Lögberg - 08.09.1955, Blaðsíða 2

2
LÖGBERG, FIMMTUDAGINN 8. SEPTEMBER 1955
Sjöt'ugsafmæli merkisskálds
Eftir prófessor RICHARD BECK
Þórir Bergsson, eitt af vin-
sælustu samtíðarskáldum ís-
lenzkum, og jafnframt ein-
hver fremsti og snjallasti
smásagnahöfundur þjóðar
vorrar, átti sjötugsafmæli þ.
23. ágúst síðastliðinn. Hefir
þeirra merkistímamóta í ævi
hans vafalaust verið getið að
verðleikum heima á ættjörð-
inni, og þá um leið rithöfund-
arferils hans um annað fram.
Fer því einnig vel á því, að
hans sé minnst samtímis vest-
an hafsins, því að hann á án
efa sína aðdáendur í hópi
eldri íslendinga hér í Vestur-
heimi, sem lesið hafa sögur
hans annað hvort í tímaritum,
en margar þeirra hafa komið
í Eimreiðinni, eða þá 1 bókar-
formi.
Þórir Bergsson heitir, eins
og löngu er kunnugt, Þor-
steinn Jónsson að skírnar-
nafni, fæddur að Hvammi í
Norðurárdal, sonur séra Jóns
Magnússonar, prests þar, en
síðast á Ríp, og konu hans
Steinunnar Þorsteinsdóttur;
er .Þorsteinn því bróðir dr.
Magnúsar Jónssonar guðfræði
prófessors og alþingsmanns,
sem mörgum íslendingum
vestan hafs er að góðu kunnur
síðan hann var prestur að
Garðar, N. Dakota. Þorsteinn
var um langt skeið banka-
starfsmaður í Reykjavík, og
hefir því fram á síðustu ár
unnið að ritstörfum í hjá-
verkum frá erilssömu daglegu
starfi.
I.
Þegar fyrrgreindar aðstæð-
ur Þóris Bergssonar (að notað
sé rithöfundarnafn hans) eru
teknar með í reikninginn,
sætir það í rauninni furðu,
hve miklu hann hefir afkastað
á rithöfundarsviðinu, og það
því fremur, sem hann kastar
ekki höndum til ritstarfanna,
en er manna vandvirkastur í
þeim efnum.
Eftir hann hafa komið út
smásagnasöfnin Sögur (1939,
önnur útgáfa 1947), Nýjar
sögur (1944), Hinn gamli
Adam (1947), Á veraldar
vegum (1953) og Frá morgni
til kvölds (1953); skáldsögurn-
ar Vegir og vegleysur (1941)
og Hvítsandar (1949); og
kvæðabókin Ljóðakver (1947).
Eins og þessi upþtalning ber
með sér, hefir hann lagt mesta
rækt við smásagnagerðina, en
smásögurnar í framantöldum
bókum hans eru 76 talsins;
fleiri hafa komið á prent
síðan, t. d. „Ást og blóm“, í
vorhefti Eimreiðarinnar í ár.
Það er alltaf skemmtilegt
og girnilegt til fróðleiks að
grennslast eftir því, hvers
vegna skáld velja sér eitt-
hvert ákveðið bókmennta-
form. í athyglisverðu viðtali,
sem Helgi Sæmundsson,
ritstjóri Alþýðublaðsins í
Reykjavík, átti við Þóri Bergs
son um þær mundir, sem nýj-
ustu smásagnasöfn hans voru
í prentun og kom í fyrrnefndu
Verið góðir
nágrannar
er þér notið
sama símþráð!
Þessi bending leiðir iil
beiri afgreiðslu yður
sjálfum og nágrönnum
yðar ii lhanda!
Svarið símanum þegar í
slað! Hlusiið áður en þér
lalið! Veiiið nábúa yðar
aðgang að símanum ef
mikið liggur við!
