Kvennablaðið - 30.04.1919, Blaðsíða 3

KVENNABLAÐIÐ
27
á hvað sögðu. Mér fanst það vera satt og
rótt, og verða að segjast einmitt nú.
Eg er ekki að gera lítið úr okkar gömlu
alþýðumenningu fyrir það. Hún var góð og
þakkarverð á sínum tíma.
En nú eru tímarnir alt aðrir og alt annað
ásigkomulag og ástæður fyrir hendi hjá þjóð-
inni, svo að sú aðferð hennar, sem þá var
algengasta mentameðalið, heimilisfræðslan,
getur nú ekki átt sér stað nema mjög óvíða,
af þeirri einföldu ástæðu, að nú útheimtist
miklu margbreyttari þekking og kunnátta í
öllum efnum en áður. Nú er fólksleysið orðið
víðast svö tilfinnanlegt, að mikinn hluta árs-
ins verður fjöldi heimila að bjargast áfram
með litla eða enga vinnukrafta aðra en hús-
bændanna sjálfra, og barnanna, jafnóðum og
þau vaxa upp, því vantar börnin bæði
kennarana og tíma til þess að geta sjálf lært
nokkuð.
Skólastjóri séra Magnús Helgason hefir
drepið á margar af þeim ástæðum, sem nú
gera heimilisfræðsluna ómögulega, í skóla-
uppsagnarræðu sinní, sem tekin er upp í
„Tímann", og munu flestir, sem kunnugir
eru hór á landi, vera honum samdóma í því
efni.
En svo er einnig á það að líta, að oft er
ofmikið gert úr þessari alþýðumentun. Það var
alls ekki alment, að karlar og því síður konur
næðu miklum þekkingarforða, né andlegum
þroska. Það voru miklu fremur undantekn-
ingarnar, gáfuðustu og námfúsustu ungling-
arnir, sem, þrátt fyrir mótstöðu og hvers-
konar erfiðleika, öfluðu sér meiri eða minni
fræðslu og þekkingar. Alþýðumentun okkar
bygðist á gömlum, þjóðlegum grundvelli. Það
er satt. Hún bygðist á ritum og sögnum
forfeðra okkar. Það var auðvitað góður og
hollur grundvöllur, en til lengdar nægði hann
þó ekki. Við gátum ekki altaf haldið áfram
að lesa ekkert nema „rímur, riddarasögur,
Vídalínspostillu og Islendingasögurnar*.
Og kennararnir, sem börnin fengu á heim-
ilunum, meðan heimilisfræðslan var ein um
hituna, voru ekki ætíð af betri endanum.
Að minsta kosti man víst margt af eldra
fólkinu eftir körlum og kerlingum, sem litið
eða ekkert gátu gert til gagns á heimilinu
annað en „að kenna krökkunum að stafa"
og þegar lengra var komið, þá kverið. Og úr
mörgu barninu var oft murkuð öll náms-
löngun á þann hátt.
Víst var það merkilegt, hvað einstöku menn
gátu eignast af þekkingu og andlegum þroska
með þeim óblíðu skilyrðum, sem þá voru
fyrir hendi. En eitt höfðu þeir oft fram yfir
nútíðar unglingana. Þeir höfðu oft óskiftari
tíma. Þá glapti færra fyrir. Og þá var bóka-
lestur hverjum námfúsum unglingi besta
nautnin, sem unt var að fá. Ekki trufluðu
skemtanirnar á þeim árunum.
Nú eru alt aðrir tímar.
Nú nægir ekki lengur að vita eitthvað meira
eða minna um íortíð okkar eigin þjóðar,
sagnir hennar og bókmentir. Nú verðum við
að kynna okkur ásigkomulag annara þjóða.
Við verðum miklu meira að búa okkur undir
lífsbaráttuna en áður var gert. Nú er sam-
kepnin orðin margfalt meiri, atvinnuvegirnir
einnig alt aðrir og fjölbreyttari. Nú er sér-
námið og iðnnámið að komast til valda.
Til þess' þarf margháttaða þekkingu. Og
undirstaðan undír allri núverandi alþýðu-
mentun hlýtur að vera barnafræðslan. Ofan
á hana má svo byggja og á að byggja alla
aðra fræðsiu sjálfsmentunarinnar og skólanna,
bóklega og verklega.
Og þessa barnafræðslu geta heimilin mj ög óvíða
veitt. Það dugar ekki að óska eftir henni og
stara á hvað hún var og hvað hún ekki var.
Þeir tímar eru liðnir og koma aldrei aftur.
Því skal fúslega játað, að best væri að
hvert heimili væri svo vel mannað á allan
hátt, að það gæti hjálparlaust annast alt upp-
eldi barna sinna. En þegar það getur ekki
orðið, þá verður að styrkja þau til þess að
meira eða minna leyti.
Og barnafræðslan verður að vera svo góð
sem unt er, því þá fræðslu mega margir
láta sór nægja með að mestu leyti, um æfina.
Mörg fátæk börn geta varla beðið eftir ferm-
ingunni heima hjá foreldrum sínum, eða þar,
aem þau alast upp. En þegar hún er afstaðin,
þá er þeirra námstíma lokið, nema guð og
þeirra góða hamingja hafi gert þau svo ríkulega