Dagskrá - 14.09.1896, Blaðsíða 2

86
manna og annari ókeypis hjálp, en sveitastjórnirnar sjálf-
ar hefðu átt að segja til hve mikið lán þær álitu hlut-
aðeigandi sveitarfjelag þurfa. — Þá hefði verið hægt
að skipta rjettilega milli roanna því sem fyrir hendi var
af opinberu lánsfje, gjafafje, vinnuhjálp og samskotum.
Og til þess að allar upplýsingar sem unnt var að út-
vega, gætu legið fyrir, hefðí landstjórnin ekki átt að
bíða eptir óljósum fregnum með hinum og þessum ferða-
mönnum um það hve víðtækt tjónið væri orðið, heldur
hefði átt að senda menn eptir tilhlutan hins opinbera,
til þess að sækja og flytja sannnar sagnir um það.
Ekkert af þessu hefur verið gjört. — Hin æðstu inn-
lendu umboðsvöld hafa ekki, svo meun viti, hreift sig
til annars en þess að veita nokkurs konar ádrátt um
smálán á sínum tíma hauda sýslufjelögum þeim sem orð-
ið hafa fyrir mestu tjóni. — Sjálfstæðar ráðstafanir í
þá átt, að safna slcýrslum, bæta úr neydinni, eða hafa
viðbúnað gegn nýjum vandrœðum, hafa ekki verið gjörð-
ar að minnsta kosti ekki að ofan. Það lítið sem gjört
hefur verið at nefndum í hjeraði, er auðvitað mjög á
reiki og ekki til hálfs gagns, það lítið sem það er, vegna
þess að alla yiirstjórn og yfirlit vantar.
Eptir sveitastjórnarlögunum og öðrum reglum um
verksvæði umboðsvaldsins hefði þó bæði verið heimilt
og skylt að hið opinbera hefði hlutast til um þetta mál.
En hve mikið sem skrjáfar í blöðunum og snarkar í
pennunum á öllum þessum hrófatildursskrifstofum, þeg-
ar ekkert liggur við, og menn vildu helst vita alla
skriffinsku og borðahúfur óþarfra embættlinga sem fjærst
byggðum lifandi manna, — er nú, þegar hefði mátt
verða nokkurt gagn að þeim, ekki eptir öðru að fara
en skýrslum hinna og þessara, sem tekið hafa upp hjá
sjálfum sjer að segja af ástandinu í jarðskjálftabyggð-
unum.
Og um opinberar ráðstafanir til hjálpar eða viðbún-
aðar er hið sama að segja. Þar hafa einnig einstakir
menn í stað umboðsvaldsins gjörst til þess að bæta úr
neyðinni, og er það að vísu lofsvert af hverjum sem er,
að leggja sitt fram til slíkrar hjálpar. En eins og bú-
ast er við er slikur lofsverður áhugi ekki jafnan sam-
fara hyggindum eða hagsýni, og því síður er líklegt að
einstakir menn eigi, hver í sínu horni, hægt með að
láta hjálpina koma rjett niður. — Auk þess er það al-
kunnugt, að hjegómagirni og framhleypni ýmsra manna,
sem almennt mundu álitnir verst fallnir til þess að út-
býta gjöfum rjettlátlega og til sannra b'ota, opt og tíð-
um verður til þess, þegar skotið er saman fje hauda
bágstöddum, að framkvæmdirnar á því sem góðir gef-
endur meina, lenda í þeim höndum, sem heldur hefðu
átt að halda sjer frá allri forustu í því efni, og láta
sjer nægja að gefa sinn skerf þegjandi eins og hinir.
Nefnd sú, er kosið hefur sjálfa sig hjer í Reykja-
vík til þess að standa fyrir samskotum handa jarð-
skjálftasveitunum er að vísu vel skipuð (bankastj. Tr.
Gunnarsson, amtm. J. Havsteen, rektor B. Ólsen o. fl.).
En það hefði verið mikið betra að h-ifa enga slíka nefnd.
Samskotafjeð hefði átt að ganga í gegnum hendur land-
stjórnarinnar, niður eptir, til nefnda og valdsmanna
heima í hjeruðunum, til útbýtingar eptir ákveðnum regl-
um, þannig, að lagðar væru til grundvallar skýrslur og
virðingar þeirra manna, er kvaddir hefðu verið til þess
eptir opinberri tilhlutan.
Nefnd þessi hefur og þegar gjört töluvert tjón með
því að gefa í skin að vjer væntum ekki hjálpar frá
útlendingum — áður en menn hafa hugmynd um hve
víðtækur skaði er orðinn á eignuin manna úti um land,
og áður en þeir sjálfir, er þiggja eiga, hafa látið nokk-
uð í Ijósi um það, hve mikillar hjálpar þeir þarfnist.—
Það er alsiða að gefið sje í útlöndum til þeirra sem
verða fyrir slíku tjóni, meðal auðugri þjóða en íslend-
ingar eru, og ætti síst að sitja á fáeinum mönnum hjer
í Reykjavík að fara fyrirfram að gerast til þess að
firta útlendinga frá því að hjálpa jarðskjálftabyggðun-
um — ef þörf gjörist, en um það getur enginn sagt
enn.
Spurningin um það, hvernig eigi að hjálpa þeim bág-
stöddu, á að því leyti sem unnt er að leysast af þeim
sem hjálpina eiga að fá, en alls ekki eptir geðþótta
neinnar nefndar hjer eða einstakra manna. — Og til
þess að koma þessu í rjett horf verður ekki fenginn
neinn betri miðill milli þiggjenda og veitenda heldur en
sveitastjórniruar.
Þegar vjer gátum jarðskjálftanna síðast, höfðu að-
eins lausar fregair borist að austan af eyðilegging þeirri
er þar varð 5. þ. m. Síðari fregnir skýra frá, að þar
hafi gjörfallið um þrjátíu býli í Ölfusi, en önnur sextíu
skemmdust meira og minna. Prestsetrið á Arnarbæli
hrundi algerlega og kirkjan þar skekktist á grunninum.
Auk þess hrundu til rústa þessir bæir: Stöðlar, Nýibær,
Egilstaðir, Alviðra, Tannastaðir, Laugarbakkar, Kross,
Ossabær, Yxnalækur, Þúfa, Vötn, Kröggólfsstaðir, Þurá,
Þóroddstaðir, Bakki, Hvammur, Árbær, Partur, Kot-
strönd, Grljúfurholt, Litli-Saurbær, Þórustaðir, Hellír,
Kirkjuferjuhjáleiga, Stríta, Ósgerði. Meiri og minni
skemmdir urðu út að Hjallahverfi, en þar kvað minna
að jarðskjálftanum. Fregnir að norðan segja og að
skemmdir hafi orðið af þessuœ jarðskjálftakipp á Ási í
Vatnsdal. í Flóanum gerði jarðskjálfti þessi voðatjón,
eins og fyr er getið, og víðar þar austur hrundu bæir.
Austan Þjórsár var jarðskjáiftinn vægari.
í Biskupstungum kvað haun lítið tjón hafa gert, en