Lögberg-Heimskringla - 29.09.1966, Side 2
2
LÖGBERG-HEIMSKRINGLA, FIMMTUDAGINN 29. SEPTEMBER 1966
Saga þroskans
Hagir manns og hættir breytast,
haggast margir siðir til.
Fylgja þroska öllum oftast
afturfaratímabil.
Menn hafa hraðar hinzta spölinn
haldið fram, svo flestu er bylt.
Þó er eðlið illa tamið,
undirniðri hrátt og villt.
Nú er flogið álfu úr álfu
aðeins fárra stunda skeið.
Orka ný til iðju tamin,
er síns tíma falin beið.
Nú fær vélin vinnulúa varið
þann er strita hlaut.
Auk þess getur iðjuleysi
orðið manni torleyst þraut.
Nú er margur vöðvinn veikur,
vinna, sem að hefði treyst,
og við nýju ósiðunum
alltof lítil skorða reist.
Æskan, sem að ekki kynnist
öðru en sinni nýju tíð,
skilur ekki eðlilega
ættslóðanna þrautastríð.
Vandi fylgir vegsemd hverri,
verða mun það ennþá ljóst.
Nú er eftir ónytjunni
einni saman mikið sótt.
Goldin skyldi æ í elju
einhverskonar, nauðsyn hver,
ella færð þú ekki metið
eldi það, sem veittist þér.
Þegar vinna vöðva og heila
verður ekki lengur nýtt,
þá mun öllum leti-löstum
lýðsins fram á sviðið ýtt.
Fjölga munu glöp og glæpir,
gangan fram til þroskans heft.
Eftir tómu einskis virði
ímyndaðra nautna keppt.
P. G.
Sigurður Nordal átfræður
1 dag, 14. sept., verður dr.
Sigurður Nordal prófessor átt-
ræður, en hann hefur borið
hróður Islands víðar og betur
á sviði íslenzkra fornfræði-
rannsókna en nokkur annar
maður á þessari öld.
Dr. Sigurður fæddist að
Eyjólfsstöðum í Vatnsdal 14.
sept. 1886, sonur Bjargar Jósef-
ínu Sigurðardóttur og Jóhann-
esar Nordals, síðar íshússtjóra
í Reykjavík.
Ég hef getið mér þess til, að
fagurt landslag hafi átt sinn
þátt í að marka andlegt svip-
mót einstaklingsins og þeim
mun fremur sem andlegt at-
gjörvi og hæfileikar hafi í hon
um búið. Þannig ólust þeir
Bjarni Thorarensen og Þor-
steinn Erlingsson upp í Fljóts-
hlíðinni, einni fegurstu sveit á
Suðurlandi, Jónas Hallgríms-
son í Öxnadal, sérkennilegasta
dal á öllu Norðurlandi, Jó-
hannes Kjarval í Borgarfirði
eystra, þar sem fjöllin loga og
glitra í aftanskini, og þannig
mætti lengi telja. Dr. Sigurðui1
fæddist og ólst upp í einhverri
gróskumestu byggð og um leið
í röð þeirra fegurstu á Norður-
landi, Vatnsdalnum. — Mætti
ekki ímynda sér, að fegurð
landsins hafi átt sinn þátt í að
glæða gáfur og fegurðarskyn
hins vatnsdælska ungmennis?
Það lá f^rir Sigurði að ganga
menntaveginn og 1906 útskrif-
aðist hann úr Menntaskólan-
um 1 Reykjavík, sex árum síð-
ar lýkur hann norrænuprófi
við Kaupmannahafnarháskóla
og 1914 varði hann doktors-
ritgerð sína um Ólafs sögu
helga. Má segja, að frá þeirri
stundu hafi ævi Sigurðar ver-
ið óslitinn framaferill og nafn
hans tengt íslenzkum bók-
menntum og bókmenntasögu
að fornu og nýju órjúfandi
böndum.
Með útgáfu doktorsritgerðar
sinnar vakti dr. Sigurður at-
hygli erlendra norrænufræð-
inga á sér. Hann hélt að vísu
námi áfram fyrstu árin á eftir,
fyrst í Berlín og síðar í Ox-
ford, en erlendar menntastofn-
anir sóttu eftir honum jafnt til
kennslu fyrirlestrahalds og
ritstarfa. Arið 1923 bauðst hon-
um prófessorsstaða við Oslóar
háskóla, en Sigurður kaus
heldur að helga landi sínu og
löndum starfsemi sína og það
getur íslenzka þjóðin seint
fullþakkað honum, því svo
mjög gætti áhrifa hans meðal
nemenda hans og bókmennta
í landinu í heild. Engu að síð-
ur nutu erlendir háskólar og
fræðastofnanir starfa og hæfi-
leika Sigurðar. Hann kenndi
við Oslóarháskóla 1925, Stokk-
hólmsháskóla 1933 og hann
ferðaðist um Norðurlönd, Bret
land og Ameríku og flutti fyr-
irlestra. Samtímis þessu skrif-
aði hann ritgerðir, sem birtust
víðsvegar í erlendum vísinda-
ritum, og segja má, að með
hverju erindi sem hann hélt
og hverri ritgerð sem hann
skrifaði, hafi vegur hans vax-
ið. Dr. Sigurður varð með ár-
unum einn mest virti norrænu
fræðingur núlifandi manna og
heldur þeim sessi enn í dag.
