Lögberg - 12.08.1948, Blaðsíða 5

' LÖGBERG, FIMTUDAGINN, 12. ÁGÚST, 1948
5
/ílilGAMÍL
rVENNA
Ritatjóri: INGIBJÖRG JÓNSSON
Þátttaka kvenna í mannfélagsmálum
Þetta ár hafa verið prentuð í
Bandaríkjunum þriggja centa
frímerki með myndum af kvenn
frelsishetjunum þremur: Eliza-
beth Stanton, Lucretia Mott og
Carrie Chapman Catt; er það
gert til minningar um hundrað
ára réttarbaráttu amerískra
kvenna, frá 1848 til 1948.
Á þessu tímabili hafa orðið
róttækar breytingar á stöðu
konunnar í þjóðfélaginu í flest-
um löndum heimsins. Fyrir
þann tíma voru þær að mestu
bundnar við heimilið; þær máttu
engin afskipti hafa af opinber-
um málum, þær fengu ekki að-
gang að háskólunum þó þeir
hefðu verið starfræktir öldum
saman og flestar stöður utan
heimilis. voru þeim lokaðar.
Nú er svo komið að þær hafa
fengið atkvæðisrétt í stjórnmál-
um; þær sækja háskólana nærri
eins margar og karlmenn, og
konur sitja flestar stöður, sem
þeim áður var bægt frá. — Þær
eru fésýslumenn, læknar, lög-
menn, dómarar, blaðamenn, vís-
indamenn, byggingameistarar,
rithöfundar, listamenn og stjórn
málamenn. Að vísu eru þær
miklu færri en karlmenn, sem
þessar stöður taka að sér, enda
er það eðlilegt, því ávalt munu
flestar konur verða bundnar
mikinn hluta æfi sinnar við það
hlutverk sem er mikilvægasta
hlutverkið: að ala upp hina
ungu og uppvaxandi kynslóð. —
Hinsvegar er það mikið fagnað-
arefni, að konur, er hafa kring-
umstæður til þess, hafa nú
frelsi til þess að beita hæfileik-
um sínum á öllum sviðum, bæði
sér og öðrum til heilla.
Þegar maður yfirvegar starf
nútíðar konunnar utan heimilis-
ins fer það ekki fram hjá manni
að þær hafa notfært sér þessi
réttindi sín miklu meir á einu
sviði en öðrum. T. d. eru þær nú
-£smám saman að ná undir sig
völdum í kirkjulegum félags-
skap. Páli postula myndi ekki
hafa litist á blikuna, ef hann
hefði verið uppi nú og sæi hvern
ig er komið málunum á þessum
vettvangi; en eins og menn
muna, hafði hann ekki konur í
miklum hávegum, eins og eftir-
fylgjandi greinar gefa til kynna:
“Konan á að læra, í allri undir-
gefni; en ekki leyfi ég konu að
kenna eða taka að sér vald yfir
manninum, heldur á hún að
vera kyrlát: — 1. Tím. 2:11. —
“Skulu konur þegja á safnaðar-
samkomunum, því ekki er þeim
leyft að tala, heldur skulu þær
vera undirgefnar, eins og lög-
málið segir. En ef þær vilja
fræðast um eitthvað, þá skulu
þær spyrja eiginmenn sína
heima, því það er ósæmilegt
fyrir konur að tala á safnaðar-
samkomu — 1. Kor. 14:34. —
Kirkja nútímans hefir snúið
baki við þessum kenningum
postulans. Konur taka nú óhikað
til máls á safnaðar samkomum,
og spyrja engan um leyfi. Þær
kenna; flestir kennarar sunnu-
dagaskólanna eru konur. Og
smám saman eru þær að ná
völdum, þær eru að sjálfsögðu í
djáknanefndum, en nú eru þær
einnig tíðum í stjórnarnefnd
safnaðanna og jafnvel forsetar
þeirra. Kvennfélögin eru og
öflug innan kirkjunnar og einn
aðal máttarstólpi hennar. — Og
svo vilja þeir verða prestar
líka; er skemst að minnast þess
að nýlega birtist í fréttum frá
Danmörku, að það hefði orsakað
talsvert umtal að þrír kvenn-
kandidatar í guðfræði vildu fá
vígslu og var sumum prestunum
slíkt mjög á móti skapi; en þær
voru samt vígðar til prestsþjón-
ustu. — Hvort þessi breyting
innan kirkjunnar er til batnaðar,
hvort hún stafar af vaxandi fram
sækni kvenna eða vaxandi af-
skiptaleysi og hlédrægni karla í
kirkjulegum málum, skal hér
ekki dæmt um, en auðsætt er,
hvert stefnir.
