Lögberg - 29.01.1953, Blaðsíða 2

Lögberg - 29.01.1953, Blaðsíða 2
2 LÖGBERG, FIMTUDAGINN, 29. JANÚAR, 1953 Fréttabréf úr Borgarfirði Eins og Vestur-í.slendingum er kunnugt um, lézt á síðasta hausti fræðaþulurinn Kristlcifur porsteinsson bóndi á Stóra-Kroppi í Borg- arfirði hinum meiri, en hann hafði um þrjá áratugi sent Ixigbergi fróðleg og ánægjuleg fréttabréf úr héraði sínu; nú hefir sonur hans, Einar, fengið Ixigbergi til birtingar fréttabréf það, er hér fer á eftir og fylgdi því fagurt einkabréf til ritstjórans. skal bréfritaranum hér með þakkað hvorttveggja, og þarf eigi að efa, að fréttabréfinu verði vei fagnað, og bá ekki sízt meðal þeirra, er muna hið svipmikia Borgarfjarðarhérað og bera kcnsl á íbúa þcss; ræktarsemi af þcssari tegund er fögur og hjartastyrkjandi. —Ritstj. * Runnum 28. des. 1952 Góðir Vestur-íslendingar! Á liðnum árum hafa öðru- hvoru birzt í Lögbergi fréttabréf úr Borgarfirði eftir föður minn, Kristleif Þorsteinsson. Nú er hans strengur brostinn, þar sem hann andaðist á liðnu hausti þann 1. október; eins og Lögberg er áður búið að skýra ykkur frá á virðulegan og vin- samlegan hátt í mjög hlýlegri grein. En vegna hins mjög langa og vinsamlega sambands, sem verið hafði milli föður míns og ykkar Vestur-íslendinga, fann ég mig knúðan til til að senda ykkur fáeinar línur á þessum tímamótum. Ég vissi ekki fyrri en í dag, að ekki væri farið að senda línur vestur. Hélt mér færari menn hefðu þegar verið búnir að því. En þar sem það hefir nú fyrirfarist vildi ég fyrst biðja afsökunar á því tómlæti í þessu máli. Það stafar einungis af því að hér er nú höfuðlaus her. Ég vil svo næst leyfa mér að færa kærar þakkir þeim mörgu Vestur-íslendingum, sem sýnt hafa föður mínum sérstakan vinarhug, bæði með hlýjum kveðjum, bréfum, heimsóknum og stórgjöfum. Allt þetta var honum mikil ánægja, uppörfun og styrkur til að gjöra sitt bezta við að reyna að halda vakandi lífi í því vináttusambandi, sem tengt hefir og tengja skal saman Islendingana beggja megin At- lantshafsins. Það var honum hjartansmál. Hin síðustu árin var sjón föður míns farin svo að bila, að hann gat ekki nema að litlu leyti notið sín við bréfaskriftir eða lestur. Mun hann því hafa átt ósvarað ýmsum bréfum. Hann reyndi í lengstu lög að senda Lögbergi bréf fyrir jólin, því áhugi hans og andlegir kraftar virtust með öllu óbilaðir til hins síðasta, þrátt fyrir hinn háa aldur. En í fyrravetur, er hann var að skrifa í Lögberg, sagði hann, að þetta yrði sitt síðasta Ameríkubréf, og hann vissi hvað hann sagði þá. Nú er merki hans fallið, og eng-, inn, sem líklegur er til að halda því uppi. Ég hripa niður þessar fáu og ófullkomnu línur, aðeins sem einn af hinum höfuðlausa her, sem ráðþrota stendur, þótt ég viti vel að ég er enginn mað- ur til að gjöra það svo vel sem ég vildi og vert væri. Sem dæmi um það, hvað minni föður míns var óbilað til ævi- loka, vildi ég geta þess, að síðast- liðið vor kom ég að finna hann sem oftar, og þá taldi hann upp alla, sem flutt höfðu til Ameríku úr Hálsasveit og Reykholtsdals- hreppi, og mundi hann nöfn þeirra allra, nema nokkurra ung- barna. Og var ég svo heppinn að skrifa niður alla með nöfnum, sem farið höfðu frá hverjum bæ. Alls mundi