Kvennablaðið - 28.01.1901, Blaðsíða 2

2
KVENN ABLAÐIÐ.
liti, og þó sérstaklega hér á landi, verðum í
þó að játa, að hagur vor hefir tekið stórum
stakkaskiftum á þessari síðastliðnu öld. Om- j
urinn af hinum óstöðvandi framförum heims-
ins, bæði í andlegum og verklegum efnum,
ásamt hinum háværu jafnréttiskröfum kvenn-
anna gagnvart bræðrum þeirra í þjóðfélaginu, í
hafa einnig náð til vor, og vakið hér berg- j
mál, þó veikt sé, í meðvitund manna, sem
svo hefir borið ávöxt t meiri menningu, meira
jafnrétti og betri kjörum að öllu leyti fyrir
oss, heldur en vér áttum áður að fagna.
Þegar vér lítum aftur á bak til fyrstu
áratuganna á 19. öldinni, þá sjáum vér, að
konurnar hér á iandi áttu þá ekki um auð-
ugan garð að gresja, þegar tala skyldi um
mentun eða borgaraleg réttindi. Systurnar j
voru þá ekki einu sinni arfgengar nema að
hálfu leyti móti bræðrum sínum. Eins var
um mentunina; það var mjög sjaldgæft á
fyrstu áratugum 19. aldarinnar, að konur
væru skrifandi. Þær sem viðstöðulaust lásu
prentað mál, og björguðust fram úr venju-
legri skrift, þóttu mætavel að sér. Hinar
voru hreinar undantekningar, sem sjálfar gátu
klórað nafn sitt, enda munu það hafa verið
fáar aðrar en helzt presta- eða embættismanna-
dætur. Margar þeirra kunnu þó ekki svo
mikið í bóklegum fræðum. Þó einstöku
menn settu syni sína til menta, þótti þá al-
veg óþarft og óhæfilegt, að kvenfólkið væri
að snuðra í þess háttar lærdóini. Bókvitið
var á þeim tímum ekki í askana látið fyrir
kvenfólkið, Atvinna var þá ekki önnur til
fyrir konur en sú, að vinna í vistum fyrir
mjög lágt kaup, og var þeim þó víðast ætl-
að að vinna mörg þau verk, sem nú eru
karlmönnum einum ætluð, svo sem fjárgeymsla
á vetrum og margt fl. Auðvitað voru þá
margar heldri konur þó vel að sér í ýmsum
hannyrðum, ekki síður en nú, enda glapti
þá færra fyrir. En mjög var þeim tímum
ábótavant í hreinlæti, hollri og hagkvæmri
matreiðslu, og smekklegum og vel unnum
tóskap og fatatilbúningi. Vitaskuld hittist
þetta á einstöku stöðum, en það var mjög
fágætt. En þó vinnubrögðin væru yfirleitt
ekki fín, þa vpru þau mikil. Þá var kven-
fólkið ekki að tetja sig á að halda ræður
um landsins gagn og nauðsynjar. Slíkt hefði
verið talin ósæmileg framhleypni, ef ekki
óskammfeilni af kvenmanni á þeim tímum,
og hamingjan má vita, hvaða refsing feð-
urnir hefðu búið dætrum sínum, ef þær hefðu
viljað fara að halda fyrirlestra, tala á mann-
fundum, ganga í skóla með karlmönnum eða
gefa út bækur eða blöð.
Þegar fór að líða fram að miðri 19. öld,
fór þó heldur að rofa til. 1847 kom
fyrst á þingi til umræðu, að breyta erfða-
lögunum þannig, að konur fengju jafnan arf
móti karlmönnum, og 1850 voru þau lög
staðfest, og var það 7 árum áður en slíkt
komst a í Danmörku.
1871 sendu tuttugu og fimm frúr í Reykja-
vík út áskorun til landsmanna, að skjóta fé
saman til að stofna kvennaskóla í Reykja-
vík handa ungum stúlkum. Undir þessari
áskorun stóðu allar helztu dömur bæjarins.
Þessi áskorun fékk svo góðar undirtektir, bæði
utan lands og innan, að skólinn var settur
1. okt. 1874, undir forstöðu frú Þóru Melsted,
sem mestan þátt átti í að koma þessu fyrir-
tæki af stað. (Hún hefir enn á hendi for-
stöðu þessa skóla).
Þrem árum seinna var annai kvenna-
skóli stofnaður að Laugalandi í Eyjafirði með
frjálsum samskotum utanlands og innan, sem
Eggert Gunnarsson gekst fyrir. Þar var
bygt skólahús, og urðu fyrstu kenslukonur þar
frú Valgerður Þorsteinsdóttir og frú Anna
Stephensen (fædd Melsted).
Sama ar var stofnaður þriðji ki/enna-
skóli á Asi í Hegranesi í Skagafirði. Sá
skóli var haldinn á ýmsum stöðum í Skaga-
tjarðarsýslu. Um líkt leyti stofnuðu Hún-
vetningar hjá sér lítinn kvennaskóla, og voru
báðir þessir skólar á hálfgerðri hrakól um
sýslurnar, þangað til þeir voru sameinaðir
1883, undir forstöðu frk. Elínar. Briem (nú
frú Eyjólfsson) og skólinn settur á Ytri-Ey í
Húnavatnssýslu, þar sem hann er enn þá.
1881 samþykti alþingi lög um að ekkjur
ng aðrar ógiftar konur, sem stæðu fyrir búi,
eða á einhvern hatt ættu með sig sjálfar,