Lögberg - 10.04.1952, Qupperneq 5

LÖGBERG, FIMTUDAGINN, 10. APRÍL, 1952
i
wwwwwww
wwwwwwwwww
AliteAHAL
LVENNA
Ritstjóri: INGIBJÖRG JÓNSSON
HÚSSTJÓRNARFRÆÐI
Frumbyggjar Nýja-Sjólands
Flestar stúlkur láta sig dreyma
um það, að þær muni giftast
fyr eða síðar, eignast heimili og
börn. Þetta er í alla staði eðli-
legt, en hitt er þó kynlegt, að
mikill hluti þeirra virðist ekki
hafa neina löngun til né sjá
þess þörf, að undirbúa sig undir
hina mikilvægu húsmóðurstöðu
Meðan á skólagöngu þeirra
stendur hafa þær lítinn tíma til
að sinna hinum venjulegu störf-
um á heimilinu, þó það væri
þeim mikilsverður skóli og eng-
inn betri kennari á því sviði, en
móðir þeirra. Það væri ekki úr
vegi að mæður alment tækju til
íhugunar hve mikils dætur
þeirra fara á mis, ef þær kenna
þeim engin heimilisstörf á unga
aldri; það getur haft óheillavæn-
leg áhrif seinna á ævi þeirra.
Þegar skólagöngunni er lokið,
hafa stúlkurnar enn minni tíma
en áður til að iðka heimilisstörf,
því þá taka þær oftast að sér
ýmiskonar störf utan heimilis og
þær stundir, sem þær hafa af-
lögu vilja þær nota sér til skemt-
unar og upplyftingar. Venju-
lega eiga þessi störf þeirra ekk-
ert skylt við hússtjórnarfræði.
Fyrir þessar ástæður eru þær
margar hverjar eins og á flæði-
skeri staddar þegar þær giftast
og gerast húsmæður, og eru alls
ekki stöðu sinni vaxnar; þær
hafa aldrei drepið hendi sinni í
kalt vatn, eins og kallað er, og
kunna ekki að sjóða vatn án
þess að það brenni við, segja
sumar þær eldri og reyndari.
Hússtjórn er margbreytt og
mikilvægt starf, og enginn skyldi
halda, að hægt sé að leysá það
sómasamlega af hendi án nokk-
urrar kunnáttu. Stúlkan fær
ekki ósjálfrátt þekkingu á hús-
stjórnarfræðum um leið og hún
giftist. Hitt er annað mál, að
mörg ung kona hefir með mikilli
Mig langar til að minnast á
þetta, sem komið hefir fram í
Winnipeg j sambandi við Mani-
tobaháskólann og íslenzkuna.
Þegar nú enskan, mjúk og hlý,
er orðin svo sterk, að hún næst-
um kæfir íslenzkuna í hugsun
okkar yngri kynslóða, þá vissu-
lega þurfum við hjálp í þessum
þrengingum. Við báðum Guð
með tárum, að tungan mætti
haldast við, því allir hinir eldri
elska þetta skíra, hreina og hljóm
fagra mál, og bænin var heyrð;
ljósanna faðir sendir okkur ung-
an mann, í blóma lífsins, gáfað-
an mann — ég á við prófessor
Finnboga Guðmundsson, sem nú
kennir íslenzka málið.
Honum hafði gengið til hjarta
allt, sem landar hér hafa gjört
til að halda málinu við. Samt er
tungan í afturför síðan svo
margir af okkar elztu og trú-
föstu mönnum hafa nú yfirgefið
þennan heim.
En allir þeir, sem lögðu þessu
fyrirtæki liðsemd með peninga-
gjöfum sínum, eiga skilið þakk-
læti af öllum, og meira, slíkt ör-
læti og slík gjafmildi er dæma-
fá og er skrifuð í lífsins bók, og
launin eru tíföld af Guði.
