Lögberg - 08.04.1954, Blaðsíða 3

3
Heimsendanna
milli
Alagablettir
Margir eru þeir blettirnir hér
a landi ,sem einhver álög hvíla á
naenn mega ekki hrófla við.
efir þjóðtrúin verndað marga
fessa bletti, en jafnan hefir far-
i illa fyrir þeim, sem gengið
afa í berhögg við álögin. Ekk-
art skal fullyrt um það, hvaðan
Þessi þjóðtrú er upp runnin, en
^ei getur verið að hún sé hingað
°min vestan um haf, því að á
rlandi eru margir slíkir álaga-
lettir. írskur maður segir svo
frá:
Víðsvegar um frland eru
S°niul mannvirki, sem ýmist eru
nefnd „álfaborgir," eða „virki,“
°§ samkvæmt þjóðtrúnni má
a ls ekki hrófla við þeim. Þetta
eru hringmyndaðar grjóthleðsl-
Ur °g allmiklar um sig.
^yrir nokkrum árum var ég í
sumarfríi út í sveit, og þá hjálp-
a i ég til þess að rífa niður eitt
af þessum virkjum, því að af
einhverjum ástæðum þ ó 11 i s t
andinn þurfa að losna við það.
argir menn, sem höfðu unnið
a þessu, höfðu orðið fyrir smá-
Vegis slysum og gáfust því upp,
en mér fannst þetta hjátrú, sem
maður ætti ekki að láta sig
nfinu skifta. Ég fór því einn til
vinnu þarna og hafði mölbrjót
a VoPni. En ekki hafði ég unn-
í nema svo sem tíu mínútur,
Pegar steinflís hrökk upp í
mgra augað á mér, og var það
npg til þess að ég varð að hætta
7 verkið. Spilling hljóp í meið-
a ið 0g nokkru síðar neyddist ég
tu þess að láta taka úr mér
augað.
Sumir munu segja að þetta
afi verið tilviljun ein. En ég er
nu,sannfærður um, að bezt er að
r°fla ekki við þeim stöðfim,
Sern álög hvíla á.
Katiaeyan
Það er mælt, að á einni af
yrrahafseyum hafi orðið svo
^ikiH rottugangur, að fólk hafi
e ki getað hafzt þar við. Var
nað þá tekið til bragðs að flytja
angað marga ketti, svo að þeir
s utuðu rottunum. Þetta tókst,
en þá kom önnur plágan hálfu
'erri. Kettirnir tímguðust óð-
Uga og urðu allir viltir, og varð
fólv-eSSU Sa stenfivargur> að allt
e kið fór af eynni, og nú eru
ettarnir einvaldir þar.
Sömu sögu er að segja af eyu
e° kurri, sem Haskell heitir og
fr 1 ^an Francisco flóa. Þar er
sn t af eyum og er talið að þær
,e Jafncargar og dagarnir í ár-
nU- Skömmu fyrir aldamótin
e fist að á Haskell-ey einsetu-
aður, Sem Humphrey hét.
ann hafði eitthvað komizt í
a9st við réttvísina og þótti rétt-
ra að hverfa. Og þarna þóttist
vann óhultur. Hann lifði á ostru
ei um. En ævi hans var ekki
rotf^6^’ ^V1 stefnivargur af
an Um,var a eynni og hvað eftir
nað átu þær allan aflann út úr
°ndunum á honum.
n ?v° var það að fiskimaður
rai ifUr ,tók eftir því að aldrei
Sér , Humphrey. Hann gerði
Um u *°r tlf eyarinnar að vitja
kof Uann' ^egar hann kom til
u ans> var hann fullur of rott-
’ en nijög lítið var eftir af
Humphrey. Rotturnar höfðu etið
hann.
Mörgum árum seinna afréðu
tveir bræður, Bruce og Wallace
Mills, að setjast að á eynni.
Höfðu þeir með sér 12 grimma
ketti, til þess að útrýma róttun-
um. Og þarna varð svo hinn
grimmasti bardagi milli katt-
anna og rottanna, því að rotturn
ar snerust til varnar og kettirn-
ir fengu mörg og stór sár af
þeim. En stríðinu lauk þó með