MANITOBATELEPHONESYSTEM
blaði 18. nóvember 1953,
spurði Helgi skáldið af hvaða
ástæðum hann hefði valið sér
smásagnaformið, en Þórir
Bergsson svaraði þeirri spurn-
ingu á þessa leið:
„Það kom ósjálfrátt. Senni-
lega var orsökin sú, að faðir
minn átti ágætt safn af smá-
sögum, og las ég mikið af
slíkum úrvalsbókmenntum í
æsku. Sögur þessar komu í
norskum bókaflokki, er heitir
„Bibliotek for de tusen hjem“.
Auk þess las ég mikið af sög-
um á íslenzku og var mjög
hrifinn af Gesti Pálssyni og
Einari Hjörleifssyni Kvaran.
Úrvalssögur komu einnig í
Iðunni, og þær hrifu mig
mjög. Ég fór strax að hugsa
um að búa til sögur, en náði
engum föstum tökum á því
lengi. Söguefnin eru jafnan
mörg, en þyngri þrautin að
finna þeim form og blása lífi
í þau. Eftir að ég fór að skrifa
sögur, er ég lét koma á prent,
vann ég tímafrek störf og
hafði blátt áfram engan tíma
til að skrifa langar sögur. En
smásöguformið heillaði mig,
og mér fannst það eiga bezt
við mig. Þessar tvær lengri
sögur, sem ég hef skrifað, eru
í rauninni of langar stuttar
sögur, en í þær, einkum
Hvítsanda, vantar mælgi og
langlopa stórsögunnar“.
Þórir Bergsson á sér meir
en 40 ára rithöfundarferil að
baki, því að fyrsta smásaga
hans, „Sigga Gunna“, kom út
í Skírni 1912, í ritstjórnartíð
dr. Björns Bjarnasonar frá
Viðfirði, þess smekkvísa og
málhaga manns. Var þar vel
úr hlaði farið um smásagna-
gerð, en þá var höfundurinn
rúmlega hálf-þrítugur að
aldri. Héldu sögur hans nú
áfram að koma út í íslenzkum
tímaritum næsta aldarfjórð-
unginn, sér í lagi í Eimreið-
inni, eins og fyrr segir, og
vöktu vaxandi athygli, því að
auðsætt var það sæmilega
glöggskyggnum mönnum á
bókmenntir, að þar var á
ferðinni „óvenjulega snjall
rithöfundur, sem gat dregið
upp ógleymanlegar myndir“,
eins og Sveinn ritstjóri Sig-
urðsson komst vel og réttilega
að orði í ritdómi sínum í
Eimreiðinni um fyrsta smá-
sagnasafn Þóris Bergssonar,
Sögur, en það kom ekki út
fyrri en 1939, eins og að ofan
getur. Ber það því, órækt
vitni, hversu hægt hann fór
sér um útgáfu smásagna
sinna í bókarformi, og jafn-
framt vitni vandvirkni hans,
enda farast honum svo orð í
fyrrnefndu blaðaviðtali:
„Ég held, að ungir menn séu
oftast of bráðlátir að koma
því, er þeir skálda, á prent,
einkum nú á síðari árum, —
gefa út bækur of fljótt. Þeir
ættu að þreifa fyrir sér með
því að senda viti bornum út-
gefendum tímarita sín and-
legu afkvæmi og biðja þá að
prenta þau ekki nema þeir
telji þau einhvers virði. Sjá
svo hverjar undirtektir verða.
Til eru mjög bráðþroska
menn, en flestir þurfa mikla
æfingu og þroska áður en þeir
geti skrifað gott kvæði eða
snjalla sögu“.
Á seinni árum hefir Þórir
Bergsson hins vegar sótt
drjúgum meir í sig veðrið um
bókaútgáfuna, eins og þegar
er vikið að, en þá var hann
orðinn þroskaður rithöfundur
að andlegu atgervi og lífs-
reynslu og búinn að ná föst-
um listatökum á hinu vanda-
sama formi smásögunnar, og
að sama skapi orðinn fastur í
sessi í íslenzkum samtíðar-
bókmenntum. Allmargar sög-
ur hans hafa einnig verið
þýddar á erlend mál.
II.
