Lögberg - 27.01.1955, Side 5

LÖGBERG, FIMMTUDAGINN 27. JANÚAR 1955
5
WVWWVWWWWVWWWWWWW'WVWW*
X ÁHUGAHÁL
LVLNNA
Ritstjón: INGIBJÖRG JÓNSSON
B ARN A-UPPELDI
Sú var tíðin að talið var sjálf-
sagt að aga börnin stranglega;
fólk trúði því, að ef það sparaði
vöndinn, þá skemmdi það börn-
in. Ef þau ekki hlýddu foreldr-
um sínum eða kennurum svip-
stundis, eða ef þeim urðu á ein-
hver barnabrek, var ekki hikað
við að löðrunga þau eða flengja.
í nærveru fullorðna, máttu þau
ekki hafa sig í frammi; þau
máttu sjást en ekki láta til sín
heyra. Þeim varð að lærast að
lúta í öllu boðum hinna eldri.
Svo komu sálarfræðingar til
sögunnar, er sögðu að þessi upp-
eldisaðferð kæfði andlega hæfi-
leika barnsins því þeir fengju
ekki útrás, og að barnið biði tjón
á sálu sinni ef það væri þvingað
á þennan hátt. Ennfremur sögðu
þeir, að með þessum refsiaðferð
um gerðu hinir fullorðnu sig
seka um ofbeldi við þá sem
minnimáttar væru, og leiddu
þannig ofbeldisstefnu inn í þjóð
félagið, því yngri kynslóðin
☆
myndi í framtíðinni semja sig að
þessum sið í háttum sínum. For-
eldrar yfirleitt tóku þessar kenn-
ingar sálarfræðinganna trúan
legar, og nú er svo komið, að
hausavígsl hefir orðið í þessum
efnum á hinum síðustu áratug-
um; á mörgum heimilum virðast
börnin — óvitarnir — hafa tekið
við stjórn. Svo mikil brögð eru
að þessu, að kunnir höfundar
hafa tekið málið til umræðu, og
hefi ég nýlega lesið tvær at-
hyglisverðar greinar um þetta
efni, aðra eftir Dorothy Thomp-
son, Respect jor Law begins at
Home, en hin er eftir skáld-
sagnahöfundinn Philip Wylie
ChilcL—Monarchy in the Home
Hér fer á eftir grein, er fylgir
ofangreindum kenningum sálar
fræðinganna, og svo kafli úr
greininni eftir Dorothy Thomp-
son. Mun eríitt að rata hinn
fullna meðalveg í þessu máli
sem öðrum.
r ☆
ER RÉTT AÐ BERJA BÖRN?
AASE GRUDA SKARD er
þekkt af skrifum sínum í norsk
blöð um börn og uppeldismál.
Nýlega hefur hún gefið út bók
um þessi efni. Eftirfarandi grein
eftir hana er tekin úr riti
norskra jafnaðarkvenna, er heit-
ir Verkakonan.
☆
Ýmsu fólki er laus höndin
gagnvart börnum. Sumir slá
börn aðeins í augnabliksreiði, af
því að þeir missa stjórn á sjálf-
um sér, aðrir aftur á móti að
yfirlögðu ráði í refsingarskyni.
En í báðum tilfellum er það sá
stóri og sterki er neytir afls-
munar gegn þeim, sem er minni
máttar.
Hjá því verður ekki komizt,
að árekstrar myndist milli barna
og fullorðinna. Þessir tveir aðil-
ar eiga svo ólíkar óskir og ólíkan
smekk. Fullorðið fólk vill gjarn-
an vera í ró og friði, hafa hljótt í
návist sinni og röð og reglu á
hlutunum, sinna sínu starfi og
sjá árangurinn af því. Börn lang-
ar til að ólmast, kunna bezt við
hávaða, vilja hafa hönd á flestu
og skilja ekki starf hinna full-
orðnu. Eðlilega verða þessir
árekstrar tilfinnanlegastir hjá
fjölskyldum, sem búa í þröngum
húsakynnum, og þar sem ekki
eru nein fjárráð til að kaupa
nýtt í stað þess, sem barnið
skemmir. Það reynir á þolin-
mæðina, þegar móðirin, þreytt
eftir daglangt strit hefur tekið
til heima í íbúðinni og lokið við
að þvo gólfið og börnin ryðjast
inn, rifin og tætt eftir leik, á
óhreinum skóm og spora allt út.
