Lögberg - 18.05.1950, Blaðsíða 5

LÖGBERG, FIMTUDAGINN, 18. maí, 1950.
5
/4HUGAMAL
LVENNA
Ritatjón: INGIBJÖRG JÓNSSON

Frú Kristjana Thórðarson
FRÚ KRISTJANA THÓRÐARSON ÁTTRÆÐ
Bros og bjartsýni og brezk siðmenning
„Ég man vel eftir því þegar ég
var að tína bláber í hlíðinni fyr-
ir ofan bæinn í Klömbrum, og
ég man ýmislegt, sem skeði á
ferðinni vestur til Ameríku, eins
og þegar bræður mínir, Stefán
og Jóhannes, týndust á skipinu
og eftir langa leit fundust sof-
andi niðri í lest skipsins“, sagði
frú Kristjana við mig, þegar ég
atti stutt samtal við hana síðast-
liðinn sunnudag, þá er dætur
hennar héldu upp á áttræðisaf-
Wæli hennar í Trevere Apts. hér
* borg. Sýnir þetta gjörla hve
minni hennar er frábært, því
hún var tæpra fimm ára þegar
hún fluttist með foreldrum sín-
Um og systkinum til Vestur-
heims. ‘
Mér var það sérstakt ánægju-
efni að eiga þess kost að hitta
frú Kristjönu á þessum tíma-
niotum ævi hennar, því, að
nokkru leyti, fléttast forsögur
okkar saman. Faðir hennar, Sig-
urður Erlendsson og móðurafi
uiinn, Helgi Tómasson urðu, á-
samt fjölskyldum sínum sam-
ferða á dalli, er Sigurður átti,
til Mikleyjar árið 1876 og voru
þeir með þeim fyrstu íslending-
um, er þar námu land. „Móðir
þín og ég vorum jafnöldrur og
leiksystur“, sagði hún.
Frú Kristjana er gáfuð kona
°g höfðingleg í sjón, eins og
niyndin, sem hér fylgir, ber vitni
um, enda er hún komin af góð-
um og sterkum stofni; Sigurður
Erlendsson, faðir frú Kristjönu,
var fæddur á Höskuldsstöðum í
Aðal-Reykjadal í Þingeyjar-
sýslu. Faðir hans, Erlendur, var
sonur Eyjólfs Sæmundssonar
bónda á Þverá í Laxárdal. Móðir
Sigurðar var Ragnhildur Jóns-
dóttir bónda í Reykjadal. Sig-
urður var náskyldur hinni
merku Gautlandsætt. — Móðir
frú Kristjönu hét Guðrún, dóttir
Eiríks Halldórssonar frá Meðal-
heimi á Svalbarðsströnd og konu
hans, Guðrúnar Hallsdóttur. —
Sigurður bjó að Klömbrum í
Þingeyjarsýslu, og þar fæddist
Kristjana 12. Maí 1870.
Land sitt í Mikley nefndi Sig-
urður Skóga, og bjó hann þar á
fimta tug ára. Ritgerð um ferð
fjölskyldunnar vestur um haf og
um fyrstu landnámsárin í Mikl-
ey, skrifaði Sigurður á efri ár-
um, og birtist hún í Almanaki
Ólafs Thorgeirssonar 1919 ásamt
inngangi og neðanmálsgreinum
eftir séra Rögnvald Pétursson.
Er það skýr og greinileg lýsing
af erfiðleikum frumbýlingsár-
anna og þeirri átakanlegu ör-
byrgð, sem íslenzkir landnáms-
menn áttu við að stríða.
En það urðu ekki erfiðleikar
æskuáranna, sem sérstaklega
festust í minni frú Kristjönu,
enda mun hún gædd í ríkum
mæli þeim kjarki og þeirri þraut
seigju, er einkenndi ættmenn
hennar, — bræður hennar, Ste-
fán og Jóhannes, hinir nafn-
kendu „Hnausa-bræður“ voru
brautryðjendur í athafnalífinu
og á margan hátt forystumenn
Nýja-íslands um langt skeið, og
hálfbræður hennar Sigfús, gild-
ur bóndi í bygðarlagi sínu, nú
búsettur á Oak Point; Sigurður
og Stefán, fiskikaupmenn í Riv-
erton; ennfremur fjórar systur,
er nú hafa safnast til feðra sinna
— Alt gott og tápmikið fólk. —
„Ég á góðar og fallegar minn-
ingar frá Mikley“, sagði hún.
