Lögberg - 25.11.1948, Side 7

LÖGBERG, FIMTUDAGINN, 25. NÓVEMBER, 1948
7
Minningarorð um
FRÚ ÖNNU ÓLAFSSON
ÞANN 27. október síðastliðinn seig frú Önnu
Ólafsson hinsti blundur á brá að lieimili Helgu dóttur
sinnar og manns hennar Jóns T. Árnasonar, fyrrum
kaupmanns, 648 Victor Street hér í borginni, eftir lang-
an og svipmikinn ævinferil, því hún var níutíu og þriggja
og hálfu ári betur, er dauða hennar bar að.
Frú Anna var fædd í Bygg-
garði á Seltjarnarnesi hinn 5. dag
maí mánaðar árið 1855. Foreldr-
ar hennar voru Sveinbjörn Guð-
mundsson og Petrína Regína
Rist. Anna var eigi fædd, er föð-
ur hennar misti við; níu ára að
aldri fluttist hún með móður
sinni og stjúpföður, Ásgeiri Möll-
er að Læk í Melasveit og þar átti
hún dvalarstað unz hún giftist
fyrra manni sínum, Ólafi Arna-
syni og fluttust þau þá til Akra-
ness; þeim Önnu og Ólafi varð
fjögurra barna auðið og voru þau
þessi:
Páll, er lézt 22 ára að aldri;
Einar, kaupmaður og málara-
meistari á Akranesi;
Petrína Regína, búsett í Win-
nipeg;
Máfríður, er lézt 5. ágúst í ár
í bænum Cleveland í Utahríkinu
í Bandaríkjunum. Fyrra mann
sinn, Ólaf, misti Anna á Akranesi
eftir tiltölulega stutta sambúð ...
Seinni maður Önnu var Jónas
Ikkaboðsson ættaður úr Dala-
sýslu; þau bjuggu um hríð á
Akranesi, fluttu þaðan til Reyk-
javíkur og áttu þar heima í þrjú
ár, en fóru til Vesturheims árið
1911, og þar lézt Jónas ári síðar.
Með Jónasi eignaðist Anna
fimm börn er nú verða hér talin:
Halldóra, búsett í Winnipeg;
Asgeir, er dó níu ára að aldri;
Benedikt, málarameistari í
Winnipeg;
Helga til heimilis í Winnipeg,
Sveinbjörn prestur, búsettur í
Duluth í Minnesotaríkinu;
öll komust börn Önnu, þau, er
fullorðinsaldri náðu, vel til
manns og njóta trausts og virð-
ingar samferðamanna sinna,
enda drengilega alin upp og af
góðum stofni komin.
1 kvæðinu, sem Þóroddur Guð-
mundsson frá Sandi y r k i r til
móður sinnar, stendur þessi gull-
fallega vísa, sem mér finst fyrir
margra hluta sakir táknræn eins
og væri hún í rauninni mælt fyr-
ir munn eftirlifandi barna frú

Frú Anna Ólafsson
önnu; mér skilst að þau hljóti
að hugsa eitthvað svipað og
Þóroddur skáld; munurinn að-
eins sá, að hann yrkir um móður
sína, sem enn er á lífi, en börn
Önnu geyma nú móður sína í
endurminningunni, en vísan sem
vikið var að, er á þessa leið:
“Þú elskar og dáir ljóð og listir.
Líf þitt er dýrlegt, sem helgi-
sögn.
Þú landsins dóttir og ljóssins
systir,
hve lángjöful voru þér guðleg
mögn.
—Hvar sem í alheimi önd þín
gistir
að eilífu blessi þig heilög rögn.”
Ekki man ég til þess, að fund-
um okkar frú Önnu bæri saman
á Islandi; en skömmu eftir að eg
kom vestur, tókst með okkur góð
vinátta, er styrktist að sama
skapi og viðkynningin varð
lengri.
Frú Anna var mikil að vallar-
sýn og tíguleg í fasi; hún var ó-
venju fagurvaxin kona, sem eng-
ir erfiðleikar, engar eldraunir
gátu beygt í baki.
