Lögberg-Heimskringla - 06.10.1960, Blaðsíða 7

LÖGBERG-HEIMSKRINGLA, FIMMTUDAGINN 6. OKTÓBER 1960
7
Þar sem eldmessan var sungin
í kaþólskum löndum er.u
kirkjur helgaðar ýmsum dýrð-
lingum. Á sama hátt er hér
á landi farið að kenna okkar
kirkjur við mestu andans
menn okkar þjóðar. Við eig-
um Matthíasarkirkju á Akur-
eyri, Hallgrímskirkju á Saur-
bæ og önnur er að rísa á
Skólavörðuhæð, þótt hægt
miði. Þessi nafnoót okkar
kirkna er að vísu af öðrum
rótum runnin heldur en hjá
kaþólskum. Hún á samt engu
að síður rétt á sér. Hallgríms-
kirkja á að gera sitt til þess
að halda lifandi með þjóðinni
minningunni um hann, sem
svo vel söng, að sólin skein
í gegnum dauðans göng, og
Matthíasarkirkja á að vera
okkur ávallt hvatning til þess
að lesa og læra og njóta kvæða
og sálma hins andríka og
bjartsýna trúarskálds.
í*á aðrir prestar flýðu
En við eigum marga fleiri
merka menn en þessa tvo
menn, sem íslenzk þjóð og
okki sízt íslenzk kirkja stend-
ur í mikilli þakkarskuld við.
— Einn slíkur maður er séra
Jón Steingrímsson, Skagfirð-
ingurinn, sem varð eins kon-
ar þjóðhetja Skaftfellinga í
móðuharðindunum, — þeim
mestu ógnum og raunum, sem
yfir landið hafa gengið, og
komu vitanlega harðast niður
á Skaftfellingum. Allir prest-
arnir á eldsvæðinu (milli
Skeiðarársands og Kúðafljóts)
yfirgáfu brauð sín strax og
gosið hófst nema séra Jón. —
Því að „þá aðrir prestarnir
flýðu, beiddu margir mig í
guðs nafni að skilja ei við sig,
því þeir hefðu þá trú, að ef
óg væri hér kyrr, biðjandi
Guð fyrir þeim, þá mundi hér
eldurinn engum bæ né manni
granda, og það skeði svo“.
Hans almætti —
vor breizkleiki
í öllu lífi sínu og starfi birt-
ist séra Jón fyrst og fremst
sem trúarhetja. Trú hans á
Guð er óhagganleg á hverju
sem gengur, traust hans á for-
sjón Guðs bifast aldrei, hversu
sem eldurinn æðir og ógnirn-
yfir dynja. — Há marki
n*r kraftur trúar hans í Eld-
rnessunni frægu í kirkjunni
á Klaustri þ. 20. júlí, 5. sd. e.
Trin. 1783. Henni lýsir séra
Jón svo í Eldriti sínu: Þann
20. júlí, sem var 5. sunnud.
eftir Trinitatiö, var sama
þykkviðri með skruggum,
eldingum, skruðningi og
Undirgangi. En af því að veð-
Ur var spakt, fór ég og allir,
Sem hér voru þá á Síðunni,
mnlendir og aðkomnir, sem
því gátu við komið til kirkj-
unnar með þeim ugga og
sorgbitna þanka, að það kynni
að verða í seinasta sinni, að
1 henni yrði embættað af þeim
°gnum, sem þá fóru í hönd
°g nálægðust er litu svo út
að hana myndi eyðileggja sem
hinar tvær. — Nær vér þang-
að komum var svo þykk hita-
svæla og þoka, sem lagði af
eldinum ofan árfarveginn, að
kirkjan sást naumlega eða svo
sem í grillingu úr klausturs-
dyrunum. Skruggur með eld-
ingum svo miklar kippum
saman, að leiftraði inn í
kirkjuna og sem dvergmál
tæki í klukkunum en jarð-
hræringin iðuleg. Sú stóra
neyð, sem nú var á ferð og
yfirhangandi, kenndi mér nú
og öðrum að biðja Guð með
réttilegri andagt, að hann af
sinni náð vildi ei í hasti eyði-
leggja oss og þetta sitt hús,
þá var og svo hans almættis
kraftur mikill í vorum breizk-
leika. Ég og allir þeir, sem þar
voru, vorum þar aldeilis ó-
skelfdir inni. Enginn gaf frá