Ræða sú, sem hinn ungi mað-
ur flutti í Winnipeg, sýndi að
hann hefir greinargóðan skilning
á málefninu. Ræðan var þrungin
af samvizkusemi fyrir því, að
kenslan mætti takast vel og
bera ávöxt. Það mun líka sann-
ast, að æska hans er engin fyrir-
staða verka hans. Hann er ríkur
af framsýni sinni. Myndin
'•an ungan
•mda
ég
áreynslu og af samvizkusemi
aflað sér, eftir að hún giftist,
þeirrar þekkingar, sem hún
þarfnaðist til að standa vel í
stöðu sinni, en betur hefði það
komið sér, bæði fyrir hana og
eiginmanninn, ef hún hefði áður
verið undirbúin fyrir þetta starf.
Það kemur ekki sízt niður á eig-
inmanninum og börnunum ef
húsmóðirin kann lítið að því, að
stjórna heimili og annast vel um
manninn og börnin. Það getur
gengið svo langt að heimilislífið
allt fari út um þúfur. Piltur, sem
hefir í hyggju að gifta sig, ætti
sannarlega að hafa í huga hve
vel stúlkan hans er að sér í hús-
stjórnarfræði; heimilishamingj-
an getur oltið á því. — Kann
hun að matreiða? Þekkir hún
næringargildi fæðutegundanna?
Kann hún að framreiða máltíðir
á fallegan hátt? Getur hún skap-
að listrænt heimili, fallegt og
notalegt, haldið því hreinu og
öllu í röð og reglu? Kann hún
að taka vel á móti gestum og
fylgist hún með í umræðum um
almenn mál? Kann hún að
sauma, gera við föt og halda
þeim snyrtilegum? Þykir henni
vænt um börn, er hún nærgætin
við þau og skilur þau? Er hún
glaðlynd og umburðarlynd?
Þetta eru aðeins fáar af mörg-
um spurningum, sem ung hjóna-
efni ættu að hafa í haga. En því
miður eru þau of fá, sem hugsa
þannig fram í tímann; ástin er
blind. Skyldu ekki hinir tíðu
hjónaskilnaðir nú á dögum stafa
að nokkru leyti af þeim ástæð-
um, sem að ofan eru greindar.
A wife can make or break a
man, segir málshátturinn. Kon-
an byggir mann sinn upp með
því að skapa fagurt og friðsælt
heimilislíf, en til þess þarf hún
að vera hússtjórnarstörfum sín-
um vaxin.
Séra Björn í Laufási, langafi
þessa manns, var mikill gáfu-
maður og skáld. Ég lærði jóla-
sálm, sem hann orti og man
sálminn enn. Og kátur var hann
með vinum sínum. Kona hans,
Sigríður, var orðlögð geðprýðis-
og búsældarkona. Þau áttu tvo
sonu og tvær dætur, sem hétu
Svafa og Laufey. Svafa var álit-
in mesta gáfubarn. Báðar þess-
ar systur dóu ungar; ég man hve
alla tók það sárt. Synirnir voru
Þórhallur biskup og Vilhjálmur
bóndi í Kaupangi, einn af þess-
um fyrirmyndar framfaramönn-
um, sem gerði staðinn og heim-
ilið eins og listigarð með fögru
timburhúsi, blómum og garð-
jurtum og græddi stærðar tún
upp úr móum, álitleg engi úr
mýraflóum. Margir komu að sjá
fyrirmyndar búskapinn í Kaup-
angi; allir voru velkomnir. Kona
hans, Sigríður, var mesti gest-
gjafi, glöð og fögur. Þau áttu
dóttur, sem Laufey hét. Þessi
hjón voru móður afi og amma
unga mannsins.
