Lögberg - 19.08.1954, Síða 6

6
LÖGBERG, FIMMTUDAGINN, 19. ÁGÚST, 1954
s—------— ^
GUÐRÚN FRÁ LUNDI:
DALALÍF
r
„En sú skreytni í kerlingunni, að segja að hann hafi gist í
Haga um nóttina“, sagði Anna við Ketilríði, þegar þær voru
setztar inn aftur.
„Já, svona er þvættingurinn“, sagði Ketilríður með vandlæt-
ingarsvip, „og %svo verður manni það á að hafa þetta eftir skraf-
skjóðum. En eitthvað hefur nú samt verið hæft í þessu, það
þykist ég vita. Ekki vissi hún neitt um þessa prjónavél, sem
hingað var væntanleg. Svo skulum við ekki hugsa meirá um það,
góða mín. Ef ég hefði verið skynsöm, hefði ég ekki átt að minnast
á þetta við þig. Hann á annað skilið af mér, blessaður húsbóndinn,
en það, að ég sé að flytja um hann sögur. Það gera það nógu
margir samt. Seztu svo hérna hjá mér. Ég hef sjálfsagt einhverja
sögu handa þér; varla eru þær allar týndar".
Anna sat hjá henni allan daginn, þangað til vinnufólkið kom
og farið var að kveikja. Ketilríður sagði henni hverja söguna af
annarri. Hún kunni ógrynni af kónga- og drottningasögum, huldu-
fólkssögum og jafnvel draugasögum, en þær vildi Anna ekki
heyra. Krakkarnir voru farnir að hlusta líka, þegar svo dimmt
var orðið, að þau sáu ekki til að leika sér úti. En hún lagði ekki
nokkurri manneskju illt til, Önnu til mikillar ánægju. Hún var
áreiðanlega búin að setja sér það, að verða ný og betri manneskja.
Því hafði hún líka lofað henni, ef hún skyti skjólshúsi yfir sig.
Henni var nú algerlega bötnuð gigtin, og það þakkaði hún Borg-
hildi og andarnefjulýsinu.
Morguninn eftir, þegar hún var að drekka kaffið við eldhús-
borðið með Önnu. sem hafði farið óvenju snemma á fætur, kom
Þórður inn með nýrökuð sauðskinn, sem hann breiddi á gólfið,
hellti í þau blásteinsvatni, vafði svo hvert skinn vandlega saman
og lagði það til hliðar.
„Mikið búmannsefni ert þú, Þórður minn“, sagði hún brosleit.
„Konan þín þarf ekki að hugsa um að lita skinnin, þegar þar
að kemur“.
En Þórður, sem ennþá var í þungu skapi, svaraði því einu, að
sér fyndist svona lagað tilheyra húsbóndanum, en ekki konunni.
Svo fór hann út með skinnbögglana.
„Ójá“, sagði Ketilríður og horfði með dómarasvip á eftir
honum. „Óvíða sér maður nú svipljótari mann en Þórð greyið. Ég
heyrði líka dálítið eftir honum um daginn, sem flestir almennilegir
menn hefðu sjálfsagt hikað við að láta út úr sér“.
„Hvað var nú það?“ spurði Anna forvitin.
„Það var nú ekkert annað en það, að ég átti að spilla þér svo
við alla, einkanlega þó við húsbóndann, að heimilið væri ekki
orðið þekkjanlegt fyrir sama heimili og það var, áður en ég kom
hingað. Þú værir svo mikill einfeldningur, að þú tryðir öllu“.
„Að ég væri einfeldningur!“ sagði Anna og brá litum. „Engin
húsmóðir getur tekið því vel, að hjúin nefni hana svo lítilfjörlegu
nafni“.
