Lögberg - 08.04.1954, Blaðsíða 6

6
LÖGBERG, FIMMTUDAGINN 8. APRÍL 1954
Enginn var svo heilsuhraustur, að hann yrði ekki að lúta
fyrir valdi dauðans. Næsta ár yrðu móðurskyldurnar tvöfaldar.
Ef hún yrði svo, eins og þessi móðir, kölluð í burtu og yrði að
skilja börnin sín eftir hjá kaldlyndum föður. Hversu sæll myndi
ekki andi hennar verða, ef einhver góð kona, jafngildi Maríu,
vildi þvo af þeim tárin og binda um sár þeirra. Hún mátti víst sofa
hjá föðurnum, ef hana langaði til þess. Hvað skyldi deyjandi móðir
hugsa um mann sinn, sér í lagi ef sambúð þeirra hefði verið ást-
laust skyldustarf. Það voru aðeins börnin, sem andi móðurinnar
hlaut að fylgja. Hún lifði áfram í þeim, hennar blóð rann í æðum
þeirra. Þau horfðu með hennar augum og hugsuðu á sama hátt og
hún. Þessi litlu börn hlutu að vera eftirlíking framliðnu konunnar,
svo ólík voru þau föðurnum, bjarthærð og lagleg. Hann var dökk-
hærður og stórskorinn.
Þannig hugsaði Þóra, meðan hún fylgdist nákvæmlega með
hjúkrunarstarfi Maríu. Drengurinn var hættur að gráta og horfði
bara hissa á veika fingurinn, hvað hann var mikið gildari en hinir.
Þá var eftir að þvo honum og greiða, svo hann yrði reglulega
álitlegur bóndasonur.
„Finnst þér ekki mágkona þín vera nógu mömmuleg?“ spurði
bóndi og glotti til Þóru.
„Það lítur út fyrir það“, svaraði hún.
„Já, þau voru lánsöm, að hún kom hingað“, hélt hann áfram
og hætti að brosa. „Það hefði verið erfitt að láta þau sitt í hvora
áttina, eftir að þau voru búin að missa mömmu sína, eða finnst
þér það ekki, kona?“
„Jú, áreiðanlega“, sagði Þóra. Gremjan, sem hafði ríkt í huga
hennar, var horfin að mestu fyrir hlýrri tilfinningum. Hún hafði
ekki augun af börnunum. Þriðja systkinið hafði komið inn og
horfði feimnislega á hana. Það var stúlka. Hún færði sig til föður
síns og spurði hann í hvíslandi málróm, sem allir heyrðu þó, hvort
þessi kona ætti fallega söðulinn á hlaðinu.
„Já, hún á hann, og ég er hræddur um að hún kunni líka að
sitja í söðli, eða svo sýndist mér hérna neðan mýrarnar", sagði
hann. „Þið eruð annars miklir reiðmenn og konur þarna frammi í
dalnum“, bætti hann við og brosti að þessum vel slegna gullhamri.
„Það hafa nú flestir gaman .af því að koma á hestbak“,
svaraði hún.
„Þið eigið líka marga og fallega hesta“, hélt hann áfram.
„Þið ættuð að geta átt fleiri hérna út frá. Það eru heldur færri
dagarnir, sem þeir eru á húsi og heyi“, sagði Þóra.
„Við erum bara svo fátækir, að við þurfum að selja þá jafnótt
og þeim fjölgar. Það er annað með ykkur — þið eruð stórefnuð,
stærðarbú á hverri jörð“, sagði bóndi.
„Það held ég sé varla hægt að kalla svo“, sagði hún harð-
ánægð yfir áliti hans á efnahag dalbúa.
María breiddi dúk á borðið og bar inn kaffi með nógu brauði.
Húsbóndinn drakk með henni, og María kom með pör handa sér,
eftir ósk Þóru. Hún kærði sig hreint ekkert um að sitja ein til
borðs með Þorsteini. Þó fannst henni hann langtum skárri en í
fyrstu. Hann var alls ekki ólaglegur og frekar skynsamur í tali.
