Lögberg-Heimskringla - 21.03.1963, Blaðsíða 4

4
LÖGBERG-HEIMSKRINGLA, FIMMTUDAGINN 21. MARZ 1963
Lögberg-Heimskringla
Published every Thursday by
NORTH AMERICAN PUBLISHING CO. LTD.
Printed by
WALLINGFORD PRESS LTD.
303 Kennedy Street, Winnipeg 2, Man.
Editor: INGIBJÖRG JÓNSSON
EDITORIAL BOARD
Winnipeg: Dr. P. H. T. Thorlakson, chairman, Próí. Haraldur
Bessason, vice-chairman, Mrs. Ingibjörg Jónsson, sec’y, Dr.
Valdimar J. Eylands, Miss Caroline Gunnarsson. Prof. Thor-
valdur Johnson, Prof. Tryggvi J. Oleson, Rev. Philip M. Péturs-
son. Vancouver: Dr. S. E. Björnsson. Montreal: Próf. Áskell
Löve. Minneapolis: Mr. Valdimar Björnson. Grand Forks: Dr.
Richard Beck. Reykjavík: Birgir Thorlacius ráðuneytisstjóri.
Akureyri: Steindór Steindórsson yfirkennari.
Suhscription $6.00 per year—payable in advance.
TELEPHONE WH. 3-9931
Authorized as second class mail by the Post Office Department, Ottawa.
and for payment of postage in cash.
Rauði Krossinn
Á þessu ári eru liðin eitt hundrað ár síðan stofnað var til
þessarar miklu líknarsamtaka. Upphafið að þeim mun hafa
verið hin sterka samúðaralda, er gerði vart við sig í Evrópu
löndunum með hinum særðu og sjúku hermönnum í Krím
stríðinu 1854—56, þegar Florence Nightengale beitti sér fyrir
því konur færu á vígstöðvarnar til að hjúkra þeim. Vakti sú
nýjung geisimikla athygli.
Nokkrum árum síðar braust út styrjöld milli Austurríkis
og ítalíu og varð mannfallið ægilegt í bardaganum við Sol-
ferina 1859. Eftir fimmtán klukkustunda bardága lágu 40,000
manns á vígvellinum dauðir eða særðir. Þennan júní dag var
þar staddur Henri Dunant frá Genf. Hann tók að sér að
hlynna að hermönnúnum í Castiglione kirkjunni, en svo marg-
ir voru bornir inn að hann hafði ekki við að binda um sár
þeirra. Hann fór þá út á stræti borgarinnar og tókst að safna
saman hóp kvenna sér til aðstoðar.
Þremur árum síðar, 1862, gaf Dunant út litla bók, Un
souvenir de Solferino og sagði þar frá bardaganum og afleið-
ingum hans og eftirköstum. „En því er ég að lýsa þessum
hörmungum og kvölum sem vekja ef til vill sársauka og
hryggð hjá lesendum mínum?“ skrifaði hann. „Það er eðlileg
spurning, en henni verður kannske bezt svarað með annari
spurningu: Væri ekki mögulegt á friðartímum að stofna líkn-
arfélög, sem myndu hafa umsjón með því, að hæfir dg áhuga-
samir sjálfboðaliðar veittu særðum hermönnum hjúkrun á
stríðstímum?“
Þessi bók var þýdd á mörg tungumál og árið 1863 komu
saman á ráðstefnu í Genf fulltrúar frá sextán Evrópuþjóðum,
og mæltu þeir með því að líknarfélög skyldu stofnuð í öllum
löndum, og að landstjórnir gæfu þeim heimild til að starfa
með læknadeildum hervaldanna. — Það fór vel á því, að
Henri Dunant.var einn af þeim fyrstu er hlutu Nóbel verð-
launin. Hann lézt 1910, 82 ára að aldri og var grafinn í Zurich
í Sviss. —
Fyrsta sporið var að tryggja öryggi þeirra er gæfu kost á
sér að starfa í þjónustu líknarfélaganna. Þeir yrðu að bera
merki, sem væri viðurkennt af öllum þjóðum. — Vegna þess
að stofnfundurinn var haldinn í Sviss, einu af minnstu lönd-
unum í Evrópu og maður af þeirri þjóð var frumkvöðull
hreyfingarinnar, var fáni þeirrar þjóðar tekin til fyrirmyndar
í virðingarskyni, en í stað þess að hafa hvítan kross á rauðum
grunni, var fáni eða merki líknarsamtakanna rauður kross á
hvítum grunni og er nú þetta merki þekkt, viðurkennt og
virt um allan heiminn.
Árið eftir komu á þing fulltrúar frá 26 löndum og
samþykktu Genf sáttmálann, en hann var þess efnis að hinum
særðu skyldi hlíft, að litið væri á hermannaspítala sem hlut-
lausa og að starfsfólki, tækjum og öðru tilheyrandi hjúkrun
hermanna, skyldi veitt friðhelgi. — Sáttmálinn hefir oft verið
endurskoðaður og nú nær hann til sjóhersins, stríðsfanga og
einnig til fólks almennt, sem þarfnast hjálpar.
