Lögberg - 20.05.1954, Blaðsíða 5

LÖGBERG, FIMMTUDAGINN 20. MAÍ 1954
5
sem fellur á fötin, því meiri eru
líkur til að efnið missi sinn upp-
haflega lit. Vegna þessara galla
er rétt að þvo nylon-föt rækilega
með góðri sápu, áður en þau eru
tekin í notkun. Það getur tafið
fyrir breytingunni.
Eins og svo mörg önnur efni
er nylon talsvert rafmagnshlað-
ið. Það kemur m. a. í ljós, þegar
nylon-undirkjóll tekur til að
hniprast af engri sýnilegri á-
stæðu, eða þegar maður sér bein-
☆
UM
☆
WVWVWWVVV'W'V W9WWWWW VVVV rfTVf
ÁM6AHÍL
■WENNA
Ritstjóri: INGIBJÖRG JÓNSSON
REYNSLAN AF NYLON-EFNUM
Flestar konur minnast þess '
enn í dag, með hve mikilli til-
hlökkun þær klæddu sig í fyrstu
nylon-sokkana. Þá var farið var-
lega með þá. Helzt ekki snert á
þeim nema með hönzkum. Það
var sannarlega fagnaðarefni að
vera nú laus við að stoppa í göt
á hæl og tá!
Nú eru liðin mörg ár síðan —
og hrifningin er löngu rokin út í
veður og vind. — Fólk lítur al-
mennt raunhæfara á þessa nýj-
ung, eftir fengna reynslu. Og út-
koman er sú, að mönnum þykir
nylon-efni hafa bæði góðar og
slæmar hliðar, rétt eins og önn-
ur efni, sem notuð eru í fatnað.
Einu sinni var sú skoðun ofar-
lega í mörgum, að með nylon.
væri fundið hið ákjósanlegasta
efni, en sannleikurinn er sá, að
ekkert slíkt efni er enn til.
Nylon er hreint gerfiefni og
líkist ekki neinum náttúrulegum
efnum, eins og t. d. ull og baðm-
ull. Skortur á þekkingu á efn-
inu og eiginleikum þess hefir or-
‘sakað að margar furðulegar sög-
ur um það hafa komizt á kreik,
segir í nýlegu hefti af tímariti
h j úkrunarkvennasambandsins
danska. Það er kunnur efnafræð-
ingur, sem ritar greinina. Hann
segir t. d., að heyrzt hafi sögur
að það hafi bókstaflega orðið
sprenging í náttkjól konu einnar,
er neisti komst að honum. Þessi
saga birtist raunar í dönskum
blöðum á s.l. ári. Þá segir hann,
að það sé trú margra, að nylon
geti skapað krabbamein í brjósti,
og á hverjum vetri, segir hann,
heyrir maður sögur um að kon-
ur, sem nota nylonsokka, hafi
kalið á fótum.
Efnafræðingurinn segir aliar
þessar sögur alveg úr lausu
lofti gripnar, og ber honum þar
heldur illa saman við umsögn
eins stærsta kvennablaðs í
Bandaríkjunum, sem á s.l. vori
birti langa grein um eldhættuna
af gerfiefnum og nauðsyn þess
að þau væru betur prófuð en
raun ber vitni, áður en þau koma
á markað. Nylon var þar engan
veginn verst, þ. e. a. s. það nylon,
sem kemur frá viðurkenndum
framleiðendum. Það töldu þeir
líka hættulaust. En hvenær veit
viðskiptamaðurinn, hvort það
sem sagt er nylon í verzlun er í
raun og veru frá slíku fyrirtæki
eða einhver önnur blanda eða
eitthvert annað gerfiefni?
Danski efnafræðingurinn segir
a. svo í grein sinni: „Oft
heyrist kvartað um, að nylon sé
óheppilegt í hita, það límist við
kkamann. Þetta er af því, að
nylon hefur ekki hæfileika til
Þess að drekka í sig raka eins og
UH og baðmull. Þegar líkams-
rnkinn fær ekki útrás verka
nylonundirfötin eða skyrtan
nanast eins og maður sé í gúmmí
fóðruðum regnfrakka, og það er
vissulega ekki þægilegt. Þá
kvarta menn yifr því að nylon-
fatnaður sé ekki nægilega hlýr.
