Lögberg - 19.08.1948, Blaðsíða 4

*
LÖGBERG, FIMTUDAGINN, 19. ÁGÚST, 1948
--------Hogberg---------------------
Gefið út hvern flmtudag af
THE COLUMBIA PRESS, LIMITED
695 P.argent Ave., Winnipeg, Manitoba
Utanáskriít ritstjörans:
EDITOR LÖGBERG
596 Sargent Ave., Winnipeg, Man.
Ritstjóri: EINAR P. JÓNSSON
Verð $3.00 um árið—Borgist fyrirfram
The “Liögberg” is printed and published by
The Columbia Press, Limited, 695 Sargent
AVenue, Winnipeg, Manitoba, Cantuia.
Authorized as.Socond Class Mail,
Post Oíí'ice Dept., Ottawa.
PHONE 21 804
Einurð í stjórnmálum
Það hefir illu heilli tíðum verið stað-
fest með þögninni, að á vettvangi
stjórnmálanna væru allir skapaðir
hlutir leyfilegir, eða jafnvel meira en
það; að það gerði svo sem hvorki til né
frá, þó sjálfir leiðtogarnir skreyttu sig
með lánuðum fjöðrum; að flokkshags-
munirnir yrðu ávalt að skipa fyrirrúm,
að það varðaði í raun og veru hvorki
meira né minna en pólitískri skóggangs
sök, að segja til syndanna jafnvel þó um
óyggjandi staðreyndir væri að ræða;
þessi óheilindi hafa leitt til þess, að
margir ágætismenn hafa ógjarna vilj-
að gefa sig við stjórnmálum og eiga það
á hættu, að smitast af umgengni við
loddara og pólitíska falsspámenn.
Stjórnmál varða hvern einasta og
einn þjóðfélagsþegn; hjá því verður
eigi komist, og þar af leiðandi veltur
velfarnan sérhvers þjóðfélags á því,
að hollir menn og heillyndir hafi forustu
með höndum.
Sá er vinur ,sem vamms segir, er gott
og gamalt orðtak, og þó það sé einnig
nökkuð til í því, að sannleikanum verði
hver sárreiðastur, þá verður þó jafnan
hollara, að segja hverja sögu eins og
hún er, vafningalaust, undandráttar-
laust; hræsnin í stjórnmálunum eitrar
engu síður út frá sér en hún gerir á öðr
um sviðum mannfélagssamtakanna.
Sé flokkshollustan tekin fram yfir
sjálfa þjóðhollustuna, er málum illa
komið og á glapstigu stefnt.
Á nýlega afstöðnu flokksþingi Liber-
ala í Ottawa, var Liberalstjórninni ó-
spart sagt til syndanna og víxlspor
hennar síður en svo réttlætt; þetta var
alveg eins og það átti að vera; á hinn
bóginn var stjórninni veitt verðug við-
urkenning fyrir sérhver þau skref, er
hún, að dómi þingsins, hafði stigið í
sanna umbótaátt; þetta var líka alveg
eins og það átti að vera, því sanpimat á
mönnum og málefnum er hvorki meira
né minna en siöferðisleg skylda.
Sá maðurinn, sem einna berorðastur
var á áminstu flokksþingi Liberala, var
Mr. C. C. Power, fyrrum flugmálaráð-
herra, er þjóðin stendur í djýpri þakkar
skuld við vegna viturlegrar forustu
hans á vettvangi canadískra flugmála
meðan á stríðinu stóð; hann minti
stjórnina meðal annars á það, hve ó-
viðurkvæmilegt það væri að hinar og
þessar reglugerðir sem frá stríðstíman-
um stöfuðu, væri enn í gildi, þó tilveru-
réttur þeirra væri í raun og veru úr sög-
unni; hann varaöi og við því, hve hættu
legt það væri sönnu lýðræði, að tíðka
um of ráðuneytissamþyktir — Orders
in Council, er skert gæti fullrétti þjóð-
þingsins, er fólkið sjálft kysi og bera
ætti fulla ábyrgð gagnvart því.
