Lögberg - 29.12.1949, Side 6

6
LÖGBERG, FIMTUDAGINN, 29. DESEMBER, 1949
FORRÉTTINDI
Ejtir GILBERT PARKER
J. J. Bildfell þýddi. — Ljóöin i þessari sögu eru
þydd af Dr. Sig. Júl. Jóhannessyni.
Ég er ekki franskur. Ég stal ekki járn-
krossinum litla af kirkjudyrunum, né
heldur gullkaleiknum í Quebec, og ég
leitaðist ekki við að granda húsi land-
stjórans. Ég hefi ekki komið til Quebec
í þrjú ár“. Charley þagnaði og leit til
ábótans, sem mætti augnaráði hans
djarflega.
„Lögin hafa ekkert að fela, sem ekki
verður opinberað, né heldur nokkurt
leyndarmál, sem ekki verður gjört lýð-
um ljóst“, svaraði ábótinn. „Sannaðu
að þú varst ekki í Quebec daginn sem
að þjófnaðurinn var framinn“.
Það varð þögn ábótinn átti erfitt
með að vinna bug á þrályndi sínu. Sign-
orinn sá svipinn harðna á andliti Char-
ley, hann lagði hendina á öxl bróður
sínum og sagði: „Látum okkur fá okkur
ferskt loft og ganga svo lítið um úti.
Komdu prestur góður“, og bætti við:
„Það er gott fyrir monsieur að vera
einan dálitla stund, þessi kæra gegn hon
um er alvarleg, og við höfum allir gott
af að athuga hlutina í ró og næði í nokk
ur augnablik“. Hann benti lögreglu-
þjónunum að fara frá dyrunum. Ábót-
inn gekk út, presturinn og signorinn
gjörðu það líka, leiddust og ræddu al-
varlega saman. Presturinn sneri sér við
í dyrunum og sagði: „Vertu hughraust-
ur, monsieur, við Charley, hneigði sig
og fór út úr dyrunum, og Jó Portugais
rak lestina.
Lögregluþjónarnir fóru einnig út,
annar staðnæmdist við fram- en hinn
við bakdyrnar á húsinu.
Ábótinn gekk fram og aftur undir
trjánum og var í þungum hugsunum.
Jó Portugais snerti við frakkaermi
hans. „Komdu með mér um stund, mon-
sieur. Það er áríðandi“. Ábótinn fór með
honum.
XXXII. KAPÍTULI
Jó Portugais segir sögu
Jó Portugais hafði lengi vakað yfir
leyndarmáli sínu og haldið því í skefj-
um með harðri hendi. Bn lífið er líkt
hjóli, og eðli mannanna er á einlægri
hringrás og fer fram hjá sama deplin-
um aftur og aftur og depillinn, eða depl-
arnir eru nær eða fjær tilfinningalífinu,
að því skapi sem viðburðir lífsins snerta
það. Syndajátning var gömul höfuð-
regla, ljós á veginum, hvíldarstaður fyr
ir Jó, og alla ættbræður hans — arfur,
sem gekk mann frá manni, valdboð og
vani.
Aftur og aftur hafði Jó komið til
dyra þessa griðastaðar, síðan kveldið
ægilega, en aldrei fundið veginn inn.
Það varð að gefa aðgönguorð við dyrn-
ar, saga sem varð að segja dyraverðin-
um. Og þá sögu hafði Jó ekki verið reiðu
búinn að segja. En maðurinn, sem vissi
um verkið ógurlega, sem að hann hafði
framið, og sem hafði bjargað honum frá
hinum ægilegu afdrifum, sem því vand-
ræðaverki fylgdu, var staddur í vanda
og það rauf skjaldborgina, sem hann
hafði hlaðið utan um leyndarmál sitt.
Hann háði biturt stríð við sjálfan sig,
sem endaði með því, að hann snerti
frakkaermina á dyraverðinum og kraup
við fætur hans.
„Hvers beiðist þú?“ spurði dyra-
vörðurinn alvarlegur og ósveigjanlegur.
„Að finna frið“, svaraði maðurinn,
en hugsaði þó meira um annars böl, en
sína eigin sálarheill.
