Lögberg - 09.12.1948, Blaðsíða 5

LÖGBERG, FIMTUDAGINN, 9. DESEMBER, 1948
5
/ÍMJGAMÁL
IWCNNA
Ruínyyri INGIBJÖRG JÓNSSON
Verndum íslenzku bækurnar frá glötun.
Enn á ný endurprenta ég kafla úr ræðu þeirri, er
hinn göfugi landsstjóri, Dufferin lávarður, flutti á
Gimli árið/1877, tveim árum eftir að íslendingar hófu
þar landnám. Ekki bið ég afsökunar á því, svo er ræða
þessi hollráð, og í henni felst svo mikil viðurkennmg á
manndómi forfeðranna og um leið hvöt til dáða til
afkomenda þeirra, að hún er þess verð að við lærum
hana utanað.
Ræðu kaflanir snerta það mál
sem eg vildi vekja áthygli á og
þeir eru svona: “þér eigið í rik-
ari mæli en fólk alment gerir sér
grein fyrir, eitt það, sem er kjarn
inn í og grundvöllurinn að, öllum
yfirburðum, en það eru gáfur,
mentun og fjölbreitt andlegt líf.
Sannast sagna hefi ég ekki kom-
ið í nofckurt það hús eða þann
bjálkakofa í nýlendunni, sem
ekki hefir að geyma bókasafn 20
til 30 bóka, hversu annars fá-
tæklegt og fáskrúðugt, sem hús-
ið hefir verið að öðru leyti inn-
anveggja.—” “—þótt þér nú ger-
ist Breskir þegnar, þurfið þér
ekki að gleyma yðar eigin alda-
virtu siðum, né hinum mynd-
auðugu . sögum forfeðranna.
Þvert á móti, treysti ég því að
þér um aliar aldir unnið bók-
mentum þjóðar yðar hugástum,
og kynslóð eftir kynslóð læri
börn yðar áfram að lesa í forn-
sögum yðar um þá iðjusemi,
dugnað, hugprýði, þrautsegju og
það harðsnúna þol er einkent
hefir hinn göfuga íslenzka kyn-
stofn.”
%
Þetta eru falleg orð. — Vel
má vera að við höfum ekki verið
eins vel á verði um íslenzk
menningarverðmæti eins og
Dufferin Lávarður gerði sér
vonir um, en þó ætla ég að við
munum standast samanburð við
flest önnur þjóðarbrot hér, í
þeim efnum, og komist á kensla
í íslenzkri tungu og íslenzkum
fræðum við Manitoba Háskól-
ann, höfum við að minsta kosti
tryggt það, að ungmenni af ís-
lenzkum stofni eigi kost á að afla
sér fræðslu í þeim greinum um
ókomnar aldir, ef þau æskja
þess.
En það, sem ég vildi sérstak-
lega benda á er ummæli Duff-
erin lávarðar um bækur land-
nemanna. Bækurnar voru fjár-
sjóðir þeirra, í þær sóttu þeir
kjark, uppvörun og stundar fró-
un frá veruleikanum, sem stund-
um var næsta sár og erfiður, eins
og þeim, sem kynt hafa sér sögu
landnámsins er kunnugt um.
Þessar bækur voru aðallega
biblian Passiusálmarnir, Vídal-
íns postilla, íslendinga sögurnar,
og ljóða bækurnar. Við þessar
bækur eru svo margar viðkvæm-
ar minningar tengdar, að þær
eru orðnar sem helgir dómar.
Satt er það að hægt er að kaupa
allar þessar bækur í endurprent-
unum, en þeim fylgir ekki sú
helgi, sú virðing, sem leikur um
þessar gömlu bækur, er fluttust
hingað vestur í kofortum land-
nemanna — bækur, sem fylgdu
eigendum sínum gegnum súrt og
sætt; bækur, sem voru þeim svo
dýrmætar að þeir fórnuðu ýmsu
því, sem þeir þurftu til lífsvið-
urværis, til þess að eignast þær,
flytja þær með sér, og geyma
þær.