Til þess að fatnaður sé hlýr, þarf
hann að vera slæmur hitaleiðari.
Nú er ekki mikið loft í einu pari
af nylonsokkum og það er því
ekki hægt að gera ráð fyrir því,
að þeir haldi vel hita. Þó er til
nylonefni, svonefnd nylon-ull,
sem gerð er með mjög stuttum
þráðum og er ofinn í því efni,
sem líkast ullarefnum. Þessi
nylon-ull, er eins hlý og náttúru-
leg ull.
Þótt nylon-nærföt hafi sína
galla, eru þau þegar orðin ákaf-
lega útbreidd. Það er létt að þvo
þau og ekki þarf að strjúka þau
að þvotti loknum. Flestum leið-
ist það þó, að efnin gulna eða
grána við notkun og mikinn
þvott. Þetta er fyrirbæri, sem
enn er ekki fundin aðferð til að
fyrirbyggja. Það er ljósið, sem
breytir litnum. Því meiri birta,
línis neista, þegar maður er að
klæða sig í eða úr. Þetta gerir þó
ekkert til. Þó getur það verið
varasamt að vera í nylon-fötum,
ef maður þarf að fara um stað
þar sem geymd eru mjög eldfim
eða sprengingarhætt efni, þó
einkum ef benzíngufur eru á
sveimi eða etergufur.
En þótt hægt sé að setja margt
út á nylon, dylst þó ekki að það
hefur líka marga kosti. Ekkert
efni þolir slit til jafns við það og.
ekkert efni er eins auðvelt að
þvo og þurrka, einkanlega af því
að það krympast ekki og engin
þörf er á að strjúka það. Þá~þolir
það einnig mjög vel snerting við
ýmis efni, og hæft er að ná blett-
um af því, með sterkum upp-
lausnarefnum án þess að saki.
Þá má og sjóða nylon-flík, án
þess að saki, þ. e. a. s. ef menn
treysta litnum, en þeir eru oft
varasamir og ekki traustir.
—DAGUR
☆
☆
Fyrir ævalöngu þekktu menn
undramátt hvítlauks til lækn-
inga og varnar gegn sjúkdómum.
Um 3000 árum fyrir Krists burð
notuðu Babýloníumenn hvít-
lauk til lækninga. Við byggingu
pýramídanna í Egyptalandi var
hvítlaukur keyptur fyrir stórfé
verkamönnum til matar. Hippó-
krates hinn gríski, „faðir læknis-
fræðinnar“, notaði einnig hvít-
lauk til lækninga og ritaði grein-
ar um áhrifamátt hans. Og
norskir víkingar og sjófarendur
til forna fluttu með sér hvítlauk,
sem eflaust hefir átt sinn þátt i
að verja þá gegn skyrbjúgi.
Rannsóknir síðari ára hafa
staðfest fornar og nýjar hug-
myndir manna um lækninga-
mátt hvítlauks. Bakteríur, sem
settaf eru í hvítlaukssafa, lam-
ast og hætta að hreyfast eftir
þrjár mínútur. Ef hvítlaukssafa
er dreypt í vökva með bakteríu-
gróðri í, leggja baktríurnar þeg-
ar á flótta út til allra hliða. Eftir
tvær mínútur eru sumar þeirra
hættar að hreyfa sig og að tíu
mínútum liðnum eru þær allar
orðnar hreyfingarlausar. Rann-
sóknir hafa sýnt, að nýr safi er
miklum mun áhrifameiri en safi,
sem geymdur hefir verið í
nokkra mánuði.
Hér í ritinu hefir áður verið
sagt frá því, hvernig stór og ljót
sár herinanna læknuðust á fáum
dögum með hvítlauksbökstrum.