Mr. Power hefir alla sína ævi verið
frjálshugsandi Liberal, sem ekki hefir
látið binda sig á klafa; hann er sterk-
trúaður á lífsmagn Liberalstefnunnar,
en finnur jafnframt. til þess, að flokkur-
inn þurfi á nýju blóði að halda, eigi hann
að vernda virðingu sína og inna af hendi
það mikla þjóðmenningarstarf, sem
honum er ætlað.
í niðurlagi hinnar gagnmerku ræðu,
sem Mr. Power flutti á flokksþinginu,
komst hann svo að orði:
“Þegar sérhver canadískur þegn,
ungur eða gamall, án tillits til þjóðernis
legs uppruna, og án tillits til þess hvar
í sveit hann er settur, getur í fullri ein-
lægni sagt við sjálfan sig, að hann eigi
sérhvern þumlung af þessu landi, hvert
fet af hæðum þess og hálsum, hverja
mílu hinnar víðáttumiklu sléttu, hvern
vatnsdropa, hvert akurlendi, hvert stór-
fljót og hvert reginfjall, þá fyrst getum
við sagt með fullum rétti, að canad. þjóð
in sé mikil þjóð, eigi aðeins mikil hvað
jarðnesk auðæfi áhrærir, heldur og mik-
il vegna samstiltra auðæfa andans”.
Glepsur
Eins og Lögberg hefir skýrt frá, er
nýlega komin út bók eftir Dr. Hillsman.
Bókin heitir: “Ellefu menn og sárahníf-
ur”. Höfundurinn er flestum íslending-
um kunnur: ágætur skurðlæknir,
kvæntur Margréti, dóttur þeirra Dr.
sál. Brandsons og konu hans. — Dr.
Hillsman var herlæknir í síðasta
stríði. —
Eg ætla mér ekki að skrifa ritdóm um
þessa bók. Það hefir þegar verið gert
af öðrum. Mig langar aðeins til þess að
birta úr henni fáeinar glepsur til að
sýna, hverskonar bók það er, og einnig
til þess að birta andlega mynd af höf-
undinum.
I.
Hungruð börn
“Eg sá fyrstu hungruðu börnin á
Frakklandi þegar við komum þangað,
sem heitir Fort St. Ouen. Þar var aldur-
hniginn frakkneskur maður, sem hafð-
ist við í kumbalda skamt frá okkur. —
Hann var þar með fimm börn — sonar-
börn sín — og móður þeirra. — Hann
reyndi með öllu ærlegu móti að halda
í þeim lífinu.
Faðir barnanna hafði verið hertek-
inn og fluttur til Þýzkalands til þess að
vinna þar nauðungarvinnu.
Sokknu augun og uppþembdu kvið-
irnir á þessum hungruðu börnum hverfa
mér aldrei úr minni meðan ég lifi. Eg
gat ekki varist þeirri hugsun að ég ætti
það Atlantshafinu að þakka að ekki
væri eins ástatt fyrir mínum eigin
börnum.
Eg þarf ekki að taka það fram að ég
sagði piltum mínum frá þessu; ekki
heldur þarf að segja frá því að þeir fóru
tafarlaust til barnanna með alls konar
björg, er nægði þeim svo mánuðum
skifti. —
H.
Hermanns dauði
Eg man kveldið, sem komið var með
hann. Það var mátulega dimt til þess
að eldarnir úr byssukjöftunum gætu
lýst upp sjóndeildarhringinn. Eg hafði
farið út úr lækningaskálanum til þess
að reykja á meðan næsti sjúklingur
var undirbúinn. Eg sá að sjúkravagn-
inn kom upp að viðtökutjaldinu. Eg sá
hvar mótaði fyrir mönnunum, sem
báru sjúkrabörurnar; þeir gengu hægt
og varlega. Einn af piltunum mínum
kom og sagði mér að ég þyrfti að koma
tafarlaust. Eg fór þangað sem sjúkrabör
urnar voru. Þar lá særður hermaður;
augun voru lokuð; andlitið leit út eins
og hvítt vax; blóði hafði þegar verið
rent inn í annan handleginn. Eg gáði
að slagæðinni, hún var afllítil og óreglu
leg: “Hvernig líður þér, hermaður góð-
ur?” spurði ég. Hann opnaði augun —
og brosti: auðséð að hann tók það
nærri sér: “Vel, læknir”, svaraði hann.
