Lögberg-Heimskringla - 04.02.1971, Blaðsíða 4

4
LÖGBERG-HEIMSKRINGLA FIMMTUDAGINN 4. FEBRÚAR 1971
Lögberg-Heimskringla
Published every Thursday by
NORTH AMERICAN PUBLISHING CO. LTD.
Prinied by
WALLINGFORD PRESS LTD.
303 Kennedy Sireei, Winnipeg 2, Man.
Ediior: INGIBJÖRG JÓNSSON
President, Johonn T. Beck; Vice-President S. Alex Thorarinson; Secretary,
Dr. L. Slgurdson; Treasurer, K. Wilhelm Johannson.
EDITORIAL BOARD
Winnipeg: Prof. Horoldur Bessoson, chairman; Dr. P. H. T. Thorlakson, Dr.
Valdimar J. Eylands, Caroline Gunnorsson, Dr. Thorvaldur Johnson, Hon. Phillip
M. Petursson. Minneopolis: Hon. Voldlmor Bjornson. Victorio, B.C.: Dr. Richord
Beck. Icetond: Birglr Thorlacius, Steindor Steindorsson, Rev. Robert Jack.
Subscripiion $6.00 per year — payable in advance.
TELEPHONE 943-9931
"Second class mail registration number 1667".
GÍSLI JÓNSSON:
Hrafl um Ijóðaþýðingar
Fyrir skemmstu var eg að lesa síðasta árgang Skírnis
og varð undrandi og sáróánægður. Eg hafði keypt og lesið
Skírni hátt uppí hálfa öld og lært þar og lesið margt mér
til gamans og gagns. Þetta hefti er stærra en nokkru sinni
áður og vægast sagt skrítið. Að einni eða tveimur greinum
undantekniun svo sem langdreginni sögu Þingvallafundar-
ins 1888, er hitt alt athuganir, umræður, ritdómar og hár-
toganir á annara manna verkum, fyrr og síðar. Kastar þó
fyrst tólfunum þrjátíu blaðsíða grein, sem nefnd er „Dante
á íslenzku“, eftir einhvern útlending sem skilur íslenzku en
skrifar ekki, svo hún er þýdd.
Heima á íslandi er aldrað öndvegis skáld, sem heitir
Guðmundur Böðvarsson. Hann hefir gefið út margar ljóða-
bækur, en er lítt eða ekkert þekktur hér vestra, að undan-
tekinni grein um hann í L.-H. nýlega eftir vin okkar Richard
Beck. Guðmundi varð á það sama glappaskot og séra Jóni
Þorlákssyni forðum, að þýða stóran kvæðabálk eftir annari
þýðingu, því hann kann ekki tungu frumkvæðisins. Kvæðið
kallar hann „Gleðileikinn guðdómlega“, eftir ítalska mið-
aldaskáldið Dante. í ensku þýðingunum er kvæðið nefnt
The Divine Comedy. Kvæðið er talið sígilt listaverk og er
það vafalaust. Eg las þýðingu Longfellows fyrir mörgum
árum, en gat einhvernveginn ekki orðið eins hrifinn og eg
hefði átt að verða — fannst hún svo langt fyrir utan íslenzk-
an hugsunarhátt og trúarviðhorf.
Eins og áður er sagt, er þessi þýðing Guðmundar eftir
annari þýðingu, líklega danskri, því hann skilur vitanlega
ekki ítölsku og getur því ekki fylgt ítalskri framsetningu
eða línuskilum, en samt þrástaglast þessi ritdómari á því,
að hann fylgi ekki frumtextanum orðrétt, hann ýmist felli
úr eða bæti inní frá sjálfum sér. Um nákvæmnina veit eg
vitanlega ekkert, en getur nokkur lifandi maður bent mér
á ljóðaþýðingu úr einni tungu á aðra, sem sé „orðrétt"?