„Fólkið, í allri sinni fátækt, var
svo einstaklega hjálpsamt hvort
við annað og kærleiksríkt; og
fögur er eyjan, það er eins og
Mylnuvíkin breiði út faðminn á
móti manni þegar þangað kem-
ur“.
Árið 1894 giftist Kristjana
Bergþóri Thórðarsyni; settust
þau að á Söndum í Mylnuvík-
inni og reistu þar eitt það mynd-
arlegasta hús, sem fram að þeim
tíma hafði verið reist á Mikley.
Minnist frú Kristjana þess að
þar tóku þau á móti Roblin for-
sætisráðherra Manitobafylkis,
er hann heimsótti eyjuna, í kosn
ingaerindum. Þau hjónin voru
frábærlega félagslynd; frú Krist
jana gekk í Kvenfélagið 16 ára
að aldri og varð fyrsti bókavörð-
ur lestrarfélagsins, er stofnað
var 1898, en hún er sjálf bókelsk
og vel lesin.
Það var því skarð fyrir skildi,
þegar þau hjónin ásamt mörg-
um fleiri flu,ttu af eyjunni árið
1902—3. Heyrði ég þeirra oft
minnst með hlýju og söknuði.
Þau bjuggu nokkur ár í Grunna-
vatnsbyggð en munu ekki hafa
fest þar yndi, fluttu þau þá aft-
ur að Winnipegvatni, settust að
í hinum fagra Gimlibæ. „Mér
hefir alltaf þótt vænt um Vatn-
ið“, sagði frú Kristjana. „Aðrar
byggðir eru ef til vill auðugri
en Nýja-ísland, en ég er Sig-
tryggi Jónassyni þakklát fyfir
það að vísa okkur veginn þang-
að, því sú byggð hefir mikið
fram yfir aðrar byggðir, þar sem
hið fiskisæla vatn er; það hefir
veitt fólkinu björg í bú frá
fyrstu tíð, og gerir það enn“.
Hann sat á dyraþrepinu fyrir
framan húsið sitt, eða það sem
var eftir af því, sprengjuregn
Þjóðverja hafði að mestu eyði-
lagt það, dyraþrepið var í raun-
inni það helzta sem eftir var, allt
var eyðilagt ú svipstundu: húsið,
innanstokksmunir, myndirnar
fallegu, sem prýddu veggina, og
bækurnar hans dýrmætu, allt
var horfið, allt var búið að vera,
jafnvel garðurinn í kringum
h ú s i ð var stórskemdur af
sprengjum. Eyðileggingin var al-
gjör. Hann horfði ýmist á rúst-
irnar, eða hann starði dapur í
bragði út í bláinn. Hann var í
þungum þönkum, hann var agn-
dofa. En hann fór að hugsa, og
hann fór að brosa. Eftir allt sam
an gat það verið miklu verra
Hann átti enn sinn dýrasta fjár-
sjóð, konan hans var lifandi,
börnin hans voru óhult, og hann
var sjálfur lifandi og við góða
heilsu, og það sem skipti mestu
máli, vonin og trúin í brjósti
hans var í hæsta veldi. Hann
fann lífskraftinn hjá sér, og
hann fann að hann gat byrjað á
nýjan leik; og hann fann til þess
með hrifningu, að hann hafði lið-
ið hér í þeim harðasta hildarleik,
þar sem baráttan stóð um hina
svörtustu og hörðustu miðalda-
kúgun og siðfáguð mannréttindi
og lýðræði, og þjóðin hans stóð
í broddi fylkingar sem einn mað-
ur fyrir réttum málstað. Það var
þjóðin hans. Englendingar sýndu
það svo greinilega eins og Einar
Benediktsson kemst svo meist-
aralega að orði: „Þá hel og líf
barðist harðast í landi, hæstur og
mestur reis norrænn andi“.
Aldrei hafði hugrekki og
Þau hjón reistu hús sitt á
bökkum vatnsins, þar sem fag-
urt útsýni er yfir höfnina og
Bergþór var í mörg ár eftirlits-
maður fiskiveiða á Winnipeg-
vatni fyrir landsstjórnina.
„Ég bjó lengst á Gimli, þar átti
ég mína hamingjusömustu daga;
það er byggðin mín“, sagði frú
Kristjana.
