Lögberg-Heimskringla - 16.07.1969, Blaðsíða 4

4
LÖGBERG-HEIMSKRINGLA, MIÐVIKUDAGINN 16. JÚLÍ 1969
Lögberg-Heimskringla
Published ererj Thursday by
NORTH AMERICAN PUBLISHING CO. LTD.
Prinled by
WALLINGFORD PRESS LTD.
303 Kennedy Slreei, Winnipeg 2, Man.
Edilor: INGIBJÖRG JÓNSSON
President, Jakob F. Kristjansson; Vice-President S. Aleck Thororinson; Secretary,
Dr. L. Slgurdeon; Treoturer, K. Wllbelm Johonnson.
KDITORIAL BOARD
Wlnnipeg: Prof. Horoldur Beeeason, choirmon; Dr. P. H. T. Thorlokson, Dr.
Voldimor J. Eylonde, Corollne Gunnoruon, Dr. Thorvaldur Johnson, Rev. Phlllip
M. Peturuon. Vencouver: Gudloug Johanneeson, Boai Bjarnason. Minneopolie:
Hon. Voldimor Biomeon. Vktorlo, B.C.: Dr. Richord Beck. Iceiend: Birgir Thor-
lociui, Steindor Steindorseon, Rev. Roöort Jock.
Subccription $6.00 per year — payable in advance.
TELEPHONE 943-9931
"Second class mail reaistration number 1667'"
Dr. VALDIMAR J. EYLANDS:
Mannaferðir á mananum
Ekki þótti það mikið hrós í gamla daga, ef einhver maður
var nefndur skýjaglópur. Þótti það orð fremur niðrandi, sem
lýsing á manni sem fékkst við loftkastalasmíðar, hafði höfuð
og hugsun ofar hinu hversdagslega, eða hafði hendur bók-
staflega í vösum sér, og góndi upp í loftið, í staðinn fyrir að
bjarga sér við framleiðslustörfin í skauti jarðar.
En einmitt þessa dagana má segja að meiri hluti miann-
kynsins sé skýjaglópar. Allra augu mæná til himins, eða hug-
urinn stefnir að minnsta kosti í hæðir, og það jafnvel hjá
þeim sem venjulega láta sér nægja jarðbundin viðfanigsefni.
Spennandi saga er að gerast í háloftum, hið ómögulega er að
verða raunverulegt, hin ósigranlegu náttúruöfl eru að lúta
valdi mannsins og láta sigraist, þrír menn hafa tekist á hendur
500,000 mílna ferð; þeir eru á leið til tunglsins, og gera fastlega
ráð fyrir að kóma aftur lifandi úr þeirri för, búast við að
hafa frá mörgu að segja, og sitt af hverju til að sýna, að
ómakslaunum. Ekki er gert ráð fyrir að gista tunglbúann nema
svo sem kaffitíma, en erindið er að fá að vita hvað karl sá á í
pússi sínum, grípa það í snatri sem laust er fyrir af efni og
hraða svo för sinni aftur heim. En líklega segja þeir „bless“
við tunglkarlinn, um leið og þeir svífa úr svölum hans, og „við
sjáumst bráðum aftur.“ Gera má ráð fyrir, að ef vel tekst,
verði þetta aðeins upphaf, en ekki endir tunglferða.
Þessi tungKerð kyndir mjög undir hugmyndaflug og
ímyndunarafl manna, sem von er til. Hér er um nýjan við-
burð að ræða í sögu mannkynsins. Eitt er víst; aldrei hefir
för svo fárra manna verið undirbúin af svo mörgum, og með
svo miklum kostnaði og fyrirhöfn. Þúsundir manna hafa starf-
að að undirbúningi þessarar tunglferðar, beint og óbeint, í
meira en átta ár. Kostnaðurinn við ferðina er táknaður með
svo svimandi háum tölum að þær verða markleysa ein í hug-
um flestra manna. Þegar talað er um tugi biljóna, og hver
biljón er þúsund miljónir þá hætta menn að geta reiknað út
kýrverðin og fiskana. Augljóst er að aðeins auðugustu þjóðir
heims geta veitt sér þann munað að efna til tunglferða, enda
er nú talið að Rússar og Bandaríkjamenn hafi mest af heims-
ins gózi og gæðum, en kapphlaupið Um tunglferðina, hefir
einkum verið í milli þessara tveggja stórvelda.
Það er langt síðan menn fóru að láta sig dreyma um það
að ferðast til tunglsins. Maður nokkur að nafni Jóhannes
Kepler var uppi um aldamótin 1700; varð hann fyrstur til að
skrifa bókarkom um þennan óskadraum. En enginn tók hann
alvarlega, fremur en bæn bamsins: „Tunglið, tunglið taktu
mig, og berðu mig upp til skýja, þar situr hún móðir mín, og
syngur lofgjörð nýja.“ Aldir liðu. Það var ekki fyrr en eftir
heimsstríðið, að menn fóru að hugsa sér áð þetta væri ef til
vill mögulegt. Munu það hafa verið eldflugur Hitlers sem
bentu á möguleikann til geimferða. Nú vildi svo til að Rússar
náðu á sitt vald, að loknu stríðinu fjöldamörgum af frægustu
visindamönnum Þjóðverja. Þannig voru það þýzk tæknivís-
indi og rússnezkt auðmagn sem hrintu geimferðunum af stað
í alvöru. Rússar voru fyrst langt á undan í þessari viðleitni.