Og ef til vill verður móðirin
reið og slær. Það er engin furða
°g það er mjög skiljanlegt. En
það er bara ekki rétt. Það er ekki
rétt af því að barnið er minni
máttar og getur ekki varið sig;
og af því að móðirin gerir sig
seka um ofbeldi, sem barninu
er óhollt að kynnast.
Það er ekki hægt að neita því,
að börn valda oft og tíðum svo
miklum erfiðleikum, að fljótt á
litið er ekki óeðlilegt, að fólk
skeyti skapi sínu á þeim. En sé
það talið eðlilegt, felst um leið
viðurkenning á því, að það sé
ekki nema eðlilegt, að hver og
einn hafi enga stjórn á sjálfum
sér og geði sínu, og börnin þá
auðvitað ekki undanskilin. Með
öðrum orðum, ef fullorðinn mað-
ur hefur ekki stjórn á sér, þá er
ekki von að börn geti haft það.
Ef reiður maður telst hafa leyfi
til að slá börn, hvernig er þá
hægt að banna börnum að slá
þá fullorðnu í reiði. Ekki er
KAFLI ÚR GREIN EFTIR DOROTHY THOMPSON
hægt að ætlast til meiri stilling
ar eða sjálfstjórnar af börnum
en fullorðnum. Nei, sannarlega
ekki.
Niðurstaðan er því þessi: Þér
foreldrar og aðrir. Reynið að
missa aldrei svo stjórn á skaps-
munum yðar, að yður verði það
á að berja börnin.
Hitt er allt annars eðlis, þá
er hinir fullorðnu kalt og ró
lega og að yfirveguðu ráði berj
börn í refsingarskyni. Sú hegn-
ingaraðferð, að beita fólk líkam
legum refsingum var fyrir löngu
burt numin. Það voru nazistar
sællar minningar, sem tóku
aftur upp þá refsiaðferð, og lýð-
ræðissinnar fordæma slíkt. Og
þó finnast menn, sem telja leyfi-
legt að slá lítil börn. Skyldi það
vera sökum þess, að börnum
svíði höggin eins og öðrum? Eða
eru börnin mikið verri en þeir
fullorðnu. Þessu er með góðri
samvizku hægt að svara neit-
andi.
Ástæðan mun heldur sú, að
hinn fullorðni telur sig eiga rétt
á að koma sínum vilja fram,
hvað sem það kostar. Hann telur
sig betri, margfalt meira virði,
hyggnari og réttsýnni. Þess
vegna þarf hann ekki að skirrast
við að nota hvaða aðferð, sem er
sér í vil. Hann skoðar valdið sem
>étt og hefur þess vegna rétt til
að slá barnið.
Það er laukrétt. Þeir fullorðnu
hafa meiri þekkingu til að bera
en börnin. Þeir vita meira um
lífið og þjóðfélagið, og þekkja
kjörin betur; það er staðreynd,
að barnið verður smám saman
að laga sig eftir þjóðfélaginu,
læra að taka tillit til annarra og
hlýða lögum og reglum. En það
er ekki rétt að berja þetta inn í
börnin. Því með þeirri aðferð
brjótum við í bága við okkar
fyrsta og helzta boðorð: Vald er
ekki sama og réttur.
Löðrungar bæta ekki börn.
