Lögberg-Heimskringla - 21.03.1963, Blaðsíða 2

2
LÖGBERG-HEIMSKRINGLA, FIMMTUDAGINN 21. MARZ 1963
Jóhanna
(1875-
Kveðju- og þakkarorð.
Þegar ég nú inni af hendi
þá sjálfsögðu þakkarskuld, að
minnast móðursystur minnar,
Jóhönnu Pálsson, með nokkr-
um orðum, verður mér ofar-
lega í huga þetta fagra erindi
úr kvæði, ort við lát merkrar
íslenzkrar húsfreyju, eftir
Bjarna Thorarensen:
Þá eik í stormi hrynur háa,
hamra því beltin skýra frá;
en þegar fjólan fellur bláa,
fallið það enginn heyra má,
en ilmur horfinn innir fyrst,
urtabyggðin hvers hefir misst.
Eins og merkiskonan, sem
hið vitra skáld minnist hér
svo fagurlega, hafði Jóhanna
móðursystir mín helgað líf sitt
og starf heimili sínu og fjöl-
skyldu, og eins og títt er um
slíkar konur, vann hún það
mikilvæga verk sitt í kyrrþey,
enda var ekkert fjær skapi
hennar heldur en að láta á sér
bera; þess vegna eiga sam-
líking skáldsins og lýsing
einnig einkar vel við um hana
og fráfall hennar. Hinir mörgu
vinir hennar, og sérstaklega
hin nánustu ættmenni hennar,
finna til þess með djúpum
söknuði, hve snauðara er nú
um að lítast í blómagarði
ættarinnar. En þótt ilmur hins
lifandi blóms, svo haldið sé
líkingu skáldsins, sé horfinn,
heldur minningin um hana,
sem var sönn prýði sinnar
ættar, áfram að anga í hugum
og hjörtum okkar, er henni
stóðu næst og áttum henni
mesta skuld að gjalda; tekur
það jafnframt til margra ann-
arra, sem hún hafði auðsýnt
vinsemd, og átt höfðu skjól
innan hlýrra og fangvíðra
veggja heimilis þeirra syst-
kinanna.
Norskt öndvegisskáld hefir
komist svo að orði, að það
væri mikil gæfa hverjum
manni, að vera af góðu fólki
kominn. Jóhanna Pálsson var
á báðar hendur komin af
merkum og mætum ættum á
Austurlandi á Islandi. Hún
var fædd í Litlu-Breiðuvík í
Reyðarfirði 30. marz 1875.
Foreldrar hennar voru þau
Páll bóndi Jónsson og Val-
g e r ð u r Þórólfsdóttir, er
bjuggu í Breiðuvík fram til
aldamóta, en Páll var seinni
maður Valgerðar. Voru þeir
systkinasynir, Páll og Jón
skáld Ólafsson, en Valgerður
var dóttur-dóttir Richards
Long hins enska og Þórunnar
Þorleifsdóttur, af kunnum
bænda og prestaættum austur
þar.
Jóhanna ólst upp hjá for-
eldrum sínum í Litlu-Breiðu-
vík, og naut ástríkis þeirra og
hinna mörgu systkina sinna;
snemma vandist hún allri
heimilisvinnu eins og venja
var á íslenzkum sveitabæjum
á þeim dögum; naut hún
Pálsson
-1962)
einnig þeirrar uppfræðslu,
sem þar stóð til boða, þótt eigi
væri um skólagöngu að ræða;
en fróðleikshneigð vár henni
í blóð borin, og hún hafði
ánægju af því til hins síðasta,
að fylgjast með því, sem var
að gerast, ekki sízt fréttum og
frásögnum heiman af ættjörð-
ínni.
Aldamótaárið fluttist Jó-
hanna ásamt foreldrum sínum
og systkinum vestur um haf
til Winnipeg. Átti fjölskyldan
nokkur fyrstu árin heima í
grennd við Selkirk, Manitoba,
og þar í bæ, en síðan sam-
fleytt í Winnipegborg. Eins
og aðrir íslenzkir vesturfarar,
átti Breiðuvíkur-fólkið við
sína erfiðleika að stríða, en
þyngst var samt það áfallið,
þegar Eiríkur, elzti bróðirinn,
og Ingigerður kona hans létust
bæði á bezta aldri, frá fimm
börnum á bernsku skeiði.