Litla stúlkan hafði verið skorðuð milli kodda í rúminu, og litlu
systkinin áttu að gæta hennar. Þorsteinn hafði vakandi auga á
henni, meðan hann drakk kaffið. Þóra fór að hafa áhuga fyrir
þeim, þessum ljóðhærðu, laglegu börnum. Hún fór að spyrja um
þau, og fékk greið svör hjá föðurnum.
Stúlkan hét Fanney, sjö ára, dugleg að lesa — orðin sæmilega
læs. Ætlaði víst að verða bókaormur. María bætti því við, að hún
þekkti allar ærnar með nöfnum, svo á því sæist, að hún ætlaði
líka að verða búkona. Drengurinn hét Helgi, fjögra ára, sjómanns-
efni. Hafði hvern kassa, sem hann náði í, fyrir bát og skaftbrot
fyrir árar, en stóra leggi fyrir háseta. Hann yrði líklega minna
fyrir bækurnar. Þá bætti María við, eins og hver önnur góð
móðir, sem öllum vill veita jafnt, að hann væri þó búinn að læra
að þekkja alla stafina.
„Ójá, ekki ber nú á öðru“, sagði faðir hans brosandi. „Hann
hefur líka haft þolinmóðan kennara“.
Fanney og Helgi hlógu ánægjulega, þegar þau heyrðu, að
verið var að tala um þau.
María fylgdi mágkonu sinni til dyra. Fanney og Helgi stóðu
úti á hlaðinu og horfðu á skrítna hestinn, sem þau kölluðu svo,
með fallega söðulinn. „Hann er svartur á fótunum“, sagði drengur-
inn athugull.
„Mamma segir, að hann heiti Mósi“, sagði hún. „Það er
skrítið nafn“.
„Svo þú hugsar þá ekki meira um vesturförina, María mín?“
sagði Þóra, hálfgröm yfir þessu þarflausa ferðalagi.
„Nei, það geri ég ekki, og hef reyndar aldrei gert það. Hins
vegar finn ég það, að það væri ástæða til að ég færi að fela mig
fyrir sveitungum mínum, en ég ætla samt ekki að gera það. Þeir
mega blaðra það, sem þeim þóknast. Ég get ekki yfirgefið börnin.
Þau eru fyrir löngu farin að kalla mig mömmu. Ef ég færi, er
ekkert líklegra en þau þyrftu að skilja. Það yrði bæði þeim og
honum þungbært. Ég býst við því, að ef Sigrún heitin veit eitt-
hvað í veröldina, myndi hún ekki kjósa annað frekar en ég yrði
hér kyrr hjá þeim, hvað sem öðru líður“.
Þóra stanzaði hestinn, þegar hún var komin suður fyrir túnið
og veifaði til Maríu, sem stóð ennþá á hlaðinu, og börnin sitt við
hvora hlið henni.
„Vertu sæl, góða fórnfúsa stúlka", sagði hún við sjálfa sig.
„Svona urðu þín örlög“. Svo gaf hún Mósa til kynna með keyrinu,
að hann skyldi stíga liðugar, því langt var liðið af deginum, og
spöladrjúgur heill hreppur endanna á milli.
A mýrunum fyrir ofan Hvol var eitthvað tvennt á hreyfingu.
Þóra bjóst við, að það væru hrafnar að krunka yfir einhverri krás,
en þegar hún nálgaðist, sá hún, að þetta voru yngstu bræðurnir á
Hvoli, sem sátu þarna og biðu hennar. Þeir komu til hennar,
brosleitir, með ýsuböndin og sögðu, að þau hefðu dottið, um leið
og hún sló í Mósa, og þó reyndum við að festa þau svo vel sem
við gátum.
Þóra leyfði þeim að festa böndin í annað sinn við söðulinn.
Hún gat ekki verið að gera þá afturreka. Þeir voru svo ánægju-
legir á svipinn, litlu skinnin. Það þurfti heldur ekki að búast við
því, að Hvolsfólkið léti af sinni meiningu. Það ætti hún þó að
vera farin að þekkja.
