Lögberg - 28.04.1949, Blaðsíða 7

Lögberg - 28.04.1949, Blaðsíða 7
LÖGBERG, FIMTUDAGINN, 28. APRIL, 1949 7 EFTIR J. D. RATCLIFF: Olíufjallið þ eirra í Vesturheimi Bandaríkjamenn eru farnir að brjóta niður fjall eitt í Colorado-fylki og vinna úr því olíu. Þar sem gull eða olía hafa fundizt í jörðu hefir áframhaldið ævinlega verið hið sama — gull eða olíuleitarmenn koma eins og engisprettur, helga sér landssvæði og byrja að leita að hinum dýra málmi eða gullinu fljótandi. Borgir verða til á einni nóttu og menn verða milljónamæringar á fáeinum dögum. En þannig er ekki umhorfs í Colorado, þar sem olía hefir nú fundizt. Er þó sennilega hægt að fullyrða, að aldrei hafi fundizt annað svæði, þar sem meira er af olíu í jörðu. Hvað hafa menn þá fundið? Fjall úr olíu. Einhver einkennilegasta olíu- vinnsla, sem sögur jara af, er nú að hefjast vestan hafs. Bandaríkjamenn ætla sér hvorki meira né minni að breyta heilu fjalli í benzín, olíur o.fl. Úr skeljasandsmynd- unum, sem eru í þrem fylkjum þar vestra, er talið að hægt sé að vinna um 300 milljarða tunna af olíu. I skeljasteinslági, sem þar hef- ir fundizt, er talið að vera muni nægileg olíu handa Bandaríkj- unum um marga mannsaldra, þótt aldrei fengizt dropi af olíu annars staðar á því tímabili. Er það ekki lítils virði fyrir Banda- ríkin, því að þau eiga undir högg að sækja hjá öðrum þjóðum að því er olíu snertir. Sex sinnum meira en eytt hefir verið. Til þess að menn geti gert sér 1 hugarlund, hversu miklill þessi olíufundur, er má geta þess, að þarna er talin meiri olía í jörðu en heimurinn hefir notað síðustu ár, síðan fyrsti olíubrunnur- 'nn var boraður í Pennsylvaníu- fylki árið 1859. Ef þetta er talið í dollurum, þá kemur það þannig nt, að olían væri 700 milljarða dollara virði, ef hún næðist öll. Það hefir hinsvegar aldrei tekizt að vinna hvern dropa úr nokk- urum brunni, svo að minnka verður þessa tölu nokkuð. — En samt er þetta myndarlegasta fjárhæð. En það hefir ekki farið mikið fyrir frásögnum af þessu í blöð- Um og eru til þess ýmsar orsakir, uieðal annars þær, að þarna er ekki hægt að beita venjulegum uðferðum við olíuvinnsluna. Gamla lagið kemur ekki til greina, heldur er það nýr iðnað- Ur, sem verður að vinna þessa elíu og gera hana verðmæta. erkfræðingar, efnafræðingar, Jarðfræðingar og allskonar, Vjsindamenn leika aðalhlutverk- m. Olíuþörf Bandaríkjanna. Undanfarin tíu ár hafa Banda- ^kin notað meira af olíum, en Þau framleiða og eftirspurnin er dagvaxandi. Hún er t.d. 18% ^iri í dag en árið 1945 og þótt f, hafi slampazt í síðasta stríði, Þa er hmtt við að illa fari, ef ný f yrJöld brýst út. I síðasta stríði Purfti herinn 1,75 millj. tunna á ag. í því næsta verður þörfin á. e ‘ 2 mifIj- tunna. Fái þau ekk- r frá öðrum þjóðum, þá hafa au aðeins 3 millj. tunna til allra hers og iðnaðar. — Ein- staklingar mundu ekki fá dropa. Þegar þessa gætt, er hinn nýi olíufundur í skeljasteininum ákaflega mikils virði. Við gæt- um svo sem byggt upp mikinn iðnað til framleiðslu á oliu úr kolum, en hann mundi verða enn umfangsmeiri en sá iðnaður, sem nú framleiðir allt stál okkar, bíla og vinnur olíu úr jörðu. Senni- lega er því fljótlegast og ódýrast að ráðast á skeljasteininn. Ég mun sýna fram á það að vörum spori. En fyrst skulum við virða skeljasteinslagið