Hvar eru þessar bækur? Hvar
eru þessir helgu dómar Vestur-
íslendinga?
Við vitum það ekki. — Eldra
fólk hefir komið til okkar og
sagt. “Eg vil gefa ykkur íslenzk-
ar bækur; enginn les þær eftir að
ég er farinn. Eg er hrædd um að
þeim verði fleigt og ég get ekki
hugsað til þess. Viljið þið
eiga þær, og geyma þær — vel,
mér er þægð í því?”
Við höfum þegið þessar bækur
með þakklæti og lofast til að
koma þeim í trygga höfn, lofast
til að þær fari á sínum tíma í ís-
lenzka safnið við Manitoba Há-
skólann; þar er þeim borgið. —
Margar þessara íslenzku bóka,
sem íslenzku landnemarnir
fluttu með sér vestur um haf,
hafa verið eyðilagðar. Sumar
hafa verið sendar aftur til ís-
lands. Það er að vísu m i k 1 u
betra að senda þær þangað, en
að fleigja þeim eða eyðileggja
þær. En þessar bækur eiga
heima, og hvergi annarstaðar
heima, en í hinu íslenzka bóka-
safni Manitoba Háskólans. Þar
g e t a afkomendur vestur-ís-
lenzkra frumherja, og allir þeir
er kunna að meta íslenzk fræði,
notið þeirra. Og þar eru þær
komnar í höfn — örugga höfn;
þar er engin hætta á því að þær
verði eyðilagðar.
Þótt kennarastóllinn við Mani-
toba Háskólann sé enn ekki kom-
inn á fót, þá hefir þegar myndast
þar allstór vísir að íslenzku
bókasafni. Á sínum tíma var
s'kýrt frá í þessu blaði, hinni
miklu bókasafnsgjöf frá Arn-
ljóti Ólson. Síðan mun hafa
bætst við bækur, sem hinn fram-
sýni leiðtogi, séra Jón Bjarnason
safnaði og ef til vill fleiri bæk-
ur, sem mér er ekki kunnugt
um.
Enn munu margar bækur
landnemanna, munaðarlausar og
dreyfðar um byggir Islendinga.
Hver, s e m ann íslenzku
og íslenzkum fræðum ætti að
leita þeirra og koma þ e i m
þangað, sem að þær er virtar,
þar sem að þeim verður hlynt,
þar sem þær koma að notum. —
Landnámsmennirnir g e r ð u
meira en flytja með sér bækur;
þeir rituðu sjálfir, þeir stofnuðu
blöð, gáfu út tímarit og sömdu
bækur. öllu þessu verðum við að
safna saman og varðveita; ein-
tök af hverju einasta blaði og
tímariti og hverri einustu bók,
sem gefin hefir verið út á ís-
lenzku í Vesturheimi á að vera í
íslenzka bókasafni Manitoba Há-
skólans; við skuldum frumhérj-
unum það. En sum þessara blaða
og tímarita eru nú orðin fágæt
og þá ekki síður bækumar; þess-
vegna skrifa ég þessa grein nú.
Eg leyfi mér að 1 e i ð a athygli
allra, sem unna íslenzkum erfð-
um, að því, að leggja sig alla
fram að safna, hver í sínu byggð
arlagi; íslenzkum bókum, blöð-
um, tímaritum og handritum,
sérstaklega ef hætta er á því
að þessi verðmæti verði annars,
eldi músum eða mel að bráð, og
koma þeim á óhlutan stað.
Þegar deildin í íslenzku verð-
ur stofnsett við Manitoba Há-
skólann, fær sú deild sérstakt
herbergi til afnota fyrir íslenzkt
bókasafn. — Við dáumst öll
réttilega að hinu mikla Fiske
bókasafni við Cornell háskólann;
þar eru um 21 þúsund bækur um
Island og íslenzka menningu.