Árið 1940 misti hún sinn á-
gæta mann. Um hann segir Þ. Þ.
Þ. í Sögu Islendinga í Vestur-
heimi: „Allsstaðar þar sem Berg-
þór bjó, tók hann mikinn og góð-
an þátt í félagsmálum. Var hann
mesta lipurmenni, en þó fastur
fyrir og þróttmikill, greindur
vel, framgjarn og félagslyndur
eins og öll þau systkin. í Mikley
var hann einn meðráðenda í
hinni fyrstu stjórn Bifröstsveit-
ar. Hann var skólaráðsmaður í
mörg ár í Grunnavatnsbyggð, og
auk annars á Gimli, bæjarstjóri
í fjögur ár“. —
Síðan hefir frú Kristjana búið
á veturna í Winnipeg hjá dóttur
sinni, frú Láru Sigurdson, en á
sumrin sækir hún aftur norður
að vatninu — til Gimli; þar finst
henni að hún eigi í raun og veru
heima.
Frú Kristjana ber aldurinn
frábærlega vel, er glaðleg og
skemtileg í viðtali. Hún er ung
í anda og fylgir með áhuga við-
burðum líðandi stundar. Hún
ann öllu því sem íslenzkt er og
hefir á langri ævi tekið mikinn
og giftudrjúgan þátt í íslenzku
félagslífi. — Þau hjónin tóku
góðan þátt í undirbúningi 50 ára
landnámshátíðar Nýja-lslands;
hún hlakkar nú til að vera við-
stödd 75 ára landnámshátíðina,
sem haldin verður í sumar að
Gimli .
Frú Kristjana nýtur mikils
ástríkis hjá börnum sínum; þau
eru: Frú Guðrún, kona Magnús-
ar G. Árnasonar, Winnipeg;
Thórður, hans kona er Guðrún
Benson, Gimli; frú Lára Sigurd-
son og frú Lilja, kona Árna Ólafs
sonar, báðar búsetar í Winnipeg.
Barnabörnin eru ellefu og barna
barnabörnin níu.
Kvennasíða Lögbergs færir
frú Kristjönu Thórðarson inni-
legar hamingjuóskir í tilefni af
afmælinu.
manndáð brezku þjóðarinnar
komist á hærra stig, (og engrar
þjóðar) heldur en vikurnar og
mánuðina undir sprengjuregni
Þjóðverja, eftir að Frakkland
féll, og hún stóð ein í „vonlausu,
þrotlausu stríði“ móti því mesta
heljarafli, sem heimurinn þekkti
og hefir nokkurn tíma þekkt.
Það var bros og bjartsýni og trú-
in, sem einkennir hina brezku
þjóð, sem gaf henni sigurmátt-
inn í þessum hildarleik. Hvergi
á heilsteypt trú sterkari ítök í
hjörtum mannanna en hjá hinni
brezku þjóð; og trúin skapar
bros og bjartsýni. Engin þjóð
hefir sent út í heiminn eins
marga endurbótamenn og mann-
vini eins og hin brezka þjóð, sem
með brosi og bjartsýni hafa gef-
ið líf sitt til að mýkja og græða
mein og sár mannanna.
Úr djúpi tímans á 19. öldinni
risu á Bretlandi 3 öldur, sem
ekki einungis styrktu manndóm
og siðferðisþrek þjóðarinnar
heldur líka hafði sterk áhrif á
mannlífið vítt um heim. En það
var sunnudagaskólinn, sem
Robert Raikes stofnaði, Sálu-
hjálparherinn, sem William
Booth stofnaði, og Kristilegt fé-
lag ungra manna, sem Sir
George Williams stofnaði, að ég
ekki nefni hið yfirgripsmikla
starf þeirra Dr. Barnado og
George Muller og fjölmargra
samherja þeirra, vina, barna og
æskulýðs. Allt var þetta byggt á
kristilegum hornsteini, sem
hafði skapandi mátt í lífi hinn-
ar brezku þjóðar, gaf henni
meira af mannúð og réttlæti og
hugrekki til starfs og stríðs, og
meira bros og bjartsýni. Eins og
sólarljósið og birtan er starfandi
máttur í lífi náttúrunnar, eins
er bros og bjartsýni skapandi
máttur í lífi einstaklinga og
þjóða, það hefir hafið marga
mannssálina til vegs og gengis
og sigurs í baráttu lífsins. Aftur
hefir bölsýnið, sem kemur úr
skúmaskoti myrkursins og hel-
köld efnishyggjan afvegaleitt
margan og komið honum and-
lega á kaldan klaka. Hin lifandi
andlega sál tilverunnar með sín-
um skapandi mætti og lífsþrótti
þarf að vinna bug á myrkrinu og
bölsýninni, tortryggninni og
sjálfselskunni, sem svo margir
vilja nota til þess að eitra lífið.