Þá hefir læknir einn í írlandi,
W. C. Minchin að nafni, notað
hvítlauk mjög til lækninga og
birt árangurinn í enska lækna-
blaðinu Lancei. I því tilefni
fékk hann bréf frá fjölda lækna
víðsvegar að, sem skýrðu honum
frá því, að þeir hefðu einnig
notað hvítlauk með áþekkum
árangri.
Árið 1941 birti dr. Emil Weis
skýrslu í The Medical Record
um tilraun á 22 sjúklingum með
meltingarsjúkdóma. — Sumir
þeirra fengu hvítlauk, en hinir
ekki og engin meðul heldur.
Þeir, sem hvítlaukinn fengu,
losnuðu fljótt við höfuðverk,
'niðurgang og önnur sjúkdóms-
einkenni. En merkilegasta niður-
staðan var sú, að hjá þeim gjör-
breyttist bakteríugróður í ristli.
Hinar skaðlegu rotnunarbakte-
ríur eyddust, en aðrir nytsamir
gerlar tímguðust og þrifust hið
bezta.
Samkvæmt skýrslum, sem
tveir amerískir læknar hafa
safnað og birt í læknatímariti,
hafa ýmsir læknar notað hvít-
lauk við of háum blóðþrýstingi
með góðum árangri og gengið úr
skugga um, að sá árangur er hvít
lauknum að þakka. Hann hefir
og reynzt vel við ýmiss konar
meltingartruflanir svo sem nið-
urgangi og loftmyndun í þörm-
um. Ennfremur til varnar gegn
lungnabólgu, barnaveiki, tauga-
veiki og berklum. Hann er tal-
inn eyða slími og lækna astma
og ýmsar bakteríu- og vírus-
sjúkdóma í öndunarfærum, kvef
og hálsbólgu. Amerísku lækn-
arnir tveir birtu og skýrslu um
12 sjúklinga, sem þeir höfðu
sjálfir haft undir höndum og
læknað með hvítlauk. Var þar
HVÍTLAUK (GARLIC)
um sinn sjúkdóminn að ræða hjá
hverjum, og suma á háu stigi.
Dr. Deutschmeister, læknir af
gyðingaættum starfandi í ísrael,
skýrir frá því, að meðal flótta-
manna í síðustu heimsstyrjöld
hafi mikið borið á alvarlegum
maga- og þarmasjúkdómum. En
Gyðingar sluppu við þá, og
þakkar læknirinn það því, að
þeir borðuðu mikið af hvítlauk.
Hann hefir einnig birt í lækna-
riti einu skýrslu um mikinn
fjölda magasjúklinga, sem hann
hefir læknað með hvítlauk.
Gallinn við notkun hvítlauks
er hin sterka lykt, sem honum
fylgir og er óþægileg þeim, er
neyta hans ekki sjálfir. Og þessi
lykt fylgir einmitt þeim efnum
lauksins, sem mestan lækninga-
mátt hafa. Hann kemur því ekki
að tilætluðum notum, nema
hann sé borðaður ósoðinn og
tugginn vel eða honum haldið í
munni um tíma, sérstaklega
þegar um er að ræða sjókdóma
í munni, hálsi eða öndunar-
færum.
—HEILSUVERND
ÓL. B. BJÖRNSSON:
HEIM AÐ HÓLUM
Gamla Róm var þekkt sem
mikill garðabær. Á þriðju öld
eftir Krist voru þrjátíu stórir
almenningsgarðar í bænum.
Kringum 2000 stærstu húsin
voru garðar, og hundruð annarra
húsa höfðu garða á þökunum.
Þakgarðarnir voru mjög vin-
sælir ,og þar voru ræktuð alls
konar blóm og runnar. Stór tré
voru ræktuð í tunnum á þakinu.
Fiskarnir í garðtjörnunum voru
stundum ÍEóðraði rmeð þræla-
kjöti.