algjörum sigri kattanna. Þeir út
rýmdu rottunum gjörsamlega.
Eftir það tóku kettirnir að
tímgast ískyggilega ört, og hin
nýa kynslóð var stærri og
grimmari en hin eldri hafði ver-
ið. Bræðurnir höfðu ekki við að
afla fæðu handa þeim. Og svo
lögðust kettirnir á fuglana og
útrýmdu þeim eins og rottun-
um. Og í staðinn fyrir fagran
fuglasöng, var nú ekki annað að
heyra en ámátlegt mjálm í
breima köttum.
Það er fagurt þarna á eynni
og nú fóru menn að sækja um
að r e i s a þar sumarbústaði.
Bræðrunum var tilkynnt að þeir
væri þarna í óleyfi og yrði að
hypja sig áburt. En þeir sátu
sem fastast og treystu því að
kettirnir mundu verða sín bezta
vörn. Enginn mundi geta hald-
izt við á eynni vegna þeirra. En
þá varð það að einhver fram-
takssamur maður fór um nótt
til eyarinnar og eitraði fyrir kett
ina. Það varð tl þess að þeir strá-
drápust á stuttum tíma, þar til
enginn var eftir. Og þá neyddust
bræðurnir til þess að yfirgefa
eyna sína, og veit enginn hvað
af þeim hefir orðið.
Apar gera innrás
1 friðlandinu, eða þjóðgarðin-
um, sem kenndur er við Góðr-
arvonarhöfða í Afríku, er mikið
af hinum svonefndu „baboon“-
öpum. Fyrir nokkru fundu apar
þessir upp á því að fara ráns
ferðir til þorpsins Siminstown,
þótt þeir yrði yfir fjall að fara
til þess. Einn var innrásarforingi
og er þeir komu að þorpinu settu
þeir einn apann á vörð til þess
að vara sig við, ef hætta væri á
ferðum. En hinir ruddust inn í
matvæli í búrum. Apar þessir
ir eru gríðar sterkir og ekki gott
að lenda í klónum á þeim. Og
þeir hræðast ekkert ef þeir þykj
ast eiga líf sitt að verja.
Þessar ferðir fóru þeir hvað
eftir annað og stóð fólki mikill
stuggur af þeim, se mvon var.
Seinast fengu þorpsbúar góðan
skotmann til þess að koma til
þorpsins og reyna að ráða niður
lögum apanna. En aparnir eru
slóttugir og þeim tókst hvað eft-
ir annað að leika á skyttuna.
Nú virðist þó svo sem þess-
um ófriði sé af létt, því að fyrir
skömmu f u n d u s t níu apar
druknaðir í tjörn skammt frá
þorpinu. Þá höfðu þeir skömmu
áður komið tíu í hóp til rána þar.
Enginn veit hvernig á því stend-
ur að þeir skyldi drukkna þarna,
en menn gizka helzt á, að einn
apinn hafi fallið óvart í tjörnina
og hinir allir hafi ætlað að reyna
að bjarga honum, en þar sem
þeir eru ósyndir, þá hafi þeir
allir farizt við björgunartilraun-
ina.
LESB. MBL. 17. janúar
Who May Compete?
The National Barley Contest is open to any bona-
fide farmer in the malting barley areas of Manitoba,
excepting all past First Prize Winners in the Inter-
Provincial contest; or any barley produced on their
farms.
For further information write to:
BARLEY IMPROVEMENT INSTITUTE,
206 Grain Exchange Building,
Winnipeg, Manitoba.
This space donated by DREWRYS
MD-340
LÖGBERG, FIMMTUDAGINN 8. APRÍL 1954
Snjó og jarðskriður hafa valdið
sfórfelldu tjóni hér um aldir
Samt er lílið gert til að forða
tjóni og hættan vex við
aukna byggð
Á 19. öld fórust hér á landi í
skriðuföllum og snjóflóðum að
minnsta kosti 160 manns. Og það
sem af er 20. öldinni hafa um