Þeir sendu hunda uppí háloftin, síðan menn og svo konu eina,
og er sú dama sú fyrsta og eina af sínum kynsystrum til að
fara áleiðis til tunglsins. Allar líkur virtust benda til þess að
það yrði Rússi sem fyrstur stigi fæti á tunglið, og að rússnezka
sigðarflaggið yrði fyrsti þjóðfáninn til að rísa þar við hún.
En er fram í sótti virtist Ivan, í stóru vetrarkápunni hægja
á sér, en Samuel frændi þeystist fram í klaufhamarsfrakkan-
um, og hefir ekki lint á sprettinum síðan.
Aðdáendur hins síðasta píslavotts í Hvíta húsinu í Wash-
ington, gefa honum heiðurinn af því að hafa hert á þessu
kapphlaupi við Rússann, og unnið sigur. Víst er um það að
snemma á stjómartíð sinni var hann að litast um eftir verk-
efni sem gæti gripið hug þjóðarinnar, beint athygli hennar
frá kalda stríðinu, Krúséff og Kúpu vafstrinu. í fyrstu mun-
hann hafa hugsað sér eitthvað hversdagslegra en gandreið til
tunglsins. En ráðgjafar hans hertu á honum. Svo kom Lyndon
Johnson, og bar fram spurningu: Eru ekki Bandaríkin fremst
allra þjóða? Og það var ekki hægt að svara slíkri spurningu
öðru vísi betur en með því að undirbúa og framkvæma, einn
túr til tunglsins.
Það er þessvegna engin illkvitni í því fólgin þótt sagt sé
að þjóðarmetnaður kom hér mjög til greina, eins og ávalt í
samskiftum ríkja. Gamla spurningin lætur ekki að sér hæða:
Hver er ríkastur? Hver hefir mest völd í þessum heimi? Hver
er sú þjóð, sem hefir svo öflugum her á að skipa, að öllum
heimi standi beigur af? Allir vita að það er herinn, tækni hans
og þær auðlyndir sem hans eys af sem stendur að baki geim-
ferðanna, og tunglför þessari.
En þar með er ekki öll sagan sögð. Menn gera sér miklar
vonir um vísindalegan árangur af þessari tunglferð. Auðvitað
er það óskhyggja ein, enn sem komið er. En vonir og draumar
verða til alls fyrst. Menn gera sér vonir um ýmisskonar upp-
götvanir, sem koma til með að bæta kjör manna og miklum
mun, er tímar líða. Menn gera sér vonir um að læra ýmislegt
um lofthita og raka sem geti haft mikil áhrif á akra og upp-
skeru; um það hvernig megi losna við sorp og eiturefni, á
landi, í sjó og vötnum, en þetta er að verða eitt af mestu
vandamálum nútímans um allan heim; hvernig megi sjá
mákna, og strauma og fisktorfur í djúpi hafsins; hvernig veð-
urathugunastöðvar sem staðsettar verða úti í himingeimnum
verða látnar fylgjast með fellibyljum, jarðhræringum, sem
leiða kunni til jarðskjálfta, og hafísreki, segja til um ferðir
þessara vágesta, stefnu þeirra og væntanlega viðkomustaði.
Menn gera sér ennþá glæsilegri vonir um árangur tungl-
ferðarinnar. Menn hugsa sér hvorki meira né minna en það
að komast fyrir uppruna lífsins á jörð, á þessari ferð. Rök-
færslan í þessu efni er eitthvað á þessa leið:
Allar lífverur jarðar, dýraríki, allt sem lifir, er til komið
af ólífrænu efni, sem fyrir vatnsrás og núning kveiki af sér
líf, eitthvað svipað og þegar Indíánar kveiktu eld með því að
nugga tveimur spýtum saman. Nú er ekkert vatn á tunglinu,
og engin hreifing á þeim efnum sem þar kunna að fyrirfinn-
ast. Ekkert líf getur þessvegna kviknlað, þar sem hvorki er til
vatn, nudd, né hiti. 'Ólífræn frumefni kunna sem sagt að
finnast á tunglinu. Nú eiga tunglfararnir að taka með sér
í poka eins mikið og þeir geta af tunglinu, eða þeim efnum
sem þeir finna þar og liggja laus fyrir. Þegar heim kemur
á að hella á þetta vatni, og nudda því saman við ákveðið hita-
stig, og hver veit nema líf kvikni!