I þessum málum og öðrum
hafa konur sýnt og sannað, að
þær hafa hæfileika til að taka að
sér stjórnarstöður, það er því
undrunarverðara, hve lítið þær
hafa gefið sig að stjórnmálum
landsins. Fólki, sem enn er á
lífi, er það í fersku minni, hve
hart þær börðust fyrir því að fá
atkvæðisrétt í landsmálum. —
Þær sveltu sig, sátu í fangabúð-
um og börðust við lögregluna.
Og loks fengu þær atkvæðisrétt-
inn. En hvað skeður? Áhuginn
hjaðnar, mikill hluti kvenna
færir sér alls’ ekki í nyt þennan
rétt, greiðir ekki atkvæði, styð-
ur ekki konur til þingmensku.
Þrjátíu ár ^ru liðin síðan kon-
ur í Canada fengu atkvæðisrétt.
Þjóðin á 255 fulltrúa á sambands
þingi. Þar á aðeins ein kona
sæti, Mrs. Gladys Strum og
tvær í öldungaráðinu. — Saga
kvenna í sambandsstjórnmálum
Canada er hvorki mikil eða
merkileg. Fyrsta konan, sem
kosin var á þing var Miss Agnes
Macphail. Hún var endurkosin
þrisvar sinnum og var talin ágæt
ur þingmaður, og hún myndi
eiga sæti enn á þingi, ef konur
hefðu fylkt sér einhuga að
baki hennar. En margar þeirra
gerðu gys að henni af því hún
var ógift, og þingbræður henn-
ar líka; ætla mætti að slíkt
kæmi ekki að sök; einmitt þess
vegna hafði hún betri aðstöðu
til að gefa sig alla að stjórnmál-
um. Hún beið ósigur 1940 fyrir
framboðsmanni Liberalflokks-
ins, sem var í þann veginn að
fara í stríðið.
Mrs. Martha Black, 70 ára að
aldri, bauð sig fram fyrir hönd
Conservative flokksins 1935 í
kjördæmi manns hennar, sem
var sjúkur. Þegar hann náði
heilsunni, vék hún úr sæti fyrir
honum 1940.
Mrs. Doris Nielsen var sú
þriðja; er hún ræðuskörungur
mikill og hefði sennilega ílengst
á þingi, ef hún hefði ekki að-
hylzt kommúnista stefnuna.
Þegar þingmaður Edmonton
East F. C. Casselman, varð bráð-
kvaddur 1941, var kona hans,
Cora, kosin í hans stað. Hún var
Liberal og flokkurinn veitti
henni alskonar virðingar, enda
er hún mikilhæf kona. Mr.
Mackenzie King kaus hana í
canadisku sendinefndina á al-
þjóðaráðstefuna í San Francisco
Þetta var mikill heiður og ætla
mætti að canadiskar húsmæður
hefði verið það fagnaðarefni að
eiga þar fulltrúa. En hvað fanst
kjósendunum í kjördæmi henn-
ar? Þær vörpuðu henni úr sæt-
inu og kusu karlmann í stað
hennar.
Þá er aðeins Mrs. Gladys
Strum eftir. Hún þykir alls ekki
standa karlmönnunum að baki
á þingi. En athýglisvert er það,
að kvennþjóðin í heild virðist
lítinn gaum gefa henni. og ef
dæma á eftir því sem á undan er
gengið, verður það ekki konum
að þakka, haldi hún sæti sínu
framvegis. Það er og undarlega
hljótt um þær konur, sem eiga
sæti í öldungaráðinu. Þær eru
Minningarorð um
Einn af hinum mætustu mönn
um sem ég hefi kynst á lífsleið-
inni var Sigtryggur sál. Ólafs-
son, vanalega nefndur Tryggvi
Ólafsson. Var hann minn íyrsti
kennari vestanhafs og bjó ég
lengi að hans kenslu því hann
var afbragðs kennari. Hann var
þá barnaskóla kennari að Akra
N.-Dak., en ég naut heimakenslu
hjá honum fyrsta veturinn sem
ég dvaldi í Ameríku.