Þá kom Borghildur fram úr búrinu; hún hafði verið að sýsla
þar eitthvað í myrkrinu. Hún gegndi fram í samtalið og var
óþarflega hátöluð, eins og alltaf, ef henni rann í skap:
„Það er alveg óþarfi að vera að koma með svona þvætting
hingað. Við Anna erum svo kunnugar Þórði, að við vitum, að hann
hefur aldrei talað þetta. Ég hef verið honum samtíða, að heita má
síðan hann fæddist, svo að ég þarf ekki að láta lýsa honum
fyrir mér“.
„Nú, jæja, góða mín. Ég hefði ekki farið að fleipra með þetta,
ef mér hefði dottið í hug, að þú tækir þér það svona nærri“, sagði
Ketilríður og brosti sínu lævíslega brosi. „En ég trúi þessu vel“,
hélt hún áfram. „Hann hefur eitthvað undir brúninni, hún er
ekki svo létt. Og það lítur út fyrir, að honum sé ekki vel við
mína afturkomu hingað á heimilið“.
Ketilríður gekk til baðstofu, en hafði þó yfir hálfa vísu á
leiðinni:
„Vinur fær er margur mér,
meðan hlær í eyra“.
„Ég vona, að þér detti þó ekki í hug að trúa þessu, Anna“,
sagði Borghildur.
„Ég á bágt með að trúa því“.
„Varaðu þig á henni, svo að hún komi ekki óánægju inn á
heimilið aftur“.
„Ég hélt, að hún væri orðin miklu betri en hún var, enda
lofaði hún því“, sagði Anna.
„Þá eru nú sokkagarmarnir búnir“, sagði Ketilríður, þegar
Anna kom inn. „Þér er líklega bezt að fara að koma með ullarhár;
eitthvað þarf að hugsa fyrir vefnaðinum, ef ég á að vera ein við
spunann með Sigurlínu litlu“.
„Ég tek spunakonu, því að Borghildur fer víst í burtu ein-
hvern tíma, ef prjónavélin kemur. Þetta er nú meiri dugnaðurinn í
þér, að vera búin með sokkana strax“, sagði Anna og fór fram
aftur til að ná í eitthvað handa henni að vinna.
Rétt á eftir kom Lína inn með stóran poka, fullan af hvítri
vorull, og setti hann við rúmið hjá Ketilríði.
„Þarna færðu eitthvað að dunda við“, sagði Lína.
„Hvenær ætlar þú að koma á skákina til mín?“ sagði Ketil-
ríður.
„Það er eftir að svíða ögn af fótum ennþá“, sagði Lína og fór
fram að dyrunum.
„Hvað heyri ég?“ sagði Ketilríður. „Eruð þið ennþá í slátrun-
um? Það hefur vantað Kötlu gömlu núna“.
„Já, nú vantaði Kötlu“, sagði Lína hlæjandi, en þó hissa á því,
að Ketilríður skyldi kalla sjálfa sig þessu nafni, sem á sínum tíma
hafði gert hana hamslausa af reiði.
„Lína litla er alltaf sama fiðrildið“, sagði Ketilríður við Önnu,
sem var setzt fyrir framan hjá henni. „En anzi sýnist mér hún
vera orðin grá og framúrleg, skinnið. Ætli hún sé farin að sofa
hjá Þórði?“
Anna leit á hana, alveg hissa. „Sofa hjá honum Þórði, innan
um allt fólkið í baðstofunni? Ósköp er að heyra til þín. Ég er
alveg hissa á að þér skuli detta þetta í hug, Ketilríður“.
Ketilríður hló dillandi hlátri. „Okkur dettur margt í hug,
þessum kerlingum, sem búnar erum að flækjast víða og sjá margt.
Og áreiðanlega er þó eitthvað á milli þeirra, það er ég búin að
sjá fyrir löngu. Og þá langar fólkið til að fara að lúra saman“.
„Svoleiðis hefur aldrei komið fyrir á þessu heimili, hvorki
fyrr né síðar, enda veit ég svo sem ekki hvað hún mamma sáluga
hefði sagt yfir slíku háttalagi. Eða þá hún Borghildur?“ sagði Anna
með vandlætingarsvip. /
„Jú, það kann nú að vera“, sagði Ketilríður og hló ennþá þess-
um dillandi hlátri. „Þær voru báðar siðavandar. Hún er nú líka
gömul sagan um bjálkann og flísina, eða kannske það sé spak-
mæli?“ bætti hún við.