Þeir geta ekki kennt þeim að
beygja sig, en þau beygja sig í
hræðslu og viðbjóði. Börn muna
lengi að þau fengu refsingu, en
gleyma af hverju þau fengu
hana.
Hitt er enn verra, að með því
að berja börn innleiðum við of
beldisstefnuna í samfélag þeirra.
En við viljum ekki byggja upp
okkar þjóðfélag með valdi, og
ekki kenna börnum okkar að
trúa á það. Við viljum byggja á
réttlæti og samábyrgð í virð■
ingu fyrir manngildi. En eigi
það að takast, verðum við að ala
börn okkar upp í þeim anda.
Fyrir nokkru sagði heims-
kunnur sálarfræðingur - mér
jessa sögu:
Hjón úr millistéttinni, faðir-
inn velmegandi forstjóri, komu
til mín að leita ráða varðandi
einkabarn sitt, níu ára gamlan
son. Sögðu þau hann þjást af
alvarlegri taugaveiklun, er virt-
ist knýja hann til að nota skæri
alla hluti á heimilinu. Hann
væri búinn að skera bólstruðu
húsgögnin, eyðileggja glugga-
tjöldin, klippa beztu kjóla móður
sinnar til agna og nú væri hann
Dyrjaður á klæðnaði föður síns;
þetta æði hefði gripið hann fyrir
þremur mánuðum.
Ég spurði þau hvort hann
hefði áður sýnt þessa skemmdar
tilhneigingu. Ekki í raun og
veru, sögðu þau, en játuðu samt,
að í bræði hefði hann stundum
brotið diska og ýmsa skraut-
muni í húsinu. Þegar ég spurði,
hvað þau hefðu tekið til bragðs,
sögðust þau hafa ávítað hann
alvarlega, en hvorki ávítanir né
bænir og tár móður hans hefði
nokkur áhrif.
Ég sagði þeim að ég vildi sjá
Bobby, en ekki á skrifstofunni;
ég skyldi heimsækja þau sem
vinur þeirra, án þess að hann
vissi að ég væri læknir. Þetta
gerði ég og talaði við Bobby um
alla heima og geyma, um skóla
hans, kennarana, uppáhalds-
bækur hans og sjónvarps-
skemmtiskrár.
Næsta dag komu foreldrarnir
til mín og vildu vita hvað ég
héldi að væri að honum og hvort
ég vildi taka að fnér að' reyna
að lækna hann. Ég sagðist ekki
halda að neitt alvarlegt gengi að
Bobby og skyldi ég taka að mér
lækninguna svo framarlega sem
þau væru fús á að aðstoða mig
á allan hátt, og lofuðu þau því
samstundis.
„Ég er ekki viss um, að þið
gerið það“, sagði ég. „Hefir
Bobby nokkurn tíma verið
refsað?“
Þau endurtóku á ný, að hann
hefði oft verið stranglega ávítt'
ur. — „Herra læknir, ég hef átt
í mikilli baráttu við þennan
dreng“, sagði faðirinn, og honum
lá við að gráta.
„Og það hefir fengið miklu
meir á þig og móður hans heldur
en á Bobby“, sagði ég. „Jæja þá,
Mr. X., farðu heim og segðu
Bobby að nú sé nóg komið, að
þú munir ekki þola framferði
hans lengur. Segðu honum, að
ef hann skeri eða eyðileggi á
annan hátt nokkurn hlut í hús-
inu munir þú fletta af honum
buxunum og hýða hann ræki-
lega. Feldu ekki skærin. Og þeg-
ar hann byrjar aftur sama leik,
skaltu gera þetta — flengja hann
duglega“.
Foreldrarnir urðu klumsa;
Hann veit, að þið eruð stærri og
sterkari en hann, og að þið njót-
ið hárrar virðingar meðal alls
fullorðna fólksins. Samt sem
áður getur hann — Bobby litli,
eyðilagt eigur ykkar, þjarmað
svo að ykkur, að þið vitið ekki
ykkar rjúkandi ráð“.
