan bæinn hefir
verið rifinn niður og hafður í ofaníburð
til nýrrar túnræktunar. Gamli torfbær-
inn hefir ef til aúII farið sömu leiðina, og
nú er komið snoturt steinsteypuhús
þar sem hann áður stóð. Það er vatns-
leiðsla í húsinu og símalína liggur þang-
að heim. Ef enginn er bæjarlækurinn til
raforku, er þar vindmylla til ljósá. Þú
berð að dyrum, ekki þrjú högg með
svipuskaftinu eins og í gamla Öaga, held
ur bankar þú hæversklega á vísu borg-
aranna, og til dyra gengur kona sem þú
getur ekki komið fyrir þig, en finst þú
þekkja samt. í svip og látbragði ber hún
einkenni föður eða móður sem þú
þektir áður á þessum slóðum. Hún og
maðurinn hennar hafa ekki látið lokka
sig í hinn óvissa, en stundum fljót-
fengna gróða sjávarþorpanna. Þau trúa
því enn að bóndi sé bústólpi og að bú
sé landstólpi. Hún býður þér inn, og
ber á borð fyrir þig alt það bezta sem
til er í bænum, eins og mæður hennar
hafa gert í þúsund ár. Þú spyrð um bú-
skaparháttu og líðan. Jú takk, það er
alt í bezta lagi. Fólkið er að vísu fátt á
heimilinu, en það kemur ekki að sök. —
Tæknin er komin í stað mannaflans
sem áður var. Þú lítur í kring um þig, og
skilur hvað hún á við. í hlaðvarpanum
stendur dráttarvél, sláttuvél, rakstrar-
vél, og fleiri nýtízku landbúnaðartæki.
Þú tekur eftir því að túnið er fullsprottið,
sá tími er kominn, sem merktur er á
gamla almanakinu með orðinu: Heyann-
ir. En bóndinn er í skemtiferð með öðr-
um bændum sveitarinnar í fjarlægum
landshluta. Þú ert hissa á háttalagi
bóndans, en ert þó svo hæverskur að
þú vilt einskis spyrja. En konan les
hugsanagang þinn, og svarar því sem
þú vildir spyrja um: Við byrjum ekki
sláttinn eins snemma og áður var. Við
gefum túninu tækifæri til að spretta til
fulls. Þetta er rifið upp á nokkrum dög-
um. Ef tíðin er góð, er þessu strax lokið.
Við setjum töðuna hvorki í sæti né bind
um hana; þegar hún er þornuð er henni
ýtt inn í hlöðu, og búið. Ehigjasláttur er
víða enginn, en öll áherzlan lögð á tún-
rækt, kúabú og mjólkurframleiðslu. —
Sauðfjárræktin er víða orðin lítil vegna
fjárfellisins, en þó eitthvað standi eftir
af fénu, þarf húsmóðirin ekki að brjóta
bak sitt við ullarþvottinn, ullin er nú
seld óþvegin í kaupstaðina, og verkuð
þar í sérstökum þvottahúsum.
En hvort sem þú kemur í bæ eða
bygð, er þér allstaðar tekið með hinni
mestu alúð og vinsemd. Er það kemur
í ljós að þú ert Vestur-íslendingur, er
eins og fólkið eigi í þér hvert bein. —
Spurningum rignir yfir þig. Hann eða
hún fóru héðan fyrir svo eða svo mörg-
um árum. Veiztu nokkuð um þau? —
Hvernig líður löndum okkar í Ameríku ?