Landsbókasafn íslands eitt, á
fleiri íslenzkar bækur en Fiske
safnið, en ekkert safn í heimin-
um á jafnmikið af bókum á er-
lendum tungum um Island og ís-
lenzka menningu. Cornell há-
skóla safnið hefir réttilega verið
nefnt útvörður og mentalind ís-
lenzkrar menningar í Vestur-
heimi. Að sjálfsögðu ber okkur
LAUSARÍM
Til Guttorms J. Guttormssonar
P'ram-borið á sjötugahátíðinni hans, 14. nóvember, 1948
Háttvirti forseti!
Heiðraða samkoma !
Hér er eg komin og spur —
Hvað er hann Guttormur gamall?
Þú svarar:
Hann gerist nú sjötugur —
Sko: Leikurinn um hann er leikinn í kvöld
og hans ljóðstafa-völd —
Sem hafa lif-mögnuð lifað
Um liðlega hálfa öld —
Og því er nú þetta skrifað,
Og því er eg með hér í kvöld.
Æskan er einnig hér —
Aldið fljóð og ver —
Karlarniir krúnka og tala,
Konurnar mala: —
Kaffi og fleira
Mi«klæjar í eýra —.
Gutlorm sé eg sitja nú
Hjá sinni frú:
Hann hlustar á kvæði
Hann hlustar á ræður
Hlustum nu sy^tur og bræður —.
Eg sit hér sjálfur í næði
Hjá silkislóð:
Sem hefir hlýlegt blóð —
Er hjarta-góð.
Hver sem I hennar faðmlög féll
Hann fann og heyrði smell —
Nú óskum við Guttormi góðra daga
Og gerum þær yfirbætur:
Að hann megi eiga oft með Braga \
Árgeisla-bjartar nætur.
Nú kyssi eg konuna hans —
Og klappa svo hinum öllum —.
Með stúlkunum stíg eg dans
I stefnu að Víðivöllum !
JAKOB J. NORMAN
Islendingar í Suður Kaliforníu
SUNNUDAGINN 24. oktober s.l. hafði íslendingafélagið í Los
Angeles samkomu í Danish Auditorium kl. 4 e.h. undir stjórn
hins vinsæla og samviskusama forseta félagsins Johannesar Newt-
on. Fimm manna hljómsveit spilaði á meðan allir nutu góðra veit-
niga, sem að Amerískar og Islenskar rausnarkonur sáu vel um.
Þá sýndu þeir Sumi Swanson frá
Long Beach og Johannes Newton
ágætar myndir sem að þeir höfðu
tekið á Islandi síðastliðið sumar.
Allir virtust vera sammála um
að ennþá væri landið fagurt og
frítt, og að þrátt fyrir allar bylt-
ingar og breytingar, eða nýja
siði með nýjum herrum væri þó
Esjan og Ingólfsfjall eins og á
Ingólfsdögum. Ungur Reykvik-
inur„ Hreiðar Haraldsson, sýndi
líka margar góðar myndir, sem
hann hefir tekið víðsvegar í
Californíu, en þar er nú af miklu
*að taka. Undir stjórn Gunnars
Matthiasonar sungu þau Pétur
Fjeldsted, Jón Thorbergson,
Olavía Doge og Helga Bxoshears
úrvals íslenzka söngva sem að
nutu sín dásamlega í vistlegum
heimkynnum hinna Dönsku.
Auk hinna sem eru sjálfsagðir á
samkomum, voru þarna ýmsir
fáséðir menn og konur. T v e i r
gestir voru þarna frá Islandi,
Valgard Ólafsson verslunarmað-
ur og Ólafur Jónsson sjómaður;
Valgerður og Royal Linden og
að stefna að sama takmarki, að
háskólinn í Manitoba þar sem ís-
lendingar munu jafnan verða
fjölmennastir, verði miðstöð og
vörður íslenzkrar menningar.
Við getum stuðlað að því að svo
megi verða á ýmsan hátt og einn
vegurinn er sá, að að safna ís-
lenzkum bókum, blöðum og tíma
ritum fyrir safnið og arfleiða
safnið að öllum okkar íslenzku
bókum ef engin nákominn vill
eiga þær eða lesa.