„Ef að ég hýði hann, eins og þú
hefir lagt til, heldur þú að það
stöðvi hann?“ spurði faðirinn.
„Ekki í fyrsta skiptið. Aðvör-
un þína mun hann láta sem vind
um eyrun þjóta. Hann trúir þér
ekki. Svo þegar þú flengir hann,
verður hann óður af reiði —
hann mun hata þig um stund og
mun sennilega eyðileggja eitt-
hvað aftur bæði til að ná sér
niðri og til að vita hvort þér
sé full alvara með þetta. Þá
skaltu refsa honum aftur. Ég
hygg, að þú verðir að hirta hann
þrisvar sinnum á þennan hátt —
þá mun hann hætta.
„Og hata svo föður sinn“,
sagði móðirin með beiskju.
„Ekki nema að þú sért á móti
föður hans í þessu; grátir yfir
Bobby, gerir gælur við hann og
huggir hann. Ef þú stendur
stöðug við hlið manns þíns, mun
sonur þinn öðlast heilbrigða
virðingu fyrir honum. Hann
óskar þess að bera virðingu
fyrir honum. Öll börn þarfnast
þess, að virða foreldra sína“.
Faðirinn fór að ráðum mínum
og móðirin bældi niður tilfinn-
ingar sínar og fylgdi honum að
málum, og Bobby læknaðist af
„taugaveiklun“ sinni. Það gerð-
ist ekki skyndilega né hávaða-
laust af Bobbys hálfu, því aldrei
áður hafði verið sagt nei við
hann með ákveðnum ásetningi
um að þeirri skipun yrði hlýtt.
Ef a’ð honum hefði verið jafnan
sýnd ástúðleg festa frá því að
hann var hvítvoðungur, hefði ef
til vill aldrei þurft að flengja
hann. Það er orðið fremur seint
að aga barnið eftir að það er
níu ára að aldri, en betra er
seint en aldrei. Ef að Bobby
hefði haldið áfram sínu fyrra
framferði, hefði mannfélagið um
síðir agað hann og það á harð-
leiknasta hatt.
Við munum ætíð muno hreinlyndi,yndisþokka,
goðvild og fegurð hennar
Nú er rúmt ár síðan Kathleen
Ferrier, söngkonan vinsæla, lok-
aði augunum fyrir fullt og allt á
sjúkrahúsi í Lundúnum. Hún
var þá aðeins 41 árs, og ferill
hennar sem söngkonu hafði ekki
staðið nema 10 ár. Kathleen kom
fyrst fram á sjónarsviðið á árun-
um eftir stríðið, og tíu árum
seinna hafði hún náð heims-
frægð og stóðu henni þá öll söng
leikahús opin, en ekki hlotnaðist
henni að njóta frægðarinnar
nenia um fimm ára skeið, en að
þeim loknum lézt hún af völdum
krabbasjúkdóms, er hafði þjáð
hana mjög er hún undir margar
og erfiðar læknisaðgerðir.
Kathleen Ferrier var mjög
venjuleg stúlka frá Higher Walt-
on í Lancashire, þar sem faðir
hennar var skólakennari, er hún
fæddist. Síðar fluttist fjölskyld-
an til Blackburn, þar sem mögu-
leikar voru meiri til að veita
dætrunum tveim, Winifred og
Kathleen, góða menntun. Söngur
var í hávegum hafður á heimil-
inu og Kathleen hélt sig mjög
við slaghörpuna. 1 skólanum
voru oft háðar samkeppnir í
söng og hljóðfæraslætti, eins og
löngum hefir verið venja Eng-
lendinga. Tók þá Kathleen þátt í
þeim, og bar ekki ósjaldan sigur
af hólmi.