Buðust þá góðir vinir og ná-
grannar til þess að taka börn-
in í fóstur, en föðursystkini
þeirra tóku það ekki í mál, en
voru á einu máli um það, að
þau ættu öll að halda hópinn.
Átti Jóhanna vitanlega sinn
mikla þátt í þeirri farsælu
ákvörðun, enda gekk hún
bróðurbörnum sínum í móður-
stað með þeim ágætum, að
ekki getur umhyggjusamari
eða elskuríkari móður sinna
eigin barna. Nutu þau einnig
sambærilegs ástríkis og um-
hyggju af hálfu föðurbræðra
sinna. Má hið sama segja um
okkur bræður, Jóhann Þor-
vald og mig, systursyni þeirra,
og um móður mína, þegar við
bættumst í hópinn vestan
hafsins. Fyrsta heimili okkar
var hjá þessu elskulega frænd-
fólki okkar í Winnipeg, og í
rauninni ávalt annað heimili
okkar, eftir að við stofnsettum
okkar eigið heimili, og móðir
mín meira að segja til heimilis
hjá þeim systkinum sínum
árum saman, meðan ég var við
háskólanám, enda var hún þar
jafnan öðrum þræði hin
mörgu ár, sem hún var búsett
í Winnipeg. Vil ég nú þakka
alla þá miklu ástúð og um-
hyggjusemi, sem við bræður
áttum ávalt að mæta af hálfu
Jóhönnu móðursystur minnar
og annarra ættingja okkar, og
um annað fram allt, sem þau
gerðu fyrir móður okkar á
dvalarárum hennar í Winni-
peg. Eru það engar öfgar, þótt
sagt sé, að umhyggja Jóhönnp
móðursystur mipnar fyrir
hinni stóru fjölskyldu hennar
átti sér engin takmörk; það
má blátt áfram segja, að hlut-
verk hennar í lífinu, fram til
hins síðasta, hafi verið það að
hugsa um og hlynna að þess-
um nánustu ættmennum
hennar af fremsta megni.
En góðvild hennar og hjálp-
semi, og þeirra systkinanna,
náðu langt út fyrir heimili
þeirra og nánasta ættmenna-
hring; vandalausir áttu þar
sömu alúð og gestrisni að
fagna, bæði fyrr á árum og
síðar.
í sérstaklega fagurri og
hlýrri kveðju, sem séra Eirík-
ur S. Brynjólfsson hafði samið,
þótt hann lægi þá sjálfur
þungt haldinn, og Mrs. Guð-
laug Jóhannesson las í hans
nafni við jarðarför Jóhönnu
móðursystur minnar, nefndi
hann sérstaklega tvær konur,
sem hann hafði kynnst, er
gátu eigi nógsamlega þakkað
þá ástúð og umhyggju, sem
önnur þeirra og dóttir hinnar,
höfðu orðið aðnjótandi á heim-
ili Breiðuvíkur-fólksins í Win-
nipeg, sem Jóhanna, eins og
séra Eiríkur sagði réttilega,
„stjórnaði af kærleika og höfð-
ingsskap“. Mörg fleiri dæmi
hins sama væri auðvelt að
nefna, því að löngum var gest-
kvæmt mjög á heimili þeirra
systkinanna, en hér skal stað-
ar numið, hvað það snertir,
enda var ekkert fjær skapi
þeirra Jóhönnu og bræðra
hennar, heldur en að halda á
loft góðverkum þeirra í ann-
arra garð.