hann eftir 42 — fjörutíu og tveimur — úr Hálsa- sveit og 86 — áttatíu og sex — úr Reykholtsdalshreppi, er farið höfðu til Ameríku, og aðeins fáir þeirra komið aftur. Ég býst við, að þessi upptalning hans láti nærri að vera rétt, svo skýrt stóð honum þetta allt fyrir hugskots- sjónum. Þá vildi ég reyna að tína til einhverjar fréttir, því ég veit, að nóg verður eftir ósagt handa hverjum hæfum manni, sem til þess kynni að verða að skrifa sæmilegt fréttabréf til Ameríku. Árið, sem nú fer að kveðja, byrjaði heldur ófriðlega. Á nýj- ársdag brann til kaldra kola bær- inn á Úlfsstöðum í Hálsasveit og varð nær engu bjargað, svo að fólkið stóð allslaust uppi og klæðlítið. Veður í Janúar voru oft óvenju mikil og hlutust af ýmsir skaðar; skip fórust eða rak á land, raflínur slitnuðu og skemmdust og urðu af því ýms óþægindi og stórtjón. Laxfoss, sem var aðalsamgöngutæki á sjó, milli Reykjavíkur, Akraness og Borgarness, fórst við land á Kjalarnesi, mannbjörg varð, og hefir þett» valdið miklum óþæg- indum á samgöngum hér, því Laxfoss var orðinn mjög hent- ugt og gott skip, á þessum leið- um, eftir breytingar, sem búið var að gjöra á honum. Að janúar mánuði undanskildum var vet- urinn veðragóður og snjóléttur hér í Borgarfirði, og vorið kom með venjulegum hætti. En undir lok maímánaðar spilltist tíðin mjög og komu látlausir kuldar og næturfrost. Gróður kulnaði út og jörð kól víða til stórskaða, svo að sláttur byrjaði víða mjög- seint, en það var sameiginlegt með síðustu tveim sumrum, að þurviðri voru óvenjulega mikil og nýting á heyjum varð með af- brigðum góð. Varð því útkoman með heyskap mikið betri, en á- horfðist framan af sumri. Tíðar- farið í haust og það sem af er vetri hefir verið óvenju gott. Mjög lítið hefir snjóað enn, en oft hefir verið svo hlýtt, að grös hafa byrjað að gróa og jafnvel blómstrað. En frost og snjór kom víða um landið alla mánuðina maí— október; svo var loftkuldinn mik- ill þann tíma ársins, og mun það vera fágætt, en sumarið var sól- ríkt, úrkomulítið og mjög veðra gott í Borgarfirði, en tíðarfarið var nokkuð misjafnt í landshlut- um. Vegna alltof mikilla þurka og næturfrostanna varð garða- uppskera mjög rýr og brást sums staðar með öllu. Framkvæmdir voru sums staðar miklar í land- inu; hafin var bygging á áburð- arverksmiðju við Reykjavík og undirbúningur að sementsverk- smiðju á Akranési. Brúargerðir voru nokkrar, t. d. var byggð fjórða brúin á Reykjadalsá; brú var sett hjá Steindórsstöðum. Áður voru komnar brýr hjá Gröf, Gi^jum og Kletti. Skurð- gröfur voru í gangi víða um landið og munu þær hafa grafið um tvær miljónir rúmmetra samtals í ár. Nokkrar byggingar hafa verið reistar, bæði við sjó og í sveit, t. d. hefir Þorsteinn á Úlfsstöð- um staðið í stórbyggingarfram- kvæmdum. Hann hefir í smíðum stórt íbúðarhús, hlöðu, fjós og haughús, votheyshlöður o. fl., og er þetta allt óvenjulegt átak hjá einum bónda; var hann þó lengi eftir sig vegna ofraunar við björgunartilraunir í fyrra. Þor- steinn er sonur Jóns, er bjó á Úlfsstöðum Þorsteinssonar Árna sonar frá Hofstöðum. Móðir Þor- steins bónda á Úlfsstöðum var Guðrún Jónsdóttir frá Úlfsstöð- um. Auk allra byggingafram- kvæmda, sem Þorsteinn stendur í, yrkir hann bæði