Það verður ekki lítið um að vera þegar þremenningamir
kom aftur með mánamoldina. Fyrst verður hún sett í sóttkví
til þess að aftra því að hún flytji með sér óþekkta og óvið-
ráðanlega tunglsýkla. Síðan verður henni útdeilt á meðal
helztu vísindastofnana; verða suma-r þeirra að gera sig ánægð-
ar með sem svarar einni fingurbjörg af mánamold. Spekingar
veraldarinnar setja nú upp sín beztu gleraugu, og horfa með
þeim inní sínar sterkustu smásjár, og spyrjia moldina: Er hann
heitur eða kaldur? Er hann flatur eða sléttur? Er hann lifandi
eða dauður? Er hann hrímkaldur og grár? Er hægt að fá þenn-
an kaldranalega karl í tunglinu, sem oft virðist horfa á mann-
anna börn með góðlátri glettni til að svara á vísindalegan
hátt fyrir fullt og allt, þessum kvimleiðu spurningum sem
hafa verið lað plaga menn um aldimar: Hvaðan? Hversvegna?
Hvert?
Það em ekki aðeins heimspekingar sem vilja spyrja tungl-
ið spjömnum úr, heldur einnig jarðfræðingar. En hér er úr
vöndu að ráða fyrir þá. Þeim kemur ekki saman um það
hvort máninn hafi orðið til í upphafi sem heilur hnöttur eða
kaldur. Er þegar hafin hatrammleg deila um þetta með hlið-
sjón af fyrri ferðum manna í nálægð mánans, og ljósmynd-
um af honum. Þykir mikið við liggja að ganga úr skugga um
þetta, og er talið að þessi tunglferð muni taka af skarið í
þessu efni. Mönnum sýnist, eins og gengur, sitt hverjum, um
þessa tunglferð og nytsemi hennar. Allir eru þó á eitt sáttir
um að hér sé um dáisamlega tækni að ræða, og hyggjuvit á
háu stigi. En mörgum finnst það einkennilegt að þelta skuli
vera mögulegi, en að margt annað, sem í fljótu bragði virðist
meira aðkallandi, og þýðingarmeira fyrir velferð manna,
skuli reynast ómögulegt.
Menn geta til dæmis ekki sagt fyrir um það með neinni
vissu hvernig veðrið kunni að verða á morgun. Menn geta
ekki ferðast öruggir um þjóðvegi landsins. Menn geta ekki
spornað við eitrun lofts og lagar sem nú ógnar öllu sem lifir
í æ vaxandi mæli, Menn geta ekki stöðvað stríðið í Vietnam,
sem allar hlutaðeigandi þjóðir segja að sé háð gegn vilja sín-
um. Menn geta ekki stöðvað uppþot og ofbeldisverk í skólum
landsins. Menn geta ekki afnumið fátækralhverfin sem standa
eins og opin og eitruð sár á líkama samfélagsins, — en menn
hafa nóg ráð á því að ferðast til tunglsins.
Gamlar kerlingar af báðu
kynjum, spyrja í fáfræði sinnU
Væri ekki manninium skaiuU1
ar nær að sinna verkefu
sem liggja í hlaðvarpanu^
heldur en að vera að álp3^
upp í tungl? Er ekki því salU
félagi áfátt, þrátt fyrir a
sem ver himingnæfandi UP^
hæðum til tunglferða, en 1 ~
ur sig litlu skifta kynþáf ^
stríð, hungursneyð, og ul° ,
feril bræðra sinna? Er þa
ekki staðreynd að fjarlæS 1,
milli kynflokka og þjó^a
jörð, er að vissu leyti meir'
en fjarlæg ðin frá jörð ri
f • n(J
tungls, og nauðsyn brýnni,
brúa hana? Er það skyns311^
legt að varpa öllum sínuna 3
hyggjum uppá tunglið, vaenta
tum
oé
þess að það svari öllum ga
leysi alla leyndardóma:
kenni jarðarbúum að ^
mannsæmilega á æviskel
sínu?
Karlinn í tunglinu ver^ul
svo sem ekki uppnæmur fý
öllum þessu brambolti
anna. Hann verður ekki UP^
með sér af þessari heimsók11
Hann hristir hessar mannftu^
rtlý'
ur af sér sem væri þær 11;
Hann heldur áfram að
kuldalega og það mætti 20
að hann sendi jarðarbuUl^
kveðju sína, og mælú
yiljið þið hingað upp- Ykku,
væri nær að færa allt í ta^
neðra!
Whv
The
Christían
Science
Monitor
reconunends
you read
your local
newspaper
Your local newspaper keeps yoU 'Jf
formed of what’s happening in Ljc
area — community events, |fl
meetings, stories about pe°P' anj
your vicinity. These you can t-"
shouidn’t — dowithout.
H0W THE M0NIT0R COMPLEMff
YOUR LOCAL PAPER lujing
The Monitor specializes in
and interpreting national anu ,c|ies
news ... with exclusive dispa'
from one of the largest npW5 and
reaus in the nation’s caPltaL 40
from Monitor news e*PerH Jtates-
overseas countries and all 5°5 pEg
TRY THE M0NIT0R — IT'S A PnJ(,Y
THE WH0LE FAMILY
The Christian Science Monitor
One Norway Street „ . noil5
Boston, Massachusetts, U.S.A. {jf
Please start my Monitor subscript'°c|0SÍ>
the period checked below. 1
$__________(U.S. funds).
□ 1 YEAR $26 □ 6 months
Q 3 months $6.50
Name_
Street_
City___
State_
_ZIP Code.—p-jjý