íslenzka deildin við Manitoba
Háskólann mun verða lifandi
minnismerki um íslenzku frum-
herjana, sem ruddu brautina og
sköpuðu niðjum sínum glæsilega
framtíð í Vesturheimi. Gerum
það minnismerki sem veglegast.
•f
Ritstjórnargrein
úr Nation
Nú þegar Aake Ording ei búin
að segja stöðu sinni lausri, sem
formaður “Alsherjar barna
hjálpar” Sameinuðu Þjóðanna.
Vonum við að athygli fólksins
dragist að þeirri staðreynd, að
Bandaríkin hafa ekki nógsam-
lega stutt “Alþjóða barna hjálp-
ina”.
Er meðferð málsins einn af
svörtustu blettum í sögu okkar.
Utanríkismála ráðaneytið virðist
að mikluleyti láta sér standa á
sama um afdrif 230,000,000
hungraðra, veikra og klæðlitlra
barna. Það virðist að minsta
kosti ekki reiðubúið ða hjálpa
öllum nauðstödcíum börnum. Hér
fylgdu átta meðlimir úr Hag-
fræðis og Félagsráðinu fordæmi
fulltrúans frá Bandaríkjunum,
og greiddu atkvæði með því að
hætta við þessa alsherjar barna
hjálp, sem Mr. Ording hafði
skipulagt fyrir tveimur árum til
taka við af U.N.R.R.A.
Sök Bandaríkjanna snertir
ekki einungis hina háu, heldur
einnig hina lágu. Minna enn 10
prosentur af þeim $60,000,000,
sem Bandaríkjunum var sett að
greiða, fengust inn. Og það að-
eins frá einni miljón mann. Til
samanburðar, gáfu íslendingar 4
dollara á hvert mannsbarn í
landinu til Barnahjálparinnar.
Að áhugi annara þjóða fyrir
þessu málefni, náði ekki til
Bandaríkjanna, má aðallega
eigna auðlegð vorri og vanþrosk-
un. Sérstaklega þeim göllum sem
fram hafa komið í framkvæmdar
nefnd U.N.A.C. hérlendis.
Skýringar Mr. Ordings, á því
sem komið hefur fyrir í sam-
bandi við Barnahjálpina í
Bandaríkjunum og hjá Samein-
uðuþjóðunum, m u n u birtast í
næsta blaði. Um það leyti sem
lesendur blaðsins fá það hefti í
hendur, verður höfundur þessi
kominn til Parísar, í þeim erind-
um, að berjast fyrir viðreisn
Barnahjálparinnar á Alþjóða
þinginu.
Til þess að geta barist fyrir
þessu málefni sem óháður ein-
staklingur, sagði hann af sér
stöðunni. Alt rétthugsandi fólk
mun óska þess að málefni hans
beri sigur úr býtum.
Þýtt úr, The Nation,
Mrs. L. Sveinson, Lundar, Man.
börn þeirra, en hún er d ó 11 i r
Ólafs Ólafssonar skólastjóra á
Þingeyri við Dýrafjörð og konu
hans Kristínar Guðsmundsdóttir
Efraseli í Hrunamannahreppni;
Melvin og Svana Kristjánsdóttir
Shafer frá Venice, er hún er
sonardóttir Jóns Guðmundsdótt-
ir, úr Reykjavík, Eugene og
Olafía Dodge, h ú n er frá
Reykjavík; Stanley Ólafsson
ræðismaður Islendinga í Los
Angeles; Johannes Nordal og
kona hans, John Freeman frá
Westwood, Margret Coleman frá
Encino og sonur hennar Marsh-
all, en með þeim var Margaret
Egilson frá Hollywood (áður
Brandon); Halldóra Sigurðson
málleysingja kennari og systur
hennar Rósa og Thelma; May
Valdís Cook; Gilbert E. Owen
og kona hans, en hún er dóttir
Þorgils Ásmundssonar. Þar var
líka bróðir hennar og kona hans
hérlend. Frá Winnipeg var Ólaf-
ur Ólafsson, en hér er nú all-
margt fólk frá Winnipeg t.d.