jörð og ljóð. Skyldmenni á Þorsteinn í Ame- ríku, bæði í föður- og móðurætt. Til dæmis um núverandi dýrtíð hér á landi og örugleika í sam- bandi við að standa í stórbygg- ingaframkvæmdum, má geta þess, að ofnarnir einir í hið nýja hús á Úlfsstöðum, kosta nú jafnmikið og hús það, er brann þar í fyrra, kostaði með öllu upp- komið, er Þorsteinn byggði það fyrir nokkrum árum, og var þó allstórt íbúðarhús. Stórar rafvirkjanir eru í smíð- um eða viðbætur við gamlar t. d. hinum meiri við Sogið og Laxá í Þingeyjar- sýslu. Nokkuð hefir verið unnið í nýjum raflínum við uppsetn- ingu staura, en treglega hefir gengið að útvega efni í línurnar að öðru leyti og standa víða stauraraðirnar vírlausar, nú yfir veturinn og koma því engum að notum. Fjárskipti voru fram- kvæmd hér um Borgarfjörðinn á síðastliðnum tveimur árum og lítur mjög vel út með þau enn sem komið er. Féð reynist ágæt- lega og engrar pestar hefir enn orðið vart á þessu fjárskipta- svæði, svo vitað sé. Þannig er nú ört þrengdur hringurinn um hina illræmdu mæðiveiki, sem flutt var hingað til landsins með karakúlfé frá Þýzkalandi fyrir 15 árum og hefir orðið hin erfið- asta og leiðasta plága við að glíma hér á landi í seinni tíð. I haust voru framkvæmd mestu fjárskipti, sem átt hafa sér stað hér á landi, er flutt voru um 30 þúsund líflömb inn á svæðið milli Hvalfjarðar og Rangár, sem búið var að framkvæma algjörð- an niðurskurð á. Ríkið styrkti bændur til þessara fjárskipta með stórfjárframlögum, en eins og oft vill verða með slíkar styrkveitingar varð þar nokkur ljóður á, því styrkurinn var veittur aðeins eftir þeirri fjár- tölu, sem hver einn hafði orðið að skera niður, er skipt var. Kom hann því til úthlutunar í öfugum hlutföllum við það sem menn höfðu mist úr pestinni. Þeir fengu mest sem minnst höfðu mist, en ekkert þeir, sem mist höfðu allt. En pest þessi var búin að gjöra fjölda bænda nær eða alveg félausa, en sumir mistu furðu lítið, og gátu jafnvel haldið, að mestu, við fjártölu sinni. Þannig hefir hin mikla plága leikið menn misjafnlega grátt. Nú verður þungur róður fyrir þá, sem fjárlausir stóðu eftir alla baráttuna við pestina, að koma sér upp nýjum fjár- stofni, án allrar aðstoðar frá ríkinu, sem því raunverulega ber skylda til að veita, eftir að hafa dregið þennan ófögnuð inn í landið. — Stjórnmálaástandið í landinu hefir haldizt óbreytt á þessu ári, nema hvað forseta- skipti urðu, er Sveinn Björnsson andaðist 25. janúar, en í hans stað var Ásgeir Ásgeirsson bankastjóri kosinn forseti, hinn fyrsti með almennri atkvæða- greiðslu. Varð nokkur hiti í þeim kosningum um skeið. Nýlega átti níræðisafmæli Þórunn Richarðsdóttir í Höfn í Melasveit. Hún er búin að búa í Höfn með miklum sóma í langa hríð. Mann sinn, Torfa P. Sivert- sen, misti hún eftir stutta sam- búð. En einkasonur þeirra hjóna, Pétur, hefir nú um langa hríð verið heimilisstoð hennar. Hann var barn að aldri er hann misti föður sinn. Þórunn hefir jafnan verið talin ein hin mezt gefna, menntaðasta og mikilhæfasta kona þessa héraðs. Ólafur Guðmundsson á Sáms- stöðum í Hvítársíðu andaðist að heimili sínu 1. febrúar síðastl. hjá syni sínum, Guðmundi, sem nú býr á Sámsstöðum eftir föður sinn. ólafur var hinn mesti