Lögberg-Heimskringla - 28.04.1960, Page 5
LÖGBERG-HEIMSKRINGLA, FIMMTUDAGINN 28. APRÍL 1960
5
Tilraun, en tilraunirnar end-
uðu oftast í hlátrum, eftir-
hermum og skopi, og þegar
einhver gárunginn endur-
skírði félagið og nefndi það
Hörmung, þá lognaðist það
út af.
Á sumum samkomum voru
sérstakar aðferðir notaðar til
að „trekkja út peninga", tom-
bólur og spennidrættir, en
mér eru sérstaklega minnis-
stæðir kökuskurðir og hin
svokölluðu box socials.
Fagurlega skreytt ávaxta-
kaka — Fruit cake — var sett
á borð á miðjan ræðupallinn
og við borðið sat gift kona
annars vegar, en hinum megin
ógift stúlka. Svo komu fram
tveir beztu ræðumenn, sem
völ var á og lofuðu með fögr-
um orðum hvort um sig, gifta
lífið og ógifta lífið og svo full-
trúa hvorrar hliðar; síðan fóru
þeir til allra samkomugesta
og söfnuðu peningum í hatta
sína hvor fyrir sína hlið; pen-
ingarnir voru taldir til að vita,
hvor hliðin hefði unnið í það
skipti, og að því loknu héldu
þeir enn ræður til þess að
eggja menn á að gefa betur.
Alls fóru þeir þrjár söfnunar-
ferðir um salinn og ef þeir
voru góðir ræðumenn og kon-
urnar vinsælar, hljóp talsverð-
ur spenningur í þennan leik.
Ég man eftir, að stundum kom
inn hátt upp í hundrað doll-
ara, þótt ekki væri mikið um
reiðupeninga í byggðinni í þá
daga, en öllu var því fé varið
góðum félagsmálum til stuðn-
ings.
Enn meira þótti okkur gam-
an að boxa-sölunni. Ungar
stúlkur byggðarinnar voru
beðnar að búa til smákassa,
sem þær síðan fylltu með alls
konar sælgæti, síðan voru
þessir kassar settir á uppboð
á samkomunni. Þær gerðu
þessa kassa í alls konar mynd-
um, tígul-, stjörnu-, hjarta-,
skips-, hús- og hálftungls-
myndum og skreyttu þá með
silki, litpappír, tinsel og öllu
því, sem þeim datt í hug, og
margir þeirra voru mjög fal-
legir. Þegar uppboðinu var
lokið, átti svo hver stúlka að
dansa fyrsta dansinn með
þeim pilti, sem hreppti kass-
ann hennar og drekka með
honum kaffi og borða sælgæt-
ið úr kassanum. Þangað til átti
það að vera leyndarmál hvaða
stúlkur ættu kassana, en þeir
piltar, sem voru að draga sig
eftir vissum stúlkum, komust
oftast að því hvernig kassar
þeirra litu út og ef hina pilt-
ana grunaði það, höfðu þeir
gaman af að bjóða á móti þeim
og man ég eftir að einum var
loks sleginn kassinn fyrir $18,
og þótti það mikið í þá daga.
En mest þótti okkur þó var-
ið í leikritin, bæði að sjá þau,
svo þegar við fórum að taka
þátt í þeim sjálf. Æfingar voru
einar af okkar beztu skemmti-
stundum, þótt oft væri rifist
um, hvernig ætti að fara með
hlutverkin. Sumir voru mjög
svo góðir leikendur. Við áttum
svo sem okkar stjörnur eins
og þeir í Hollywood. Ég hygg
tilhugalíf sumra hafi byrjað
á þessum æfingum, sérstak-
lega þeirra, er léku ástarrullur
saman. Þá breyttist leikurinn
stundum í alvöru. Aftur á
móti voru aðrir ómögulegir
leikendur. Ég man eftir einum,
sem ekki gat lært rullu sína
utan að með nokkru móti; á
síðustu æfingunni tókum við
eftir því, að hann var búinn
að festa miða með stóru letri
innan á tjaldið, en það var
aldrei dregið alla leið upp, og
svo hafði hann lagt sams kon-
ar miða hingað og þangað á
borð og bekki á leiksviðinu.