Það er beinlínis lífsómögulegt. Hvað mundu okkar gömlu
og góðu ljóðaþýðarar segja, sem oft og tíðum þýddu meira
eftir andanum en orðunum.
Þetta þeytti mér meira en sjötíu ár aftur í tímann —
heim til íslands. Eg kunni þá lítið í ensku, gat naumast
stautað mig fram úr læknum hans Tennysons, sem „goes
on forever,“ og hafði aldrei séð Miltons Paradise Lost.
Þar, á Oddeyrinni, bjó gamall elskulegur karl, sem eg
talaði stundum við. Hann átti Paradísarmissi Jóns Þorláks-
sonar. Eg bað hann að lána mér bókina, en hann þvertók
fyrir, sagðist aldrei lána bækur og allra sízt þessa. Eg fór
svo heim bónleiður, en seinna um kvöldið kom hann heim
til mín með bókina og sagði brosandi, að hann ætlaði að
gera eina undantekningu. Eg fór svo með hana í rúmið og
lauk lestrinum áður en eg fór á fætur um morguninn.
Eins og alkunnugt er las séra Jón ekki ensku, og varð
því að fara eftir dönskum og þýzkum fyrirmyndum. Vita-
skuld gat þar ekki verið um neina orðrétta þýðingu að ræða,
og svo breytti hann bragarhættinum í tilbót. En þrátt fyrir
alt tókst honum að gera kvæðið mun skemmtilegra og
læsilegra en Milton sjálfum, hvað sem nákvæmninni leið.
Hafi Guðmundi Böðvai-ssyni heppnast álíka vel sín þýðing
eftii* þýðingu af Dante má hann vel við una, hvað sem
„orðréttri“ kröfu ritdómarans í Skírni líður.
Nítjándu aldar skáldin þýddu mestu kynstur af úrvals
skáldskap Evrópulanda alla leið frá Homer og niður til
þeirra tíma. Mundu íslenzkar skáldbókmenntir að mun
fátæklé^ri, ef þeirra hefði ekki notið við. Má þar telja fyrst-
an á blaði Sveinbjöm Egilsson, sem þýddi Homer allan úr
forngrísku yfir á gullaldar íslenzku. Jónas Hallgrímsson
þýddi samtíðar skáldskap síns tíma svo fagurlega, að hann
er enn fyrirmynd vorra tíma skálda. Hann breytti að vísu
háttum, en málfegurðin var svo eðlileg að hans þýðingar
voru líkari frumkvæðum. Ein ljóðlína í Álfareiðinni angraði
mig samt í langa tíð:
Hornin jóa gullroðin blika við sund.
Eg hafði aldrei heyrt né vitað til að hestar væru horn-
óttir, jafnvel ekki frumhestar sem grafnir hafa verið upp
undan rótum fjallanna eftir milljóna ára svefn. En svo
mintist eg alt í einu Víkinganna, sem skreyttu höfuðbúnað
sinn með fáguðum nautshornum.'Eftir langa mæðu rakst eg
á þá frásögn, að konungakyn og aðalsmenn miðaldanna
hefðu skreytt hesta sína með fagurgljáandi hornum líkt og
Víkingarnir gerðu á sinni tíð. Eftir það leið mér betur.
Næst koma þeir risaþýðararnir Steingrímur og Matthías,
sem báðir þýddu margar og stórar bækur á bundnu og
óbundnu máli. Ljóðaþýðingarnar einar slaga hátt uppí það
frumkveðna. Steingrímur þýddi Shakespeare, Byron, Burns,
Goethe, Shiller, Heine, Tegner og enn fleiri merka höfunda
Norðurálfunnar. Matthías þýddi fjóra leiki Shakespear’s
Brand eftir Ibsen, Friðþjóf eftir Tegner og fleiri af hans
kvæðum, stærðar ljóðaflokk eftir finnska skáldið Topelius,
heilstóra ljóðaflokka eftir samtíðarskáld Norðurlanda, auk
aragrúa af einstökum kvæðum úr ensku og þýzku, svo og
enska og þýzka og danska sálma. Loks klykkir Hannes
Hafstein út öldina með stórum kvæðaflokki eftir Heine.