100 manns farizt af sömu ástæð-
um. — Hættan af skriðuföllum
á landinu fer vaxandi með fjölg-
un fólksins og er byggðin
stækkar.
Þannig komst Ólafur Jónsson,
ræktunarráðunautur, að orði í
stórmerkilegu erindi, sem hann
hélt á Búnaðarþingi í gær. Flutti
hann langt erindi blaðalaust og
má af því marka hina viðtæku
og traustu þekkingu, sem hann
hefur aflað sér á málinu.
Hefur rannsakað skriðuföll
í mörg ár
Erindi sitt kallaði Ólafur
„Skriður.“
Hann sagði frá því í upphafi
að hann hefði síðustu 8 til 9 ár
snúið sér að rannsókn skriðu-
falla, eftir að hann hætti rann-
sóknum á Ódáðáhrauni. Hófst
það með grúski í bækur, annála
og aðrar heimildir. Síðar tók
hann að kynna sér rannsóknir á
skriðum erlendis og auk þess hef
ur hann ferðast víða um land til
að skoða vergsummerki í nátt-
úrunni, aðallega jarðskriður, því
snjóflóð skilja ekki eftir varan-
leg merki.
Hver er höfuðorsök skriðanna?
í fyrsta lagi að sjálfsögðu bratt
inn. Talið er að í bratta undir
25 stig verði ekki snjóflóð. Hins-
vegar þegar brattinn verður t.d.
yfir 60 stig verða ekki heldur
snjóflóð, því að úyiokað er að
snjó festi.
í öðru lagi hefur berggerðin
mikla þýðingu. Eftir því sem
meira er af lausum efnum er
hættara við skriðuföllum.
1 þriðja lagi skiptir verðurfar-
ið miklu máli. Eru skriðuhlaup
langmest í kaldtempruðu lofts-
lagi, norðarlega í tempraða belt-
inu. Þar er úrkoma mikil og
skiptast á frost og þýður.
Næst minniisl Ólafur á helztu
tegundir skriðuhlaupa
Bjarghrun: Þegar heilir fjalls-
hlutar falla niður. Starfar það
af því að laus efni hafa verið
undir bjarginu og þegar þau
leysast upp fellur hið fasta bjarg
niður. Þau eru tæplega til hér
á landi.
Jarðskriður úr leir og möl:
Það er algengast hér á landi. E.
t. v. eru þær óvíða eins algengar
og hér á landi.
Leirhlaup: Eru algengt t.d. í
Noregi, en ekki hér. Talið er að
slíkt eigi sér stað aðallega þar
sem leir hefur safnazt í sjó, síð-
an orðið að þurru landi. Má þá
ekkert raska honum. Ef grafið
er fyrir húsi, eða lækur kemst í
leirlagið getur leirinn runnið af
stað. Eitthvert stærsta leirhlaup,
sem sögur fara af varð 1893 í
Noregi þegar heil byggð fór af
stað, og ofan í fljótið. Fyrir
tveimur árum rann árbakkinn
við Gautelfi í Svíþjóð fram og
tók með sér smábæinn Sorta, svo
að húsin skekktust og lögðust á
hliðina. Hér þekkist að grastorf-
ur hlaupi úr stað, stundum 1
stórum mæli, en því fylgir ekki
neitt leirrennsli.
Skriðulandslag
Stundum er talað um skriðu-
landslag. Þar sem skriður hafa
oft hlaupið og valdið tjóni.
í því sambandi má benda á að
bæir hafa sumsstaðar v e r i ð
reistir hér af lítilli forsjálni. Oft
standa þeir hjá skriðulækjum og
það hefur tíðkazt t.d. sumsstað-
ar í Eyjarfirði að reisa bæi við
læki þar sem farvegur er ekki
djúpur. Sumsstaðar hér á landi
eru jarðlög sem valda hættu á
skriðuföllum t. d. í Múlanum í
Skriðdal. Þar urðu eitt ár 40
skriður og áttu allar upptök sín
í þykku leirlagi milli basaltlag-
anna.
Jarðabók Árna Magnússonar
í jarðabók Árna Magnússonar
og Páls Vídalíns er skýrt frá því