Vér Islendingar eigum of
marga bölsýnismenn, ekki nóg
af „brosi og bjartsýni“. Mig
furðar oft á því hve margir Is-
lendingar hafa horn í síðu Eng-
lendinga, telja þá bæði væskil-
menni og harðstjóra. Stafar það
óefað af þekkingarleysi, og einn-
ig máske af öfund.
Bretar eiga og hafa átt nóga
öfundarmenn hjá þjóðum heims
ins. Þeir hafa hvað sem öðru líð-
ur staðið í broddi fylkingar sem
endurbótamenn og frumherjar
frelsis og réttlætis, og England
hefir verið skjólgarður og griða-
staður frelsisunnenda og land-
flóttamanna frá öllum þjóðum
heims. Þegar maður les söguna
með gaumgæfni gengur maður
fljótt úr skugga um það, að hin
brezka þjóð hefir unnið krafta-
verk, að hún hefir verið réttlát,
(eftir því sem réttlæti er til á
heims mælikvarða), hugrökk og
þrautseig með afbrigðum, þó
hvergi hafi hugrekki og mann-
dómur hennar náð eins háu
marki eins og í síðustu styrjöld,
er hún stóð ein og varnarlítil á
móti ofurvaldi þýzka hervalds-
ins. Það var skapgjörð þjóðar-
innar, trúin og vonin, bros henn-
og bjartsýni sem gaf henni þrótt-
inn. Bros og bjartsýni og trúin á
mátt hins góða er sigurafl í líf-
inu. Myndin af manninum, sem
ég gat um hér að framan, er
mynd hinnar brezku þjóðar. Þeg
ar allt var í rústum og allt í
björtu báli, þá brosti hún og sór
þann eið að sigra, og byggja feg-
unni og betri heim á rústum
þess gamla. Leiðtoginn Church-
ill var undramaður, en hann var
bara táknmynd hinnar brezku
þjóðar, hann var hugrakkur og
ákveðinn og þjóðin fylgdi hon-
um hugrökk og ákveðin. Það var
metnaðarmál einstaklinganna að
standa þar sem eldurinn var
heitastur.
Ég hefi nýlega lesið ritstjórn-
argrein, sem Einar Páll Jónsson
skrifaði í Lögberg 8. des. s.l.,
snjöll grein, vel skrifuð og sann-
gjörn. í þessari grein tilfærir
hann kafla úr ritgjörð eftir Sig-
urð Skúlason magister, ritstjóra
Samtíðarinnar, vil ég endurbirta
hér nokkur orð úr þeim kafla,
þola þau orð dagsljósið ekki einu
sinni, ekki tvisvar heldur marg-
sinnis. Hann er á ferð frá megin-
landi Evrópu til Englands í flug-
vél og gagnvart honum situr
ensk stúlka og um hana farast
honum orð á þessa leið: (Áður
hefir hann dáð með sterkum orð
um hugrekki og manndáð hinn-
ar brezku þjóðar).
„Enskt stúlka, sem sat skammt
frá mér í flugvélihni sagði:
„Fimm sinnum varð ég húsnæð-
islaus í síðustu styrjöld; þeir
vörpuðu alltaf sprengjum á hús-
ið, sem ég bjó í. Það var sama
hvert við fluttumst og hún hló
við, rétt eins og hér .væri um
gamanmál eitt að ræða. Þessi
stúlka var að koma úr skemti-
ferð frá ítalíu. „Það fæst bók-
staflega allt í búðunum í Míl-
ano“, sagði hún. „Maður skyldi
halda, að það hefðu verið ítalir
en ekki við, sem unnum þetta
bannsetta stríð“, og enn hló hún.