•Sr
Fyrir nokkrum árum var
undarlegur klúbbur starfandi 1
Chicago. Félagar voru eingöngu
fólk, sem bjó á þrítugustu hæð
skýkljúfanna og þar yfir og
hafði ræktað gluggagarða þarna
uppi í hæðunum.
☆
Sumir pálmarnir voru ein-
göngu ræktaðir fyrir konunga.
Almenningur fékk ekki leyfi til
að rækta þá í görðum sínum.
Þegar höfuðborg Persíu var flutt
frá Pasargadae til Persepolis,
tók Darius konungur sér fyrir
hendur að skipuleggja garða til
að fegra bæinn.
*
Kínverjar, sem eiga ævaforna
menningu og eiga heiðurinn af
ótal uppfyndingum, eru líka þeir
fyrstu, sem skipulögðu garða.
Einhver fallegasti garður í Kína
var gerður af Vou-Ti á annari
öld fyrir Krists burð. Hann náði
yfir svæði, sem var um það bil
tuttugu mílur á lengd, og hirtu
hann 30,000 þrælar. Það var
metnaður og draumur gömlu
kínversku prinsanna að breyta
öllu Kína í einn stóran garð.
☆
Hrifning fyrstu múhameðs-
trúarmannanna á görðum leiddi
til trúarinnar á, að fimm af sjö
paradísum í himnaríki þeirra
væru garðar. Þeir voru: Hinn
eilífi jurtagarður, paradísargarð-
urinn, garður gleðinnar, garður
eilífðarinnar og garður hvíldar-
innar.
ÞESSI ORÐ hafa átt mikinn
hljómgrunn í eyrum Norðlend-
inga. í þeim hafa þeir heyrt nið
aldanna, sögu sína og þrá til
fólksins eftir trausti, oft og tíð-
um í allsleysi og umkomuleysi.
Helgustu staðir í augum alls
þorra íslendinga eru fyrst og
fremst þrír: Þingvöllur, Hólar og
Skálholt. Við þessa þrjá staði, er
saga þjóðarinnar og örlög fyrst
og fremst bundin. Þeir eru stollt
hennar og staðfesta. Eigi aðeins
til þessa, heldur um alla fram-
tíð, meðan landið er upp úr sjó,
og nokkur íslendingur lifir og
talar tungu Egils og Snorra.
Örlög þessara merku staða
voru lengi óviss, og enn eru
þau ójöfn. Já, svo greinilega, að
í þeim efnum þarf þjóðin — og
þá alveg sérstaklega Sunnlend-
ingar — að kunna, að „skamm-
ast sín“, því að til þess að læra
það, og bæta fyrir synd sína
gagnvart Skálholti, hefir hún
aðeins tvö ár.
Líklega er það fyrst og fremst
þrennt, sem bjargað hefur Hóla-
stól frá þeirri smán og niður-
lægingu, sem Skálholt hefur
orðið að þola:
1. Hin kyngimagnaða þríheilaga
setning „Heim að Hólum“.
2. Hin hörmulegu afdrif Jóns
biskups Arasonar og sona
hans.
3. Helgidómur sá, sem enn ber
Hóla uppi, og við eigum að
þakka hinum „hásæla“ bisk-
upi Gísla Magnússyni (1755—
1779).
Enn kemur og eitt til, ekki
lítilvægt, en það er framtak og
manndómur Norðlendinga í sam
bandi við Hóla, allt til þessa
dags.
Hinn 20. nóvember s.l. voru
liðin 300 ár síðan þetta elzta og
mesta musteri þjóðarinnar var
vígt af Gísla biskupi. Því er það
ekki úr vegi að minnast þess hér
með örfáum orðum.
Líklega er það tvennt, sem
forðað hefir Þingvelli frá að
hljóta alveg sömu örlög sem
Skálholt:
1. Hið mikla náttúru-undur, og
heillandi fegurð umhverfis-
ins, sem hefur ómótstæðilegt
aðdráttarafl.
2. Kvæði Jónasar Hallgrímsson-
ar „ísland farsælda frón“ og
áhrif Fjölnismanna.