„Aldrei höfum við Borghildur getað séð það, að nokkuð væri á
milli þeirra Þórðar og Línu. Hún er svona kát við alla“.
„Og hann sami þurrdrumburinn við alla“, greip Ketilríður
fram í. „Þið eruð nú víst ekki mjög glöggar á það. Að minnsta kosti
hafið þið ekki augun mín. Við sjáum nú hvað setur. Kannske
verður trúlofunargildi á jólunum, Anna mín“.
„Það yrði gaman“, sagði Anna. „Þá skyldi ég svei mér dansa“.
„Heldurðu það yrði veizla? Það er kannske ekki ómögulegt,
að húsbóndinn gæfi manni út í, þegar blessaður vinurinn hans
setti upp hringinn“.
Ketilríður var svo kát, að Anna var alveg hissa. Hún gerði
sér allt til gamans. Hún sagðist bara vera hissa á því, 'að Borg-
hildur skyldi geta liðið Sigga það, að ganga étandi úr búrskápun-
um. Hann væri nú orðinn helzt til þess. Anna var ekki neitt að
hugsa um búskapinn. Hann var utan við hennar umhugsunarefni.
Það var Borghildur, sem hugsaði um, að eitthvað væri til að bíta
og brenna. Siggi mátti víst éta eins og hann vildi, en hún bjóst við
að hann gerði það ekki. Hún bað Ketilríði blessaða að segja sér
heldur sögu, og það gerði hún náttúrlega undir eins. En því miður
komst Anna að því, að hún var ósköp lík því, sem hún var áður.
Hún sá nýjar flísar í augum heimilisfólksins á hverjum degi, en
hún fór sér hægara en húr? hafði gert áður. Talaði aðeins um það
við hana, en lét aldrei falla ónotaorð til þess, svo að það heyrði
sjálft.
Haustið hafði verið hlýtt og gott. En úr veturnóttum skipti
um og gerði hríðar og kulda. Jón var á ferðalögum bæði ofan í
kaupstað og fór ýmsar aðrar ferðir, sem tilheyrðu hreppstjóra-
starfinu. Oft var hann hreifur af víni, þegar hann kom heim. Það
var svo hressandi í kuldanum, að hafa eitthvað á vasapelanum.
Ketilríður talaði oft um það, hvað drykkjuskapurinn væri ó-
skemmtilegur, þessi hávaði og glumrugangur, áflog og óhemju-
skapur. Það væri ekki von, að nokkur kona gæti tekið hlýlega á
móti manni sínum, þegar hann kæmi heim þannig á sig kominn.
Enda gerði það ’enginn maður, sem þætti vænt um konuna sína,
ef hann vissi, að henni væri það á móti skapi. Ekki sagðist hún
vita, hvað sínum manni hefði verið fjær skapi en að koma kenndur
heim, og hefði honum þó þótt gott vín. En það hefði nú verið
maður, sem hefði farið eftir því, sem konunni var þóknanlegt, en
ekki anað áfram bara eftir eigin geðþótta, eins og sumir menn
gerðu.
„Það hefði nú held ég ekki farið honum Páli vel að drekka“,
sleppti Anna fram úr sér, áður en hún vissi af.
Ketilríður roðnaði við lítilsvirðinguna, sem lá í orðum hús-
freyjunnar.
„Hann hefði víst ekki hegðað sér verr en þeir, sem borgin-
mannlegri þykjast vera og meira er látið með. Varla hefði hann
farið að þvælast utan um kvenfólk með óviðkunnanlegu orðbragði,
eins og maður heyrir um þá suma“, sagði Ketilríður.
„Þær hefðu víst ekki margar viljað hlusta á hann“, hugsaði
Anna, en sagði það ekki upphátt.