Augun lokuðust aftur.
Eg tók ofan af honum ábreiðuna. —
Hann var óhreinn, sumstaðar voru
blóðpollar en sumstaðar storkið blóð í
ábreiðunni. Herþjónninn klipti utan af
honum fötin. Þá kom í ljós stórt sár á
hægra lærinu. Vöðvarnir bunguðu út,
rifnir og tættir í sundur og hitinn gufaði
út frá þeim. Ekkert annað sár var sjá-
anlegt að framan. Herþjónninn sneri
honum við, hægt og varlega. — Hann
vaknaði og ætlaði að reyna að segja
eitthvað, en alt í einu beit hann á jaxl-
inn og kendi auðsjáanlega til mikils
sársauka. Annað minna sár var á bak-
inu hægra megin. Nú sáust þess engin
merki útvortis að nokkursstaðar
blæddi. Við lögðum hann niður hægt og
varlega. Hann stundi við lágt, og var
eins og sársaukinn minkaði; augun lok-
uðust aftur. Við nánari skoðun varð
það ljóst að honum var að blæða inn-
vortis frá stórri æð, sem ervitt væri að
komast að.
Við rendum inn í hann eins miklu
blóði og hægt var. Eg kallaði alla pilt-
ana saman, sagði þeim að búa hann und
ir hættulega tilraun til bjargar; og þeir
byrjuðu tafarlaust. Eg fór út á meðan
til þess að fá mér örlítinn reyk.
Skothríðin hélt áfram. Loftið í vestri
var eldrautt frá sprengingunum. Eg var
að hugsa um særða drenginn; hann var
svo einstæðingslegur. Eg hugsaði um
fólkið hans; hvað skyldi það vera að
gera? Ef til vill að vinna sín daglegu
störf og vissi ekkert um það vonlitla
stríð sem við ætluðum að heyja til þess
að reyna að bjarga piltinum.
Eg sór fólkinu hans það með sjálfum
mér að við skyldum gera okkar allra
bezta. Sjúkrabörumennirnir lyftu hon-
um varlega upp á skurðarborðið. Ljós-
birtan vakti hann: “Við þurfum að gera
svolítið við þig, hermaður góður”. —
Sama daufa brosið: “Jæja, læknir”,
svaraði hann, svo hljótt að tæpast
heyrðist.
Þegar alt var tilbúið, skar ég djúpan
skurð. Blóðrásin var svo gífurleg, að ég
gat ekkert séð. Eg reyndi að setja
klampa á æðina, sem blóðið streymdi
mest frá, en það var ómögulegt. Þá
reyndi ég að skera annan djúpan skurð,
til þess að ná í aðalæðina, og það tókst.
Þetta var alt gert á örstuttum tíma.
Eg rétti mig upp til þess að hvíla bakið,
en um leið var eins og ég heyrði sagt í
hálfum hljóðum í fjarlægð: “Eg er
hræddur um að hann sé dáinn”. — Eg
leit framan í svæfingalæknirinn og á
sjúklinginn: Já, hann var dáinn.
Ennþá hélt skothríðin áfram. Sjúkra
börumennirnir fóru fram hjá mér með
líkið, vafið í ábreiðu. Eg get ekki lýst
því hvernig mér leið.
Eg gekk frá uppskurðarborðinu hægt
og þreytulega áleiðis að tjaldinu mínu.
Mér fanst ég eiga það skilið að hvíla
mig stundarkorn.
Alt í einu nam ég staðar — ég sá nýja
moldarhrúgu. Herpresturinn var að
vefja ábreiðu utan um lík. Eg leit á það
og þekti piltinn. Mér leiö verulega illa.
Eg fylgdist með til þess að vera við jarð-
arförina — það mátti þó ekki minna
vera.
Athöfnin byrjaði; menn komu smátt
og smátt. hægt og hægt. Þeir tóku ofan
húfurnar sínar. Eg leit framan í þá —
þessi hermaður var ekki einn, hann átti
marga vini. Þeir vissu ekki hvað hann
hét, en hann var vinur. Eg leit út á göt-
una; dálítill hópur af frakkneskum
bændum stóð þar og allir hneigðu höf-
uðin. Þeir krossuðu sig. Líkið var látið
síga hægt og viðkvæmt niður í gröfina.