í lok fyrri styrjaldarinnar 1918 hafði Rauði Krossinn náð
mikilvægri viðurkenningu um allan heiminn. 1 Bandalagi
Rauða Krossins eru nú 88 þjóðir og tala meðlima er 157
milljónir.
Þjónustu Rauða Krossins eru engin takmörk sett. Starf-
semin er ekki rekin af stjórnum hinna ýmsu landa, heldur
af fólkinu sjálfu — fóJki af margskonar þjóðernum og kyn-
þáttum, fóiki, sem heíir mismunandi trúarbrögð og stjórn-
málaskoðanir. Þetta fólk tekur saman höndum um að hjálpa
nauðstöddum meðbræðrum sínum hvar í heimi, sem þeir eru
í sveit settir. Og þetta kærleiks- og samúðarríka fólk leggur
fram fé úr eigin vösum, gefur tíma sinn og þjónustu hug-
sjónamálum Rauða Krossins til framgangs.
Oft eru störf Rauða Krossins hættuleg, eins og þegar verið
er að bera hina særðu af vígvöllunum. Og ekki lét starfslið
"V
/UÍU6AHAL
IWCNNA
Valdheiður Thorlakson:
Píslarvottar gæfunnar
Ég hafði komið til Winnipeg
með systir minni, haustið 1910.
Var hún eldri og mikið fróðari
á alla veraldarvísu en ég.
Leigði hún okkur herbergi á
Agnes stræti. Þá voru engar
steinlagðar götur, aðeins fjala-
gangstétt og akbraut, er ekki
hafði upp á annað að bjóða
en hinn illræmda Manitoba
Gumbo leir, er minnti helzt
á svarta syndina. Var þessi
akbraut oft um tveim fetum
lægri en gangstéttin. En þetta
var borgin Winnipeg á fyrsta
tug þessarar aldar.
Ekki gátum við keypt fæði
þar sem við leigðum, svo við
urðum kóstgangarar annarar
góðrar konu, er „hélt borð-
fólk“ eins og Winnipeg Islend-
ingar orðuðu það. Hafði þessi
matmóðir vinnukonu. Fréttist
fljótt að hún ætti sér pilt, bæði
fríðann og föngulegann er
væri ,,dáti“. Gekk hann í blá-
um buxum og hárauðum
jakka og var talinn mesta
djásn.
Eitt kveld um haustið er ég
kom í mat, sá ég þessi skötu-
hjú standa við húsvegginn, ég
flýtti mér inn, hengdi kápuna
mína á snaga og tók mér sæti
í homi fjærst frá dyrum. Er
ég var ný sest hrökk stofu-
hurðin upp og þar stóð vinnu-
konan nokkur augnablik með
afmyndað andlit og starði á
alla í stofunni. Er hún kom
auga á mig, tók hún undir sig
stökk og hennti sér í fang
mitt og brast í tryllingslegan
grát. Ég fór að reyna að hugga
hana og þerra tárin er hrundu
í straumum niður vangana,
og spyrja „hvað væri að“.
Stundi hún þá því upp að
dátinn hennar hefði verið að
slíta trúlofun þeirra, en án
hans gæti hún ekki lifað. Kom
nú húsmóðirin, tók um herðar
vinnukonu sinnar og hvað
kveldverð bíða, svo hún skyldi
hætta öllu væli og sinna verk-
um sínum og var því hlýtt
möglunarlaust. Er ég leit upp
mætti ég eldhvössum augum
frændkonu minnar, er spurði
í hörðum róm, hvað ég ætlaði
að verða gömul áður en ég
lærði að haga mér sem viti-
borin vera? Því ég hrinti ekki
Rauða Krossins.á sér standa
þegar þess var þörf í Kongo.
En það er ekki einungis á i
striðstímum að Rauði Kross-
inn lætur til sín taka; hvar
sem náttúruöflin herja á fólk-
ið með flóðum, fellibyljum
eða landskjálftum, hvar sem
hungursneyð eða landfarsótt j
gera vart við sig, er Rauði
Krossinn reiðubúinn að veita
lið og líkna hinum bágstöddu.
svona bjánum frá mér? Ég
seig eins og eitt stórt hrúald
ofan í stólinn, fannst allir í
stofunni stara á mig hörðum
fyrirlitningar augum, en eng-
inn leit upp, allir uppteknir
að athuga sínar eigin neglur.
Matur var framreiddur, eng-
inn sagði orð, ég gleypti hann
í mig og flýði í flýti heim í
herbergi mitt. Þar gat ég ver-
ið ein með þessa smán mína,
sem ég gat ekki skilið í hverju
var fólgin, þó að ég sýndi með-
aumkun með stúlkunni.