að skriðuhætta sé þá á 1174 bæj-
um á landinu eða um það bii
fjórða hverju býli. — Þar af er
hætta fyrir bæjarhús, fólk og
búfé á 346 býlum. Þar er og sagt
frá 57 býlum, sem hafi eyðst af
völdum skriðufalla.
Hvar eru helzlu skriðusvæðin?
Ef við ferðumst um landið, sjá
um við greinileg merki víða um
stórkostleg skriðuföll og sjáum
að skriðurnar hafa átt mikinn
þátt í að spilla landinu.
Helztu skriðusvæðin eru Aust-
urland frá Héraðsflóa að Fá-
skrúðsfirði, Vestfirðir frá Patr-
eksfirði inn fyrir ísafjörð og
fjallskaginn mikli milli Skaga-
fjarðar og Eyjafjarðar. Auk þess
eru minni svæði svo sem Eyja-
fjöll, Kjós, Kjalarnes, Lundar-
reykjadalur, Dalirnir, Vatnsdal-
ur, ströndin út af Sauðárkróki,
Höfðahverfið, Fnjóskadalur og
Bárðardalur.
Til hvers eru rannsóknirnar?
Að lokum lagði ólafur spurn-
inguna fyrir áheyrendur: Hvað
þýðir nú að vera að rannsaka og
ræða þetta?
Með því að gera sér grein
fyrir skriðuföllunum er hægl
í mörgum iilfellum að forðasl
þau og bægja þeim frá. For-
feður okkar reyndu að forðast
skriðuföll með því að reisa
skriðugarða. Við höfum meiri
möguleika til að gera slíka
garða trausta með stórvirkum
vélum.
Hættan af skriðuföllum og
snjóflóðum fer vaxandi hér á
landi með aukinni byggð og
mannvirkjagerð. Er a u k i n
hætta bæði á manntjóni og
eignatjóni. Er þá athyglisvert
að ef mannvirkin væru byggð
með forsjálni og athugun á
skriðuföllum mætti forðast
stórtjón.
Ólafur tók sem dæmi að há-
spennulínan frá Laxárvirkjun
til Akureyrar hefði verið lögð
á fráleitasta stað og algerlega
án fyrirhyggju í Ljósavatns-
skarði. Þar hefur snjóflóð sóp-
að línunni burt hvað eftir ann
að. Hefði línan verið lögð hin-
um megin í skarðinu hefði
ekkert tjón orðið.
Hitaveita Ólafsjarðar hefur
hvað eftir annað skemmzt af
skriðuföllum. Það er vegna
þess að hilaveilustokkurinn
er upphlaðinn einns og hrygg-
ur og skriður sópa honum
burt. Ef slokkurinn væiri graf-
inn niður eða fyllt upp að hon-
um með j arðvegi, myndu
skriðurnar renna yfir hann og
ekkert tjón gera.
Á Seyðisfirði er visst svæði
undir Strandatindi mjög
hæltulegt. Nú hefur verið
reist síldarverksmiðja á sjálfu
hæltusvæðinu. — Geta skriðu
hlaup hvenær sem er sópað
henni burtu.
Þekking á skriðuföllum er
mjög mikilvæg, sagði Ólafur
Jónsson að lokum. Erlendis
t .d. í Svisslandi éru heilar
stofnanir, sem annasl rann-
sóknir á þeim og vara menn
við hættunum. — Við gætum
einnig komizt hjá stórljóni
með því að kynna okkur
skriðuföllin og vara okkur á
þeim.
— MBL. 24. febr.
You’ll Ttave a lot of worry,
With the way prices are today;
If you pick your cakes and
dainties,
From Aldo’s great display.
ALDO'S BAKERY
613 Sargenl Ave. Phone 74-4843
% /
Kaupið Lögberg
Víðlesnasta
íslenzka blaðið
Business and Professiona! Cards
Dr. P. H. T. Thorlakson WINNIPEG CLINIC . St. Mary’s and Vaughan, Winnipeg PHONE 92-6441 Phone 74-7855 ESTIMATES FREE J. M. Ingimundson Re-Rpofing — Asphalt Shingles Insul-Bric Siding Vents Installed to Help Eliminate Condensation 632 Simcoe St. Winnlpeg, Man.