„Svona, nú þykir mér ólíklegt, að þau detti“, sögðu þeir
hreyknir.
„Nei, nú detta þau áreiðanlega ekki“, sagði Þóra og kvaddi
þá brosandi, og bað þá að skila kveðju til mömmu þeirra.
Það var liðið að náttmálum, þegar hún reið fram hjá fremsta
bænum á ströndinni. Enn var sólskin þar ytra — en í dalnum var
orðið sólsett fyrir nokkru. Hún vafði yfirsjalinu þéttar að vöng-
unum. Ósköp var blessaður dalurinn kaldranalegur. Aldrei þessu
vant var ströndin hlýlegri. Þar eru fjöllin, sem skyggja fyrir
kvöldsólina, en þau hlífa honum líka fyrir næðingunum. Sjálfsagt
vildi enginn dalbúinn skipta á hafgolunni og hlýjunni, sem dalur-
inn hafði að bjóða, þótt sólin skini ofurlítið lengur á kvöldin.
Hún herti reiðina. Mósi var líka heimfús. Nú væri sjálfsagt verið
að ljúka við að mjólka heima. Hvernig skyldi Möggu ganga með
mjaltirnar? Nær hefði henni verið að sitja heima en að þvælast
þetta, sem algerlega hafði verið erindisleysa. Samt var það betra
að hún fór. Annars hefði hún ekki kynnzt hjartagæzku Maríu til
fullnustu, eða séð börnin hans Þorsteins í Koti, litlu stúlkuna, sem
var svo dugleg að lesa. Hvernig skyldi hennar eigin sonur verða,
þegar hann stækkaði? Skyldi hann verða bókhneigður, eða
kannske hann yrði eins og faðir hans, snerti aldrei bók? Skyldi
hann verða glöggur á skepnur eða ekki? Það var einmitt það, sem
hann átti að verða, dýravinur, hugsaði hún brosandi, og hann
átti líka að verða góður reiðmaður, þeytast eftir dalnum á harða
spretti á fjörugum gæðingum. Þá yrði mamma hreykin af sínum
dreng og horfði eftir honum, meðan hún gæti. En það yrði langt
þangað til, hann var svo lítill ennþá, elsku stubbur. Líklega væri
hann nú steinsofnaður og búinn að velgja rúmið handa henni með
litla, mjúka líkamanum sínum.
Aftur ónáðaði þessi hræðilega hugsun hana, ef hún þyrfti að
yfirgefa drenginn, deyja frá honum. Hver skyldi þá verða honum
svo góð, að hann vildi kalla hana mömmu. Aldrei skyldi hún kalla
á Maríu hvorki í hugsun eða orði. Hennar hlutverk var svo fagurt,
að allt annað hlaut að hverfa. Það hafði séra Benedikt líka álitið.
Þess vegna hafði hann gripið til pípunnar, til að slá botn í
samtalið.
Sigurður gekk út og inn og hlustaði eftir skeifnahljóði sunnan
af mýrunum. Loksins heyrðist það, þegar orðið var svo dimmt,
að hann sá rétt út fyrir túngarðinn. Hann beið á hlaðinu, þangað
til konan hans reið í hlaðið.
„Ojæja, þarna kemurðu, góða“, sagði hann kátur.
„Hélztu kannske, að ég færi að gista?“
„Ekki af því þú sagðist koma heim. Ég er farinn að þekkja
það, að þú stendur við það, sem þú lofar“, sagði hann og kyssti
hana tvo kossa. „Hvað segirðu í fréttum. Leið ekki öllum vel
þar út frá?“
„Ekki sá ég annað“, svaraði hún hálf stuttlega.
„Og þarna kemurðu með nýja ýsu“.
„Móðir þín vildi endilega, að ég færi með þetta“.
„Svo þeir hafa farið á sjó. Fengu þeir dálítið?“
„Já, það minnir mig hún segði“.
„Alltaf er munur að vera við sjóinn. Það er ekki lengi verið
að fá sér málsverð“.