Enginn kvíði, ekkert vonleysi,
ekkert hatur. Maðurinn, sem sat
á dyraþrepinu sínu, sem var í
rústum, og stúlka þessi sem hér
er sagt frá, er raunverulega fög-
ur táknmynd hinnar brezku
þjóðar. Brosið og bjartsýnin og
drengileg lífsspeki meirihluta
þjóðarinnar er leyniþráðurinn,
sem hafið hefir hana í hinn veg-
legasta tignarsess meðal þjóða
heimsins. Já, brezka þjóðin og
hinn engilsaxneski þjóðstofri —
Bandaríkin og hin brezku sam-
bandslönd eru salt jarðar og
sjálfkjörin til forystu í fram-
sóknarbaráttu mannkynsins. Og
sökum bjartsýninnar, sökum
skapgerðarinnar, umburðarlynd-
is og hreinnar lífsspeki, eru þær
líklegri til þess að byggja fag-
urt musteri á „rústum hruninna
halla“ en nokkur önnur þjóð eða
kynstofn, sem komið hefir fram
An Urgent Appeal
The Lutheran Women’s Lea-
gue, with the full support of its
Board of Directors have placed
Sunrise Lutheran Camp at the
disposal of the Red Cross for
the accommodation of evacuees.
Our bedding and linen have
been on supplimentary basis
only, to our campers, but in this
time of distress when people are
forced to leave everything ex-
cept their personal belongings
behind them, we must supply all
necessary bedding and linen.
I am earnestly appealing to
our people to come forth with
donations of bedding, or money
to be used to procure the articles
needed. We want to offer our
Camp as comfortable as its pos-
sible for us to do.
We as a group have always
taken pride in showing hospi-
tality, graciously and gener-
ously. We wish to uphold that
tradition, to an even more
marked degree in this hour of
need.
We have put the camp in
order, food supplies have been
brought in, telephone and power
have been connected, and our
Camp Director, Mrs. S. Olafs-
son, is on the premises, waiting
to welcome those people who
will be sent to our Camp.
With God’s help we will do
everything in our power to give
solace to all in trouble who come
within our shelter in this time
of need.
Thanking one and all.
— Fjola Gray,
Pres. L.W.L. (B.L.K.)
í heiminum fyr eða síðar. Bretar
og Bandaríkjamenn eru ekki all-
ir dánumenn, þar er misjafn
sauður í mörgu fé, og þær þjóðir
eiga syndir á baki, en réttlætis-
tilfinningin er orðin sterk í
brjóstum meirihlutans, og al-
menningsálitið ræður miklu í
lífi þjóðstofnsins; almennings-
álitið ræður engu hjá einræðis-
herrunum.
í^að eiga allar þjóðir sína á-
gætis menn, sigurljóð og frægð-
arsögur, en það eru fáar þjóðir,
sem hafa staðið eldraunina eins
vel og hinn brezki kynstofn og
komist úr henni með hreinni
skjöld.
íslenzki karlinn sagði: „Skarp-
héðinn og postuli Páll, það eru
mínir menn“. Ég segi Bretar og
Bandaríkjamenn, með „bros sitt
og bjartsýni“, Það er kristin sið-
menning sem hefir sannarlega
mótað skapgjörð og hugsjóna
mið hins mikla engilsaxneska
kynstofns, þrátt fyrir allt og allt,
— já, þrátt fyrir það, þó enn sé
mörgu ábótavant, jafnvel hjá
þeim, sem lengst eru komnir.
G. J. Oleson
Guðmundur
Sveinbjörnsson
lótinn
Guðmundur Sveinbjörnsson
fyrv. skrifstofustjóri í Stjórnar-
ráðinu andaðist að heimili sínu
hér í bænum, á laugardaginn
fyrir páska. Banamein hans var
heilablóðfall.
Hann var 78 ára að aldri.
Hafði hann verið vanheill síð-
ustu fjögur árin. Hann var fram-
úrskarandi reglusamur og hrein
skiptinn maður, eins og allir
þekktu, sem höfðu samskipti við
hann, á hinum langa embættis-
ferli hans. Mætur maður á alla
lund. Jarðarför hans fer fram á
föstudaginn kemur.
Mbl. 12. apríl
IHOT WATER
for the
whole family!
GENERAL ELECTRIC
Automalic Storage Tank
Water Heater
$129.50
Tank guaranteed for 10 years.
SMALL DEPOSIT
EASY TERMS
Hot water for everybody
— at just the right tem-
perature!
Completely automatic.
Extra - thick insulation.
Easy to install. Tank
sizes for every family.
See it on display in our
Showrooms.
CITY
HYDRO
Portage and Kennedy
Phone 848 131