Hann hafði áður þýtt ljóðaflokk eftir vin sinn og skóla-
bróður Bertel Þorleifsson úr dönsku. Hann þýddi og part
úr Brandi Ibsens, auk nokkurra danskra kvæða, svo sem
,,Þess bera menn sár“, sem mér hefir altaf þótt fallegra en
sjálft frumkvæðið, einkum síðan Árni Thorsteinsson bjó
til lagið.
Fleiri liðtækir þýðendur aldarinnar gætu auðvitað kom-
ið hér til greina, en það yrði of langt mál. Enginn skyldi
gera lítið úr þýðurum. Efnið er að vísu fyrir hendi, en það
þarf skáld eigi að síður til þess að koma því í listrænt form
á öðru tungumáli. ,
Rímnaskáldin voru í raun og veru að gegna samskonar
hlutverki. Þau tóku innlendar eða útlenskar sagnir og sneru
þeim í Ijóð — oft með snildarbrag. Sigurður Breiðfjörð tók
útlendan reyfara, þýddi hann úr dönsku og kvað um leið
Númarímur, sem jafnan hafa verið taldar hans bezta verk.
Elínborg föðursystir mín átti Númarímur og neyddi mig,
strákhnokkann, til að lesa þær og jafnvel kveða fyrir spuna-
konunum á vökunni, en það var fyrir nærri níutíu árum,
svo lítið man eg úr þeim nú.
Á þessari öld, einkum fyrri helmingnum, hefir mestu
kynstrum af ýmiskonar ljóðum verið snúið á íslenzku, en
þó engu stóru skáldverki, svo eg til viti, nema Pétri Gaut,
sem Einar Benediktsson lauk við að þýða í byrjun
aldarinnar.
En þá var eg kominn hingað vestur og hefi oft átt erfitt
með að fylgjast með bókmentastarfi heimaþjóðarinnar.
Meðan íslenzk ljóðagjörð stóð í mestum blóma hér
vestra voru það einkum þeir Jón Runólfsson og séra Jónas
Sigurðsson, sem snéru ljóðum á íslenzku. Jón þýddi all-
mörg einstök ljóð og sálma og skömmu fyrir andlátið lauk
hann við ljóðskáldsögu Tennysons, Enoch Arden, sem
fékk verðugt lof. Séra Jónas þýddi pg mörg kvæði, flest
held eg eftir Tennyson. Einhverjir aðrir fengust og dálítið
við ljóðúþýðingar.
Vendi eg mínu kvæði í kross. Skáldin urðu hrum og
féllu í valinn og sum dóu um aldur fram. Svo nú er fátt
hér um fína drætti. Jakobína Johnson er orðin háöldruð
og víst hætt að yrkja eða þýða og svo er að mestu um aðra.
\ ngsta og líklega síðasta skáldið sem yrkir íslenzk ljóð hér
vestra er Dr. Beck. Hann er nú farinn að reskjast en held-
ur vonandi lífæð íslenzkrar ljóðagjörðar enn um stund
sláandi hér í vestrinu. En hann þýðir víst lítið.
Alllöngu áður en skáldin hér fóru að týna tölunni, fór
að bera á hringiðu og straumhvörfum í íslenzkri ljóðagjörð.
Sumir, sem enn kváðu á íslenzku fóru að gera tilraunir með
að yrkja á enska tungu og einkum þó að snúa íslenzkum
kvæðum á ensku. Hér gefst ekki rúm til að nefna nema
örfáa.
Skúli prófessor Johnson, mikill tungumálamaður, þýddi
forn latnesk skáld á ensku. Hann þýddi Stefán G. og fleiri
íslenzk skáld, en meira virtist mér það gjört af lærdómi en
skáldlegri andagift.