fyrir okkur sem snöggvast. Þegar sjávarbotn verður að fjöllum. Fyrir örófi alda lá sjór á þeim stað, þar sem nú eru fylkin Col- orado, Utah og Wyoming. í fimm til átta millj. ára söfnuðust jurta- leifar og dýra á botn hafa þess- ara og smám saman breyttust hin lífrænu efni í vaxkennt, steinolíukennt efni, sem kallað er “kerogen”. Þegar þessir hafsbotnar hækk- uðu og urðu að fjöllum, breyttist þetta kerogen vegna þrýstings í skeljasteinslag. — Þegar þetta jarðefni er hitað breytist það í benzín, dieselolíu o.s. frv. 1 sum- um þessarra bergtegunda eru allt að 300 lítrar. Slík lög eru til í mörgum fylkj- fylkjum Bandaríkjanna, en hin stærstu samfelldu eru í Colorado, Utah og Wyoming, því að þau þekja samtals 40 þús. ferkíló- metra. Hinir fyrstu landnemar tóku eftir því, að þetta var ein- kennilegt grjót, því að það brann og var þó ekki kol, virtist bara venjulegir steinhnullungar. Var ekkert hugsað um mögu- leikana á eldsneytisvinnslu úr þeim fyrr en árið 1916 og skriður komst ekki á ransóknirnar, fyrr en árið 1944, þegar olíuþörf Bandaríkjanna var í hámarki. Fyrir nærri þremur árum var svo farið að bora í jörð vestur í Col- orado og kom þá úr dúrnum, að sumsstaðar voru skeljasteinslög- in hvorki meira né minna en 800 metrar á þykkt. Hvernig átti að vinna þetta? En mörgum spurningum var enn ósvarað, þótt fengin væri vissa fyrir auðlegð þeirri, sem þarna var í jörð. Væri hægt að vinna skeljagrjótið svo ódýrt, að það borgaði sig að vina úr því olíuna? Væri hægt að smíða tæki, sem gætu unnið þrotlaust að olíuvinnslunni? — Mundi verða erfiðara að hreinsa olíu þá, sem þarna fengist, en þá sem menn voru vanir að eiga við? Nú er verið að reyna að svara fyrstu spurningunni. Námugöng- in, sem gerð hafa verið í Kletta- fjöllunum í Colorado, eru 70 fet í þvermál. Námumennirnir nota loftbora og síðan er steinninn sprengdur, en frá námunni er KAUPENDUR LÖGBERGS OG HEIMSKRINGLU Á ISLANDI Cerið svo vel að senda mér sem fyrst greiðslu fyrir yfirstandandi árgang, kr. 25.00 fyrir hvort blað. öragið ekki að greiða blöðin. Það léttir innheimtuna. skilegt að gjaldið sé sent í póstávísun. Þeir sem eiga ógreidda eldri árganga, eru vinsamlega beðnir að snúa sér til mín. BJÖRN guðm u ndsson Mávahlíð 37, Reykjavík. honum ekið 9 km. leið á diesel- knúnum bifreiðum, sem bera 15 smál., til lítillar tilraunaverk- smiðju, sem vinnur olíuna úr grjótinu. Eru vinnuaðstæður svo erfiðar á þessum slóðum, að þótt beitt væri nútímatækni Banda- ríkjamanna við vegarlagninguna frá námunni að tilraunastöðinni, tók hún hvorki meiri né minni en tvö ár. Mikil vinnuafköst. Vinnuafköst hafa reynzt furð- anlega mikil þarna eða 40 smál. af skeljasteini á dag á hvern mann eða rúml. sjöföld afköst á við kolanámamenn, sem vinna venjulega 5,4 smál. úr jörðu á dag. Þegar meiri æfing og reynsla er fengin, munu afköstin þokast upp í 60 smál. á dag. Eins og nú standa sakir kostar það 60 cent eða tæpar 4 kr. að vinna hverja smálest úr jörðu. Næsta vandamál var að smíða “olíusuðuofna,” sem væru betri en nokkrir þeirra, sem til eru í heiminum, því að þarna átti allt að vera á miklu stærri mæli- kvarða en þekkist annars staðar. Hefir nú tekizt að smíða ofn, sem getur starfað þrotlaust, rétt eins og hægt ier að kynda venjulegan ofn langan tíma, án þess að