fyrir- myndarmaður í öllum búnaðar- framkvæmdum. Hann tók við góðum efnum eftir foreldra sína og bjó allan sinn búskap á Sáms- stöðum með hinni mestu prýði og gekk á undan með byggingar- og jarðræktarframkvæmdir. — Hann var vinsæll og stoð sinnar sveitar alla tíð. Konu sína, Mar- gréti Sigurðardóttur frá Neðra- Nesi misti hann fyrir nokkrum árum, og var sjálfur orðinn út- slitinn og örvasa eftir langan og strangan vinnudag. Jón Símonarson bóndi á Stóru- Fellsöxl varð bráðkvaddur að heimili sínu lau^t eftir miðjan september síðastliðinn. Bræður Jóns, Magnús og Jóhann, búa á Fellsaxlar-bæjunum. — Bróðir þeirra var séra Bjarni á Brjáns- læk, sem dáinn er fyrir mörgum árum. Jón var maður greindur vel og drengur góður. Hann var giftur Ólöfu Elíasdóttur frá Melakoti í Stafholtstungum, og lifir hún mann sinn. Guðmundur Sigurðsson, fyrr- um bóndi á Helgavatni í Þverár- hlíð dó í Reykjavík í þessum mánuði (7. des.) og var fluttur að Norðurtungu til greftrunar. Hann var bæði smiður og bú- höldur góður, en varð vegna örðugra heimilisástæðnar að bregða búi fyrir nokkrum árum, og flutti fyrst á Akranes og síðan til Reykjavíkur. Guðmundur seldi Helgavatnið hinum snjall- gáfaða fræðimanni og rithöfundi Benedikt Gíslasyni frá Hofteigi,* en hann bjó þar skamma hríð og seldi aftur jörðina Jóni Kjartans- syni úr Reykjavík, er nú rekur á Helgavatni einhverjar mestu jarðræktarframkvæmdir hér um slóðir. Á þessu ári lézt Ólafur Magnús son bóndi á Þórustöðum í Svína- dal. Nikulás Gíslason, fyrrum bóndi á Augastöðum, lézt í byrjun nóv. og var jarðsettur 13. nóv. að Stóra-Ási. Hann dvaldi hin síðustu ár hjá einkadóttur sinni Guðrúnu og manni hennar, Þorbergi Eyjólfssyni, sem nú búa á Augastöðum. Kona Niku- lásar var Salvör Sveinbjarnar- dóttir fra Sigmundarstöðum í Hálsasveit, og lifir hún mann sinn háöldruð, en ern og hraust til þessa. Nikulás var langa hríð hreppstjóri í Hálsasveit; greind- ur vel og góður búhöldur, fast- lyndur, fáyrtur og dulur, en vin- sæll og trygglyndur. Guðmundur Jónsson á Mó- fellsstöðum í Skorradal varð bráðkvaddur. Hann var orðinn aldraður, ógiftur og barnlaus. Hann var bróðir Vilmundar, sem nú býr á Mófellsstöðum, og Þórðar smiðs, sem búinn er að smíða mikið og vel um ævina, þótt hann hafi verið alblindur frá bernskudögum. Oddný, ekkja Ingólfs læknis Gíslasonar, er lengi var læknir í Borgarnesi, andaðist nú í vetur. Hún var tengdamóðir Thor Thors sendiherra. — Katrín kona Gísla Magnússonar skó- smiðs og rakara í Borgarnesi dó einnig á þessu ári og þannig mætti víst lengi telja. Kolbeinn Guðmundsson á Stóra-Ási í Hálsasveit varð sjö- tugur í vetur. Hann er sonur Guðmundar sál. Sigurðssonar, er lengi bjó á Kolsstöðum. Kol- beinn er giftur Helgu Jónsdóttur frá Stóra-Ási. Hafa þau hjón búið búið góðu búi í Stóra-Ási síðan Þorgerður móðir Helgu hætti búskap. Kolbeinn hefir sett upp hjá sér rafstöð góða og unnið að margvíslegum húsa- og jarðabótum. Jóhannes Benjamínsson á Hall kelsstöðum í Hvítársíðu varð átt- ræður nú fyrir jólin. Hann hefir búið allan sinn búskap á Hall- kelsstöðum við góð efni og bætt jörð sína. Kona hans er Halldóra Sigurðardóttir frá Þorvaldsstöð- um, þau eru bæði ern og hress. Benjamín sonur þeirra býr nú á móti þeim á jörðinni. 