„Hvað hefi ég að segja um sálarfrið
þinn? Þarna er sáluhirðir þinn“, sagði
dyravörðurinn og benti á prestinn, þar
sem hann var á gangi með signornum
á meðal trjánna.
„Á hinn seki ekki rétt á að kjósa
verndara sektar sinnar?“ spurði Jó lágt.
„Hver hefir verið verndari þinn í öll
þessi ár? Hver hefir friðað sálu þína?“
„Ég hefi ekki notið neinnar vernd-
ar; ekki fundið neinn frið í mörg ár“.
„Hvað mörg ár?“ Málrómur ábót-
ans var lágur, jafn og kaldur, en augna-
ráð hans var spurult og alvarlegt.
„Sjö ár“. *
„Er syndin sem varnaði þér verndar
kirkjunnar stór?“
„Sú stærsta að einni undanskildri“.
„Hver mundi vera sú stærsta?“
„Að formæla Guði“.
„Sú næsta?“
„Morð“.
Viðmót ábótans breyttist á auga-
bragði. Hann var nú ekki lengur hinn
strangi kirkjunnar maður, vanagróinn
vinur réttvísinnar, fordómafullur prest-
ur, ósveigjanlegur í öllum helgireglum,
sem aldrei gat beygt sig eða undan lát-
ið. Syndir vantrúarmanns og lögbrot,
var eitt, glæpur kirkjunnar sem mann-
leg sál í angist sinni kom til að játa
var annað. Ábótinn átti yfjr að ráða
hrjúfri réttlætiskend, en undir niðri —
dýpra í sálarlífi hans fann hann til þess,
að hann var að hlusta á harmsögu
manns, sem nú í fyrsta sinni skýrði
hispurslaust frá ömurlegri ógæfu og
treysti honum fyrir henni.
„Ef að þú hefir þagað yfir leyndar-
máli þínu í öll þessi ár, því segir þú þá
frá því nú, sonur?“
„Það er eini vegurinn“.
„Hví var því haldið leyndu?“
„Ég er kominn til að skrifta“, svar-
aði Jó biturlega. Presturinn leit til hans
áhyggjufullur. Þú gjörir rétt í því sonur.
Ég er ekki hér til að spyrja, heldur til
að hlusta.
„Fyrirgefðu mér, en það er minn
eigin glæpur, sem að ég ætla að segja
frá. Ég geri það nú, til þess að annar
maður líði ekki fyrir glæp, sem hann
hefir ekki framið“.
Ábótinn var að hugsa um manninn,
sem þeir höfðu skilið við í litla húsinu
og glæpinn, sem að hann var kærður
fyrir, og var að brjóta hugann um hvað
það mundi vera, sem syndarinn, er
kraup við fætur hans ætlaði að segja.
„Segðu sögu þína, sonur, og Guð
gefi þér styrk til að segja satt og undan
skilja ekkert“.
Það var örstutt þögn. Ábótinn var
orðinn fölur í andliti, ábyrgðartilfinn-
ingin krafðist ekki aðeins hreinna hugs-
ana frá manninum sem kraup við fætur
hans, heldur sinna eigin og kirkjunnar
í sambandi við leyndardóm og friðhelgi
athafnar þeirrar, sem framkvæma átti.
Hjartað barðist um í brjósti hans, því
á bak við þá kirkjulegu skyldu hans log-
aði eldur miðalda andans. Réttlætistil-
finning hans var sár og bitur. Hún var
það alltaf hjá honum þegar um slíkar
syndajátningar var að ræða, hvort held
ur að það voru æskunnar- eða ellinnar-
menn sem í hlut áttu.
Á meðan að ábótinn hlustaði á hina
sorglegu sögu syndarans, léku íkorn-
arnir sér að því að hlaupa frá einu tré
í annað, viðarþrestirnir pikkuðu lát-
laust í börk trjánna, og vindblærinn þýð
ur lék í ylmríkum laufum trjánna eins
og að hann vildi vagga mönnunum og
náttúrunni í ró og friði, og það var ekki
ský á loftinu, í sálunum undir því, eða
á vötnum lífsins sem eru dýpri en þau,
sem undir jörðinni eru.
