Sunnanfari - 01.09.1893, Blaðsíða 7

Jónas Hallgrímsson, sem kom út í Fjölni, IX, 1847
og er hún, því miður, aðeins brot, en fyrsta skáld-
saga íslenzk, sem birzt hefir i heilu lagi er »Piltur
og stúlka« eptir Jón Thoroddsen, 1850 og má
heita að það hafi verið eina skáldsagan sem Is-
lendíngar hafa átt þángað til »Maður og kona«
kom út 1876.
Laungu áður en Islendíngum hafði dottið í
hug að semja skáldsogur voru útlendii menn farnir
að hafa Island og Islendínga fyrir yrkisefni í skáld-
sögum, smáum og stórum og hafa þeir ávalt haldið
því áfram, svo nú eru þessár útlendu skáldsögur
um ísland eflaust miklu fleiri en skáldsögur þær,
sem við eigum á íslenzku. Margar af þessum
sögum um Island eru i blöðum og timaritum og
er eflaust fjöldi til af því tagi, sem einginn Islend-
ingur hefir hugmynd um, en svo eru líka til lángar
skáldsögur, heilar bækur, sem ýmist fara fram á
Islandi eða snerta islenzka menn. Fjöldi af skáld-
sögum hefir verið ortur eptir fornsögum vorum og
eru þær flestar ómerkilegar og ónýtar að öllu leiti,
nema ef vera slcyldi að þær hefðu vakið eptirtekt
einhverra manna á fornöld vorri. f>ó eru fáeinar
af þessum sögum eptir merka höfunda t. d. »Saga
om Thorvald Vidförle« og »Fortælling om Haldor«
eptir J. C.f Hauch (1849, 1864). Skáldsögur þær
sem snerta Island i seinni tíð eru miklu eptirtekta-
verðari en hinar, og skal eg nefna þær sem eg
man eptir i svipinn og eru heilar bækur. Fyrst
er »Der islándische Robinson« 1755, þá »Han d’
Islande« eptir Victor Hugo 1823, þá »Northern
Light; a tale of Iceland. New York. 1860, 8;
þá W. C. v. Horn, »01af Thorlacksen. Eine is-
lándische Geschichte, der Jugend und dem Volke
erzáhlt. M.it 4 Abbildungen (in Stahlstick)«, Wies-
baden, 1862, 16, 126 bls. Saga þessi er líka til
á ensku'»01af Thorlacksen. A story of Iceland«,
London, 1868, 18(1). Hvoruga söguna hefi eg séð,
því þærnu ekki til á opinberum bóka söferum í Kmh.,
en eg vildi þó geta þeirra, þar sem áreiðanlegt er
að þær eru til, þá »Vikingeblod« eptir J. Holm
Hansen, danskan mann, 1879, þá »01af« eptir
Elisabeth Schöyen, norska konu, 1881, þá »Over
Skjær og Brænding« eptir Carl Andersen 1882 og
svo tvær sögur sem hafa komið út allraseinustu
árin. »The Bondsman« eptir Hall Caine, Eing-
lendíng, 1890 og »Pecheur de Islande« eptir Pierre
Loti franskan mann. þessi seinasta saga kom út
1890, en nú eru komnar út 127 útgáfur að minzta
kosti.
»Der islándische Robinson« er fjarskasjaldgæf
bók og sama máli mun vera að gegna um næst-
elztu sögu frá Islandi, sem eg þekki, smásögu í
dönsku tímariti 1813. Sögur þessar eru að vísu
fjarri því að vera nokkurt listaverk í skáldlegu
tilliti, en þær eru skríngilegar mjög og frábrugðnar
að mörgu leiti sagnaskáldskap þeim sem nú tíðkast;
vona og því að lesendum Sunnanfara þyki gaman
að lesa svolítið ágrip af þeim. Eg hefi gert mér
far um að draga sögurnar saman, eins og mér
var frekast unt, og hefi orðið að sleppa möigu,
sem vert hefði verið að taka með, en öllum aðal-
atriðum vona eg að eg hafi náð, að minzta kosti
að því er ísland snertir, (framhald.)
Samvaxnir tvíburar á íslandi í gamla daga.
það er mjög sjaldgæft um víða veröld að tviburar
fæðizt vaxnir saman og enn sjaldgæfara er að
samvaxnir tvíburar lifi leingur en nokkra daga. en
ef þessi vansköpuðu börn eru svo hraust, að þau
verða stálpuð eða jafnvel fullorðin, þá þurfa þau
ekki að kvíða fátækt og örbyrgð um æfina, þvi
allir vilja sjá þessa nýlundu, flykkjast að hópum
saman og borga stórfé fyrir að sjá þessi sjaldgæfu
ferliki eina kvöldstund. Hinir frægustu samvöxnu
tvíburar sem til hafa verið voru þeir sem kendir
hafa verið við Síam. þeir hétu Eng og Chang og
fæddust 1811. þeir dóu 1874 og urðu allra sam-
vaxinna tvíbura elztir. Heilsugóðir voru þeir alla
æfi, voru giptir og áttu báðir börn og buru. Stórfé
græddu þeir á því að sýna sig. Eg las í einhverju
dönsku blaði í vetur, að menn þektu als 11 sam-
vaxna tvíbura, síðan sögur hefjast, sem hefðu náð
nokkrum þroska, og má eflaust bæta þeim 12. við,
því til þessa hefir eingum verið kunnugt um sam-
vöxnu tvíburana ísienzku, svo eg viti. Eg rak mig
á frásötin um þá í AM. 208, 8, III, 4 bl. Hand-
ritið er frá hérumbil 1700. Frásögnin um tvíbur-
ana er stutt og á þessa leið:
»A Islandi hafa þau og svo1) tíðindi viðborid
undir Eyjafjöllum austur, að tvær kvennsviptir voru
samfastar á hryggnum og lifðu nokkur ár, hvar
fyrir gönrlii skáldin sögðu:
Fyrir því kviðu þuríðarnar tvær,
saorfastar á hryggnum voru báðar svinnar mær,
austur undir Eyjafjöllum voru báðar þær,
að önnur mundi deyja fyr en önnur.«
Visan er ekki sem skáldlegust, en ef það er að
marka sem stendur i handritinu, að gömlu skáldin
hafi orkt hana, þá er hún að öilum likindum frá
16. öld. ó. D.
Edvard Ehlers, úngur læknir hér í bænum,
hefir í sumar verið í Bergen, og stundað þar holds-
veiki, en á sumri komandi ætlar ha-nn að ferðast
til Islands, til þess að rannsaka þar holdsveikina,
og telur hann jrað næsta líklegt, að á Islandi séu
miklu fleiri menn holdsveikir en talið er í opin-
berum skýrslum.
„Sameiningin“, mánaðarrit til stuðnings kirkju og
kristindómi íslendinga, gefið út af hinu ev. lút. kirkjufélagi
*) Rétt á undan er lýzt ýmsum ferlíkjum eptir sögn
Albertusar Magnusar.