Þetta voru minnisblöð. Við
ætluðum að rífa þetta burt,
en hann sagði, að ef við gerð-
um það, þá gengi hann úr
leik. Og þarna voru þau, þegar
sýningin hófst, en þau sáust
ekki úr salnum, en áhorfendur
undruðust yfir því, að þessi
leikandi var annað slagið að
góna upp í loftið eða tók á
rás þvert yfir sviðið að
ástæðulausu eins og hann
væri að leita að einhverju.
Ég man líka eftir karli ein-
um, sem kunni rullu sína all-
vel á æfingum, en á leik-
kvöldinu var eins og hann
vissi hvorki í þennan heim né
annan; hvíslarinn var farinn
að minna á hann á svo hátt, að
það heyrðist um allan salinn,
en ekkert dugði; karlinn sagði
seinast bara eitthvað sem
honum datt í hug og skauzt
svo út eins fljótt og hann gat,
en til allrar lukku hafði hann
eitt af minnstu hlutverkunum.
En hvíslarinn sá var nú reið-
ur! „Hann var bara ómögu-
legur!“ hrópaði hann á eftir.
„Fyrst mundi hann ekkert og
þegar ég minnti hann á, þá
heyrði hann ekki og þegar
hann heyrði, þá skildi hann
ekkert!"
Annar? þjáðust flestir leik-
enda meira og minna af
„stage fright“, þegar sýningin
átti að byrja. Eftir að allir
voru komnir í gervi sín og
þau voru nú mörg allskringi-
leg, var beðið í örvæntingu
bak við tjöldin. Mikið var
kíkt í gegnum smágöt á
tjaldinu, til að sjá hvernig að-
sóknin væri. Já, þarna voru
raðir af gáskafullum krökk-
um á fremstu bekkjunum og
fólkið að þyrpast inn; og
þarna var eitthvað af utan-
byggðarfólki að koma. Já,
það ætlaði að verða húsfyllir!
Svo hófst sýningin, og mik-
ið var fagnað, þegar leikend-
ur fundu að þeir náðu óskiptri
athygli áheyrenda, þegar graf-
þögn var í salnum eða þegar
klappað var og hlegið, en svo
hlógu áhorfendur alveg eins
mikið, þegar eitthvað' fór af-
laga, eins og þegar kviknaði
í tjaldinu frá lampa fremst á
leiksviðinu. Til allrar lukku
var fljótlega hægt að slökkva
eldinn, en meðan á því um-
stangi stóð, var einn leikand-
inn fastur í gapastokki á
miðju leiksviði í allra aug-
sýn. Engum datt í hug að losa
hann úr gapastokknum. Hann
bara gleymdist meðan á
ósköpunum stóð; allt sem
hann gat var að renna angist-
araugum til blossans. Ekki
man ég hvað leikritið hét, en
ég held að það hafi verið
Jeppi á fjalli.
Að aðalskemmtiskránni lok-
inni var bekkjunum rutt til
hliðar í salnum. Fiðluleikar-
inn og sá, sem „korðaði" á
orgelið stemmdu saman hljóð-
færi sín og oft var líka leikið
á harmoníku. Svo var stiginn
dans alla nóttina, stundum
fram á bjartan morgun.
Þetta urðu okkur eftir-
minnilegar skemmtanir, og
sams konar skemmtanir og
þessar í Mikley munu hafa
farið fram í öllum byggðum
Nýja íslands.
Ég hefi nú aðeins minnzt
á fáein kannske ómerkileg at-
riði, sem ég gruflaði upp og
hripaði niður í flýti. Ég þyk-
ist vita, að hér í kvöld séu
margir staddir, sem hafa
miklu betra minni en ég og
gætu því sagt frá mörgu
skemmtilegu og fróðlegu frá
þessu tímabili í sögu okkar
Islendinga hér vestra.
Ein aðalástæðan fyrir því
að ,ég valdi þetta ræðuefni er
sú, að vinkona mín, Miss
Anna Lárusson, sem lengi hef-
ir starftrækt Business Clinic
hér í borg, átti nýlega við mig
langt tal. Hún sagðist hafa
hitt margt fólk, sem hún hefði
ósegjanlega mikla ánægju af
að ræða við, vegna þess hve
það ætti ríka minningarsjóði
frá æskuárunum — kynni að
segja frá svo mörgu fróðlegu
og skemmtilegu, sem við hefði
borið í þeirra byggðum. Hún
sagðist harma það, ef þær
minningar væru ekki festar
á blað, áður en sú kynslóð
Vestur-íslendinga, sem nú er
uppi, félli frá, því eftir
þeirra dag yrði það um sein-
an. Að vísu ættum við hina
ógætu sögu Vestur-íslendinga
í fimm bindum, sem einstak-
ir menn hefðu safnað til og
ritað, en efnið væri samt
langt frá því að vera tæmt.