hann láti á sjá. Þessi ofn hefir þó ekki verið tekinn í notkun á tilrauna- staðnum, heldur mun ófullkomn- ari, en þrátt fyrir það er hægt að framleiða tunnu af slíkri “stein- olíu” fyrir h. u. b. $2,30, eða tæp- ar 15 kr. En þetta er verðið þarna á staðnum. Ef olíunni væri dælt til Kaliforníu, mundi það kosta 33 cent á tunnu, til New York helmingi meira, svo að komin þangað mundi tunnan kosta tæpa þrjá dollara. Verð á þung- um olíum hefir verið um það bil eða heldur meira undanfarið. Bezt til hitunar. Um þessar mundir er verið að rannsaka, hversu mikill kostnað- ur sé við að hreinsa þessa olíu og xns vinna úr henni benzín og skyld eldsneyti. — Það hefir komið í ljós, að hún er ágæt sem ljósolía eða til hitunar húsa o.þ.h. Benzín er hinsvegar mjög erfitt að vinna úr henni. Sennilega mun “skeljaolía” koma að mjög góðum notum sem eldsneyti fyrir þrýstiloftshreyfla, en þótt kostnaðurinn við að vinna' úr henni allskonar fínni eldsneyti verði mikill, þá eru Bandaríkin samt að hugsa um að taka stökkið. Þau telja, að þau þurfi að verða sjálfum sér nóg að ’því er eldsneyti á öllum svið- um snertir og þarna er lausnin fundin að nokkuru leyti. En dýrt verður það. Á stríðsárunum kost- aði það milljarð að koma upp gerfigúmmíiðnaði, en þessi olíu- iðnaður mun kosta tólffalt meira. Vísir, 29. marz “Að vestan 99 Svo heitir ritverk það, sem Arni Bjarnarson á Akureyri er að gefa út eftir Vestur- íslendinga. Fyrsta bindið er nú að koma á bókamarkaðinn innan skamms. Eins og flestir hér muna, kom Arni hingað vestur árið 1946 og aftur 1947 til þess að safna ýmissum fróðleik meðal vestur-íslendinga í þeim tilgangi að forða með því mörgun æfin- týrum, sögnum og sögum úr lífi þjóðarbrotsins hér, frá algjörðri glötun. Arni gekk vel fram í þessu meðan hann dvaldi hér og varð líka mikið ágengt, enda fann hann, að hér var um auðugan garð að gresja. Nú er árangurinn af þessu starfi Arna að koma í ljós með þessu fyrsta bindi, sem hann kallar, “Þjóðsögur og sagnir.” En verkið er aðeins hafið. Nú ríður á aðstoð Vestur-íslendinga, að þeir geri sem þeim er unnt, að létta undir að þetta stóra rit- safn geti sem fyrst komist fyrir almennings sjónir, að þeir liggi ekki á liði sínu þar til það er orðið of seint. í formálanum að fyrstu bók- inni sem Arni sendi mér getur hann þess að áætlun og stærð safnsins verði sem hér segir. 1. Flokkur, Þjóðsögur og sagn- ir, tvö bindi. 2. flokkur, Sagnaþættir, tvö bindi. 3. flokkur, Ferðasögur vestur- fara, tvö bindi. 4. flokkur, Minningar frá Is- landi, tvö bindi. 5. flokkur, Þættir úr lífi land- nemanna, tvö bindi. 6. flokkur, Æfisögur, fjögur bindi. 7. flokkur, Alþýðukveðskapur, tvö bindi. Hvert bindi áætlar hann að verði 250 í fjögrablaða broti og ef til vill meira, eftir því sem á efni stendur. Af þessu má sjá, að hér er um veigamikið safn að ræða. En það vantar mikið á, að allt sé fengið fyrir þetta safn. Þess vegna er það vinsamleg ósk útgefanda, að allir íslenzkir, menn og konur vestan hafs geri sitt bezta til þess að hrinda þessu verki í framkvæmd með því, að senda allt sem þeir eiga í fórum sínum og minni af sögnum, sögum og æfintýrum og öðru góðmeti sem fyrst svo greiðlega gangi. Arni er duglegur og mun ekki liggja á liði sínu ef honum berst nóg í hendurnar til að moða úr. Ég læt hér