„Það var hún maddama Helga í Hraundölum, sem fljótlega
vandi manninn sinn af drykkjuskapnum. Hún sagði, eins og satt er,
að það væri ósköp leiðinlegt að hugsa til þess, að myndarmenn
gerðu sig að umtalsefni allrar sveitarinnar fyrir þessa ólyfjan, og
gætu verið að þvælast með stelpum, sem þeim dytti ekki í hug að
heilsa, þegar þeir væru með réttu ráði. Já, það var nú kona, sem
vissi hvernig hún átti að hafa það“.
„Hvernig gat hún vanið hann af því að drekka?“ spurði Anna.
„Hún var bara nógu köld og ákveðin við hann, þegar hann
kom heim“.
„Það er nú alveg öfugt við það, sem mamma sagði“.
„Hún átti nú ekki drykkjumann, konan sú“, sagði Ketilríður.
Og svo talaði hún margt og mikið um þá miklu konu, hana Helgu
í Hraundölum og hennar siði, og sá sér til mikillar ánægju, að
orð hennar voru ekki látin eins og vindur um eyrun þjóta.
Anna fór að verða kaldari í viðmóti við mann sinn, þegar
Ketilríður var búin að halda nógu margar ræðurnar yfir henni.
Jón átti dálítið hjá henni síðan um sumarið, að töðugjöldin voru
drukkin. Hún gat ekki borgað það í neinu, sem honum kæmi verr
en kaldlyndi konunnar. Hann var einn af þeim fáu eiginmönnum,
sem var jafn blíðlyndur við konuna eftir ellefu ára sambúð og
meðan þau voru trúlofuð.
Það var komið fram að jólaföstu. Halldór læknir hafði átt
afmæli daginn áður. Jón var boðinn ofan eftir og kom ekki heim
um kvöldið, sem varla var von. En þennan dag var hann heldur
ekki sjáanlegur, þótt komið væri fram undir háttatíma. Ketilríður
hafði þann sið, að sitja inni í hjónahúsinu og segja Önnu og
krökkunum sögur, þegar Jón var ekki heima. En þegar hann kom
inn, flýtti hún sér fram fyrir. Það var engu líkara en að þau gætu
ekki verið undir sama þaki til lengdar.
Jakob sat við rúmið hjá móður sinni, sem var háttuð. Hann
hafði verið að lesa í smásögum fyrir hana, þegar Ketilríður tók
sér málhvíld og leitaði að nýrri sögu í sínum ótæmandi fræðum.
Þá heyrðist gengið um frammi.
„Nú er pabbi að koma“, sagði Jakob glaður.
„Það er mikið, að hann skuli nokkuð vera að hafa fyrir því“,
sagði Ketilríður háðslega.
„Hverslags myrkur er hér?“ sagði Jón frammi í baðstofunni.
Jakob opnaði húshurðina, svo að birtan félli fram í ljóslausa
baðstofuna.
„Sæll, vinur minn“, sagði Jón.
Drengurinn hljóp á móti honum og kyssti hann. Dísa gerði
það sama. Hún tók allt eftir Jakobi.
„Sælar verið þið“, sagði Jón og kom inn í húsdyrnar. „Ertu
háttuð, góða mín?“ sagði hann. „Kannske eitthvað lasin?“
„Hún er alveg frá af höfuðverk11, gegndi Ketilríður.
„Hún hefur verið að hlusta á sögurnar, sem ég hef verið að
lesa“, sagði Jakob og hljóp inn að rúminu til móður sinnar. „Þú
ert þó líklega ekki sofnuð, mamma. Pabbi er kominn heim“.
„En að þú skulir láta svona, barn“, sagði Ketilríður í um-
vöndunartón. „Hún hefur verið að sofna“.
„Hún var vakandi núna rétt áðan“, sagði Jakob.
„Hvað viltu, góði minn?“ spurði hún og leit upp syfjuleg á svip-
„Sjáðu, pabbi er kominn“, endurtók Jakob.
