Dagskrá - 28.01.1897, Blaðsíða 1

Uppsögn skrifleg bundin við
i. júli komi til Utgefanda fyrir
oktoberlok.
Ve ð árg. (minnst 104 arkir)
3 kr., borgist fyrir janúarlok ;
erlendis 5 kr., borgist fyrirfram.
I, 52-53.
Reykjavik, fimtudaginn 28. janúar.
897.
Um þilskipaútveg íslendinga.
(Framh.) Þann 24. þ. m. hjelt skipstjóri M. Bjarna-
son enn fyrirlestur um þetta efni á sama stað, og flytj-
um vjer hjer útdrátt úr honum:
»Til þess að gjöra sjer sem ljósast hver skilyrði
sjeu fyrir því, að þilskipaútvegurinn kcmi að gagni, er
vel til fallið að líta á reynslu þá, er vjer höfiim aflað
oss síðan hann byrjaði hjer syðra.
Það mun hafa verið árið 1866 sem þeir fjelagar,
hr. kaupm. G. Zoéga, Kristinn sál. Magnússon í Engey
og Jón Þórðarson sál. í Hlíðarhúsum, keyptu fyrsta skip-
ið, sem gjört var út til fiskiveiða hjer í Reykjavík; það
hjet »Fanny«.
Eptir því sem herra G. Zoéga hefur sagt tnjer,
voru þeir fielagar á þeirri skoðun þegar í byrjun, að
afli og arður væri þeim vís, ef þeir ættu þilskip eða
haffært skip, en það vi.ldi þó ekki rætast vel í fyrstu.
Þeir byrjuðu að gjöra þetta skip út til þorskveiða
með dönskum yfirmanni, því þá var ekki um annað að
gjöra, þar sem hjer var þá enginn innlendur skipstjóri.
Þessir útlendingar voru óvanir fiskveiðum og sömuleiðis
öll skipshöfnin. Sigldu þeir inn á höfn þegar nokkuð
kaldaði og lágu þar í logni, jafnvel vikum saman. —
Jeg man vel eptir dagbók skipsins, sem jeg las nokkr-
um árum síðar; þar stóð ávallt skrifað á meðan skipið
lá á höfninni: »Stille paa Havnen, Stortn udenfor«
(Logn á höfninni, hvasst úti fyrir). Þessir menn öfluðu
auðvitað ekki fyrir útgerðinni, svo fyrsta árið urðu þeir
fjelagar fyrir stórtapi. Næsta ár höfðu þeir sama skip-
stjóra, og útgerðin fór á sömit leið.
Nú gáfust þeir upp við þenna mann og fengu þá
innlendan mann úr Hafnarfirði, Jón nokkurn í Hraunprýði,
sem var í miklu áliti fyrir sjósókn en ólærður, en hann
aflaði einnig mjög lítið (8 tunnur af lifur og 6000 af
fiski allt sumarið).
Nú voru þeir fjelagar búnir að tapa um 2000 ríkis-
dölum á þessum 3 árum og virtist nú ekki liggja ann-
að fyrir en að selja skipið, ef kaupandi byðist. En hr.
G. Zoéga mun hafa verið óljúft að hætta við svo búið,
enda hefði þá að líkindum ekki vuknað fljótt hugsun
um það aptur að gjöra hjer út þilskip. Þóttist hann
sjá, að einhver mistök mundu valda því, að ekki tókst
að afla á skipið; og sýndi reynslan skjótt að svo var.
Það sem stóð þessum fyrstu tilraunum hjer syðra
fyrir þrifum var foringjaleysið. i’að vantaði mann til
þess að stjórna skipinu og skipverjum.
Og varð þá hin fyrsta raun á því, að skipstjóra-
kunnátta sameinuð þekking á fiskimennsku við Island
ræður miklu um árangurinn af þessum útvegi, er þeir
fjelagar rjeðu til sín einn af sonum hins alkunna Gránu-
Petersens, og fengu honum fyrir stýrimann Sigurð nokk-
urn Símonarson, vel vanan íslenskan þilskipamann af
Vesturlandi, og voru þó hásetarnir allra mestu amlóðar
og óvanir allri sjómennsku.
Þá kom allt annað snið á útgerðina og fiskaðist
mikið vel það sumar. Lýsi stóð þá mjög hátt í verði,
svo nú sáu þeir fjelagar hinn fyrsta arð af tilraunum
sínum, og höfðu nú líka lært það, að það dygði ekki
að senda stjórnlaust þilskip út á haf til fiskveiða.
Næsta ár fluttist jeg hjer suður (1869) og rjeðist
jcg hjá þeim fjelögum. Það sumar aflaðist mæta vel,
og svo úr því.
En árið 1873 keyptu þeir fjelagar annað skip,
kallað »Reykjavík«, og Ijetu þeir Sigurð Símonarson
verða skipstjóra á »Fanny«; var jeg hjá honum stýri-
maður árið sem jeg lærði hjá dócent Eiiíki Briem, en
fyrsta árið voru danskir yfirmenn á »Reykjavík«.
Nú vantaði margt útgjörð þessari til stuðnings og
þar á meðal var seglagerð, því þá var ómögulegt aðfá
hjer setta bót á segl. Þeir fjelagar sendu mig því til
Danmerkur til að læra seglasaum, mjer að kostnaðar-
lausu og var jeg vtra einn vetur að læra það handverk.
En árið 1874 varð jeg skipstjóri á »Reykjavík«, og þá
gátu þeir losast við hina dönsku skipstjóra.
Eptir því sem fram liðtt stundir, æfðust hásetarnir,
þó liægt færi og aflinn varð enn þá vissari eptir það;
þekkingu hásetanna hefði getað farið mikið fljótara fram,
ef þeir hefðu verið efni í sjómenn, en það var öðru nær
og það var rjett af tilviljun, ef náðist í efnilegan mann.
Bestu sjómannaefnin vildu þá ekki líta við sjóferðum á
þilskipum, því slrax sem þeir voru fermdir voru þeir
teknir fyrir formenn á bátana, og þótti það þá mesti
upphefðarpósUir að vera formaður á báti. Það var þá
og álit almennings, að það gerði ekkert til hve miklir
amlóðar væru á þilskipum, og það var líka seilst eptir
því, að koma þeim á þilskip, sem varla þóttu lilutgeng-
ir á bátum. Var það almennt viðkvæði, að þeir væru
»rækalli góðir skútumenn*, sem voru liðljettastir.
Menn horfðu, yfir höfuð að tala, ákaflega langtniður