Hugboð hefi eg um það, að
lengi framan af ævi hafi frú
Anna þreytt krapparóður við hin
örðugustu lífskjör án þess að láta
á sjá, eða leggja árar í bát; ekkert
myndi hafa verið fjarskyldara
skapgerð hennar, en það; hún
bjó yfir sjaldgæfri lífsgleði og
drakk í sig lífsþrótt úr ríki hinna
æðri máttarvalda; sá sem átti
hana að vini var ekki einn á ferð,
því svo var hún auðug að ástríki
og umhyggjusemi, að naumast
varð lengra komist, né fegurri
áfanga í þeim efnum náð.
Frú Anna var ein af hinum
glæsilegustu konum sinnar sam-
tíðar, og bar í rauninni allstaðar
af fyrir fríðleiks og atgerfissakir,
hvar sem sást til ferða hennar;
slíkar konur verða eigi auð-
gleymdar; út frá lífi þeirra og
starfi, mannkostum og minning-
um, leggur bjarma, sem Lýsir
langt fram á veg.
Dvalartíma sinn í þessu landi
eignaðist frú Anna mikinn fjöldá
trúnaðarvina, er dáðu persónu-
leik hennar og andlega göfgi; hér
leið henni vel og var borin á
höndum barna sinna og annara
vina; þó var hún altaf annað veif-
ið með hugann heima, þar sem
hún hafði slitið barnaskónum og
háð hina ströngustu lífsbaráttu;
hún naut ósegjanlegs yndis af
lestri blaða og bóka heiman af
íslandi, en spurði þó jafnan fyrst
frétta af Akranesi, eða um það
hvort eg hefði við hendi eintak
af samnefndu tímariti, sem þar
er gefið út; og væri svar mitt
jákvætt, hýrnaði til muna yfir
hinni háöldruðu sigurhetju; hún
unni fæðingarlandi sínu og ís-
lenzku þjóðinni hugástum og
vildi veg Islands í öllu.
Auk barna sinna, sem nú hafa
nefnd verið, lætuir frú Anna eftir
sig hálfbróður Kristján Möller,
málarameistara í Reykjavík.
Útför frú Önnu fór fram frá
Fyrstu lútersku kirkju á laugar-
daginn þann 30. október að við-
stöddu miklu fjölmenni; allir
fundu til þess, að verið væri að
kveðja tápmikla og göfuga
kvennhetju, sem gengið hefði á
guðsvegum langa og kærleiks-
ríka ævi, og yrði hvíldin góð.
Prestur Fyrsta lútersku safn-
aðar, séra Valdimar, J. Eylands,
flutti fögur kveðjumál, auk þess
sem sonur hinnar látnu, sr. Svein
björn Ólafsson, flutti við lík-
börur móður sinnar yndisleg
kveðju og þakkarorð fyrir hönd
systkina sinna og venslaliðs.
Jarðsett var í Brookeside graf-
reit. Einar P. Jónsson.
TIL KAUPENDA
LÖGBERGS og HEIMSKRINGLU
Frá því var nýlega skýrt í báðum íslenzku blöðunum
vestan hafs, að verð æfiminninga, sem færu yfir 4 ein-
dálka þumlunga, yrði framvegis reiknað 20 cents á
þumlunginn; þetta er að vísu ekki mikill tekju auki, en
þetta getur dregið sig saman og komið að dálitlu liði.
Aðrar auglýsingar kosta 70 cents eindálka þumlungur
Fyrir samskotalista reiknast 50 cents á þumlunginn
THE COLUMBIA PRESS LIMITED
THE VIKING PRESS LIMITED
•*■♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦
TAKE “TIME-OUT”
. . . to visit EATON'S Sporting Goods Section, and view the
extensive assortment of hockey equipment for Midgets right up to
Seniors. Competent clerks are on hand to aid and advise you in
your choice.