„Þú hefðir ekki átt að vera að vekja hana“, sagði Ketilríður,
„hún er alltaf síhrædd um þig á þessum folaglanna“, bætti hún
við og sneri máli sínu til Jóns.
„Það er alveg óþarfi að gera sér grillur út af okkur Fálka litla.
Hann er farinn að spekjast. Allra sízt lætur hann mikið í svona
færð“.
Jón fór inn að rúminu og heilsaði konu sinni með kossi.
„Hvers konar óskaplegur kuldi er á þér, maður?“ sagði hún,
„þú kemur bara svona inn að rúmi utan úr frostinu“.
„Oho, það er nú ekki svo, að þú sért sængurkona, svo myndar-
legt er það ekki“, sagði hann frekar kuldalega.
„Og svo sporarðu gólfið“, sagði Anna og horfði með van-
þóknun á sporin á hvítskúruðu gólfinu. „Skárri er það sörlinn
þú ert, maður“.
„Ég lít út eins og þegar ég kom í hlaðið“, svaraði hann. „Ég sé
hvergi ljós eða manneskju nema hér. Hvar er eiginlega allt fólkið?“
Ketilríður varð fyrir svörum: „Stúlkurnar eru víst að sjóða
slátur frammi í eldhúsi. Ætli að karlmennirnir húki þar ekki yfir
þeim? Þeir kunna líklega bezt við sig þar, sem matarlyktin er“.
„Ég er bæði kaldur og svangur. Ég hef meira gengið en setið á
hestinum. Færðin er afleit. Það hefur hlaðið niður í nótt“, sagði
hann.
„Þá hefði verið betra að hafa sig heim í gærkvöldi“, sagði
Anna ásakandi.
„Það var ekki hægt. Við vöktum í alla nótt“.
„Það borgar sig þá fyrir þig, pabbi“, sagði Jakob, „að setjast
hérna við ofninn. Þar er svo hlýtt“. ,
„Jæja, elskan, er heitt við ofninn. Ég er nú ekki svo vesæll,
að ég þurfi að baka mig við ofninn“, sagði hann hlýlega og kyssti
drenginn. „Þú ert alltaf svo góður. Vakir eftir pabba þínum og
villt láta honum líða vel. Farðu nú að hátta. Ég ætla að vita, hvort
ég get ekki haft upp á Borghildi, og hvort hún hefur ekki eitthvað
handa mér að borða. Svo kem ég til þín“.
Svo fór hann fram. Anna bað Ketilríði blessaða að reyna að
finna einhverja dulu til að þurrka bleytuna af gólfinu, og horfði á,
hvort hún gerði það nógu vel. Svo hlúði hún vel að sér sænginni
og bað Jakob að fara að hátta.
„Það er pabbi, sem þyrfti að fara að hátta“, sagði Jakob,
„hann sagðist var kaldur“.
„Hann gerir það sjálfsagt, þegar hann er búinn að fá sér mat“,
sagði Anna.
Drengnum fannst, að hana langaði til að segja: „að hún
hlakkaði ekki til að fá hann í sænginaö þetta sinn“.
„Mamma, heldurðu að hann sé drukkinn?“ spurði hann lágt.
„Vertu ekkert að hugsa um það, góði minn. Við skulum bara
reyna að sofna“.
„Ég held, að það hafi verið lítið, mamma. En þú hefðir ekki
átt að tala um það, að hann sporaði gólfið. Honum leiddist það“.
„Svona, elskan mín. Farðu að lesa bænirnar þínar og sofna“.
„Já. Góða nótt, mamma“.
„Góða nótt, elskan mín. Má ég ekki biðja Ketilríði að slökkva
ljósið?“
„Nei, ég vil láta það loga, þegar pabbi kemur inn“.
Jón fann stólinn sinn frammi í eldhúsinu, þó að dimmt væri,
og settist. Hér var myrkur, en notalega heitt. Óneitanlega var þetta
daufleg heimkoma. Öðruvísi hafði faðir hans komið að heimilinu.