Af þessari ástæðu og vegna
þess álits, sem hann naut með-
al menningarfrömuða á Norð-
urlöndum, var honum falið á
hendur að annast ýmsar merk-
ustu útgáfur íslenzkra bók-
mennta á þessari öld, eins og
t. d. Monumenta typographica
Islandia I—VI, en hann var
ritstjóri útgáfunnar og sá um
útgáfu sumra bindanna sjálf-
ur. Sama gegndi og um hina
m i k 1 u ljósprentanaútgáfu
Munksgaard’s, sem kom út í
20 bindum á árabilinu 1930
og fram um 1950, en þar kom
Sigurður við sögu ásamt öðr-
um merkustu norrænufræð-
ingum, íslenzkum og erlend-
um. Hann var útgáfustjóri ís-
lenzkra fornrita 1933—1951,
sem er vísindalegasta og merk
asta útgáfa íslenzkra fornrita
fyrr og síðar. Dr. Sigurðar var
ritstjóri Studia Islandica
fyrstu 10 árin, Nordisk Kultur
VIII, bindi A—B, auk fjölda
annarra útgáfna fyrr og síðar.
Hér er ekki rúm til að telja
nema aðeins-þær veigamestu.
En það er annar þáttur í rit-
mennsku dr. Sigurðar Nordals,
sem vekur ekki síður athygli
lesandans heldur en fræði-
mennskan, skarpskyggnin og
rökfestan. Sá þáttur er skáld-
æð hans, ritfimi og stílsnilld.
Þegar smásagnasafn hans,
„Fornar ástir“, kom út 1919,
vakti sú bók alþjóðarathygli
vegna skáldlegs innsæis og rit-
leikni. Þetta var byrjandaverk
eins og þau gerast bezt í bók-
menntum, og ýmsir söknuðu
þess, að dr. Sigurður skyldi
ekki helga sig fagurbókmennt-
um og skáldskap með þeim
hæfileikum, sem hann sýndi
jafnótvírætt með þeirri bók.
Raunar má segja, að hann hafi
aldrei yfirgefið þetta hugðar-
efni sitt að fullu, því ýmislegt
fleira hefur frá honum komið
í áþekka átt, eins og til dæmis
Ijóðakver hans „Skottið á
skugganum“, sem fáir þekkja,
því bókin kom aldrei út nema
í 54 eintökum og er þess vegna
aðeins í fárra höndum. Líka
má nefna leikritið „Uppstign-
ing“, sem kom út 1946 og vakti
athygli bókmenntamanna.
Svo eru enn önnur rit, sem
teljast ekki til skáldskapar, en
skrifuð samt af þeirri skáld-
legri innsýn og innblæstri, að
stappar nærri skáldskap,
meira að segja skáldskap eins
og hann getur beztur orðið.
Til þeirra rita dr. Sigurðar
verður að telja Áfanga I—II,
íslenzk menning, bók hans um
Snorra Sturluson o. fl. 1 þeim
öllum hefur dr. Sigurður náð
einstæðum tökum, sem hafin
eru yfir gagnrýni eins og þær
bækur og sú list, sem snertir
mann dýpst.
Þess hefur enn ekki verið
getið í ævi dr. Sigurðar, sem
snertir yfirborðið sjálft, lífs-
feril hans og mannvirðingu.
Því skal hér að mestu sleppt,
því persónulega finnst mér ó-
endanlega miklu meir til at-
gjörvis hans koma heldur en
frama hans og mannvirðinga,
þótt miklar séu. Þess skal þó
aðeins getið, að dr. Sigurður
gegndi prófessorsstörfum við
Háskóla Islands frá 1918 til
1945 og eftir það án kennslu-
skyldu og rektor háskólans var
hann 1922—23. Hann átti sæti
í bygginganefnd Háskóla ís-
lands 1936—1940, hefur setið í
stjórn fjölmargra bókmennta-
og vísindafélaga, verið heiðr-
aður af ýmsum háskólum bæði
í Bretlandi og á Norðurlönd-
um, verið meðlimur bók-
mennta- og vísindafélaga víðs
vegar um heim og loks sendi-
herra íslands í Danmörku ára-
bilið 1951—57.