Það var aðeins stutt stund, en ábót-
anum og vegfarandanum fannst það
vera margir klukkutímar, því að andi
mannanna fer hart yfir á stundum
sorga og endurminninga. Ábótinn út af
áhyggjum sínum, leið eins "Vnikið, eins
og maðurinn sem tilverkið framdi. Þeg-
ar að Jó hafði lokið máli sínu, spurði
ábótinn: „Er það ekkert meira?“
„Þetta er hin mikla synd lífs míns“,
svaraði Jó og hélt áfram: „Mig langar
ekki til að lifa og ég hræðist ekki dauð-
ann, en það er maðurinn, sem frelsaði
líf mitt, og gaf mér frelsi fyrir sjö árum
síðan. Hann á við mikla erfiðleika að
stríða og sorg, og það er hans vegna
sem að ég vil lifa, því hann á engan að“.
„Hver er sá maður?“
Jó benti á húsið litla, sem falið var
inni í skóginum. Ábótinn tók andköf,
svo varð hann hissa, og beið.
Svo sagði Jó Portugais sögu skradd-
arans í Chaudiere sanna og rétta, það
er að segja þann part hennar, sem hann
þekti. „Ég hefi skriftað til þess að frelsa
hann. Frammi fyrir þér gat ég játað
þetta, með þeirri vissu að það yrði þögn-
inni falið um alla ókomna tíð. Ég gat
ekki sagt frá öllu, nema að ég segði frá
minni eigin synd“.
„Þú bjargar honum, faðir“, sagði Jó
áhyggjufullur.
„Já, ég skal bjarga honum“, svar-
aði ábótinn.
„Ég vildi gefa mig lögunum á vald“,
sagði Jó. En hann hefir verið veikur, og
hann getur veikst aftur, og þá þarf hann
mín við“. Hann sagði frá ástríðunni,
sem að skraddarinn var að berjast á
móti, frá ósigri hans við hana fyrir
nokkrum dögum áður og ástæðurnar
fyrir þeim ósigri . . . fyrir öllu þessu
treysti hann manni þagnarinnar.
„Þú vilt gefa þig lögunum á vald?“
„Ég finn engan frið fyrri“.
Það var eitthvað píslarvættislegt í
aðstöðu ábótans. Ef að maðurinn vildi
öðlast ævarandi frið, látum hann þá
gjöra það, hvísluðu hinar ósveigjanlegu
guðræknisreglur hans að honum. Svo
sagði hann með guðdómlegu réttlætis-
valdi:
„Þú heldur áfram eins og að undan
förnu, í eitt ár til, en þá gefur þú þig á
vald laganna — eftir eitt ár frá degin-
um í dag, sonur. Er það nægur tími?“
„Já, það er nægur tími“. . ?
„Absolvote!“ sagði ábótinn.
XXXIII. KAPÍTULI
Á barmi dauðans
Á meðan að þetta, sem að framan
er skráð, fór fram, var Charley einn
með viðfangsefni sín, sem virtust vera
að flækja hann í net tilviljananna. Einu
sinni í gamla daga þegar að hann var
staddur fyrir rétti sagði hann háðslega:
„Menn þurfa ekki að óttast hegningu
synda sinna, heldur þá fjandans ó-
heppni, að þær verði opinberaðar“.
Að reyna að flýja nú, eða með að-
stoð Jó Portugais á leiðinni með lög-
regluþjónunum til Quebec, að leita uppi
eitthvert annað pláss til að fela sig í?
Það var ekkert til, sem að Jó var ekki
reiðubúinn að gjöra fyrir hann. Að flýja
og á þann hátt viðurkenna sekt sem
hann var saklaus að. Nú jæja, hvað
gjörði það svo sem til? Hverjum gjöir
það nokkurn skapaðan hlut til? Jú,
prestinum — þeim ágæta manni, sem
aldrei hafði reynt að neyða upp á hann
helgitign sinni, sem frá því fyrsta, hafði
ekki sýnt honum annað, en einlæga vin-
áttu — sannkristinn maður og einstæð-
ur. Hverjum gerði þa^ til? Signornum,
sem hann hafði ekki séð fyr, en þá um
daginn, og sem hafði sýnt honum óhefl-
aða velvild, eða óþýða tiltrú. Hverjum
gjörði það til?