Tryggvi var fluggáfaður
sæmdarmaður. Með honum
flaug ég þennan vetur um fag-
urlönd bókmentanna. Hann er
einn af þremur persónum í
Vesturheimi — það er að segja
íslenzkum — sem . gleggstan
skilning höfðu á bókmentum, að
mínum dómi. Er yndælt að geta
átt samræður og samvistir með
slíku fólki. Bókmentirnar koma
að miklu meira gagni geti maður
um þær rætt við hrifnæmar og
skilningsskarpar sálir. — Gull-
korn, sem einum kann að yfir-
sjást kunna að vera greind af
öðrum og með því að gera sam-
anburð á eigin skilningi og ann-
ara, lýsist efnið og verður skilj-
anlegra. Enga met ég meira né
man svo vel sem þá vini mína
sem greiddu mér götur um óðals
eignir skáldanna og ritsnilling-
anna. Þegar sú samvinna nær
hæsta takmarki, verður maður
sammála við þessa vini sína. —
Eftir að ég hvarf frá Norður-
Dakota og hafði stundum fáa
við að ræða, datt mér tíðum í
hug: “Hvaða skilning myndi nú
Tryggvi leggja í þessa málsgrein
eða ljóðlínu.
Hann var einnig — og það er
nú aðalatriðið — drengur hinn
bezti, hann var góður maður í
orðsins fylsta skilningi. Góður
maður, að mínum skilningi, er
sá maður er gerir sér ávalt far
um að vera á réttu hliðinni í
hverju máli og er þar heill og
óskiftur, hefir einurð og djörf-
ung að halda því fram sem hann
veit réttast, en er þó altaf í leit
eftir meiri og fyllri sannleika.
Góður maður vill altaf öllum vel
en lætur sér þó einna annast um
þá er lægri hlut hafa borið í lífs-
baráttunni, vill helzt að allir
njóti þess bezta sjálfum sér til
ánægju og þroska, svo sem þeir
geta á móti tekið. Góður maður
gerir sig ekki ánægðan með það
misrétti sem leyfir einum að
byggja sér höll meðan annar get-
ur ekki reist sér sómasamlegan
íbúðarkofa, fyrir sig og sína. —
Góður maður vill að allir geti
notið hamingju og heilbrigðs
lífs. Góður maður er samvizku-
samur og trúverðugur, stendur
við öll sín loforð, rækir öll sín
störf með árvekni, bregst dldrei
skyldum sínum sem borgari, ná-
granni, faðir og eiginmaður. Alt
þetta reyndi þessi andaði vinur
minn að gera og þess vegna var
hann góður maður og minning
hans björt hjá ástvinum hans og
nágrönnum.
Tryggvi var fæddur í Greni-
vík í Höfðahverfi við Eyjafjörð
árið 1876. Var hann sonur Odds
skipstjóra Ólafssonar en kona
Odds og móðir Tryggva hét
Guðrún ólafsdóttir. Var hann
vel ættaður, Oddur faðir hans
var sjógarpur hinn mesti og afla-
kló. Var hann fyrsti skipstjór-
inn á hákarlaskipi, sem sigldi
umhverfis ísland og þótti það
þrekvirki mikið svo lítil sem
eyfirsku þilskipin þá voru.
Tryggvi ólst upp með foreldr-
um sínum, sem bjuggu í Greni-
vík. í fáorðum söguköflum af
sjálfum sér — það mun hafa ver-
ið áform hans að rita æfisögu
sína í stuttu formi en einhverra
hluta vegna náði hún ekki
lengra en yfir fyrstu tuttugu ár-
tvær: Mrs. Cairine Wilson og
Mrs. Iva Fallis. Var sú fyrri
skipuð af Mr. Mackenzie King
1930 en hin síðari af Mr. R. B.
Bennett 1935.
Framhald.
Sigtrygg Olaísson
in eða liðlega það, — farast hon-
um svo orð um sjálfan sig:
“Þótti ég nokkuð undarlegur í
háttum, fór einförum og var oft-
ast hljóður. Eg var hins vegar
sólgin í sögur og æfintýri og
lifði að mestu í heimi sagnanna.
Ekki þótti ég athafnamikill til
vinnu en hugurinn leitaði út á
sjóinn, sem lá framundan bæn-
um, stundum spegilsléttur og
fagur en stundum úfin næsta”.