sér nokkurt merki til að fara
út úr henni eða flýja þaðan,
meðan guðsþjónustugjörð yf-
irstóð, sem ég hafði þó jafn-
lengi en vant var. Nú fannst
ei stundin of löng að tala við
Guð. Hver einn var án ótta
biðjandi hann um náð, og
biðjandi hann þess, er hann
vildi láta yfir koma . . . Eftir
embættið, þegar farið var að
skoða hvað eldinum hafði
áfram miðað, þá var það ei
um þverfótar, frá því hann
var kominn fyrir það heldur
hafði hann um þann tíma og
í því sama takmarki hlaðist
saman og hrúgast hvað ofan
á annað, þar í afhallandi far-
veg hér um 70 faðma á breidd,
en 20 faðma á dýpt, sem sjá-
anlegt verður til heimsins
enda, ef þar verður ei á önnur
umbreyting. Holtsá og Fjarð-
ará hlupu nú fram yfir þær
stíflur, er það nýja hraun
hafði gjört þeim og í mestu
flugferð og boðagangi kæfðu
nú eldinn, er rumlandi og
rennandi var í árfarveginum
og hljóp svo fram og ofan af
áðurnefndri dyngju með foss-
um og iðukasti. Vatn þetta
var svo mikið ,að áin var
hreint ófær á hestum allan
daginn eftir undan Klaustr-
inu. Fórum við svo frá kirkj-
unni glaðværari heim en ég
frá geti sagt, og þökkuðum
guði fyrir ásjáanlega vernd
og frelsi, sem hann hafði veitt
oss og sínu húsi. Já, allir sem
þetta almættisverk sjá og
heyra, aldir og óbornir, prísi
og víðfrægi hans háleita nafn.
Frá þessum degi grandaði ei
eldurinn stórvegis minni
kirkjusókn á þennan veg.
Þar sem kirkjan stóð,
er nú gróin rúst
Þannig er Eldmessunni lýst
og það frá fyrstu hendi, þess-
ari einni frægustu guðsþjón-
ustu í íslenzkri kirkju bæði
fyrr og síðar. Og svo mikið er
víst, að líklega hefir einlæg-
ari bæn í öruggari trúar-
trausti ekki verið beðin á ís-
landi.
En hvað er það nú, sem
minnir okkur á þennan ein-
stæða atburð? Eldmessutang-
inn er á sínum stað. Hraunið
í farvegi Skaftár vestan við
Systrastapa er með sömu um-
merkjum og þegar sr. Jón og
söfnuður hans horfðu á það
eftir messuna á miðju sumri
fyrir 177 árum.
En þar sem kirkjan stóð er
nú aðeins gróin rúst. Fyrir
•einni öld, þegar Klausturs-
kirkjan var að falli komin, var
hún tekin niður og Prests-
bakkakirkja reist í Bakkavelli
í hennar stað. Til þessa flutn-
ings lágu ýmsar orsakir, sem
ekki verða raktar hér. Prests-
bakkakirkja var reist af mikl-
um höfðingsskap og er ein
reisulegasta og rúmbezta
sveitakirkja á landinu. Hún
fullnægir því vel kirkjulegri
þörf síns safnaðar, enda læt-
ur hann sér annt um hana.
Hins vegar er það ekki sárs-
aukalaust að Kirkjubæjar-
klaustur — þessi höfuðstaður
í íslenzkri kristnisögu skuli
vera sviptur kirkju sinni. —
„Þar höfðu áður búið Papar,“
segir Landnáma. Þar nam
Ketill fíflski land-og lét gera
kirkju á bæ sínum, sem jörðin
dró nafn af. Þar mátti aldrei
heiðinn maður búa. Þar mun
kirkja hafa staðið frá land-
námstíð og fram yfir miðja
síðustu öld.
Og það er líka alveg víst, að
þarna á þessum fornlega stað
mun kirkja aftur rísa/ fyrr
eða síðar, og trúlegt er það,
að þegar endurbyggja þarf
sóknarkirkjuna muni það
verða á Klaustri.
Til þeirrar byggingar hefir
nú þegar verið gefinn gildur
sjóður. Gefandinn er gamall
Síðubúi — Jón Sigurðsson frá
Breiðabólssiað — bróðir Elín-
ar á Klaustri.