Sporting Goods, Third Floor
*T. EATON C°u-™
Minnitt
BETEL
í erfðaskrám yðar
Phone 21101 ESTIMATES
FREE
J. M. INGIMUNDSON
Asphalt Roofs and Insulated
Siding — Repairs
632 Simcoe St. Winnipeg, Man.
GUNNAR ERLENDS50N
Umboðsmaður fyrir
ELSTU hljðöfærabúð Vestur-
landslns
J. J. H. McLEAN & Co. Ltd.
Rdðgist við ofannefndann við-
víkjandi vali hljóðfcera
Pianos: HEINTZMAN —
NORDHEIMER og
SHERLOCK MANNING
MINSHALL Orgel fyrir
kirkjur
RADIOS og SOLOVOX
Sími 88 753
HEIMILI: 773 SIMCOE STREET
SEND YOUR
FALL CLEANING
AND LAUNDRY
NOW
F0R FAST SERVICE
Use Perth’s Carry and
Save Store or
Phone 37 261
PERTH’S
Œtlar ríkisstjórnin ekkert að gera?
(Frh. af hls. 3)
arnar norðan við Kanada. Kola-
svæðið á Vestur-Grænlandi er á
Króks fjarðarheiði, Eisunesi og
Bjarney og víðar. Þau kol eru
úr pálmaskógum og mjög feit og
vel fallin til að bræða þau. Við
bræðsluna fæst bensín, olía og
yfir þúsund margvísleg efni önn-
ur. Þessi efni voru á Þýzkalandi
fyrir stríð undirstaða hins ágæta
og víðfræga efna- og meðala-iðn-
aðar Þjóðverja. Fyrir stríð vildu
samtök á Bretlandi, er réðu yfir
til að bræða kol á Vestur-Græn-
landi, en fengu ekki.
Þessi kol eru nú brotin lítils
háttar með ófullkomnum véla-
kosti á einum stað til allra þarfa
á Grænlandi <?g handa skipum,
er sigla við Grænland og frá
Grænlandi, og janfvel stundum
að meira eða mina leyti leiðina
til Grænlands aftur.
Notagildi vestur-grænlenzkra
kola, er tekin voru úr Græn-
iandsfarinu “Godthaab” 1919, og
landsstjórnin lét rannsóknar-
stofu Islands rannsaka, reyndust
að notagildi ca. 5,400 hitaeinging-
ar. Um gæði kolanna sagði Rann-
sóknarstofan: “Kolin brenna
fremur ört, ef þau hafa nægi-
legt loftaðstreymi, og eru ekki
daunill, enda er örlítið um brenn
istein í þeim. Fyrst í stað brenna
kolin með löngum loga, en hann
slokknar brátt, og úr því brenna
þau logalítið. Askan er miklu
léttari í sér en venjuleg steinkola
aska. Yfirleitt virðast kolin ágæt
is eldsneyti, og eru áreiðanlega
eins góð og skotzk kol. (Græn-
land á Krossgötum, bls. 60). Um
gæði kolanna úr námu, er eitt
sinn var brotin á Eisunesi, sagði
it. B. Krenohel skrifstofustjóri í
ritgerð um námugröft á Græn-
landi: “Gæði kolanna eru hér um
bil hin sömu og venjulegra New-
castel-kola. Hitagildi þeirra er
ca. 6,400 hitaeiningar, og askan
er sáralítil” (Danske Atlander-
havsöer, bl. 528).
I Grænlandsóbyggðum (á aust-
urströndinni) finnast eflaust rík-
ar járnnámur. I sambandi við
kolalögin á Vestur-Grænlandi
eru lög af rauðum járnsteini.
Járninnihald hans er ekki mjög
hátt (mig minnir 48%). I mjög
gömlu basalti á þessum slóðum
er og mikið járn, og í því eru
stórir klumpar af hreinu járni,
er s í a z t hafa frá grjótinu, er
hraunið rann. Síldveiðimenn
myndu segja, að það væri járn-
legt þarna.
Auðæfi þau, sem geymd eru
í kolalögum Grænlands og olíu,
eru ómælanleg og ómetaleg til
fjár. Svo mikil eru þau auðæfi
og svo lífsvarðandi eru þau.