Tryggvi hlaut almenna fræðslu
bæði í heimahúsum og að Ysta-
felli hjá Sigurði Jónssyni, síðar
alþingismanni og hinum mesta
sæmdarmanni í hvívetna. — Var
þá bókasafn bygðarbúa að Ysta-
felli og blaðaði Tryggvi óspart
'í skruddunum. Mun áhugi hans
fyrir fögrum bókmentum þar
hafa vaknað. Síðar stundaði hann
nám á unglingaskóla, sem stofn-
aður hafði verið í Hléskógum í
Höfðahverfi fyrir forgöngu Ein-
ars Ásmundssonar í Nesi. Bald-
vin sonur séra Gunnars á Höfða,
kendi þarna ensku. Hafði hann
verið í Ameríku og kunni málið
vel. “Varð mér mikið gagn að
því námi, er ég flutti til Amer-
íku”, segir Tryggvi.
Á níundu áratug síðustu ald-
ar gekk harðæri mikið yfir Is-
land, sérstaklega Norðurland.
Flutti þá Oddur frá Grenivík til
Ameríku með öllu sínu skyldu-
liði. Lýsir Tryggvi sál. burtför
sinni frá íslandi og siglingunni
út Eyjafjörð:
*“Eg settist austanvert við véla
rúms kappann og horfði á austur
landið — austurland Eyjafjarð-
ar — líða framhjá. Eftir nokkra
stund blasti höfðinn við beint
framundan. Alt í einu kom fæð-
ingarstaður minn, Grenivík, í
Ijós. Myndin var fögur og unaðs-
rík, túnið skrúðgrænt og gras-
sælt, litla, hvítmálaða kirkjan
og gamli torfbærinn og svo
hæðir og hólar í baksýn, klæddir
geislablæju nætursólarinnar, en
ofar glóðu hvítmötluð fjöllin.
Þessi sýn grópaði sig inn í minn-
inguna og varir þar til daganna
enda. Eg sat á þiljum þar til
skipið fór fyrir Gjögurinn”.
Fjölskyldan settist fyrst að í
Minneota-nýlendunni x Minni-
sota, en þar átti Jónas bróðir
Odds heima.
Á næstu árum vann Tryggvi
við algenga bændavinnu, en
stundaði þó nám í alþýðuskólum
á vetrum fyrstu veturna. Hann
las líka af kappi heima. Hallæris
kreppa mikil gekk þá yfir Norð-
ur-Ameríku. Seldist þá hveiti-
mælirinn á 36 cents og alt verð-
lag eftir því.
Árið 1900 eða sex árum eftir
að hann kom til Ameríku, inn-
ritaðist Tryggvi í kennaraskóla
Minnisotaríkisins og stundaði
þar nám í sjö mánuði. Sóttist
námið vel og útskrifaðist hann
með góðri einkun. Veturinn
1901—1902 kendi hann barna-
skóla Akrabygðar í Norður-Da-
kota. Árið 1902 giftist hann
Önnu Samson, dóttur Samsons
Bjarnarsonar. Var Anna hið
mesta valkvendi á margan hátt.
Snemma á árinu 1903 fluttu
ungu hjónin til Pembina og vann
Tryggvi þar í landatöku-skrif-
stofunni þar til 1905. Fluttu þau
þá aftur til Akra og tók Tryggvi
nú aftur að kenna þar og hélt
því starfi þar til 1916. — Munu
lærisveinar hans og meyjar
minnast hans ávalt með þakk-
læti því hann var lipur, góður
samvizkusamur kennari.
Þau hjónin höfðu fengist við
búskap samtíða kennslunni frá
1908, en frá því hann hætti
störfum, gaf hann sig algjörlega
við búskapinn. Hann var dugleg
ur og laginn búmaður og farn-
aðist vel. Hann misti sjónina
árið 1929.
Ráðfærði hann sig þá við
kennara og umsjónarmann
blindra manna og vildi læra að
lesa blindra letur með fingrun-
um. Ráðlögðu þeir honum að
láta af þeirri fyrirætlun, þar sem
hann var svo aldraður. Hann
hélt samt fast við fyrirætlun
sína og tókst bæði að læra lest-
ur á Braille og að skrifa á rit-
vél. Sagði hann mér í bréfi
hversu erfiðlega það gekk og
þakkaði konu sinni, uppörfun
hennar og aðstoð, að þetta tókst.