Um fram allt henni Rósalie. Að
flýja, og fara í burtu frá henni sem
flóttamaður, líkt og þjófur á nóttu —
það var óhugsandi. Flótti hans mundi
leggjast yfir hana eins og ísköld þoka.
Fyrst mundi hún undrast, svo efast, en
að síðustu komast að raun um að hann
væri algengur glæpamaður. Hún var sú
eina, sem til greina kom í sambandi við
flótta hans til annars héraðs, til ein-
hvers annars fylkis, annars lands —
eða til einhvers annars heims!
Annars heims? Hann leit á glasið,
sem hann hélt á í hendinni.
Það lyfti hendi tjaldinu frá dyrum
herbergisins, sem var næst við herberg
ið, sem hann var í og ung stúlka með
raunalegt andlit leit inn í herbergið, þar
sem að hann var, en hann sá það ekki.
Flýja til einhvers annars heims? Já
því ekki að komast þannig út úr krögg-
unum? Daginn, sem að hann fékk minn
ið aftur, þá hafði hann rekið þá sömu
hugsun burt úr huga sér í þessu sama
herbergi. Eins og forlagartrúarmaður,
hafði hann þá sigrast á henni, en nú
fanst honum ástæðan lítilvæg fyrir því
að enda það ekki allt, þann dag! Ef að
burtferðartíminn hefði þá verið kom-
inn, þá hefði það allt endað í ánni. —
Það hafði verið hans rökfærsla þá. Var
ekki sú rökfræðsla sönnun þess, að eitt
hvað, eða einhver, stjórnaði athöfnum
hans — réði yfir lífi hans og dauða? Var
slíkt ekki fyrirfram ákvarðað? Var ekki
forlagatrúin sú auðvirðilegasta trú á
einhverju sem var óumbreytanlegt, ein
hverjum, eða einhverju, sem var ímynd
tilgangs laga og vilja? Tileinkaðu vald-
ið hverju sem þú vilt og þú finnur Guð
þar hverjir svo sem eiginleikar hans eru
persónuleiki eða tilvera.
Hann hélt á glasinu í hendinni, sem
hann þurfti ekki annað en súpa á til
þess að losa sig við lífið og leggja út á
hafið. Var það ekki skylda hans að
hverfa, heldur en að vera óráðin gáta í
lífi margra? Það var hvorki ósiðlegt né
heldur lítilmannlegt að hverfa í burtu
frá öflum sem eyðilögðu og koma þann-
ig í veg fyrir eyðilegging þeirra og með
því vernda velgengni annara. Að fara á
meðan enn var tími og ryðja veginn
fyrir aðra með eilífri þögn — það virð-
ist vera happasælasta ráðið. Presturinn
mundi tala um hegningu eftir dauðann.
Var það ekki þess virði að taka út hegn-
ingu, ef að hin fagra dæmisaga prests-
ins skyldi vera sönn, ef að maður með
því geti frelsað aðra hérna megin? Hver
— Guð eða maður — hafði rétt til þess
að taka frá honum réttinn til þess að
fórna sjálfum sér — ekki af ótta, ekki
í örvænting fyrir velferð annara? Átti
hann ekki rétt á að endurbæta Kathleen
fyrir að gefa henni ekkert nema sjálfan
sig, sem hún nú hafði lært að fyrirlíta?
Ef að hann væri Guð, þá mundi hann
segja, gjörðu það sem rétt er og ótt-
astu ekkert. Og þetta var rétt. Segjum
að hann væri í stríði, með allt þetta að
baki sér, og gengi fram með hugrekki
og framúrskarandi afköstum — til að
deyja og að hann léti lífið sjáanlega,
sem hetja í þjónustu ættjarðarinnar, /
en í hjarta sínu væri hann sér þess með
vitandi að hann hefði gefið líf sitt fyrir
einhvern sem hann unni, ekki fyrir fóst-
urjörðina, sem þó naut góðs af fórn-
færslu hans — Segjum að það væri svo,
hvað mundi heimurinn segja?