1 sambandi við byggingafram- kvæmdir má geta þess, að hafin er smíði á stórum heimavistar- barnaskóla á Laugarlandi í Staf- holtstungum, sem mun ætlaður öllum sveitum sýslunnar. Hann er nú kominn undir þak, en hefir orðið að stöðvast þar við í bili. í Borgarnesi er nú langt komið byggingu á stóru gistihúsi 1 stað þess er brann þar haustið 1950. Hér í Reykholtsdal var sett upp almennings þvottastöð á Klepp- járnsreykjum. í henni er nú þvegið frá nær öllum bæjum í sveitinni, og þykir konum það mjög til bóta í hreinlætismálun- um. Vélar stöðvarinnar eru knúðar rafmagni frá Andakílsár- virkjuninni. I desember byrjun hófust hér *Eftir hann kom út 1950 — íslenzki bóndinn. á landi mjög víðtæk verkföll og vinnudeilur, sem voru loks leyst, að mestu, rétt fyrir jólin, og höfðu þá valdið margvíslegum óþægindum og tjóni. Og þótt sú deilda í kaupgjaldsmálum leyst- ist að mestu fyrir jólin, hefir staðið í samningaþófi til þessa við nokkur félög. önnur mál, sem efst hafa verið á baugi hér, eru handritamálið, sem enn er óséð hvern enda hefir, og svo bolabrögð brezkra útvegsmanna út af rýmkun landhelginnar hér. I þessum málum báðum, held ég, að segja megi, að Island eigi eina sál, ekki síður en sagt er um Breta, þegar þjóðarsómi þeirra er í veði. Mikið bókaflóð kom hér á markaðinn fyrir jólin sem fyr, en þó líklega heldur minna af nýsömdum bókum en í fyrra. Tvær bækur komu þá út eftir bændur úr Borgarfirði: Ljóða- bók eftir Guðmund Böðvarsson á Kirkjubóli og „Að kvöldi dags“ eftir Björn J. Blöndal í Lauga- holti í Bæjarsveit (nýbýli í Lang- holtslandi). Hún er í óbundnu máli. Báðir þessir höfundar eru áður velþektir og hafa hlotið lof fyrir listir sínar. Nú í haust gerðist það, að Hol- lendingur einn varð bóndi hér í Reykholtsdal. Hann á íslenzka konu og er nýsestur að á Klepp- járnsreykjum; keypti þar gróð- urhús og íbúð af manni, er þar bjó, sem Kristinn heitir Guð- jónsson. Kristinn fluttist til Reykjavíkur með fjölskyldu sína. Áhugi fyrir skógrækt hefir mjög glæðzt hér á landi hin síð- ari árin; einkum er það nú síðan sýnt þykir, að hér geti barrskóg- ur þrifist, og hafa ýmsir dug- andi menn beitt sér fyrir fram- gangi þessara mála bæði í orði og verki. Víða eru að komast af stað smá-trjáreitir við bæi, og í viss svæði í birkiskógunum er nú farið að planta barrtrjám, með góðum árangri, að því er virðist. Vonandi á það allt eftir að margfaldast og verða bæði til prýði og hagsbóta. Er brezki og þýzki markaðurinn lokasl, yfirfylla íslendingar Ameríkumarkaðinn, segir am- erískf íímarit Útvegsmenn í Bandaríkjun- um og þjóðir þær, sem flytja inn fisk til Bandaríkjanna óttast nú mjög, að íslendingar offylli fisk- markaðinn í Bandaríkjunum og undirbjóði fisk sinn, sem yrði til þess að fiskverðið þar félli al- mennt. Amerískt tímarit um fiskimál birtir grein um þetta efni. Telur tímarit þetta, að vegna þess að íslendingar hafi nú tapað markaði sínum fyrir nýjan fisk í Bretlandi, muni þeir leggja alla áherzlu á að vinna markaði í Bandaríkjunum Tímaritið segir m. a. að litlar horfur séu á sölu íslenzks fisks í Þýzkalandi, og að brezki mark- aðurinn sé íslendingum lokaður um ófyrirsjáanlegan tíma. Þar að auki hafi íslendingar tapað öllum verulegum