Þótt þjóðin hafi verið í meiri
tengslum við Þingvöll um nokk-
urt árabil en Skálholt, er mikið
eftir að gera fyrir þann stað, til
þess að skammlaust megi þykja.
M. a. byggja þar kirkju, sem
sæmi þeim dulúðgu minningum,
sem umhverfið býr yfir, og sag-
an geymir og rifjast óaflátanlega
upp á þessum dýrðlega stað.
Hins vegar hefur ekki frægð
Isleifs eða Gissurar, né heldur
meistara Jóns og Brynjólfs,
megnað að verja hinn mikla stað
Skálholt falli, enda kom þar
fleira til, Skaftáreldar og Móðu-
harðindi, svo og konunglegt orð
um að leggja niður skóla og
biskupsstól og flytja til Reykja-
víkur.
Áreiðanlega er það ekki út í
bláinn sagt, að núverandi Hóla-
dómkirkja hafi átt sinn mikla
þátt í hefð og heiðri staðarins, og
beinlínis varnað því, að svo færi
um hann sem Skálholt. Sá Is-
lendingur er einkennilega gerð-
ur, sem í dómkirkjunni á Hól-
um finnur ekki ættartengsl við
sögu þessarar litlu sérstæðu
þjóðar. Þrátt fyrir hollvætti þá,
sem stóðu um Hóla, lá við sjálft,
að skemmdarvaragar og tóm-
látir menn ætluðu að gera að
engu fornhelgi þessarar merki-
legu kirkju, því að 1886 er þar
margt fært úr lagi, búið að
„brjóta og týna“ mörgu úr þess-
um merkasta helgidómi lands-
ins.
Varðveizla dómkirkjunnar á
Hólum og viðreisn staðarins,
hefur auðvitað haft megin þýð-
ingu um að vekja okkur, —
þessa sofandi sauði — til meiri
og varanlegri umhugsunar um
verndun fornminja, sögulegra
gagna og heimilda, en það hefur
meira en nokkuð annað skipað
þjóðinni á bekk með siðmennt-
uðum þjóðum.
Síðan dómkirkjan á Hólum
komst undir vernd og varðveizlu
þjóðminjavarðar, hefur auðvitað
engin skemmdarstarfsemi átt
sér stað, en ýmislegt verið gert
til að halda henni við, færa í hið
fyrra horf, fegra og prýða, en
áreiðanlega mætti og væri þörf
á að gera meira í þeim efnum
en orðið er.
Ýmsir góðir gripir eru enn í
kirkjunni, má þar til nefna hina
miklu altarisbrík, sem talið er
að Jón biskup Arason hafi gefið
til kirkjunnar. Þar er og tveir
miklir og merkir róðúkrossar og
fleiri myndir. Merkur skírnar-
fontur, gerður úr tálgusteini,
af miklum hagleiksmanni, Guð-
mundi Guðniundssyni í Bjarnar-
staðahlíð. Þar eru einnig leg-
steinar yfir þessum biskupum:
Jóni Teitssyni, Steini Jónssyni,
Gísla Þorlákssyni, Guðbrandi
Þorlákssyni, Þorláki Skúlasyni,
Jóni Vigfússyni og Einari Þor-
steinssyni. Þar er einnig steinn
yfir Halldóru Guðbrandsdóttur,
biskups. Utan kirkju eru og þess-
ir legsteinar: Yfir Árna biskupi
Þórarinssyni og Sigurði Stefáns-
syni.
Eins og kunnugt er, er Hóla-
dómkirkja turnlaus. Hins vegar
settu Skagfirðingar sér það
markmið, að reisa Jóni Arasyni
og sonum hans veglegan minnis-
varða á 400 ára ártíð þeirra 1950.
Þetta gerðu þeir með byggingu
veglegs turns út frá norðurhlið
kirkjunnar og er hann alveg laus
við hana. Turn þessi er mikið
mannvirki. Um gerð hans og
fegurðargildi fyrir stað og
kirkju hafa verið skiptar skoð-
anir. Ég tel hins vegar að turn-
inn sé myndarlegt og veglegt
minnismerki yfir hina frægu
feðga, jafnframt því, sem hann
er til stórprýði fyrir umhverfið,
og lyftir stað og kirkju verulega.