fylgja nokkur orð eftir Arna sjálfan úr formála hans fyrir þessu fyrsta bindi. —En þótt allmikið hafi þegar áunnist fyrir skilning og aðstoð margra góðra manna vestan hafs og austan, skortir þó enn stór- lega á, að söfnunar starfinu sé lokið, ef forða á því öllu frá gleymsku, sem ennþá er óskráð af íslenzkum sagnafróðleik, vest- an hafs. Geysimargt mun þar ennþá óskrifað. Með hverju ári sem líður, fer þar margt forgörð- um, sem vert hefði verið að geyma komandi kynslóðum til þekkingarauka á landnámi og lífi Islendinga í Vesturheimi. Óðum fækkar gömlu landnem- unum, ■ og rpeð mörgum þeirra fara í gröfina merkilegar heim- ildir úr sögu þeirra og landnáms- ásamt margskonar fróðleik heiman frá Islandi, sem ekki mætti glatast. Það er nú komið á tólftu stundu, að bjarga því, sem bjargað verður.” — Síðar í þessum formála segir hann. “—Ég heiti því á alla Islend- inga beggjamegin hafsins, er þjóðlegum fræðum unna og eitt- hvað eiga í fórum sínum skráð eða óskráð, er tilheyrt gæti þessu ritsafni, að leggja því lið, svo að það verði sem varanlegust og virðulegust minning um þann sjötta hluta íslenzku þjóðarinnar er hóf landnám I annari heims- álfu fyrir nær þremur aldarfjórð- ungum.—’ Það er metnaðarmál fyrir okkur hér heima, að gera þessu svo verðug skil sem unnt er. Enn- þá höfum við unnið of lítið að því að halda á lofti orðstýr vest- urfaranna og styrkja þau bönd, er tengja saman íslendinga beggja vegna Atlandshafs.—” Eins þið sjáið af orðum Árna er honum það mikið áhugamál, að safni þessu verði gerð góð skil okkur ætti ekki síður að vera það áhugamál, og ég veit, að öll- um er það áhugamál, það þarf aðeins að hressa sig upp, tína það saman og senda það. Bregðist vel við þessari mála- leitan Islendingar vestan hafs. Þið hafið svo mikinn auð af sögn- um og sögum í fórum ykkar, að allir geta sent nokkuð. Ég veit að margir segja sem svo. “Ég get ekki skrifað það nógu vel.” Jú, þið getið það. Það verður fært í stílinn og lagað án þess að efnið tapi sér. Þið getið sent allt sem þið viljið til mín og ég skal senda það til Árna. Þið getið líka sent það beint til Árna Bjarnarsonar, Akureyri, Iceland, ef þið viljið það heldur. Aðeins liggið ekki á því sem þið eigið og vitið. Sendið myndir líka af fólki og húsum ef það á við efnið. Látið skríða til skarar! Davíð Björnsson TIL KAUPENDA LÖGBERGS og HEIMSKRINGLU Frá því var nýlega skýrt í báðum íslenzku blöðunum vestan hafs, að verð æfiminninga, sem færu yfir 4 ein- dálka þumlunga, yrði framvegis reiknað 20 cents á þumlunginn; þetta er að vísu ekki mikill tekju auki, en þetta getur dregið sig saman og komið að dálitlu liði. Aðrar auglýsingar kosta 70 cents eindálka þumlungur. Fyrir samskotalista reiknast 50 cents á þumlunginn. THE COLUMBIA PRESS LIMITED THE VIKING PRESS LIMITED V O R Vorvinna útheimtir bæði vinnufólk og fjárframlög, sem ekkert gefa í aðra hönd þar til uppskeran er komin á markaðinn. í millitíðinni veitir Royal Bankinn lán til þess að borga vinnufólki, útsæði, áðurð, amboð og viðgerðir á löndum og byggingum. Bankastjórinn er ávalt reiðubúinn að veita yður áheyrn. THE ROYAL BANK OF CANADA i

x

Lögberg

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Lögberg
https://timarit.is/publication/132

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.