Þá hafði kona hans alltaf vakað eftir honum, haft til heitan mat
handa honum og fært hann úr ferðafötunum, þegar hann var
slæptur og kaldur. Hann hafði náttúrle^a alltaf komið heim
ódrukkinn, en slíkt hefði kona hans varla sett fyrir sig. Öðru máli
var að gegna með hann sjálfan. Hann var vanur því að koma
seint heim, bæði fyrr og síðar. Þegar hann var barn og unglingur,
vakti Borghildur alltaf eftir honum. En eftir að aldurinn og
þreytan fór að gera hana meira þurfandi fyrir hvíldina, lét hún
það nægja, að láta kaldan mat bíða hans á eldhúsborðinu. Ef hún
væri ekki, hvað þá? Hvernig skyldi heimilið líta út, ef sú kona
væri þar ekki? Það var ekki svo gott að svara þeirri spurningu.
Hann hafði alltaf vonazt eftir framförum hjá konu sinni, þegar
hún eltist. En sú von hafði brugðizt. Líklega hafði sorgin og ást-
vinamissirinn gert hana ennþá ólíklegri til þess að geta uppfyllt
þær óskir og látið þær vonir rætast. Nú var hún orðin þrítug kona,
en alltaf sama værukæra og framtakslausa heimasætan, sem let
allar búsáhyggjurnar hvíla á Borghildi. Samt var eins og enginn
væri hissa á því, þvert á móti fannst víst öllum það sjálfsagt. Hún
var góð kona og elskaði allt, sem hann elskaði, eins og hann hafði
óskað í fyrstu, Nautaflatir, dalinn, minningu foreldra hans og
hann sjálfan. Og hún var ástrík móðir þessa eina barns, sem þau
áttu. En hann bjóst þó við, að hún elskaði sjálfa sig og rólegt líf
mest. En hann hafði kosið, að hún væri talsvert öðruvísi, hugsaði
um fénaðinn og hestana með honum, horfði með aðdáun á eftir
honum, þegar hann riði úr hlaði á óstýrilátum ungviðum, riði við
hlið hans eftir dalnum á harðaspretti. Það hafði hún gert fyrstu
árin, og hann hafði verið hrifinn af því, hvað hún var falleg, með
mikla, bjarta hárið og bláu, sakleysislegu augun. En nú var það
sjaldan, sem hún vildi koma á hestbak. Hún hafði víst engan áhuga
eða ánægju af því. Hann var búinn að sjá það fyrir löngu, að það
var ekki nema ein kona, sem gat setið á hesti við hlið hans, án
þess að hann þyrfti að halda aftur af Fálka. Og það var kona, sem
hægt að vera hreykin af. Þó að hárið væri ekki eins fagurlega
litt, þá var það mikið, og svo kunni hún að láta hestinn bera sig
svo vel og brúnu augun tindruðu, þegar hestarnir höfðu tekið
skarpan sprett. Hún hefði ekki talið það eftir sér, að vaka eftir
honum. Hún sýndi það, að hún þurfti ekki að sofa hálfan sólar-
hringinn. Hún hefði dregið af honum vosklæðin og haft til handa
honum heitan mat. Og varla hefði hún farið að setja upp vand-
lætingarsvip eða snúið sér frá honum í sænginni, þótt hann hefði
Verið svolítið kenndur. Nei, ást hennar var heit og sterk eins og
hún sjálf. Hún hefði ekki kólnað, þó að einhver rógtunga hefði
setzt nálægt henni og farið að segja henni sögur af einhverju
maddömuskassi í Hraundölum, sem yfirgekk svo eiginmann sinn,
að hann þorði ekki að bragða vín, þó að hann dauðlangaði til þess.
Hún var mikil vesalmennskan. Hún hefði líklega beðið sögu*
kvendið að halda sér saman eða hlegið að söguþvættingnum. Him
hafði einurð á að segja meiningu sína, konan sú.