Anna kona hans andaðist ár-
ið 1942 eftir langvarandi og
þjáningarfull veikindi. — Var
eiginmanninum mikill harmur
kveðin við fráfall þessarar á-
gætu konu, Fyrir vanheilsu
hennar varð hún að láta af bú-
stjóm árið 1938. Tók þá Samson
sonur þeirra við bújörðinni, en
þau fluttu til Akra þar sem
fóstursonur þeirra og frændi
Önnu sál. átti heima. Þarna
voru þau milli vina og vanda-
nianna og leið vel. Börnin komu
svo að segja daglega og fjöldinn
allur af vinum þeirra.
Tryggvi var sívinnandi og sat
tímunum saman við ritvélina,
fékkst hann bæði við að semja
sögur og kvæði. Þegar ég heim-
sótti hann síðast árið 1942 var
hann að semja sögu íslenzku
landnemanna í Norður-Dakota,
að tilmælum mentamála-deildar
innar í Norður-Dakota.
Eftir lát konu sinnar dvaldi
Tryggvi hjá börnum sínum: —
fyrst hjá syni sínum og tengda-
dóttur, Mr. og Mrs. Samson Ól-
afsson, síðar hjá dóttur sinni og
tengdasyni Mr. og Mrs. H. R.
Hannesson.
Heilsu hans fór hnignandi og
í marsmánuði árið 1947 fékk
hann aðkenningu af slagi. Endur
tóku þau sig síðar og hann and-
aðist 4. maí s. 1.
Er þar til grafar genginn einn
af hinum mætustu Islendngum
í Ameríku. Slíkir menn hafa
aukið hróður vors kyns í Vestur
álfu. Megum við ávalt minnast
þeirra og megi slíkir verða hin-
um ungu til fyrirmyndar.
H. E. Johnson.
— Eg elska svissnesku Alpana.
Þeirra vegna hefi ég eignast
marga gleðistund.
— Já, en þú hefir aldrei farið
til Sviss.
— Eg veit það, en konan mín
dvaldi þar í hálft ár.
Minning góðskálds og göfugtnennis
(Frh. af bls. 4)
Alþýðuskólakennsla var, sem
kunnugt er, ævistarf Jóhanns
Magnúsar Bjarnasonar, því að
hann vann ritstörf sín í hjáverk-
um fram á síðari ár, og hinir
mörgu nemendur hans minnast
hans sem ástsæls og ágæts
kennara, er bar frábæra um-
hyggju fyrir velferð þeirra. En
vér vinir hans, og allir, sem áttu
því láni að fagna að kynnast
honum, ^minnast hana sem
hreinlundaðs göfugmennis. — I
framkomu haris og kynnum við
hann lýsti sér fágætlega sú
bjartsýna og fagra lífsskoðun
sem er aðalsmark rita hans. I
bréfi til eins vina sinna stuttu
áður en hann léz't, vitnar hann
til þeirrar gullnu lífsreglu, sem
spekingurinn kínverski, Lao-
tse, gaf lærisveinum sínum:
“Að vera þeim góður og einlæg-
ur, sem eru góðir, og vera þeim
líka góður og einlægur, sem
ekki eru góðir, því að þá verða
að lokum allir góðir”. í bjart-
sýnni trú sinni á hið góða í
mönnunum lifði Jóhann Magnús
og starfaði, eins og dagfar hans
bar vitni og rit hans sýna.
Virðulegan og margfaldlega
verðskuldaðan minnisvarða höf-
um vér hér í dag afhjúpað Jó-
hanni Magnúsi Bjarnasyni til
heiðurs, en sjálfur hefir hann í
minningu samferðasveitarinnar
og ritum sínum reist sér enn
óbrotgjamari bautastein. —
Hann lifir áfram í kvæðum sín-
um, sögum og ævintýrum, því
að þar slær hjarta hans. — Og
hverjum, sem les rit hans opnum
huga, hita þau um ajartarætur,
auka góðhug þeirra til sam-
ferðamannanna og efla hug-
sjónaást þeirra. Því að skáldið
skildi svo vel þann sannleika, að
“hvað er vort líf, ef það á engan
draum”.
Að minningu slíkra boðbera
göfugra og tímabærra lífssann-
inda er holt að hlúa, og við hana
er gott að vermast.
“Minning þeirra, er afrek unnu,
yljar þeim, sem verkin skilja”.
Sannleikurinn er . . .
Þar. sem aðslæður leyfa, eða hægt er að liðka til,
eru símar lagðir inn eins fljótt og auðið er. Samt
sem áður verðum við oft að bíða lengi eftir nauð-
synlegu efni; og þangað til að fram úr slíku ræðst,
getum við einungis lagt inn síma í þeirri röð sem