Orkulindir heimsins ganga óð-
fluga til þurrðar, svo þau lönd,
sem ekki eiga sjálf olíu og kol,
er þar að kemur, verða illa stödd.
Þði munuð segja, að þá komi
atómorkan — já, og Grænland á
nóg af henni. En atómorkan
verður líklega aldrei nothæf
nema í geysistó'rum aflstöðum,
þaðan sem leiða má aflið um stór
lönd með mörgum stórum borg-
um og verksmiðjum. Og hvar er
vissa fyrir því að atómorkan
verði ódýrt afl í nálægri framtíð?
Af úraníum er sáralítið til í heim
inum og ekki er það gefið núna!
Meðal hinna mörgu dýru mál-
ma og efna, er fundizt hafa á
Grænlandi, er gull og silfur og
dýrir steinar. Séra Ívar Báðarson
Grænlendmgur, ráðsmaður á
biskupssetrinu í Görðum, segir
um 1360, að á Grænlandi sé
gnógt af silfurmálmi. Auðvitað
sagði hann þetta satt, en hvar
eru sifurnámurnar? — 1 og við
rústir Eskimóakofa í Júlíönuvon
hafa fundizt hreinir silfurstein-
ar, þ. e. klumpar af náttúrlegu,
óbræddu, hreinu silfri, en hvar
er náman? Hún kemur fyrr eða
síðar í ljós. — Allt framfjallið í
Eystribygð er sunnudursprungið
fullar af annarlegum efnum
djúpt úr jörðu. Eystribyggð er
því eitt af álitlegustu námusvæð-
urn Grænlands.
Á Vestur-Grænlandi eru
miklar og ágætar grafit- og as-
bestnámur. Þar eru og kopar-
námur. Igviglut í Miðfjörðum er
einasti staður í heimi, þar sem
kryólit hefir fundizt. Það er því
einokunarvara, og það harla
mjög eftiirsótt, því kryolit er
bráðnauðsynlegt hjálparefni við
aluminíumframleiðslu. Eitt sinn
var rætt um að koma hér upp al-
uminíumframleiðslu við fossafl-
ið. Mundi eign kryolitnámunnar
sízt veikja aðstöðu vora til þess.
Hlutafélag vinnur nú kryolit-
námuna. Hefir danska stjórnin
lagt námuna fram sem helming á
móti verksmiðjum hluthafanna
í K-höfn, skipakosti og mann-
virkjum á Grænlandi o.s. frv. og
telur danska ríkið sig eiga
helming hlutabréfanna. Útborg-
aður arður af þeim helmingi var
á fjárlögum Danmerkur fyrir
1946 áætlað 4.6 milj. danskra
króna, eða af öllu hlutafénu alls
9.2 milj. d. kr. Hversu miklu
kryolltútflutningurinn nemur
alls, veit óg ekki, en hann er jafn-
gildi dollara eða betur. Mikið
má það vera, ef landssjóður Is-
lands og verzlunarjöfnuður
þarfnast ekki þessara dollara.
Sú vair tíðin, að við u r ð u m
nauðugir að sætta okkur við
það, að Danir sætu löglaust yfir
hlut okkar í öllum málum, einn-
ig að þeir arðrændu föðurleifð
vora Grænland og þrælkuðu í-
búa þess miskunnarlaust. En nú
er tíminn og aðstaðan orðin önn-
ur. Nú get um við lagt hvaða á-
greinings mál við Danmörku,
sem vera skal, í alþjóðadóm,
einnig hið löglausa hald Dana á
Grænlandi og auðæfum þess.
Hví látum við Dani nú halda
Grænlandi og auðæfum þess?
Hví krefst landsstjóm vor þess
ekki, að það sé afhent hinum
réttu eigendum, og málinu skot-
ið til dóms, ef ekki em gefin
greið svör. Erum vér máske með
biðinni að launa Dönnum það,
að þeir kaupþrælka og pína af-
komendur landa vorra á Græn-
landi og halda löglaust handrit-
unum, o.s.frv. eða er það ætlun ís
lenzku þjóðarinnar, að lands-
stjórn vor gefi Dönum Græn-
land með öllum auðæfum þess
og minningum, eins og sjálfsagða
uppbót á fyrri viðskipti?