„Það er víst engin búsvelta hérna í dalnum, það ég til þekki“,
sagði hún, alltaf jafn stutt í spuna.
„Ég sakna samt sjávarsins, og svo sólskinið þar út frá á kvöldin,
þegar hér er orðið sólsett. Er ekki næstum alautt þar?“
„Það festir víst aldrei snjó á fjandans kuldastrýtunum þar.
Eins eru íbúarnir kaldir og fráhrindandi", svaraði hún og lét heils
dags gremju við sifjalið hans bitna á honum sjálfum.
Þá fauk í hann líka. Hann hafði beðið hennar með tilhlökkun
um hlýja samfundi, en mætt kulda og útúrsnúningum.
„Þú hefur nú sagt það fyrr“, sagði hann. „Það er bezt fyrir
þig að láta þá strandabúa vera lausa við heimsóknir þínar, en
halda þig sem næst silkitungunum hérna í dalnum og láta þær
sleikja þig utan. Það á bezt við þig og þú ert líka vönust því“.
Hann kastaði söðlinum á hlaðið og teymdi hestinn burtu.
„Þú dregur strax undan hestinum“, sagði hún skipandi.
„Kannske þú ætlist til þess, að ég vaki við það í nótt? Það
verður sjálfsagt ekkert af því“, hreytti hann aftur fyrir sig.
Þóra smeygði sér úr síðpilsinu og hengdi það upp í dyrnar,
tók svo söðulinn og þreifaði sig með hann inn í skálann. Hún
fann, að hún hafði ekki komið vel fram við bónda sinn. Hún hefði
getað látið það vera að vera að þrefa við hann núna, þegar hann
vakti eftir henni og tók henni hlýlega.
Engin kona ætti að velja sér mann nema úr sinni eigin sveit,
sem væri þeim báðum jafnkær. Annað yrði þrætuepli.
Var það ekki gremjulegt að heyra hann sakna strandarinnar,
þar sem hann sat á annarri eins jörð og Hvammur var; hérna í
veðursældinni í blessuðum dalnum.
Magga sat við rokkinn og kvað við raust. Björn litli steinsvaf,
kafrjóður, og hafði bylt sér ofan á sængina og lá þversum í rúminu.
Þóra kyssti hann brosandi. „Þetta þóttist ég vita, að minn drengur
væri söfnaður og búinn að velgja rúmið, þegar ég kæmi heim“,
sagði hún.
„Ójá“, sagði Magga, „faðir hans svæfði hann nú víst í fyrsta
sinn á ævinni, meðan ég var að mjólka“.
„Og gekk það vel?“ spurði Þóra hissa.
„Já, ójá, ekki bar á öðru. Hann var nógu lipur við hann; og
svo hefur hann alltaf gengið út og inn og gætt að þér, síðan búið
var í fjósinu. Svo var þarna heitur matur og kaffi á maskínunni“.
Þessu bunaði Magga gamla úr sér, meðan hún setti frá sér
rokinn og kambana. Ekki var hægt annað að segja, en heimkoman
væri hlýleg, hugsaði Þóra og fór að klæða sig úr ferðafötunum.
Bara að hún gæti verið svolítið ánægðari með sitt hlutskipti en
hún var vanalega, gæti heimilislífið orðin þolanlegt.
Magga dreif matinn inn á borð.
„Náttúrlega hefurðu hvergi komið til að fá þér hressingu. Ég
spyr ekki að, hvort þú fellir þig við það þarna út frá“, sagði hún.
„Jú, ég held ég kæmi nógu víða og át og drakk eins og ég
þoldi, og meira að segja kom ég með nýja ýsu með mér“, sagði
Þóra og var nú komin í bezta skap.
„Nei, segirðu satt? Nýja ýsu. Er ég nú ekki hissa“, vældi
Magga ánægjulega.
Sigurður var kominn inn og seztur þegjandi á rúmið sitt.