Allir þekkja hans góðu og
merku foreldra og allir óska að
ungi maðurinn verði hjá okkur
um aldur og ævi; þá er íslenzk-
unni borgið. — Mér er þetta
hjartfólgið mál; mér finnst þessi
uppbygging íslenzkunnar vera
eins og þegar við Vestur-landar
heyrðum fyrst hinar stóru og
góðu fréttir, að nú væri ísland
frjálst land; nú væri búið að
kjósa forseta, sem allir báru
traust til. Þessi fögnuður okkar
var svo mikill; við hlógum og
grétum; við fórum að syngja
frelsiskvæðin okkar og fagra
sálma; við hlupum til nágranna
okkar; þar voru allir að þerra
Þegar hvítir menn settust fyrst
að á Nýja-Sjálandi, var fyrir í
landinu harðgert og herskátt
fólk. Þessir frumbyggjar Nýja-
Sjálands nefnast Maóríar. Maó-
írarnir höfðu um langvegu sótt
þangað. Talið er, að þeir hafi
upphaflega komið frá Indlandi,
flutt sig síðan til Indónesíu og
Mikrónesíu. Þeir settust snemma
að á eyjunni Samaó og héldu
jafnvel enn lengra austur á bóg-
inn, alla leið til Hawaii-eyja og
að lokum til Nýja-Sjálands.
Þessir víkingar sólarupprisunn
ar, eins og Maórarnir eru kallað-
ir af sagnfræðingum nútímans,
voru fyrirferðarmiklir og frið-
lausir, en framúrskarandi sæfar-
ar. Þeir voru geindir vel, lásu
stjörnur, þekktu gang himnin-
tungla, vissu hvenær vinda var
von og hvernig straumar lágu.
Er það undravert og sígilt rann-
sóknarefni enn þann daga í dag,
hvernig Maóríarnir og aðrir Poly
nesíumenn fóru allra sinna ferða
á óravíddum Kyrrahafsins. —
Það er alkunnugt, að líf fólks
á Kyrrahafseyjunum yfirleitt er
einfalt og létt. Lífsbaráttan er
ekki hörð, og margir lifa þar
heldur áhyggjulausu lífi. Veð-
ráttan er mild, gnægð ávaxta og
gott til fanga. Náttúran sér þar
um sína.
En þegar Maóríarnir komu til
Nýja-Sjálands blöstu við þeim
allt önnur lífsskliyrði. Hið nýja
land gerði meiro kröfur til íbúa
sinna. Eyjarnar voru kaldari og
fátækari af náttúrunnar gæðum,
séð frá sjónarhóli frumstæðra
manna, en systur þeirra fyrir
austan og norðan. Þrátt fyrir
þessa annmarka stóðust Maór-
íarnir fyllilega prófið í hinu nýja
umhverfi. Það sýndi sig fljótlega
að innflytjendurnir nýju voru
búnir nauðsynlegustu kostum
frumbyggjanna, þolinmæði og
þrautseigju. Þeir komu snemma
á hjá sér vel skipulögðu þjóðfél-
agi, og hjá þeim þróaðist merki-
leg menning. Má með sanni segja
að Maóríarnir á Nýja-Sjálandi
séu einn merkasti kynþátturinn
í hópi frumstæðra þjóða.
Maóríarnir áttu aldrei ritmál,
en listin að segja sögur hefur á-
vallt verið í hávegum höfð hjá
þeim. Hafa þeir á þann hátt varð-
veitt margar einkennilegar þjóð-
sögur og fallegar ástarsögur. Er
sagan um Hinemoa þeirra feg-
urst og bezt, enda heimsfræg.
Frásagan um þjóðflutningana frá
Indlandi til Nýja-Sjálands hefur
einnig geymzt í minni Maórí-
anna. Þeir eru líka afbragðs vef-
arar, prýðilegir söngmenn, dans-
mann góðir og síðast en ekki sízt
skurðhagir mjög. Skreyta þeir
hús sín, dyrastafi og burstir, og
ýmiss konar áhöld af undraverð-
um hagleik. Þykja útskurðar-
myndir Maóríanna hinir mestu
kjörgripir. Maóríarnir kunnu og
að hagnýta sér hveri og hverahit-
ann, bæði til suðu og upphitunar
að nokkru leyti.