Jakobína Johnson hafði til margra ára fengist við þýð-
ingar jafnframt því að frumkveða. Kvæði hennar komu
fyrst út, þau íslenzku. Síðast komu þýðingarnar í sérstakri
bók. Hennar þýðingar eru undantekningarlaust fagrar í
formi og mjög svo nákvæmar að efni og altaf skáldlegar
og hrynjandi.
Næstan á blaði verður að
telja Pál Bjarnason. Hann gaf
einnig út ljóðabækur á tVeim-
ur tungum. í íslenzka kver-
inu eru þýdd kvæði úr ensku
þarámeðal hin víðfræga tukt-
hússkviða Oskar Wilde’s. í
enska kverinu eru íslenzk
kvæði á ensku. Páll lagði fyr-
ir sig þá ótrúlegu gestaþraut
að ríma enskuna eftir íslenzk-
um bragreglum — stuðlar,
höfuðstafir og endarím, og
tókst það víst ótrúlega vel.
En hræddur er ég um að þar
hafi hann unnið fyrir gíg, því
enskurinn kann ekki að meta
þesskonar listrænar firrur.
Einhvern tíma í haust eða
nokkru fyrir jólin fékk eg
óvænta heimsókn frá upp-
gjafa prófessor í vísindum,
sem eg hafði lítið eitt kynnst
áður. Eg hefi ekki leyfi til að
gefa nafn hans, en marga
mun hinsvegar renna grun í
hver hann er. Fyrir honum
fór eins og svo mörgum öðr-
um, sem verða að leggja nið-
ur störf, að hann varð að leita
sér að einhverju til dægra-
styttingar. Engum hefði víst
dottið til hugar, að hann væri
skáld. En þarna stóð hann
með fúllar lúkurnar af ljóða-
þýðingum. Hann hafði ekki
ráðist á garðinn þar sem hann
var lægstur, því þarna voru
kvæði aðallega eftir Stefan
G. og Guttorm J. Fyrir mann,
sem ekki var þrautreyndur í
listinni, var þarna um merki-
legar tilraunir að ræða. Það
er sagt, að yfirleitt séu þýð-
ingar aðeins skuggamyndir af
frumkvæðunum, en þarna
voru mörg þýdd kvæði meira
en í meðallagi, og a. m. k. eitt,
sem mér hefði veitzt erfitt að
gera upp í milli hvort væri
betra — þýðingin eða frum-
kvæðið. Hann lét þar í Ijós
aðdáanlega hugmynd. Þegar
Vestur-íslendingar halda há-
tíðlegt hundrað ára afmæli ís-
lenzka landnámsins í Vestur
Kanada (1875-1975) þá skyldi
gefin út bók með kvæðum
Vestur-íslenzkra skálda, öll
þ ý d d á ensku af Vestur-
íslendingum. Þar yrði áreið-
anlega úr mörgu góðu að
velja. Þessi hugmynd er sann-
arlega þess virði, að henni sé
ýtt í framgang á næstu þrem-
fjórum árum.
Upp úr jólunum kom Ice-
landic Canadian með nýja
þýðingu af Sandy Bar eftir
Guttorm. Áður höfðu tvær
þýðingar v e r i ð prentaðar.
Þessi þýðing er eftir Paul Sig-
urðsson, skólakennara hér
vestur í fylkinu. Þýðingunni
fylgir úr hlaði langur formáli
þýðandans. Eg hefi stundum
séð breytingar og umskriftir
eldri 9kálda á kvæðum sínum,
sem óefað hefir kostað þá
andlegar skjálftahríðar. En
aldrei hefi eg áður séð eins
skemmtilega lýsingu á hrolli
þeim og þrengingurp, sem
þýðari varð að fara \ gegn-
um, áður en hann var ánægð-
ur með verk sitt.