J. J. Swanson & Co. LIMITED 308 AVENUE BLDG. WINNIPEG Fasteignasalar. Leigja hús. Ot- vega peningalán og eldsábyrgtS, bifreiSaábyrgð o. s. frv. Phone 92-7538 NR=r SEWING MACHINES Darn socks in a jiffy. Mend, weave in holes and sew beautifully. 474 Poriage Ave. Winnipeg, Man. 74-3570

SARGENT TAXI PHONE 20-4845 For i^uick, Reliable Service Dr. ROBERT BLACK Sérfraeöingur I augna, eyrna, nef og hálssjúkdómum. 401 MEDICAL ARTS BLDG. Graham and Kennedy St. Skrifstofuslmi 92-3851 Heimasími 40-3794

DR. E. JOHNSON 304 Eveline Street SELKIRK. MANITOBA Phones: Office 26 — Residence 230 Offlce Hours: 2.30 - 6.0t p.m. Creators of Distinctive Printing Columbia Press Ltd. 695 Sargenl Ave. Winnipeg PHONE 74-3411

Thorvaldson, Eggerison, Basiin & Siringer Barristers and Solicitors 209 BANK OF NOVA SCOTIA Bldg. Portage og Garry St. PHONE 92-8291 HofiS Höfn í huga Heimili sólsetursbnrnanna. Icelandic Old Folks’ Home Soc-, 3498 Osler St.. Vancouver. B.C.

CANADIAN FISH PRODUCERS LTD. J. H. PAGE, Managing Director Wholesale Distributors of Fresh and Frozen Fish 311 CHAMBERS STREET Offlce: 74-7451 Res.: 72-3917 Aristocrat Stainless Steel Cookware For free home demonstrations wlth- out obligation, write, phone or call 302-348 Main Sireel, Winnipeg Phone 92-4665 “The King of the Cookware’’
W^'Grauam AUTOMOTIVE SERVICE Exclusive Hillman Disiribulors Sargent & Home Ph. 74-2576
Offlce Phone Res. Phone 92-4762 72-6115 Dr. L. A. Sigurdson 528 MEDICAL ARTS BUILDING Offlce Hours: 4 p.m.—6 p.m. and by appointment.
A. S. BARDAL LTD. FUNERAL HOME 843 Sherbrook Street Selur llkkistur og annast um út- farlr. Allur útbúnaCur sá' beztl. StofnaC 1894 SlMI 74-7474 Minnist BETEL í erfðaskróm yðar.

Phone 92-7025 \ H. J. H. PALMASON Chartered Accountant 505 Confederation Llfe Bullding WINNIPEG MANITOBA
Phone 74-5257 700 Notre Dame Ave. Opposite Matemity Pavilion General Hospital Nell's Flower Shop Wedding Bouquets, Cut Flowers. Funeral Designs, Corsages, Bedding Plants Nell Johnson Res. Phone 74-6753

Parker, Parker and Kristjansson Barristers - Solicitors Ben C. Parker, Q.C. B. Stuart Parker, A. F. Krlstjanuon 500 C&nadi&n Bank of Commerce Chambers Wlnnipeg, Man. Phone 92-3561
Lesið Lögberg

SELKIRK METAL PRODUCTS Reykháfar, öruggasta eldsvörn, og ávalt hreinir. Hltaelnlngar- rör, ný uppfynding. Sparar eldi- vitS, heldur hita frá aC rjúka út meC reyknum.—-SkrifiÖ, slmiö til KELLT SVEINSSON (25 Wall St. Wtnnlpeg Just North of Portage Ave. Simar 3-3744 — 3-4431 G. F. Jonasson, Pres. & Man. Dlr. Keystone Fisheries Limited Wholesale Distrlbutors of FRESH AND FROZEN FISH 60 Louise Street Slmi 92-5227

J. Wilfrid Swanson & Co. * Insurance in all its branches Real Estate - Mortgages - Rentals 210 POWKR BUILDING Telephone 93-7181 Res. 40-3480 LET US SERVE YOU EGGERTSON FUNERAL HOME Dauphiru, Maniíoba Eigandi ARNI EGGERTSON Jr. j

S. O. BJERRING Canadian Stamp Co. RUBBER & METAL STAMPS NOTARY ðc CORPORATE SEALS CELLULOID BUTTONS 324 Smith Sl. Winnipeg PHONB 92-4424 Van's Electric Ltd. 636 Sargenl Ave. Authorized Home Appliance Dealers GENERAL KLEij'i'itlC — ADMIRAL McCLARY ELECTRIC — MOFFAT Phone 3-481-0