Undir fyrirsögninni „Hug-
þekkt sögu- og ljóðskáld“
(Lögberg, 25. september 1947)
skrifaði ég um bækur Þóris
Bergssonar fram að þeim
tíma^og sérstaklega um ljóða-
bók hans, er þá var alveg ný-
lega komin út. Hér verður því
Framhald á bls. 3
Nýjar bækur í bókasafni Fróns
B.
800 Tengdadóttirin I., II., III. — Guðrún frá Lundi
801 Augu mannanna — Sigurður Róbertsson
802 Sveitin okkar — Þorbj.örg Árnadóttir
803 Islenzkar þjóðsögur — Einar Guðmundsson
804 Vitið þið enn (Smásögur) — Sveinn Auður Sveinsson
805 Rit I., II. — Jóhann Sigurjónsson
806 Maður frá Brimhólmi — Fr. Brekkan
808 Félagi kona — Kristmann Guðmundsson
809 Á Njálsbúð — Einar Ól. Sveinsson
810 Árbók fjörutíu og fimm — Gunnar Gunnarsson
811 Ingveldur Fögurkinn — Sigurjón Jónsson
812 Maður og mold — Sóley í Hlíð
813 ívar Hlújárn — Walter Scott
814 Sigur að lokum — John Goodwin
815 Jimmy Higgins — Upton Sinclair
—(Ragnar E. Kvaran þýddi)
816 Fornar ástir — Sigurður Nordal
817 Rauðskinna — Jón Thorarensen
818 Sjö skopsögur — Mark Twain
819 Tvær sögur — John Galsworthy
819 Milli tveggja elda — Arthur Swett
821 Hraun og malbik — Hjörtur Halldórsson
822 Saga Snæbjarnar í Hergilsey — eftir hann sjálfan
823 Bræðurnir í Grashaga — Guðm. Daníelsson
824 Bessi gamli — Jón Trausti
825 Fátæki ráðsmaðurinn — Octavé Feullet
826 Ástaraugun — Jóhann Boyer
827 Fyrir miðja morgunsól — Hulda
828 Jerúsalem I., II. — Selma Lagerlöf
829 Munkafjarðarklaustur — Björn Blöndal
830 Grand Hotel — Vicky Baum
831 Sultur — Knud Hamsun
832 Ilmur daganna — Guðm. Daníelsson
833 Sögur — Helgi Hjörvar
834 Paradís — Eva Hjálmarsdóttir
835 Læknir fer huldu höfði — Mary Roberta Rhine Heart
836 Valtýr á grænni treyju — Jón Björnsson
837 Sögur Fjallkonunnar — Jón Guðnason
838 Merkar konur — Elínborg Lárusdóttir
839 Tess D’Uberville — Thomas Hardy
840 Katrín — Sally Solminen
841 Ester Elizabet — Margrit Ravn
842 Draumurinn fagri ” ”
843 í skugga Evu
844 Glaðheimar
845 Anna Kristín ” ”
846 Lygn streymir Don I., II. — Michael Sjolakoff
847 Göngur og réttir I., II., III., IV., V., Bragi Sigurbjörnsson
A.
*
459 Vörður við veginn — Ingólfur Gíslason
460 Læknisævi ” ”
461 Fortíð Reykjavíkur — Árni Óla
462 íslenzkar æviskrár I., II., III., IV. — Páll Eggert Ólason
463 Bjarni Ólafsson, Hólmi — Minningarrit
464 Árbók — Borgarfjarðarsýsla — Árbók Ferðafélagsins
465 Saga Diðriks konungs af Bern — C. R. Younger
466 Alþingisstaður hinn forni — Sig. Guðmundsson
467 Jón Sigurðsson I., II., III., IV., V. — Páll Eggert Ólason
468 Markmið og leiðir — Aldous Huxley
—(Guðm. Finnbogason þýddi)
469 Siðfræði — Ágúst H. Bjarnason
470 Goðafræði Norðmanna og íslendinga I., II.
—Finnur Jónsson
471 Bakteríuveiðar — Paul de Kruif (Bogi Melsted þýddi)
472 Bandaríkin — Benedikt Gröndal
473 Reynsluár Thor Jensens — Minningarrit
474 Öldin okkar I., II. — Gils Guðmundsson