Dr. Sigurður er kvæntur
Ólöfu Jónsdóttur yfirdómara
Jenssonar, hinni merkustu
konu og sem einnig er þjóð-
kunn fyrir ristörf sín. Synir
þeirra eru dr. Jóhannes banka
stjóri og Jón tónskáld, báðir
þjóðkunnir menn. Eina dóttur,
Beru, eignuðust þau hjón, en
hún dó aðeins fjögurra ára að
aldri.
Þótt dr. Sigurður Nordal sé
áttræður að aldri, ber hann
aldurinn ótrúlega vel. Hann
býr enn yfir töfrandi frásagn-
arhæfileikum og með engum
manni er skemmtilegra að
ajnitiiiiiiiiiii
eiga viðræðustund en honum.
Sá, sem einu sinni hefur
cynnzt dr. Sigurði, gleymir
íonum aldrei og það er bezti
minnisvarði, sem einn maður
getur reist sér.
Þorsteinn Jósepsson.
Vísir, 14. sept. 1966.
Þýðir fornsögur á iékknesku.
Um þessar mundir er stadd-
ur hér á landi tékkneskur
menntamaður, dr. Ladislav
Heger. Hann hefur á undan-
förnum árum þýtt allmargar
íslenzkar fornsögur á tékk-
nesku. Hafa þýðingar hans
selzt vel í Tékkóslóvakíu, en
þar mun vera talsverður áhugi
á Norðurlandabókmenntum
yfirleitt, t. d. seldist fyrsta
útgáfa Grettissögu, 1500 ein-
tök, upp á hálfum degi, og
Edda, sem gefin var út í 4500
eintökum, seldist upp á mjög
skömmum tíma. Dr. Heger
flytur fyrirlestur í Háskólan-
um í dag kl. 5.30 og talar þá á
dönsku um íslenzkar bækur
og þýðingar þeirra á tékk-
nesku.
Þýðingar hans beint úr ís-
lenzku á tékknesku eru: Grett-
issaga, sem kom út 1958, Sæ-
mundar-Edda, 1962, Eiríkssaga
rauða, Eyrbyggjasaga Gísla
saga Súrssonar, Laxdæla og
Njálssaga, sem allar komu út
árið 1965. Nú vinnur dr. Heger
að þýðingu á Heimskringlu
(Ólafssögu helga).
Dr. Heger kom til íslands í
síðastl. viku í boði mennta-
málaráðuneytisins og mun
dveljast hér í nokkra daga.
Morgunbl. 24. ágúst.
Spakmaeli dagsins.
Raddir berast langt út yfir
hafið. Og þótt þín sé veik, er
þess að gæta, að kærleikshaf
Guðs er allsstaðar umhverfis
þig. — H. Redwood.
Illlllllllllllllg
LÆGSTU
FLUGFARGJÖLD TIL
ISLANDS
| OG TIL ALLRA SKANDINAVíULANDA |
1 Ráðgerið þér ferð til íslands? Fljú^ið þá með LOFTLEIÐUM 1
= og sparið nóg til að dvelja lengur, sja fleira, og njóta þess betur. =
= LOFTLEIÐIR bjóða lægstu flugiargjöld til af öllum flugfélög- s
= um á öllum árstimum — aðra leiðina eða fram og aftur. Þer ee
= greiðið miklu minna en þotu Economy fargjöld. Fljúgið 1 rúm- ee
= góðu og þægilegu farrými í hraðfara, nýjum Rolls-Royce 400 =
= Jet Props beint til íslands, og þaðan með langferða DC-6Bs =
= til annara áfangastaða I SKANDINAVIU. okeypis heitar =
= máltíðir, drykkir og snacks til boða á hverju flugi.
I FRA NEW YORK TIL: ÍSLANDS - ENGLANDS - 1
= SKOTLANDS - HOLLANDS - NOREGS - SVÍÞJ6ÐAB =
| - DANMERKUR - FINNLANDS - LUXEMBOURG.
S Fljúgið með Loftleiðum—og sparið—til allra landa Evrópu =
og lengra
BRAUTRYÐJANDI l&gra fargjalda tU Evrópu
WELANDfCairunes
i mpw&íijmtö i
3=
= 610 Fifth Avenue (Rockefeller Center) New York, N.Y. 10020. =
PL 7-8585.
NIW YORK - CHICAGO - SAN FRANCISCO
= F&iS upplýsingabækling, farmiða og fl. hjó ferðaskrifstofu yðar. |
illlllllllllllli lllllllllllllllí?'