Sigrún og Hannes Lindal og
flest börn þeirra, ennfremur
Sylvia Hall og maður hennar
Bill Einarsson; Leona og Larry
og Thor (Lawrence Thorsteins-
son) en hann er mjög afhaldinn
sem þulur hjá Columbia Broad-
casting System í Hollywood. Þá
voru þarna Alice og Jacob Heid-
erich (áður Thorvardsson) en
með þeim var June Bering, en
þetta fólk kom hingað frá Min-
neapolis fyrir nokkrum árum
síðan.
Dansað var af og til alt kvöld-
ið. Ákveðið var þarna að hafa
samkomu aftur á annan í jólum
á sama stað.
Frú Steinunn Hayes er nýlega
komin til Los Angeles eftir
margra mánaða dvöl í Kína, én
þar átti hún heima í 40 ár, en
maður hennar Dr. Charles C.
Hayes lést fyrir 2 árum síðan
í Los Angeles.
Skúli G. Bjarnason
Phone 21 101 ESTIMATES
FREE
J. H. INGIMUNDS0N
Asphalt Roofs and lnsulated
Siding — Repairs
632 Simcoe St. Winnipeg, Man.
JOHN J. ARKLIE
Optometrist and Optician
(Eyes Examined)
Phone 95 650
MITCHELL COPP LTD.
PORTAGE AT HARGRAVE
Minnist
BCTCL
í erföaskrám yðar
The Swan Manufacturing Co.
Manufacturers oí
"SWAN WEATHER STRIP
Halldor Methusalems Swan
Eigandi
Heimili 912 Jessie Ave.
281 James Sl. Phone 22 641
FREE
STORAGE
FOR YOUR
SUMMER GARMENTS
IN CANADA’S FINEST
STORAGE VAULTS
• “Celletone” Dry Cleaned
• Free Minor Repairs
• Fully Insured
• Nothing to Pay Till Spring
ALL FOR THE COST OF
Regular Dry Cleaning
Use Perih's Carry & Save
or Phone 37 261
PERTH’S
Vegna ALLRAR
Heimabökunar kaupa
GÓÐAR HÚSMÆÐUR
Notið það í brauð,
bollur, skorpusteik, kökur
og aðra bakningu — notið
það til allra hluta.
Það er malað úr bezta Canada hveiti.
Ifieteteietctcteietctetetete’eT'ctctctetetstetetstctste'neietetcieteteteieteteteietetSwei
Œílbaltn )ólagjöf!
Það er gamall og góður siður, að gleðja vini sína um
jólin; það eru ekki ávalt dýrustu gjafirnar, sem veita hina
dýpstu og sönnustu ánægju; hitt ræður meira um, hvað þær
tákna, og hversu varanlegt gildi þeirra frá minninga — og
menningarlegu sjónarmiði er.— Lögberg hefir um sextíu ára
skeið haldið uppi þrotlauscri baráttu fyrir viðhaldi íslenzkr-
ar tungu í þessu land, heilbrigðum þjóðræknislegum metn-
aði og sérhverju því, er að þjóðhollustu og öðrum borgara-
legum dygðum lýtur; öllum slíkum málum vill blaðið veita
óskipt fulltingi í framtíðinni án hiks eða efa.— Jólagjafa-
ráðgátan verður greiðast leyst með því að kaupa Lögberg
og senda það vinum bæði hér og á íslandi.
FYLLIÐ ÚT EFTIRFARANDI EYÐUBLAÐ:
THE OOIiUMBIA PHKSS IiIMlTKI)
695 Sargent Avenue, Wlnnipeg, Man.
Sendið Lögberg vinsamlegast til:
Nafn ...........................................
Áritun .........................................
Hér með fylgja $3.00 ársgjald fyrir blaðið
Nafn gefanda ....................................
Árltun .........................................