Dagskrá - 13.03.1897, Blaðsíða 6

254
svo þá í svipinn var að verða jarðlaust, einkum á lág-
lendinu. Þetta var rjett fyrir jólin. Hestarnir stóðu
þá í hópum á svellugri jörðinni; bleytan, hríðin og
stormurinn var búið að stimpla þá; þeir voru svellaðir
og hrímþaktir að utan, en innan skar þá hungrið, kvíð-
inn og kvalræðið. O, sú sjón! Þegar jeg átli eptir
lítinn spöl til hópanna, þá fóru þeir að fagna komu minni
rennandi tárvotum artgunum til mín, og var hægt að
lesa það á tilburðum og útliti þeirra, að þeir áttu von
á að jeg mundi veita þeim líkn, frelsa þá úr kvölunum,
og frá því sem þeir verða að líða sem engan eiga að. Það
var sumstaðar allskammt á milli hópanna; voruþásumir
að hlaupa á milli, vita hvort ekki væri um neitt að vera
til bjargar í hinum staðnum. Þeir voru að smákrafsa
ofan í svellgrottann, h'klega til þess að benda mjer á
lifibrauðið sitt. Svona gekk jeg hjá þeim svo hundruð-
um skipti um daginn, hungruðum, síluðum og nauð-
stöddum; en þá vildi svo vel til, að daginn eptir var
komin hláka, svo þeir fengu jörð. Það er átakanlegt
að sjá þessar blessaðar skepnur standa dægrunum sam-
an, þegar illviðrið lemur þá og pínir, og það er sum-
staðar sá grúi af þeim, að því trúir enginn nema sá sem
sjer það — því þó margt sje fyrir, er verið að koma
með þá úr ýmsum áttum, til þess að láta þá sem flesta
sæta þessari góðu prísund. En það eru auðvitað til
hestar innan um, sem lítið eða ekkert leggja af, svo
framarlega að sje nokkur jörð, en eigi að síður líða þeir,
því jeg hefi engan af þessum hestum sjeð úr tómum
steini eða stáli; þetta eru allt lifandi skepnur með tHfinn-
ingv. Mönnum hefur suinum lika skjátiast í þeim reikn-
ingi að þeir telja frostbólgu í hestum til holdanna!
Engum dettur í hug að skaflajárna þessa ísbrjóta, og
hefur því opt komið fyrir að þeir geta ekki borið sig
um, eins og þeir nauðsynlega þyrftu, og hafa gefist
dæmi til að veður hafa sett þá um — og þeir ekki staðið
upp aptur.
Nú hafa ekki verið harðir vetrar þeir síðustu hjer
í Skagafirði, en livað skyldi verða, ef verulega harður
vetur kemur! Jeg vil ekki minnast neitt á það — því
það yrði sá voðalegi kvaladauði og stórfellir. Sumir
hafa þá hugsun að skepnan líði ekki svo mikið þó hún
missi mikið af holdum sínum, því það sjái ekkert á henni!
En hvernig getur hún lagt af nema hún áður líði? Jeg
ski) það ekki.
Það er eins og vaninn sje búinn að blir.da augu
þessara manna, sem eiga hesta sína í þessum píslum.
Það er eins og hann sje búinn að svipta þá allri tilfinn-
ingu, því opt er svo, ef maður talar um þetta ástand
hestanna við þá, þá þykir þeim það, eða ganga þegjandi
fram hjá því. En hversu lítið sem hatturinn hallast hjá
náunganum, þá er óðara fundið að því; — en þótt mál-
leysingjarnir sjeu píndir og kvaldir, þá er það ekki nefnt
á nafn — því það er svo sem sjálfsagt. En svona lag-
aður hugsunarháttur er helmingi verri en hjá heiðingj-
unum, sem vjer kristnir þykjumst vera langt hafnir yfir.
Það lýsir ekki næmri tilfinningu eða ber vitni um
gott. hjarta, þegar maðurinn lifir við alslags lífsgleði inni,
en hugsar ekkert um hestinn sinn, sem máske stendur
undir bæjarveggnum, allavega illa þjakaður, í illviðrum.
Og opt hef jeg hugsað um það, þegar menn vilja ekk-
ert láta vanta upp á lífsgleði sína á jólunum eða hátíð-
unum, en geta horft upp á hestana, opt hálfhungraða,
víðsvegar í kring.
Þessa ómannúdlegu meðferð á hestunum má ekki
kenna um yfirvaldi voru, herra sýslum. Jóh. Olafssyni,
því ekki vantar það, að hann brýni fastlega fyrir
mönnum á hverju manntalsþingi, að fara vel með skepn-
urnar, og ekki er næsta langt síðan að sýslunefnd Skag-
firðinga setti þau lög, að hver maður skyldi hjer eiga
hús og hey handa hestum sínum (öllum hestum), — en
þrátt fyrir þetta er nú saga hestanna í Skagaf. sögð hjer
að framan, og ætla jeg mjer að standa við hvert orð i
henni.
Það er undarlegt, að menn leitast við að safna
þessum hestagrúa til þess að setja þá í hættu —
en þó halda Skagfirðingar hestum sfnum s' svo háu verði
sem mögulegt er, og það bendir á það, að ekki er þeim
viljugt að sjá af þeim, og þyki þeir eigi of margir.
En skyldi það eigi vera víðar á landinu, sem farið
er illa með hestinn; og þó er þetta — -r>þarfasti þjónn-
inn«.
Hvað á þetta lengi að ganga? Á það að drasla
svona áfram meðan menn koma og fara? Til hvers eru
hegningarlögin ef þeim er ekki beitt? Og til hvers eru
færustu menn þjóðarinnar að r.eða og rita um allt það
sem henni fer illa, en láta þetta þó viðgangast ár eptir
ár, og liggja í eilífri þögn, þrátt fyrir einstakra manna
umkvartanir? Hafa menn ekki lesið: »Hvernig er farið
með þarfasta þjóninn« eptir sjera Olaf, sem ætti að vera
lesið á hverjum degi á hverju heimili hjer í firðinum, og
er það rit, sem höf. hefði átt að fá peninga fyrir
hjá þjóðinni — í heiðurslaun.
Rjettindin á Islandi virðast stundum vera sem fagurt
gull, sem hampað er á lopti fyrir börnum, eri sem þau
fá ekki að snerta á, og því síður að njóta.
Baldvin Bergvinsson.
*
* *
Aths. Grein þessi er rituð af svo góðum hug að
vjer höfum ekki viljað neita henni upptöku, þótt líklegt
virðist að nokkuð kunni að vera ofhermt í henni.
Ritstj.