Dagskrá - 10.04.1897, Blaðsíða 3

279
Benedikt Jónssyni á Auðnum verður svarað, (sbr. ísland,
tölubl. 14 og 15), og verður þá einnig reynt að skýra
í fáum orðum hvert alit Dagskrá hefur á þýðing hinnar
uppvaxandi innlendu kaupmannastjettar fyrir þjóðmegun
Islendinga í heild sinni, en um það snýst að mestu síð-
asti kafli ritgerðarinnar eptir hr. P. J.
Þessi heiðraði höf. endar grein sína með því að geta
þess til að ritstj. Dagskrár muni í þessu máli vera »máls-
færslumaður einhvers sem ekki hafi tima til þess að gefa
sigvið umfæðum um verslunarmálið«. —Hann sýnist naum-
lega geta hugsað sjer annað en að menn skrifi fyrir
borgun eða í einhverju hagsmunaskyni um það málefni.
En heldur nú elcki hr. P. Jónsson að það sje kominn
tími til þess fyrir hann að líta í kring um sig og sjá
hvort meginþorri hyggnari manna í landinu er með honnm
eða móti?
Mundi ekki eiga vel við að hann rannsakaði fyrst
álit almennings um stöðu hans gagnvart herrum sínum
og meisturum, umboðsmönnunum ytra, áður en hann
dylgir öllu meira um það að mótstöðumenn hans, einn
eða annar, muni ekki hafa aðra sannfæring í þessu máli
heldur en þá sem verður keypt og seld fyrir peninga?
Ef til vill mundi hann þá komast að raun um, að þeir
eru fleiri en fáir af góðum mönnum í landinu sem ætla
þann líklegri til þess að vera leigður, sem dylur, rang-
færir og segir ósatt til bersýnilegra stórhagsmuna fyrir
húsbændur sína, heldur en hinn sem segir sannleikann,
án þess að það geti verið gjört til hagnaðar neinum ein-
stökum manni.
Jafnilla tekst honum að því er virðist þar sem hann
er að tala um »hugsunarrugling« í ritgerðum Dagskrár.
Menn fella sig ekki við þess konar sleggjudóma um
skipulega ritað mál, frá þeim sem einmitt eru sjálfir að
hringla úr einni endileysunni yfir í aðra, og grauta saman
líku og ólíku í eina þvælu, eins og hr. P. J. hefur gjört
í svari sínu til Dagskrár. Hitt fyrirgefst honum fremur
þó hann hafi hneykslast á útlendri ritgerð eptir honum
merkari mann, er Dagskrá flutti í vetur um nýjar kenn-
ingar í rúmmálsfræðinni. Hr. P. J. er sem sje ekki bú-
inn að ná sjer enn eptir þá nýjung, er hann heyrði
fyrir nokkrum árum, að til væri eitthvað sem kallaðist
»socialismus« úti í heiminum. Hann heldur síðan að
allt sem hann segii og gjörir í hugsuðu samræmi við þá
hreifingu sje allt af jafn nýtt og stórskemmtilegt.
En komi sá dagur einhverntíma að hann verði fræddur
um rúmstigakenninguna, má ætla líklegt, eptir hinni ötulu
framgöngu hans í víngarði jafnaðarmennskunnar að dæma,
að hin nýjasta nýjung muni bráðlega »starfsetja anda
hans«, og er þá ekki loku skotið fyrir að hann komist
jafnvel upp úr fjórðu dimensíóninni að sínu leyti jafn-
langt fram úr öllum samtímamönnum eins og hann er
nú, í jafnaðarmennskudraumum sínum, fjarri þeirri jörð
sem hann býr á.
Undrun höf. og »vonbrigðum« út af því að ritstj.
þessa blaðs hafi tekið þannig í þetta mál, þykir oss ó-
þarfi af höf. að blanda inn í blaðagreinar um verslun-
armálið, og kjósum heldur að tala við hann í öðru sambandi
um það, sem liggur hjer algerlega fyrir utan, þar á með-
al bæði »Skútahraun« og annan kveðskap um hugsjón-
ir jafnaðarmanna. — Það er allt annað að vera jafnaðar-
! maður á þeim stöðvum þar sem auðsöfn eru til og upp-
\ yrkt lönd, eða vera það á Islandi; það tvennt er jafn-
| ólíkt og virkileikur er ólíkur skáldskap. En átölum höf.
fyrir það að Dagskrá hafi láðst að leita sjer upplýs-
inga um umboðsmannaverslunina, og að vjer hötum
stungið undir stól ýmsum kunnugleik um það fyrirkomu-
lag, álítum vjer ekki þörf á að svara fyr en höf. hrek-
ur eitthvað af því sem Dugskrá hefur þegar sagt um
þetta mál, eða kemur fratn með eitthvað nýtt sem krefst
nýrra sannana af hálfu þessa blaðs.
Höf. skjátlast mjög þar sem hann hyggur að Dag-
skrá ætli sjer að gjörast fræg fyrir það að sýna fram á að
umboðsmennskuverslunin hans er »humbug«, —- því það
er auðgert verk fyrir alla sem nokkra almenna þekking
hafa og vilja ómaka sig til þess að skoða þetta versl-
unartyldur með eigin augum, sjálfstætt og óháð orða-
glamri hans eða annara hans fylgifiska. En það mun
vera ætlun flestra sem þekkja hr. P. J. persónulega að
honum gangi gott eitt til, og því mun hann sjálfur um
fram alla aðra fá að bera píslarvættisgloríuna sjer um
höfuð fyrir sitt auðtrúa fylgi við hina erlendu grósjera-
verslun er hann kallar kaupfjelagsskap, þegar sá tími
kemur að almenningur í fjelögunum snýr burt frá þess-
um vegi inn á annan sem er hollari fyrir velmegun þjóð-
arinnar og einstakra manna.
Og sá tími getur verið nálægari heldur en hr. Pjet-
ur Jónsson ætlar.
Skílnaðurinn og hr. Sigurjón Friðjónsson,
Ofannefndum rithöfundi hefur þótt þörf á að skýra
mönnum frá því í Fj.k. 14. tölubl. að hann viti ekki
hvert gagn Island hefur af því að vera í lögum
við önnur siðuð lönd heimsins — og sömuleiðis að honum
er ókunnugt um á hvern hátt politiskur aðskilnaður milli
Islands og Danmerkur gæti orðið, pegar sá timi kœmi,
að hann væri æskilegur og mögulegur.
En til þess að bæta þeim upp >lesninguna« sem kynni
að finnast þetta fremur lítil tíðindi hefur höf. konfið með
eptirfylgjandi mikilvægar röksemdir í skilnaðarmálinu.