Lærði undirleik
þeim fannst sér stórlega mis-
boðið. „Heldur þú, að þetta
lækni Bobby?“ sagði móðirin
með fyrirlitningu. „Enginn hefir
nokkurn tíma lagt hendur á
þetta barn; við trúum á ástúð“.
„Ég trúi líka á ástúð“, svaraði
ég, „en ástúðin verður að vera
gagnkvæm, og hjá börnum verð-
ur hún að innifela virðingu.
Bobby er heilbrigður drengur að
öllu leyti. Hann er skarpur,
hraustur og fullur af fjöri. En
hann ber enga virðingu fyrir
hvorugu ykkar, og vegna þess
að hann ber enga virðingu fyrir
sínum eigin foreldrum, ber hann
enga virðingu fyrir kennurum
sínum né öðrum yfirboðurum“.
„En því“, kveinaði móðirin,
gerir hann þetta; það hlýtur að
vera orsök til þess?“
„Hann gerir þetta til að sýna
ykkur vald sitt — hvað hann
getur gert. Hann gerir þetta til
að bjóða ykkur byrginn. Það
felst engin andleg veiklun
þessu; öll börn reyna að bjóða
yfirboðurum sínum byrginn.
Það eina, sem er óvanalegt
þessu sambandi er það, að hann
kemst upp með þetta framferði.
Er það kom í ljós, hve Kath-
leen var næm fyrir tónlist, var
hún sett til að nema undirleik
á slaghörpu, og að því námi
loknu ferðaðist hún víða um
landið sem undirleikari söngv-
ara, bæði frægra og lítt kunnra.
Allir, sem höfðu kynni af henni,
hafa borið að hún hafi verið ósk-
öp venjuleg, ung stúlka með
ljóst hár, dálítið klunnaleg í
hreyfingum. Þegar hún ekki
fékkst við undirleik, sat hún við
símann á pósthúsinu í Black-
burn.
Það var óhugsuð setning, sögð
í kæruleysi, sem kom henni inn
á braut sönglistarinnar. Að lok-
inni samkeppni í Carlisle, þar
sem Kathleen var kosin bezti
undirleikarinn á slaghörpu, voru
sungin nokkur barnalög og lét
Kathleen þá þau orð falla, að
hún gæti áreiðanlega gert betur.
Vinkona hennar, sem var nær-
stödd, tók hana á orðinu og
hvatti hana til að taka þátt sem
söngkona í samkeppninni næsta
ár, hvað hún gerði og hlaut
fyrstu verðlaun.
„Þeir kölluðu mig K.K."
sagði Kathleen eftir keppnina,
„og það átti að þýða Kathleen
klóka.‘ Annars var ættarnafn
hennar ekki Ferrier í þá daga,
heldur Wilson. Ferriernafnið
fékk hún er hún giftist, en hélt
því eftir, þótt hjónabandið yrði
ekki langvinnt.
Þegar stríðið brauzt út og eftir
spurn eftir skemmtikröftum
jókst um allan helming, hélt
Kathleen af stað til Lundúna til
frekara söngnáms og steig fyrstu
skrefin upp á frægðartindinn. 1
námi sínu naut hún stuðnings
Roy Hendersons og samvinna
þeirra stóð til dauðadags henn-
ar. 1 fyrstu þjálfaði hinn þrosk-
aði söngvari hina óþjálfuðu rödd
en gaf seinna listrænar leiðbein-
ingar varðandi „fraseringu“ og
túlkun. Kathleen vann eins og
forkur að þjálfun raddar sinnar,
og sló aldrei slöku við. í minn-
ingabók, sem Roy Henderson hef
ir ritað um Kathleen Ferrier og
listabraut hennar, segir, að hún
hafi haft óvenjulegt næmi fyrir
söng og einstakt þolgæði við
námið. Klukkustundum saman
lá hún á gólfi með þungan hlut
ofan á sér og söng án afláts til
að styrkja röddina. Háls hennar
var svo opinn, að hægt hefði ver-
ið að stinga meðal stóru epli alla
leið ofan í háls hennar, án þess
að það næmi við. Þetta gerði
það að verkum, hve röddin var
djúp og fögur. Rödd hennar fékk
enga mótstöðu, heldur kom beint
út.
kváðust menn ekki hafa heyrt
hennar líka. Og menn rómuðu
glæsileik hennar hástöfum.