Fólkið sjálft ætti að skrifa og
halda til haga frásögnum um
ýmsa atburði, sem það hefði
verið sjónarvottar að eða
heyrt um og svo um hið dag-
lega líf, eins og það var lifað
á umræddu tímabili. Þannig
yrði sagan sögð frá mörgum
hliðum og yrði víðfeðmari og
sannari. Hún sagðist vera
reiðubúin að stuðla að því að
slíkum frásögnum yrði safn-
að saman.
Ég sjálf mun jafnan harma,
að ég hripaði ekki niður þær
mörgu sögur, sem amma mín
sagði mér um frumbýlings-
árin; hún og afi minn fluttust
vestur um haf með stóra
hópnum 1876 og settust að á
Reynistað í Mikley. En nú eru
þær mörgu, fróðlegu og
skemmtilegu sögur fallnar í
gleymsku.
Ég vil því að lokum hvetja
ykkur, sem hér eruð stödd,
til að rifja upp gamlar minn-
ingar frá æsku- og uppvaxtar-
árum og vera ekki löt við að
skrifa þær niður. Ég spurði
önnu „á hvaða máli ættu
þessar frásagnir að vera skrif-
aðar?“ „Á hreinni vestur-ís-
lenzku,“ svaraði hún. „Það
ætti ekki að vera mikill vandi.
Ef þær verða prentaðar, má
alltaf fá einhvern til að færa
þær í stílinn, ef þess gerist
þörf. Aðalatriðið er, að þess-
ir minningarsjóðir glatist
ekki.“
Ég óska ykkur gleðilegs
sumars.
Tage Erlander
(f. 1900), sænskur stjórnmála-
maður og forsætisráðherra.
Tage Erlander ferðaðist eitt
sinn með svefnvagni til Norð-
ur-Svíþjóðar, en þar átti hann
að flytja ræðu á stjórnmála-
fundi daginn eftir. Hann var í
efra rúminu í klefanum, en í
rúminu beint fyrir neðan lá
maður og reykti ákaft pípu
sína, svo að dimmt var af
reyk í klefanum. Erlander
bað samferðamann sinn að
hætta reykingunum, en það
var til einskis. Vesalings for-
sætisráðherrann var að lokum
að kafna í reyk, og hann
kallaði því á járnbrautarþjón-
inn og sagði:
— Þetta er forsætisráðherr-
ann. Viljið þér gjöra svo vel
að segja herranum hérna fyr-
ir neðan, að hann reyki svo
mikið, að ég geti ekki sofið.
Þá tók maðurinn í neðra
rúminu pípuna úr munninum
og sagði:
— Þetta er Jönsson húsa-
meistari frá Emmaboda. Vilj-
ið þér gjöra svo vel að segja
herranum ofan við mig, að
hann hafi stjórnað landinu
þannig, að ég hafi ekki getað
sofið í mörg ár!
Go by TRAIN and SAVE!
May 12,13,14 — return limit 25 days
------BARGAIN FARES-------
From WINNIPEG IN COACHES *IN TOURIST SLEEPERS
to Return You Return You
Fare Save Fare Save
TORONTO $42.90 $25.95 $48.75 $20.10
OTTAWA 50.15 27.80 56.95 21.00
MONTREAL 54.70 30.25 62.15 22.00
'Upon payment of Tourist Berth fares.
Watch for Bargain Fares effeclive June 9. 10, 11
Similar low fares to certain otherdestinations in Ontarioand Quebec.
Consult your Canadian Pacific asent for details.
Usual baggage checking privileges.
GaMjOuStíuOJ^^OJÚ^C
WORLD’S MOST COMPLETE TRANSPORTATIOH SYSTEM
ENDAST ÖLLUM
VINNUSOKKUM
BETUR
Þér getið fengið hvaða
stærð og þykkl, sem
vera vill, og óþrjót-
andi úrval af PEN-
MANS vinnusokkum.
Það stendur á sama
hvað þér veljið, þér
fáið ávalll beztu vör-
una á sanngjarnasta
og bezta verði.
EINNIG NÆRFÖT OG YTRI SKJÓLFÖT
Frægt firma síðan 1868
WS-10-4