Enginn, sem flytur erindi um Vestur-
íslendinga þarf að óttast að hann fái
ekki áheyrn, og þegar hann hefir lokið
máli sínu kemur fólkið og þrýstir hönd
hans innilega. Og handtakið er ekki
fyrir hann einan, heidur og fyrir alla
hina sem ekki gátu komið heim í þetta
sinn. —
En þótt þér lítist vel á landið og fólk-
ið sé þér innilegt, finnur þú samt að þu
átt ekki heima hér. E"ósturlandið kallar;
það hefir farið vel með þig og þína, og
það heimtar það sem eftir er af kröft-
um þínum. Þér er ljúft að svara kalli
þess. Þú ferð heiman að og svo aftur
heim. Þú ferð með ljúfar minningar. Þú
ferð aftur úr landi feðra þinna, trúar-
sterkari en nokkru sinni áður á framtíð
þess. Þú hefir nú séð með eigin augum
að fólkinu líður vel, að þjóðinni hefir
aldrei liðið betur, né búið við hagstæð-
ari kjör. Aldrei hefir íslenzk æska verið
jafn frjálsmannleg og fögur sem nú;
aldrei hafa íslendingar trúað jafn fast-
lega á landið sitt sem nú, né elskað það
heitar. Þrátt fyrir geysilega verð-
bólgu, og aðsteðjandi viðskiptakreppu,
hefir íslenzka þjóðin aldrei verið eins
vel á verði um hagsmuni sína, og aldrei
betur vígbúin til að heyja stríðið fyrir
tilveru sinni sem nú. Þú hverfur með
klökkum huga frá þessu landi, og kveð-
ur þessa vösku þjóð, og biður:
“drjúpi ’hana blessun Drottins á
um daga heimsins alla”.
Jökulsárbrúin nýa vígð í dag
Hengibrúin nýja yfir Jýkulsá
á Fjöllum verður vígð í dag. Brú
þessi styttir bílveginn til Aust-
urlands um 70 km. Áður fóru
bifreiðar yfir Jökulsá á hengi-
brúna við Ferjubakka. Er brú
þessi mesta brúarmannvirki, sem
byggt hefur verið hér á landi.
Hæð hennar, milli turna er 104
metrar.
Það eru 16 ár síðan brúnni var
valinn staður, þar sem hún nú
hefir verið reist. Var þá gerður
nákvæmur uppdráttur af bökk-
um árinnar og jafnan síðan ver-
ið athugað hvort áin breytti sér,
en reynslan hefir sýnt að svo hef-
ir ekki verið.
Údr tekin í notkun í
fyrrahaust.
Vinna hófst við brúna í miðj-
um júní mánuði 1946. Var það
sumar unnið um þriggja mán-
aða skeið við ýmsan undirbún-
ing að smíði brúarinnar. í fyrra
sumar var enn hafin vinna við
brúna um miðjan júní og var
smíði hennar lokið í september
og tekin í notkun 20. september.
Efniviður allur er hinn vand-
aðasti í brúnni. Fjórir stálstreng-
ir, sem strengdir eru milli turna,
sitt á hvorum árbakka, halda
brúnni uppi.
Brúarsmíðin.
Brúin er að öllu leyti gerð
samkvæmt tillöguuppdráttum
vegamálastjórnarinnar, en upp-
drættina hefir Árni Pálsson
verkfræðingur gert og hefir hann
jafnframt haft alla verkfræði-
lega stjórn á hendi við smíði
brúarinnar með aðstoð Snæ-
bjarnar Jónssonar verkfræðings.
Strengirnir eru gerðir í smiðjum
British Ropes Ltd., en stálbitar
hjá Dorman Long and Co. Verk-
stjóri við brúargerðina var Sig-
urður Björnsson, en við stál-
vinnu Mr. Sullivan frá Dorman
Long. Nokkrir breskir menn hafa
unnið við smíði brúarinnar, en
alls unnu 6ö menn við brúar-
smíðina, þegar flest var.
Kostnaðaur við brúarsmíðina
nemur 2,2 miljónum króna.
Við vígsluathöfnina á morgun
mun Emil Jónsson samgöngu-
málaráðherra mæta, ásamt
embættismönnum héraðsins og
öðrum gestum.
Mgbl. 10. júlí
Hann dró hana að sér og kyssti
hana með ástríðuþrungnúm
ákafa. Enginn hefði getað ímynd-
að sér að þau væru gift.
Þau voru það heldur ekki.
♦
— Heldurðu að eg syngi af
tilfinningu?
— Nei, ef þú hefðir einhverja,
myndirðu alls ekki syngja.