Eftir því sem hún kynntist við
fangsefnum sínum betur, gripu
þau hana sterkari tökum, og
fyrst þegar nótunum sleppti, gat
hún gert þeim skil af lífi og sál.
Eitt sinn er hún var að syngja
„Das lied von der Erde“ 1 Edin-
borg tókst henni ekki fyllilega
með tvær síðustu endurtekning-
ar orðsins „Ewig“ í enda lagsins.
og fékk það svo á hana, að hún
brast í grát og sagði á eftir við
einn gagnrýnandann: „Ógurleg-
ur fábjáni get ég verið. Hvað
haldið þflér, að doktor Walter
haldi?“ En það var Bruno Walter
sem stjórnaði hljómsveitinni.
Breyttist með röddinni
Jafnframt því að rödd hennar
varð svo að segja betri með
hverjar klukkutímanum sem
leið, breyttist hún sjálf úr venju-
legri stúlku í yndislega konu
með sjálfstæðan persónuleika. 1
bókinni um hana er hvað eftir
annað rætt um, hve dáð og elsk-
uð hún var af vinum sínum og
kunningjum, ekki aðeins fyrir
sönginn, h e 1 d u r fyrir hina
mörgu ágætu eiginleika hennar,
sem komu fram jafnt í stóru
sem smáu.
Og smátt og smátt náði hún á
toppinn og heimurinn féll að
fotum hennar. Hún ferðaðist
víða, fyrst um England og síðan
til meginlandsins og Ameríku.
Alls staðar, þar sem hún kom,
Óhrædd við að segja meiningu
sína
Þegar hún stóð á hátindi
frægðar sinnar, hópuðust um
hana vinir og kunningjar, og
hún hefði getað verið í sam-
kvæmum alla daga. En hún
vissi, að hún varð að fara var-
lega í þær sakir, og alltaf var
hún ósmeyk við að hafna tilboð-
um um slíkt, er hún vildi það
við hafa.
Eftir að hún varð rúmföst,
söng hún eða rifjaði upp texta
á sóttarsænginni, en jafnvel sú
gleði var tekin af henni eftir síð-
asta uppskurðinn, sem gerður
var á henni. Eftir það var hin
fagra rödd hennar að fullu
iljóðnuð, og frá þeirri stundu
eið ekki langur tími þar til hún
yfirgaf þennan heim. En um
lana var meðal annars skrifað
að henni látinni: Við munum
aldrei gleyma fegurð hennar og
yndisþokka, góðvild hennar og
hreinljmdi.
— TÍMINN, 23. des.

0ILNIW16NITE
írovt
Try
ELKHORN and OILNITE
Stoker Coal Mix 50/50
$16.40 per Ton
Our Most Popular Stoker Coal
Oil Treated
HAGBORG FUEL
PHOME 74-3431

PHONE 3-7340
John Olafson, Representative.
Gætið mikilvægra skjala
Fæðingarvottorð, vegabréf, borgarabréf og önnur verðmæt skjöl,
ættu að vera geymd annars staðar en í heimahúsum, því þar er
hætta af eldsvoða og þjófnaði of mikil. Geymið slík skjöl í yðar
eigin öryggishólfi hjá The Royal Bank of Canada, en það kostar
innan við 2 cent á dag. Spyrjist fyrir hjá næsta útibúi.
Viðskipii yðar eru kærkomin!
THE ROYAL BANK OF CANADA
Sérhvert útibú nýlur trygginga allra eigna bankans.
sem nema yíir $2,675.000.000