„Ég átti víst að bera þér ósköpin öll af kveðjum frá frænd-
fólkinu", sagði Þóra þá og aðgætti hann útundan sér. Henni fannst
það skylda sín að reyna að greiða úr þessari snurðu, sem hafði
hlaupið á úti á hlaðinu, rétt í þetta sinn, fyrst hann hafði látið
sér svo annt um drenginn meðan hún var fjarverandi.
„Þú hefðir víst getað skilað þeim fyrri“, anzaði hann stuttlega.
„Já, það hefði ég áreiðanlega getað.:En ég var eitthvað svo
úrill og þurfti endilega að fara að þræta við þig um ströndina.
Myrkrið og kuldinn hefur víst líaft áhrif á mig. Nú er ég orðin
hressari, síðan ég kom inn í hlýjuna til Möggu“.
„Þér hefði verið nær að sitja heima, eins og ég sagði. Það
hefur víst hvort sem er ekki verið neinn happatúr þetta“.
„Hún sem kom með nýja ýsu“, skaut Magga inn í.
„Og henti þeim svo á hlaðið, svo að ég var hér um bil dottinn
um þær, þegar ég var að svipast um eftir söðlinum“, sagði Sigurður.
„Ég bar söðulinn inn í skála að gömlum vana, en ýsunum
gleymdi ég“.
„Nú, jæja. Hvað er í fréttum?" sagði hann.
„Allt sæmilegt. Ég fór alla leið út að Hlíðarendakoti og sá
litlu, móðurlausU börnin, sem hún María er svo góð við“.
„Ég spyr nú ekki að henni Maríu. Hún er nú ekki lík öðrum
þarna út frá“, sagði Magga óhlífin, en leit þó til Sigurðar. Hann
lét sem hann heyrði ekki til hennar, en spurði konu sína, talsvert
forvitinn, hvort María myndi verða þarna kyrr.
„Já“, svaraði Þóra, „hún getur ekki yfirgefið börnin. Þau eru
svo hænd að henni“.
„Hún er ekki óvön því að stússa við krakkana“, sagði Sig-
urður stuttlega. Hann þóttist vita, að erindið hefði verið að reyna
að fá kaupa konu. Engin var ákjósanlegri en María. „Gaztu ekki
fengið einhverja aðra?“ bætti hann við.
„Hvað rheinarðu?" spurði Þóra.
„Varstu ekki að svipast eftir kaupakonu?“
„Nei, langt frá því, enda hefði mér víst ekki dottið í hug að
fá neina Hvolssystranna. Það hefði víst ekki gengið betur nú en í
fyrra. Annars staðar kom ég ekki“. -
„Nú, ég hélt nú þetta bara“, sagði hann og var nú kominn í
sitt vanalega skap.
Magga gamla spurði svona til þess að segja eitthvað, hvort
fátæktin og allsleysið væri ekki óskaplegt þarna í þessu koti, sem
María væri sezt að.
„Það lítur prýðilega út hjá henni, og börnin eru svo lagleg,
að ég varð hissa. Hún hefur hlotið að vera lagleg konan“, sagði
Þóra, og fékk sér kaffi í bolla eftir matnum.
„Já, hún var það“, sagði Sigurður, „en óttalegur hégómi“.
„Það var undur, hvað Steini greyið gat lifað með henni“.
Þóra þakkaði Möggu gömlu fyrir matinn og kaffið. Oft hafði
verið gott að koma heim til hennar, en sjaldan eins og nú; þó var
það bezta eftir, að hátta hjá Birni litla og láta sig dreyma bjarta
drauma fyrir framtíðinni.
STÓRU MYNDIRNAR
Tíðin var köld, það sem eftir var vetrarins. Hreppstjórasetrið
í dalbotninum var hljótt og tómlegt hjá því, sem vant var. Söknuð-
urinn gat ekki yfirgefið það. Dagarnir dröttuðust áfram, kaldir
og sólarlitlir. Heimilisfólkið gekk lengi hægt og hljóðlaust um,
eins og ungbarn svæfi eða þá sjúklingur væri í einhverju rúminu.