mörkuðum fyrir saltfisksframleiðslu sína í Evrópu og sé því ekki um annað Um heilsufar er lítið hægt að skrifa. Ég vildi þó aðeins geta þess, að nú liggja á sjúkrhúsi í Reykjavík tvær merkar konur hér úr héraðinu og hafa verið þungt haldnar efir stórar skurð- aðgerðir. Þær eru Kristín Þor- kelsdóttir frá Kolsstöðum í Hvít- ársíðu og Valgerður Erlendsdótt- ir frá Breiðabólsstöðum hér í hreppi. I haust var einnig gerð stór skurðaðgerð á Magnúsi Halldórssyni, fyrrum bónda á Síðumúlaveggjum, nú búsettur á Akranesi, við langvinnum sjúk- dómi, er búinn var að þvinga hann. Tókst sá skurður mjög vel og er Magnús nú við furðu góða heilsu. Haukur Kristjánsson frá Hreðavatni, nú læknir á Akra- nesi, var læknir Magnúsar. Ég hef hripað þetta upp í flýti, án þess að hafa nokkur gögn í höndum, svo sem sjá má merki um, er dagsetningar vantar, sem vera ættu, og alls konar smíða- lýti má sjá. Ég veit að það svæði, sem faðir minn var kunnugastur var Borgarfjarðarhérað, og það gæti verið ærið verkefni, að halda uppi kynningarsambandi við all- an þann fjölda Vestur-íslend- inga, sem áttu uppruna sinn í Borgarfirði, ef úr hverri sveit þess héraðs hefðu flutzt hlutfalls lega jafnmargir til Ameríku élns og úr Hálsasveit og Reykholtsdal og þeim hefði fjölgað að eðlileg- um hætti. Er því eðlilegt að við það fólk væru skrif hans tak- mörkuð að miklu leyti. En svo takmarkað, sem hans sjónarsvið kann að hafa verið, þá er mitt þó miklu þrengra og óskýrara. Vegna alls þessa vildi ég biðja afsökunar á lélegu bréfi. Ég enda svo þessar línur í þeirri von, að einhver hæfur maður skrifi síð- ar Ameríkubréf, ef nokkrum væri þægð í slíku. Svo kveð ég ykkur með ósk um gott og gleði- legt ár, farsæld og frið ykkur til handa. að gera fyrir þá en að leita mark aða í Bandaríkjunum. Á fyrstu níu mánuðum þessa árs hafa íslendingar aukið út- flutning sinn til Bandaríkjanna úr 7.600 lestum upp í 10,500 lestir miðað við sama tímabil í fyrra, og allt bendir til þess að útflutn- ingurinn á fiskflökum til Banda- ríkjanna muni aukast, þar eð íslendingar eiga stóran flota af afkastamiklum nýtizku togur- um. Þá segir tímaritið, að hinn aukni útflutningur frá Islandi til Bandaríkjanna muni hafa al- varlegar afleiðingar í för með sér, bæði fyrir innlenda fram- leiðendur og erlenda. Helztu er- lendu keppínautar Islendinga um markaðinn í Bandaríkjun- um eru Kanadamenn og Ný- fundalandsmenn. Norðmenn og Bretar hafa einnig lagt mikið kapp á að vinna þar markaði. Afleiðingarnar verða þær, segir tímaritið, að verð á fiskflökum í Bandaríkjunum lækkar stórkost lega öllum til tjóns. — A. B. 7. des. KAUPENDUR LÖGBERGS Á ÍSLANDI Gerið svo vel að senda mér sem fyrst greiðslu fyrir yfirstandandi árgang Lögbergs, kr. 75.00. Dragið ekki að greiða andvirðið. Það léttir innheimtuna. Æskilegt að gjaldið sé sent í póstávísun. Þeir sem eiga ógreidda eldri árganga, eru vinsamlega beðnir að snúa sér til mín. BJÖRN GUÐMUNDSSON FREYJUGATA 34 . REYKJAVÍK Virðingarfyllst, Einar Kristleijsson Bandaríkjamenn óttast undir- boð á íslenzkum freðfiski

x

Lögberg

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Lögberg
https://timarit.is/publication/132

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.