Sunnanfari - 01.01.1902, Blaðsíða 2

með virktum. Hn miðlungslýðurinn reis önd-
verður við honum, og kallaði hann falsspámann,
er spilla vildi trú og siðgæði og kenna þjóðinni
að smá það, er hún ætti bezt í fari sínu og
þjóðlegast, en taka upp í þess stað óheilnæma
útlenzku. Slíkt á og þess kyns lýður jafnan
að sér; og með því að á því bandi varð að vanda
langmestur höfðafjöldinn, kom svo á fárra ára
fresti, að Brandes rarð lítt vært i landi og
fluttist því búferlum suður til Berlínar (1877).
Þar hafðist hann við full 7 ár, í góðu gengi
lengst af, þótt örðugt ætti nokkuð uppdráttar
framan af. Þess var eigi langt að bíða, að mik-
ið þætti til hans koma, og var hann í hávegum
hafður meðal meiri háttar mentamanna og lista
á Þýzkalandi, og þótt víðar væri leitað. Hann
flutti fyrirlestra í stórbæjum þar og austur á
Póllandi og ritaði í helztu tímarit Þjóðverja.
Eftir 7 ára dvöl í Berlín hvarf hann aftur til
Khafnar, fyrir tilstilli nokkurra danskra þjóðvina,
er vildu eigi vita þann vansa um ættjörð sína,
að hún fengi ekki að njóta slíks afreksmanns,
og lögðu fram fé úr sjálfs sín vasa til að sjá
honum fyrir sæmilegum lífeyri. Því að embætti
var ekki nærri komandi að hann fengi í Dan-
mörku hjá afturhaldsstjórn þeirra, er þar sat að
völdum í þann mund og lengi eftir það, þótt
vel flestir skynbærir menn og óhlutdrægir teldu
hann til þess kjörinn að hafa á hendi háskóla-
kenslu þá í fagurfræði, er skáldið Hauch hafði
gegnt sína tið (-j* 1871)- En stjórnin kaus
heldur að hafa það rúm autt en svo illa
skipað, sem það hefði orðið að hennar
dómi og alls afturhaldslýðs í Danmörku með
öðrum eins varg í véum og Dr. Brandes. — Með
þeim hætti hefir hann nú hafst við á ættjörðsinni
fram undir 20 ár, sem síðan eru liðin, og starf-
að mikið og margt; þvi eljumaður er hann hinn
mesti og mjög svo afkastamikill. En það er að
segja af hinni nýju stjórn, er við völdum tók í
Danmörku í sumar, að eitt með fyrstu verkum
hennar er að bæta drengilega fyrir bresti fyrir-
rennara sinna með því að leggja það til, að slík-
um ágætismanni verði nú veitt að heiðurslaun-
um og án nokkurrar embættiskvaðar sama fúlgan
úr launasjóði háskólans, er honum hafði verið
synjað um áður, þótt fyrir ætti að vinna að fullu
með fyrirhafnarmiklum embættisstörfum; og er
enginn vafi á því talinn, að það muni auðsótt
við fjárveitingarvald ríkisins. En 4. þ. mán.,. á
sextugasta afmæli hans, stóðu til mikil hátíðar-
brigði honum til vegsemdar.
Einkennilegt er það um Dr. Brandes og eftir-
tektavert, að hann, maðurinn sem var og er svo
glöggsýnn á yfirburði annarra þjóða og vann
snemma og vinnur enn kappsamlega að því, að
veita mentastraumnum þaðan inn á ættjörð sína,
er allra manna þjóðræknastur. Tiltökumál er
það þó raunar ekki; því að í skynbærra manna
augum og hugsandi er það einmitt einn fagur
og óbrigðull þjóðræknisvottur, að vilja ekki láta
sína þjóð vera eftirbát annarra þjóða, heldur
hvetja hana á alla lund til að þreyta sem kapp-
samlegast skeiðið við þær, hagnýta sér hiklaust
og rækilega sérhvað það gott og nytsamlegt, er
af þeim má nerna, og varast að halda dauðahaldi
í innlenda ósiði eða þjóðlýti fyrir það eitt, að
heimskir menn og óhlutvándir lýðskjalarar kalla
það »þjóðlegt«.
»Vér viljum enga útlenzku hafa«, kvaðHreiðar
í Vilpu, og fekk tnlið sveitunga sina á að hafna
kaupum á herfi og plóg fyrir það eitt. Það er
til margur Hreiðarinn með flestum þjóðum, og
baráttan við þá óhjásneiðilegt hlutverk atkvæða-
mikilla framfaramanna. Georg Brandes hefir
löngnm átt við þá að kljást um æfina i sínu
landi. Það hefir verið höfuðþjóðráð þeirra í
þeim bardaga, að brigzla honum um »útlenzku«
og óþjóðrækni, og ekki sparað þá að hagnýta sér
það atvik, að hann er af Gyðingakyni og auk
þess »illa kristinn«, þótt skírður sé. En borið
hefir nú blökkulýður sá fyrir löngu lægri hlut í
þeim viðskiftum, og mun nú naumast nokkurt
mannsbarn meðal landa Dr. Brandes treysta sér
til að efast um eða rengja þjóðrækni hans.
Oss Islendingum hefir löngum tamast verið
að líta á samþegna vora við Eyrarsund svo sem
framandi þjóð og hatia oft og tíðum fremur
fjandsamlega en hitt. Fyrir því er óvíst, að það skilj-
ist vel almenningi hér, að ræktarþel það oggóðvildar,
sem lýst hefir sér hjá Dr. Brandes í vorn garð Is-
lendinga siðari árin einkanlega, á undirrót sína