En þetta atvik hafði svo
djúptæk áhrif á mína óþrosk-
uðu unglingasál að fram á
þennan dag hefur mér veizt
örðugt með að tala um sorgir
annara sem og mínar eigin. —
Seinna um veturinn fór frú-
in sem við leigðum hjá að
„hafa borðfólk“ eða selja mál-
tíðir, það var talinn gróða-
vegur og brátt fékk hún sæg
af fólki. Þá voru ekki kaffi-
og matsöluhús á hverju götu-
horni sem nú. Ekki skammt-
aði hún okkur „fisk, fisk í alla
mata“, eins og matseljan
hennar Arnrúnar frá Felli.
Nei, það var hálfhrátt svína-
kjöt, úldin egg og súrt smjör.
Eitt sinn hlaut ég bústinn al-
fiðraðann gráan unga, sem
varð til þess, ég lagði mér
ekki soðin egg til munns í
fleiri ár.
Systir mín átti sér vinkonu,
snotra stelpu, sem talin var
mesta piltagull. Var hún mjög
hrifin af pilti, er komið
hafði frá íslandi ung fullorð-
inn. Aldrei vissi ég hvaðan af
landinu hann var ættaður.
Hún kvað hann fagrann og
föngulegann, en einn ljóður
var á, hann þótti all brokk-
gengur. Ræddi hún það oft
klukkutímum saman, hvernig
hún gæti stilt hann og tamið,
því hann var sá eini sanni og
rétti kavileri fyrir hennar
ástríka konu hjarta
Jæja — piltur sá að sér,
hætti öllu drabbi, fékk sér at-
vinnu sem rukkari hjá einu
stóru fyrirtæki bæjarins og
varð á nokkrum mánuðum
fyrirmyndar borgari. En þá
brá svo einkennilega við, að
hann reyndist ekki girnilegur
Um þessar mundir fer fram
fjársöfnun starfsemi Rauða
Krossins til styrktar; minn-
umst' hins mikla líknarstarfs
sem þessi félagssamtök hafa
innt af hendi í síðast liðin
hundrað ár, minnumst þess,
að daglega er starfslið stofn-
uninnar að líkna bágstöddum.
Leggjum því góða starfi lið,
gefum ríflega í reksturssjóð
Rauða Krossins.
lengur til ásta í augum stúlk-
unnar, og fáum vikum seinna
giftist hún öðrum.
I milli tíð urðu þau tíðindi
að piltur þessi varð einn af
mörgum „kostgöngurum“ hús-
móður okkar. Reyndist það
rétt, þetta var laglegheita
maður, hár og beinvaxinn,
með dökkt liðað hár, andlitið
reglubundið, stiltur vel og
kurteis með afbrigðum.
Skömmu eftir giftingu
stúlkunnar, sat ég eitt kveld
út á palli fyrir framan húsið.
Júní kveldið var heitt og
bjart, ég sat í forsælu, hafði
náð mér í „Ljóð og Sögur“
Gests Pálssonar og nú spreytti
ég mig við að læra „Á Löngu-
línu“. Stúlkurnar voru farnar
út með sínum sveinum, en ég
hafði enga löngun til samræðu
við þá er heima voru. Þá er
sagt við hlið mér „þú lest
Gest?“ Þar stóð Oscar, en svo
var hann vanalega nefndur
meðal vinnuveitenda, þá þótti
fínt að afbaka íslenzku nöfn-
in til hægðar auka fyrir hér-
lenda. Hann sest á pallinn,
dregur kné upp að höku,
spennir greipar um leggi og
horfir þunglyndislega á mig
og segir:
„Þú vissir ég var heitbund-
inn B?“
„Er hún lukkuleg?"
„Það tel ég víst“.
„Hefur þú séð manninn?"
„Nei“.
„Ég sakna hennar hræði-
lega. Því er fólk svona ómerki-
legt? Meðan ég var drabbari,
var ég svo spennandi, eftir-
sóknarverður, en er ég sé að
mér, er mér kastað burt sem
ónýtri flík“.
Allt í einu fyllast augu hans
tárum, þau renna í stríðum
straum niður vangana og
drjúpa niður á knékollana. Ég
hafði aldrei áður séð karl-
mann gráta, það var sem
ég stirðnaði upp þar sem
ég sat, ég man mig lang-
aði mikið til að segja eitt-
hvað til hughreystingar en
eftir átökin við vinnukonuna
haustið áður hraus mér hugur,
en hann batt enda á þessi
vandræði mín með því að
spretta á fætur, þerra af sér
tárin, brosa raunalega og
segja „segðu engum“, svo
hljóp hann léttilega suður
götuna.
Vikan leið, það var kominn
laugardagur, ég hætti vinnu
á hádegi, kom heim í mat, þar
voru margir fyrir og var piltur
þessi einn þeirra. Ég tók mér
sæti á bekk er stóð undir
norðurvegg borðstofu beint á
móti útidyrunum. Ég hafði
ekki mælt orð við piltinn frá
því ég varð sjónarvottur að
hugarstríði hans. Nú stóð
hann upp, rétti mér hendina
og sagði lágt, „Vertu sæl, og
líði þér ætíð vel“. Svo klapp-
aði hann mér á öxlina og
bætti við. „Vertu alltaf sama
góða stúlkan sem þú ert í dag“.
Með því snéri hann sér við
Frh. i bls. 5.