Athöfnin var á enda. Allir fóru í burt
nema tveir menn; ég beið þangað til
gröfin var fylt. Þessir tveir menn, sem
biðu, löguðu yfirborð grafarinnar. Og
þeir gerðu það svo undur nákvæmlega.
Þeim hefir víst fundist að það ætti að
líta vel út. — Vesalings pilturinn; þarna
lá hann aleinn úti í horni á frakkneskri
sléttu: “Áður en við förum héðan, verð-
ur þú búinn að fá marga félaga, ungi
maður”, hugsaði ég um leið og ég
kvaddi hann.
Eg lagði af stað frá gröfinni; þá sá ég
hvar frakknesk kona haltraði inn um
hliðið. í annari hendi hélt hún á staf
en undir hinni hendinni á eins miklu af
blómum og henni var mögulegt. — Hún
kraup niður og átti auðsjáanlega ervitt
með það og raðaði blómunum einu og
einu á gröfina með auðsærri við-
kvæmni. Nokkrar fleiri konur krupu
þar með henni. Þær voru allar með
blóm. Innan stundar var gröfin öll hul-
in blómum. Eg gekk yfir til þeirra og
sagði: “Fallega gert, góðu konur!”. Mér
leið betur.
m.
Hollenzka stúlkan
Hún var reglulegt uppáhald Canada-
drengjanna. Það er nú einhvern veginn
svona, að allir þessir krakkar sýndust
vera svo líkir börnunum, sem við fórum
frá heima. Bjarta hárið og bláu augun
gerðu hana ennþá vinsælli en hin börn-
in, sem oft voru í eldhúsinu. Matreiðslu
maðurinn var sérstaklega hrifinn af
henni. — Ef til vill hefir hann átt eitt-
hvað heima hjá sér sem hún minti hann
á. Við kendum allir í brjósti um hana.
Hún var svo aumkunarverð: grindhor-
uð og hafði auðsjáanlega soltið. Þegar
matreiðslumaðurinn var ekki að vinna,
sat hann oftast undir henni. — altaf að
gefa henni eitthvað að borða. Það var
einn af þessum venjulegu dögum, þegar
það skeði sem hér fer á eftir. Það var
að dimma í eldhúsinu, því komið var
hálfrökkur; litla stúlkan sat á öðru
hnénu á matreiðslumanninum og and-
litið var alt útatað í berjalegi. Undirfor-
inginn kom inn um dyrnar og feldi um
leið byssu, sem einhver hermaður hafði
óvart skilið þar eftir. Skotið fór úr
byssunni og varð af því heljar hár hvell-
ur. —
Litla stúlkan varð máttlaus í fang-
inu á matreiðslumanninum og leit fram
an í hann kjökrandi. Hann kom með
hana til okkar í fanginu; hann sýndist
ekki vilja sleppa henni. Hún hafði enga
hugmynd um hvað skeð hafði. — Hún
Ieit framan í okkur á víxl og augun voru
eitt stórt spurningarmerki. Við færð-
um hana úr fötunum og kom þá í ljós
lítið sár í gegn um brjóstið vinstra meg
in og stórt sár hægra megin. Það sogaði
í henni með hryglu þegar hún andaði
og hún átti ervitt með að ná lofti. —
Hægri handleggurinn hékk alveg mátt-
laus niður með síðunni: öxlin var mulin
í smástykki. Það var auðséð í byrjun að
engin von var til þess að hún gæti lifað
En við gerðum alt, sem við gátum. Við
rendum góðu canadisku blóði inn í æð-
arnar og tafarlaust var reynt að gera
við sárin; þau voru saumuð og öxlin sett
í gips plástur. Eg fór til hennar þegar
hún var komin í Irúmið sitt. Hún sýnd-
ist vera svo ósköp lítil og einmanaleg,
þar sem hún lá hjá særðu hermönnun-
um. Oxygen kom að dálitlu gagni, en
það var aðeins fárra klukkustunda
spursmál. Eg fór inn í herbergið mitt
og var að hugsa um það, hvaða álit for-
eldrar hennar mundu hafa á okkur. —
Mér var ómögulegt að hvílast. Eg fór
aftur inn í sjúkratjaldið. Undirforing-
inn, sem byssuna feldi, var þar með for-
aldrum litlu stúlkunnar. Eg leit á þau
bæði. Við vorum allir hugsjúkir eins og
sekir menn. Svipur foreldranna sýndi
bæði það að þau voru alveg vonlaus og
einnig hitt, aö þau tóku þessu eins og
nokkru, sem ekki þýddi að æðrast yfir.