Samskipti Maóríanna og hinna
hvítu manna voru í upphafi og
lengi fram eftir bæði ill og ógiftu
samleg. Voru hvalvéiðimenn og
aðrir sjómenn og ævintýramenn
hinir mestu friðspillar. Maórí-
arnir voru ákafir stríðsmenn,
svifust einskis í orustum og létu
hvergi hlut sinn, nema síður
væri. En þó fór svo að lokum, að
góðir menn af beggja hálfu
gengu á milli og saminn var æv-
gleðitár af kinnum. Svona var
það meðal landa.
Þetta voru engin vonbrigði;
sól frelsisins hefir nú skinið
yfir þjóðina og lyft henni á
hærra stig; stíflyndið er nú orð-
ið að miskun, öfundin að góð-
vilja, afbrýðin að trausti. Þann-
ig temur frelsið þjóðirnar eins
og elskandi móðir temur barnið
sitt með þolinmæði kærleikans,
sem allt sigrar.
Ég er svo glöð og þakklát.
Upprisa íslenzkunnar mætti það
kallast. Það er heilagt orð, sem
gefur hjörtunum andlegt ljós.
Kristín frá Waierlown
arandi friður milli hinna brúnu
og hvítu manna. Þetta gerðst ár-
ið 1840, og eru hinir afdrifaríku
friðarsamningar k e n n d i r við
Waitangi. Hefur þetta vopnahlé
orðið gifturdrjúgt oft til ómetan-
legs gagns fyrir báða aðila. Hafa
Maóríarnir tekið upp menningu,
siði og háttu hinna hvítu manna,
án þess þó að varpa fyrir borð
sínum eigin einkennum og sterk-
um þáttum sinnar fornu menn-
ingar. Er nú svo komið, að frum-
byggjar Nýja Sjálands standa
fullkomlega jafnfætis hinum
hvítu mönnum í hinu sjálenzka
þjóðfélagi og eru mikils metnir
þjóðfélagsborgarar.
Það þykir ekki nú í frásögur
færandi, þótt kennarinn, læknir-
inn eða ráðherran sé Maóríi. í
skólunum sitja brúnu og hvítu
börnin hlið við hlið. I verksmiðj-
unum má einnig a|á þetta hör-
undsfallega og íturvaxna fólk
með svart liðað hár og dökkar
hendur leysa verkin í góðri sam-
vinnu og eindrægni við hið hvíta
fólk. Og nú þykir það engin
minnkun, þótt barn fædist með
brúnu augun frumbyggjans. Allt
þetta er gott dæmi um það, hvert
komast má með frumstæðar þjóð
ir, ef skynsafnlega er á málunum
haldið og gagnkvæmur skilning-
ur og góður vilji látinn ráða
framkvæmdum.
Hinir hvítu menn höfðu að
sjálfsögðu meira að miðla hinum
brúnu bræðrum'sínum, og Maó-
írarnir hafa að vonum haft mest-
an hagriaðinn menningarlega séð
af hinum friðsamlegu og heilla-
vænlegu samskiptum seinustu
aldar við sinn þroskaða og menn-
aða hvíta bróður. Hinu er oft
gleymt og lítt á lofti haldið, hvað
hinir hvítu menn hafa og gætu
lært af frumstæðum þjóðum.
Hafa t. d. ekki vélar, tækni og
fjöldaframleiðsla tortímt með
öllu ýmiss konar merkilegum
handiðnum, og gert það að verk-
um, að snilligáfa og framúrskar-
andi hagleikur á þessum sviðum
fær ekki að þroskast eða fer í
súginn?
Áður var að því vikið, hve
snjallir Maóríarnir á Nýja-Sjá-
landi væru í þeirri list að skera
út og telgja. Útskurðarlist þeirra
hefur gengið að erfðum mann
mann fram af manni og áhrifa
hennar gætti fljótlega í nýsjá—
enzkum skólum. 1 fyrstu voru
hvítu börnin áhorfendur. Hand
bragðs og hagleikur hinna
brúnu félaga þeirra vakti athygli
þeirra og aðdáun. En ekki leið á
löngu, áður en þau fóru líka að
| handleika hnífinn. Kom þá í ljós,
að fleiri gátu, lært að halda á
skurðhnífnum og búið til fallega
gripi, en haldið var í fyrstu.