Teikninguna gerði Sigurður
Guðmundsson, arkitekt.
Nú eru orðnar miklar bygg-
ingar á Hólum. Um staðsetningu
þeirra sumra má vafalaust deila
og afstöðu hverrar til annarar.
Alveg fáránlegar finnast mér
hinar mörgu, háu flaggstengur
á kvistum skólahússins. Þá
finnst mér, að enn meiri þrifn-
aður þurfi að vera umhverfis
gripahúsin, vegir og torg betur
gerð og viðhaldið heima á staðn-
um, og þá ekki síður að leggja
veg heim dalinn í stað slóðanna,
sem þar eru nú. Þá er og til
stórskammar, að láta gamla bæ-
inn húka þarna í því aumlega
ástandi, sem hann er og hirðu-
leysi. Hann þarf vitanlega að
gera upp og halda vel við, eða
rífa til grunna. Þarna eru
myndarleg skólastjóra- og prest-
setur. Virðist skólastjóranum,
Kristjáni Karlssyni og frú hans,
umhugað um virðingu staðarins,
og sýna alúð og gestrisni þeim,
er að garði bera.
Það er mikill munur að koma
heim að Hólum eða í Skálholt,
en þótt munurinn sé svo mikill,
sem raun ber vitni, þarf enn að
gera ýmislegt fyrir Hólastað,
eins og hér hefur lítillega verið
minnzt á, og meira að segja
ýmislegt fleira. Er ekki að efa
að Norðlendingar og ríki í áam-
einingu geri það hægt og bítandi.
Fornminjum öllum og frægustu
stöðum þarf að sýna mikla um-
hyggju, því að það hefur megin
þýðingu fyrir frelsi þjóðarinnar
og framtíð, og eftir því flestu
fremur, — fer álit annarra
menningarþjóða á menningu
okkar og manndómi í ljósi sögu-
legrar frægðar.
Framhald á bls. 8
~1
Qonvention
THE THIRTIETH ANNUAL CONVENTION OF THE
Lutheran Women’s League of ZManitoba
(Icelandic)
Bandalag Luterskra Kvenna
will be held at
SELKIRK, MANITOBA
May 28ih, 29ih and 30ih, 1954
FRIDAY, MAY 28th—
Opening of Convention in Selkirk Lutheran Church,
at 2.00 p.m.
Devotions, Pastor S. Olafsson.
Business Session until 6.00 p.m.
PROGRAM
8.00 p.m.—
Address—Mrs. V. J. Eylands.
Address—Mrs. B. Bjarnarson.
Musical Items—A donþle duet, Mesdames Vogen,
Peel, Cholasky and Johnson.
Vocal Solo—Miss Bjorg Christianson.
A double duet again by the same group.
(Silver Collection)
SATURDAY, MAY 29th—
9.00 a.m.-12.00 p.m,-
1.30 p.m. - 3.00 p.m.-
3.00 p.m. - 4.00 p.m,-
4.00 p.m. - 6.00 p.m.-
-Business Session.
-Business Session.
-Handicraft Display.
-Business Session.
PROGRAM
8.00 p.m.—
Address—Mrs. Lauga Johanneson.
Vocal Solo—Mrs. Lillian McKeag.
Address—Miss Joan Erickson.
Chorus—Junior Boys’ Choir.
(Silver Collection)
SUNDAY, MAY 30th—
11.00 a.m.—Divine Service, conducted by Pastor S.
Olafsson. Sermon by Rev. Robert Jack.
To Delegates going by bus—The bus that leaves the Bus
Depot in Winnipeg at 11.00 a.m., Friday, will arrive in
Selkirk in time for delegates to assemble in the Lutheran
Hall for luncheon at 12.00 o’clock noon.
HELGA GUTTORMSON,
Secretary.
a=0
50C=)0CZ>0C