En skylt er að geta þess,
hve frábæra umhyggju Jó-
hanna bar fyrir háöldruðUm
foreldrum sínum og af hve
mikilli nærgætni og fórnfýsi
hún hjúkraði þeim og þrem
bræðrum sínum í síðustu sjúk-
dómslegum þeirra. Verður
lífsstarfi hennar bezt lýst í
orðum Davíðs skálds Stefáns-
sonar: „Hinn fórnandi máttur
er hljóður." Séra Eiríkur sló
einnig á sama streng í hinum
fögru kveðjuorðum sínum, er
hann sagði:
„Minning um marga geym-
ist á skrifuðum og prentuðum
blöðum; enn sumra minning
geymist í hjörtum samferða-
fólksins. Þar geymist minning-
in um Jóhönnu heitina; það
sýnir bezt, að hún lifði ekki
fyrir sjálfa sig, heldur fyrir
aðra.“
Eftir nærri hálfrar aldar
dvöl í Winnipeg, fluttust þau
móðursystkini mín, Jóhanna
og Vigfús Pálsson, og Þóra
bróðurdóttir þeirra, sem jafn-
an hefir átt sameiginlegt
heimili með þeim, til Van-
couver árið 1953, en þar hafa
einnig verið búsettar hin síð-
ari ár, hinar bróðurdætur
þeirra systkina, Valgerður
(Mrs. Harry Steel) og Soffía
(Mrs. Albert Wathne). Ric-
hard George, bróðir þeirra, er
nú e.inn eftir þeirra systkin-
anna í Winnipeg, en fjórða
systirin, Margrét, dó rúmlega
tvítug í Winnipeg fyrir mörg-
um árum síðan.
Jóhanna lézt í Vancouver
23. febrúar 1962. Jarðarför
hennar var fjölmenn og virðu-
leg, en henni er nánar lýst í
minningarorðum, sem Jóhann
Þorvaldur bróðir minn skrif-
aði um þessa okkur ástfólgnu
móðursystur hér í blaðinu 8.
marz 1962. Auk framan-
nefndra bróður- og systur-
barna Jóhönnu, lifa hana einn
albróðir, Vigfús, sem fyrr er
nefndur, og þrjú systrabörn á
Islandi.
1 bréfi, sem merkiskonan
frú Guðrún Lárusdóttir (séra
Lárusar Halldórssonar fyrrum
fríkirkjuprests í Reyðarfirði)
skrifaði mér fyrir mörgum ár-
um síðan, fór hún sérstaklega
fögrum orðum um þær Þór-
unni Vigfúsínu móður mína,
Valgerði ömmu mína, og Jó-
hönnu móðursystur mína. Þar
sem allar þær ágætu konur
eru nú til grafar gengnar,
vona ég, að enginn leggi mér
það til lasts, þó að ég taki hér
upp lýsingu frú Guðrúnar á
þeim:
„Úr því ég tek mér penna í
hönd, til þess að skrifa yður,
langar mig til að bæta við
línurnar fáum orðum, og rifja
upp liðna daga, því þó við
þekkjumst ekki mikið per-
sónulega, eru það allsterk
bönd, sem tengja fortíðina,
þar sem foreldrar yðar og
móðurforeldrar og foreldrar
mínir voru beztu vinir. — Ég
man eftir móður yðar, hún
stendur mér fyrir hugskots-
sjónum, sern fögur og hrein
stúlka. Og gmma yðar! Ein-
hver fegurst og göfugust
konumynd, sem býr í huga
mínum frá æskuárunum. Þeg-
ar rætt var um iignar konur,
kom Valgerður í Breiðuvík
ósjálfrátt í hugann. Þannig
mætti lengi halda áfram. Og
Jóhanna fermingarsystir mín!
Trygga, stilta stúlkan, sem
talaði fátt, en hugsaði því
fleira.“
Annars er Jóhönnu móður-
systur minni ágætlega lýst,
bæði um ytri ásýnd og skap-
höfn, í eftirfarandi ummælum
úr fyrrnefndu kveðjuávarpi
séra Eiríks, sem bæði var
sóknarprestur og kær og mik-
i 1 s m e t i n n heimilisvinur
frændfólks míns í Vancouver:
„Jóhanna var fríð kona og
virðuleg í framgöngu, látlaus,
Dr. S. E. Björnsson:
Framhald frá síðasta blaði.