Viljið þið góðir landar og æsku
lýður Islands ekki samþykja
slíka gjöf, þá takið Grænlands-
málið fyrir á mannfundum og
rökræðið það, og að athuguðu
máli skuluð þið gefa Alþingi og
landsstjóm vorri aðvart um, að
þið krefjist, að Grænlandsmál-
inu verði án frekari biðar vís-
að í alþjóðadóm, vilji Danir ekki
strax afhenda íslandi Grænland.
Mörgum sinnum hefir verið
bent á það, að fyirir framtíð ís-
lands sé það lífsnauðsyn, að það
tryggi sér hin miklu námuauð-
æfi Grænlands sem efni til að
vinna úr með orku íslenzku foss-
anna við hinar góðu íslausu hafn
ir á íslandi. sér alhliða eða marg-
víslegar Um leði og Ísland hefir
tryggt efnivörur frá Grænlandi,
eru með því sköpuð hin ákjósan-
legustu skilyrði fyrir stórfelld-
um vélknúnum stóriðnaði á ís-
landi, því frá verksmiðjum við
íselnzku hafnirnar þarf enga
járbrautarflutninga, heldur ligg-
ur frá þeim sjálísögð hin bein-
asta og ódýrasta flutningabraut,
hafið, út til allra stranda heims.
Heimsverzlun og stórfelldur
kaupskipafloti mun skapast á
landi voru. Þetta eru ekki aðeins
glæsilegustu framtíðairmöguleik-
ar íslands, heldur einnig svo
stórfelldir, að allt annað hverfur
eins og smámunir í samanburði
við þessa möguleika, sem ísland
á að öllu leyti sjálft með lögum
og rétti, en eru nú að nokkru
leyti enn í iránsmanna höndum.
I Grænlandsmálinu eru Islend-
ingar að berjast fyrir lífsrétti sín
um, fyrir möguleikanum til að
geta í framtíðinni lif að sem sjálf-
stæð og sjálfbjarga menningar-
þjóð. Grænlandsmálið er barátta
þjóðar vorrar fyrir lífi sínu.
Þetta er framtíðarmál, og á
sem slíkt fyrst og framst tilkall
til þess, að æskulýður landsins
sinni því og taki það upp á airma
sína og beri það fram til sigurs.
íslenzkir æskumenn! Leggið
þessu máli eins heilhuga og ein-
huga lið og þið eruð drengir til!
Baráttan er hafin, og málið er
komið inn í íslenzka pólitík, þótt
það sé ekki flokksmál. Og barátt-
an stendur, máske, ekki mest um
hin efnislegu atiriði, sem ég hefi
dvalið við, heldur um heiður ís-
lands og sögu, tækifæri til að
bjarga og hjálpa afkomendum
hinna fornu íslenzku landnáms-
manna á Grænlandi, sejpi nú eru
kúgaðir af erlendri þjóð með
svörtustu kaupþrælkun, sem
bæði er storkun við siðmenningu
vorra tíma og við þjóð vora, sem
næstum með öllu var útrýmt
með þessu þrælataki sjálfs hel-
vítis. Oss ber skylda til að reyn-
ast Grænlendingum sem bróðir
bróður. Og gagnvart feðrum vor-
um og framtíðinni ber oss skylda
til, að láta ekki arfleifð v o r a
lyndan ganga, heldur reka réttar
vors með sóma, og hefja nýja
landnáms- og söguöld.
Jón Dúason
Tíminn 25 sept.
Unusal ^re-CljrtSítmaSÍ cBargain
$ú,00 Cream
'■J Oil Wave
Quality guaranteed.
Plenty of curls and smart
ringlet ends.
A wave t h a t everyone
will admire.
c . . $Q.50
opecial yj
Price includes Shampoo and
Fingerwave.
Willa Anderson Will Look After You.
She Is Efficient and Artistic.
True-Art Beauty Salon
206 TIME BLDG„ 333 Porlage Avenue, Corner Hargrave
Phone 94 137