„Öðrum gat hann bjargað, en sjálf-
um sér gat hann ekki bjargað". — Kom
eins og elding í huga hans og tók vald á
honum. Hann gat bjargað öðrum, en
það var loku fyrir það skotið, að hann
gæti bjargað sjálfum sér. Það var svo
auðvelt, svo ylríkt, og svo veglegt. Og
hann yrði grafinn hljóðlega í óvígðum
reit þarna þar sem hann var óþekktur,
skraddari, sem komst að raun um að
hann gat ekki samið lífið að sínum sið-
um, svo að hann hefði kastað því á
burtu og falið sig þögninni óendanlegu.
Engar ásakanir höfðu fylgt honum, og
hann ásakaði sig ekki heldur, því að
Kathleen, Billy og fleiri, voru þá frjáls,
og gætu lifað sínu lífi. Og fyrir Rósalie
væri það miklu, miklu betra! Hún frýj-
aðist líka af hættunni sem af honum
stafaði. Hvaða vernd var hann fær um
að veita henni? Ef til vill gæti hann ekki
unnað henni — ekki gifst henni, og það
væri bezt að binda enda á þetta núna
á meðan að kærleikskendin var ekki
orðin rótföst, heldur aðeins vaknandi
meðvitund lífsins. Dauðinn mundi binda
enda á þetta sorgarspursmál, um alla
ókomna tíð, og tíminn mundi smátt og
smátt mýkja tilfinningar Rósalie.
Stúlkan, sem hafði horft á hann frá
herbergisdyrunum sté hljóðlega inn í
herbergið til hans . . . , hana grunaði
hvað byggi í huga hans. En hugur hans
var svo haldinn að hann varð ekki var
við hana.
„Ég skal gjöra það“, sagði hann við
sjálfan sig. „Það er betra fyrir mig að
fara en vera. Ég hefi aldrei innt af hendi
eitt einasta kærleiksverk fyrir nokkra
manneskju. Ég skal inna eitt af hendi
nú“.
Hann snéri sér að glugganum, sem
að sólin stafaði inn um. Hapn sté áfram
inn í sólargeislann og tók tappann úr
glasinu.
Það var snöggt fótatak á bak við
hann, og hann heyrði skýra konurödd,
sem sagði:
„Ef að þú ferð. þá fer ég líka“.
Hann snéri sér snöggt við. undrandi
og fölnaði í framan. Rósalie stóð skamt
frá honum, hyít eins og nár í framan,
og hélt höndunum fast að síðum sér.
„Ég skil allt“, sagði hún. „Ég gat
ekki farið, og hefi verið inni í herberg-
inu, sem þú fylgdir mér inn í, og ég veit
hversvegna þú ætlaðir að deyja. Þú ætl-
aðir að gjöra það fyrir aðra“.
„Rósalie!“ stundi hann upp en gat
ekki sagt meira.
„Þú heldur, að ég verði hér eftir, ef
að þú ferð! Nei, nei, nei, það er af og
frá. Þú kendir mér að lifa og þér ætla ég
að fylgja nú“.
Hann sá einbeittnissvipinn á and-
liti hennar og hann hræddist hann.
Hann vissi ekki hvað hann átti að segja,
en stundi upp: „Hvað verður um hann
föður þinn Rósalie?—“
Það verður séð um hann. En hver
sér um þig í heimkynnunum sem þú
ætlar þér að fara í? Þú átt enga vini
þar, og þú skalt ekki fara einn þangað.
Þú þarft á mér að halda þar — í myrkr-
inu“.
„Það er gott að ég fari“, sagði hann.
„Það væri óhæfa — það væri óttalegt
fyrir þig að fara“.
„Ég fer ef þú ferð“, sagði hún ein-
beitt. „Ég skal glata sálu minni til þess
að vera með þér, þú þarft mín við þeg-
ar þú kemur — þangað!“
Það var ekki hægt að villast á fyrir-
ætlunum hennar. Það heyrðust fótatök
úti fyrir húsinu'. Þeir voru víst að koma
til baka. Að deyja þarna sem að hann
stóð, fyrir augunum á henni? Að leiða
hana út í dauðann með sér. Hugarangr-
ið ætlaði alveg að yfirbuga hann.