Og ekki var starfsgleðin lítil. —
Síðan hefur útskurður og smíðar
yfirleitt farið mjög í vöxt í barna
skólum og heimahúsum á Nýja-
Sjálandi. Þykir árangur vera góð
ur og uppeldisgildi ótvírætt.
Kunna Ný-Sjáleqdingar vel að
meta þetta og nota sér óspart
kunnáttu og listgáfu frumbyggj-
anna.
Oft er á það minnzt, að ís-
lenzku bæjar- og borgararbörnin
séu mitt í myndarskap sínum og
glæsileik harla óró og hvikul í
hugsun og starfi. Ef þetta er satt,
ættu foreldrar að gefa smíðum
og útskurði meiri gaum en nú er
gert. Maettu þeir gjarnan gefa
börnum sínum tækifæri til þess
að vera út af fyrir sig. í horni,
kjallara eða háalofti við útskurð
og smíðar. Mundi það veita hinni
m i k 1 u starfsorku barnanna í
heilgrigðari farveg og skapa
þeim meiri sálarró heldur en bí-
óráp og tilbúin, vélknúin leik-
föng. Sköpunargáfa þráblund-
ar í hverju barni, og smíði eða
útskurður, þó ekki væri nema
lítils hlutar, mundi veita því ó-
blandna ánægju og halda um leið
huga þess og hönd óskiptum að
ákveðnu við fangsefni.
— Alþbl. w. feb.
Staðreyndir varðandi
raforkumálin
Winnipeg þarfnast aukinnar raforku vegna sinnar öru
þróunar. Það kostar mikið að byggja ný raforkuver, og þar af
leiðandi verður sú raforka, er þau framleiða, mun dýrari.
Hvernig má koma í veg fyrir hækkun
orkuverðs?
«
PLAN C gerir slíkan sparnað mögulegan
• Manitobafylki, sem á vatnsaflið, myndi framleiða
og leggja til raforku samkvæmt framleiðslu-
kostnaði. Þetta myndi útiloka þörfina á því, að
borgin yrði að afla sér margra miljóna dollara til
að hrinda af stokkunum nýjum orkuverum.
• Með því að Manitoba Hydro-Electric nefndin ráði
ein yfir öllum orkuverum, verður unt að
starfrækja þau á hagkvæmari hátt, en ef einstakl-
ingar ættu hlut að máli.
• Með því að samræma orkuþræði Winnipeg Electric
félagsins við City Hydro, myndi tvítekning úti-
lokuð og mikið fé sparast.
• Með því að samræma orkuframleiðslu Winnipeg
Electric félagsins við City Hydro myndi tekju-
skattur til sambandsstjórnar sparast, er næmi
um $1,500,000.
Bæjarstjórnin í Winnipeg hefir fallist á Plan C vegna þess að
það tryggir íbúum Winnipegborgar hinnar meiri fullnægjandi
raforku á því lægsta verði, sem hugsast getur.
Blaðið Winnipeg Free Press, sem vegna sérástæðna, er mót-
fallið Plan C, hefir hvorki, né heldur þeir aðrir, er andvígir
tjást, bent á aðra viturlegri lausn málsins, eða fundið veg til
áminst sparrcaðar — sem óumflýjanlegur er, eigi borginni að
lánast að halda við þeirri ódýru raforku í framtíðinni, sem
íbúar hennar hafa notið.
Hafið þetta hugfast við atkvæðagreiðsluna þann lóapríl
Printed by authority of the Council of the City of Winnipeg
GARNET COULTER, Mayor
☆ ☆ ☆ ☆
FÁEIN ORÐ FRÁ KRISTÍNU í WATERTOWN