Innan við þrítugt fór hann
til Vesturheims og hefir átt
þar heima síðan; kvæntur þar-
lendri konu. En hann hefir
\
ekki gleymt gamla landinu,
ekki gleymt gömlu sveitinni
sinni, en sent henni stórhöfð-
inglega gjöf — 5.000 — fimm
þúsund dollara — sem verja
skal til byggingar kirkju á
Kirkj ubæj arklaustri.
Ég færi þessum höfðing-
lynda Skaftfellingi hugheil-
ar þakkir. Ég geri það fyrir
hönd Skaftárþings. Ég geri
það í nafni allra Skaftfellinga
og ég bið þess að þeir njóti
hennar vel og standi saman
um að efla sjóð þann, sem hér
er svo rausnarlega til stofnað.
— Biskupsskrifstofan mun
veita framlögum viðtöku., og
eins verður það gert á Kirkju-
bæjarklaustri.
(G. Br.) Mbl., 11. sept.
Kona nokkur kynntist lækni
í samkvæmi og ætlaði að nota
tækifærið og fá nokkur lækn-
isráð fyrir ekkért.
— Hvað gerið þér, þegar
þér eruð með kvef? spyr hún
lækninn.
— Það er misjafnt, svarar
læknirinn, ýmist hnerra ég
eða hósta.
Fréttir frá íslandi
Frá bls. 5.
útgáfuna, sem Jón Helgason
í Kaupmannahöfn hefir haft
með höndum.
í Bretlandi er til félagsskap-
ur, sem heitir „Viking Soci-
ety“. Hefir það t. d. gefið út
ýmsa ritlinga eftir Foot. Það
heldur úti ritinu „Saga book“,
þar sem birzt hafa ritgerðir
um sagnfræðileg og bók-
menntaleg efni eftir ýmsa
þjóðkunna menntamenn, t. d.
próf. Einar Ól. Sveinsson. Þar
birtist og ritgerð eftir Björn
Þorsteinsson sagnfræðing um
Hinrik VII og Island, svo
nokkuð sé nefnt. Þessi félags-
skapur vinnur mjög merkilegt
starf með útgáfustarfsemi
sinni.
Foot, sem talar íslenzku
ágætlega, hóf að nema málið í
Osló 1948-49. Hingað hefir
hann komið áður og var hér
til dæmis 1956 á „Víkingamót-
inu“ svo nefnda. Hjá Birni
Þorsteinssyni lærði Peter að
taka í nefið og bauk gaf Björn
hcnum með ískorinni mynd af
Jóni helga.
Peter Foot hafði í fyrravetur
25 nemendur í forníslenzku
og mun íslenzkukennsla við
háskóla erlendis hvergi vera
eins kerfisbundin og einmitt
við brezka háskóla. Auk þess
sem Peter Foot kennir við
University College er hann
prófessor í íslenzku í Oxford
Turville-t’etre.
Fyrir nokkru fóru þeir
Björn og Peter Foot í ferða-
lag vestur á firði og norður
í Húnavatnssýslu og kvað
Peter þá reisu eftirminnilega
mjög. Hann er nú á förum
heim til Bretlands.
Mbl., 13. sept.
Betra er autt rúm en illa
skipað.
☆
Bágur er hver búskapur, böl
er hjúskapur, illt er einlífi og
að öllu er nokkuð.
RETURN COACH FARES
Between
WINNIPEG
and
REGINA $17.00 Return
You Save 6.70
EDMONTON 37.25 Relum
You Save 15.50
FORT WILLIAM 19.95 Return
You Save 10.40
PORT ARTHUR 20.15 Return
You Save 10.45
CALGARY 37.25 Relurn
You Save 15.50
Good Going Oct. 11 and 12. You must
commence your return journey within
10 days of the purchase date of your
ticket. Corresponding low rates and
savings are available from other points.
Watch for Bargain Fares
effeclive Nov. 15 and 16
Train Travei is
Low-Cost Travel
Pull information from your
Agent
VINNU SOKKAR
MEÐ MARGSTYRKTUM TÁM OG HÆLUM
NYLON
Beztu kjörkaup vegna
endingar- og auka-
þæginda og auka-
sparnaðar. Endingar-
góðir P E N M A N S
vinnusokkar, af stærð
og þykkt, sem tilheyra
hvaða • vinnu sem er.
EINNIG NÆRFÖT OG YTRI SKJÓLFÖT
Frægt firma síðan 1868
i No. WS-11-4