Niðurlag.
Ég hefi lítilega minnst á
minnismerki frá fyrsta tíma-
bili sögunnar og má sjá þau
allvíða, en af söfnum er fræg-
ast The Hagley Museum í
Wilmington, hjá Brandywine
ánni, þar sem míllurnar voru
reistar á fyrstu árum land-
námsins. Safnið hefir merki-
lega sögu að segja, af starfi og
vísinda starfsemi íbúanna frá
fyrstu tíð og þá framþróun í
vísindum er síðar kom fram.
Hér hafði Rumford Dawes
reist þrjár millur 1790, og
nefndi þá staðinn Hagley. En
1813 keypti svo Irenee Du
Pont þessar millur og varð
með því einvaldur millueig-
andi með fram ánni. Voru svo
þessar millur notaðar meir en
heila öld, fyrst og fremst til
framleiðslu á púðri og þá með
fram til annarar framleiðslu,
glöð og einlæg. Þar var mest
um vert að „vera“ — enn ekki
„sýnast“. Hún var fróð og
minnug. ísland og lífið og
starfið þar var ljóslifandi í
huga hennar. Og íslenzkan
sem hún talaði var falleg og
hrein eftir rúmlega 60 ára
dvöl í þessu landi. Hún naut
frábærilegrar góðrar heilsu
um langa æfi, en síðustu árin
bilaði sjónin og sjúkdómar
sóttu heim. Hún bar það allt
með frábæru þreki og lífsvilja.
Hún var innilega trúuð, og það
var blessunarríkt að biðja með
henni og fela góðum Guði alla
hluti. Frændfólk og tengda-
fólk hér í Vancouver gerði allt
til þess að gera þeim systkin-
um lífið svo ánægjulegt og
þægilegt sem hægt var. Jó-
hanna minnti mig alltaf á orð
skáldsins: „Fögur sál er ávalt
ung — undir silfurhærum“.
Hún var ung í anda, og hafði
ánægju af öllu, sem var fallegt
og skemmtilegt til síðustu
slundar."
Um leið og ég svo, í nafni
okkar allra hennar nánustu
skyldmenna, þakka Jóhönnu
móðursystur minni hjartan-
lega alla ástúð hennar, tryggð
og umhyggju, lýk ég þessum
minningarorðum um hana
með því að vitna aftur til
kvæðis Bjarna Thorarensen,
sem varð mér svo ofarlega í
huga í málsbyrjun:
Víst segja fáir hauðrið hrapa
húsfreyju góðrar viður lát;
en hverju venzlavinir tapa,
vottinn má sjá á þeirra grát;
af döggu slíkri’ á gröfum grær
góðrar minningar rósin skær.
Vissulega ilmar lengi af
þeim rósum minninganna, sem
Jóhanna Pálsson móðursystir
mín gróðursetti í hugum og
hjörtum ættmenna sinna og
vina með fórnfúsu starfi sínu í
þeirra þágu.
RICHARD BECK
eins og hveiti og öðrum lífs-
nauðsynjum.
Brandywine áin hefir upp-
tök sín í Welsh Mountains
í Pennsylvania. Liggur fyrst
vegur hennar um bænda-
byggðina í Chester County, en
aðalstraumur hennar myndast
við Lenape. Tveir lækir renna
þar saman og mynda talsvert
vatnsfall. Þaðan til Wilming-
ton eru einungis 12 mílur og
á þeirri leið er áin hvergi
meir en 15 fet á breidd, en
vatnsmagnið og straumfallið
gera það að verkum, að þessi
á er eitt frægasta og þarfasta
vatnsfallið þar við hafið. Á
síðustu 5 mílum árinnar er
halli sem nemur 124 fetum en
vatnsmagnið, sem rennur inn
í Christina ána er um 600.000
tonn á dag.
Á meðan vatnsaflið eitt var
notað við framleiðsluna þurftu
Frh. bls. 3-
Frá Delaware