„Þessi vetur er víst áreiðanlega helmingi lengri en sá í fyrra“,
sagði unga húsmóðirin oft og einatt. Og Borghildur svaraði vana-
lega því sama:
„Þó telur hann jafnmarga daga og hann. Það er bara af þessari
miklu breytingu, sem orðin er á heimilinu“.
Það var að sama skapi dauft yfir sveitinni. Dansspor var
hvergi stigið þennan vetur. Enginn gat fengið sig til þess, þegar
aðalforingi gleðskaparins sat í sárum í fyrsta sinn á ævinni.
„Hann stígur víst aldrei dansspor framar“, var sagt víða með
samúðarhreim í málrómnum. „Það er nú meira hvað maðurinn
er orðinn breyttur. Hann fer sjaldan út af heimilinu, ekki einu
sinni í kaupstaðinn“.
Jakob litli var hættur að vonast eftir, að góða mamma kæmi
aftur. Borghildur sagði honum, að hún yrði að passa litlu systur,
svo hún væri ekki að gráta. Hún sagði honum margar sögur um
afa og ömmu. Það gerði Sigga líka. Svo fékk hann líka að heyra
um lítinn dreng, ákaflega góðan, sem var svo duglegur að ríða
hart á hestunum. Einhverntíma yrði Jakob eins duglegur. Jakob
átti að eignast bleikan hest eins og afi, og vera duglegur að ríða.
Það var þó allra skrítnast, að þessi litli drengur, sem einu sinni
var svona góður og duglegur, var nú orðinn stór og hét pabbi
Jakobs. Svo var það svo margt fleira, sem Jakob fékk að heyra,
er var svo skrítið. Allir höfðu einu sinni verið lítil börn. Finni og
Sigga líka og allir áttu sögur, sem þeir sögðu litla drengnum, er
allt vildi fá a ðheyra, og skildi ótrúlega vel það, sem honum var
sagt.
„Þú ert líkur henni litlu Önnu“, sagði Finnur gamli stundum.
„Svona var hún, vildi alltaf heyra sögur, blessuð stúlkan“.
Þá hnussaði vanalega í Siggu gömlu: „Ætli honum kippi nú
ekki frekar í föðurkynið, hvað skynsemina áhrærir. Það lítur út
fyrir, að hann ætli ekki að verða neitt afstyrmi til sálarinnar“.
„Hún er prýðilega gefin, hún mamma hans líka. Það er hún
áreiðanlega“, tautaði gamli maðurinn.
„Jakob vill sögu um mömmu“, sagði drengurinn þá. En þá
sögu kunni enginn. Mamma átti enga sögu. Mamma hafði aldrei
verið lítil, bara stór mamma. Það var skrítið, fyrst allir aðrir voru
einu sinni litlir og áttu sögur.
En þá var það eitt kvöldið, þegar drengurinn ætlaði fram í
kokkhúsið, að kuldaboli lægi á glugganum og horfði á hann, ef
hann færi ekki aftur inn- til mömmu. Hann hljóp til baka og datt
um tréskóinn hans Finna og fór að hágráta. Pabbi kom fram úr
húsinu og tók hann og lofaði að segja honum sögu af lítilli stúlku,
sem var góð og falleg og hafði svo mikið hár. Hún átti heima í
stóru húsi nálægt sjónum og var lík Jakobi litla. Hún grét af
hræðslu, ef hún sá hund, og var hrædd um, að hestarnir bitu sig-
Seinna var henni gefinn hestur, sem hét Litli-Gráni og hún lærði
að ríða hart og var ekkert hrædd við hestana. Nú var litla stúlkan
orðin stór og hét mamma Jakobs. Jakob bað um að fá að heyra
meira um litlu stúlkuna í stóra húsinu. Það voru til margar sögur
af henni, en það kunni þær enginn nema pabbi.
SAVE
Besí for Less
Davenport and Chair,
$82.50
Chesteríield and Chair.
$149.50
Hostess Chair .$16.50
T.V. Chairs .$24.50
Chesterfleld and Chair,
recovered, from $89.50
up.
HI-6RADE UPHOLSTERING AND DRAPERY SERVICE
625 Sargent Ave. Phone 3-0365