Eg skýrði prestinum frá því, sem
skeð hafði; hann talaði við foreldrana,
svo þakkaði hann mér fyrir það, sem ég
hafði gert. Eg fór út í göngin; þar sat
matreiðslumaöurinn á gólfinu og huldi
andlitið í höndum sér: “Hvernig væri
það að fá sér kaffisopa til hressingar?”
sagði ég. Hann leit upp og hristi höfuð-
ið. Eg var kallaður til þess að sjá annan
sjúkling. Þegar ég kom aftur inn í
sjúkratjaldið, var litla stúlkan að skilja
við. —
IV.
Jæja, stríðinu er lokið og ég er kom-
inn heim. Eg hefi lært margt: Eg hefi
lært að bera djúpa viröingu fyrir með-
bræðrum mínum, án tillits til þjóðernis,
trúarskoðana eða hörundslitar. Eg hefi
sannfærst um það að hugrekki er hið
algengasta einkenni manna yfir höfuð,
og að það á sér jafnt stað hvaða þjóð og
hvaða stétt, sem hlut á að máli. — Það
sannarlega skorti ekki hugrekki hjá
óvinum okkar. Eg hefi séð menn rísa
himinhátt í sjálfsfórnar athöfnum og ég
hefi líka séð menn falla niður í það helj
ar djúp grimdar og hryðjuverka að tæp
ast er hægt að trúa. Eg hefi séð menn
rifna og tætta í sundur, en ég hefi aldrei
heyrt eitt einasta æðruorð af vörum
nokkurs hermanns. Þeir tóku allir hlut-
skifti sínu með jafnaðargeði. — Eg hefi
séð marga menn deyja; hvert einasta
dauðsfall var eins og sárbeitt járn, sem
stungið væri mér alla leið inn í hjarta-
rætur og sýndi mér, hversu vanmáttug-
ur ég væri. —
Eg hefi líka sannfærst um það að í
hættum eru allir menn hræddir. Hver,
sem segist ekk ifinna til hræðslu, þegar
hættu ber að höndum, er annaðhvort
flón eða lygari. Eg hefi sannfærst um
það, að hugrekki er í því fólgið aö mæta
hættunum óhikað þrátt fyrir hræðsl-
una.
Eg átti ervitt með að kveðja piltana.
Það var svo margt, sem mig langaði til
að segja, en svo undur fátt og lítið, sem
ég gat sagt”.
Sig. Júl. Jóhannesson,þýddi.
Engin síld síðan um helgi
í fyrra komin 121 þús. mál
á land
Engin síldveið var í gær. Hefir
sama og engin síld borist til
síldarverksmiðjanna norðan
lands síðan um helgi, og. engar
fregnir borizt um síld úti fyrir
Norðurlandi. í gær var veiði-
flotinn aðallega út af Skagafirði
og Siglufirði, nema fáein skip
sem farið höfðu austur um til
að hyggja að síld, en án árang-
urs.
I gær var sæmilega gott veiði-
veður, hæg austangola á miðun-
um og bjart. Síldar var leitað úr
flugvélum í gær, en ekki sást
nein síld.
Ríkisverksmiðjurnar á Siglu-
firði eru nú búnar að taka á
móti tæpum 35 þús. málum af
síld, en annars staðar hefir ver-
ið landað um 3 þús. málum hjá
ríkisverksmiðjunum og lítilshátt
ar hjá öðrum síldarverksmiðj-
um. —
Á sama tíma í fyrra voru ríkis
verksmiðjurnar búnar að fá 121
þúsund mál.
Tíminn, 16. júlí.
— Þegar kona í raun og veru
elskar mann, getur hann fengið
hana til þess að gera allt, sem
hana langar til að gera.