Lögberg-Heimskringla - 04.11.1971, Blaðsíða 5

LÖGBERG-HEIMSKRINGLA, FIMMTUDAGINN 4. NÓVEMBER 1971
5
MINNINGARORÐ:
#
Kristján Jonasson
Þann 7. september síðastlið-
inn lézt Kristján Jónasson,
bóndi, við Silver Bay í Siglu-
nes-sveit í Manitoba.
Kristján var fæddur 10. des-
ember 1912 við Silver Bay,
sonur hjónanna Björns Jónas-
sonar, sem lengi var sveitar-
Stjóri í Siglunes-sveit, og konu
hans Kristjönu Sigurgeirs-
dóttur Peterson. Voru báðir
foreldrarnir ættaðir úr Þing-
eyjarsýslu.
Kristján ólst upp í foreldra-
húsum í Silver Bay og vann
að bústörfum með föður sín-
um þangað til hann tók við
búinu sjálfur og stofnaði sitt
eigið heimili ásamt konu sinni
Þórdísi (Dísu) Finney árið
1953.
Þeim Kristjáni og Dísu varð
þriggja barna auðið, sem öll
eru í skóla í Ashern. Börn
þeirra eru: Alexandra Guðný
María, Arnþór Björn og And-
rew Kristján.
Ég kynntist Kristjáni vel og
heimili hans eftir að ég kom
hingað til Ashern 1968. Sú
kynning var mér einkar kær
því að Kristján var valmenni
ával'lt hægur og ljúfur í dag-
fari, gildur bóndi, enda naut
hainn Iþess að eiga góða konu,
sem var honum mikil‘1 styrk-
ur fyrr og síðar og ekki sízt
í veikindum hans síðasta árið,
sem hann lifði en þá var bú-
stjómin að miklu leyti á
hennar herðum.
Kristján leitaði ekki eftir
mannaforráðum í sveit sinni.
Hann helgaði búskapnum og
heimilinu ailla kraifta sína.
Hann tók í föðurarf einhvern
f'allegasta blettinn við Mani-
toba-vatnið hér um slóðir,
Silver Bay Beach. Þar hefur
Víðfrægur rithöfundur sjötugur
Framhald af bls. 4.
hann eins og faðir hans á
undan honum leyft mönnum
að hafa sumarbústaði sína,
Ashern-búum til m i k i 11 a
hlunninda.
Það er mikill missir fyrir
sveitina og harmur fyrir eig-
inkonu og böm og eftirlifandi
systur (Maríu konu Jóns Sig-
urdson) að missa góðan dreng
á bezta aldri, 58 ára.
Jarðarförain fór fram frá
Grace lúthersku kirkjunni í
Ashern, laugardaginn 11. sep-
tember, en jarðsett var í Betel
grafreitnum í Silver Bay við
hlið bróður og föður og móð-
ur.
Vér sjáum, hvar sumar
rennur
með sól yfir dauðans haf
og lyftir í eilífðan
aldingarð
því öllu, sem Drottin gaf.
(Malih. Joch.)
Blessuð sé minning Kristj-
áns Jónassonar.
Ásgeir Ingibergsson.
liánn lítur lífið björtum augum þrátt fyrir allt andstreymi
þess og duttlunga. Á hinn bóginn er hann raunhyggjumað-
ur og skilur vel fallvaltleik alls þess sem jarðneskt er. Á
einurn stað í bókinni segir hann meðal annars:
„Við erum alla ævina að missa eitthvað, sem okkur er
kært: ástvini, tryggðir, eigur og vonir. Líf okkar er grát-
broslega duttlungafullt og grundvöllur jarðneskrar tilveru
ótraustur. Svo hríðvalt hljól er vera'ldargæfan, að við vit-
um aldrei að kvöldi neins dags, hvort við sjáum sólina rísa
morguninn eftir. . . . Öll eigum við um sárt að binda, og
vangæfu okkar verður margt að vopni. En furðulega oft
er lífssteinn í sáru sverði, svo að margt það, sem okkur
virðist hörmulegt, þegar það dynur yfir, verður okkur síðar
til gæfu og yndisauka.“
Slík virðist lífsreynsla Kristmanns Guðmundssonar hafa
orðið. Og þannig virðist hann oft hafa brugðist við hinu
mótdræga í lífinu, og vangæfa hans hafi orðið honum til
gæfu og yndisauka.
Og um það vitnar einmitt þetta síðasta bindi ævisögu
hans.“ —
Af sjónarhóli 70 ára á Kristmann Guðmundsson yfir
langan og óvenjulega afkastamikinn rithöfundarferil að líta,
enda tók hann daginn snemma.
Fyrsta bók hans Rökkursöngvar kom út 1922, er hann
var rúmlega tvítugur, áður en hann fór til Noregs. Hlutu
þessi æskuljóð hans vinsamlega dóma, enda báru þau vitni
hreint ekki lítilli ljóðgáfu, svo að meira mátti af höfund-
inum vænta, héldi hann áfram á þeirri braut. Ekki er mér
kunnugt um, að Kristmann hafi fengist mikið við ljóðagerð
síðan, en þau kvæði hans frá síðari árum, sem mér hafa
fyrir augu borið, eru vel gerð og smekklega, með ósvikn-
um ljóðrænum blæ, og efnið tekið föstum tökurn.
Ekki hafði Kristmann verið nema tvö ár í Noregi, þeg-
ar fyrsta bók hans kom út á norsku (ríkismáli), smásagna-
safnið Islandsk Kjærlighet (íslenzkar ástir, 1926), sem bæði
lýstu ríkri frásagnargáfu og frábæru valdi á norskri tungu,
enda hlaut bókin mikið lof norskra gagnrýnenda. Nýlega
hefi ég endurlesið hana, og eftir að hafa lagt mikla rækt
við norska tungu og kennt hana (ríkismálið) áratugum sam-
an, varð mér, við endurlestur þessarar fyrstu bókar Krist-
manns á norsku, iþað enn ljósar en áður, hvert afrek hún
er frá sjónarmiði málsins einu saman. Hinar mörgu skáld-
sögur hans á norsku sem fylgdu í kjölfar þessa fyrsta smá
sagnaSafnS hans, sýna það vitanlega enn betur, hve norsk
tunga leiur í höndum hans. Síðan framannefnd smásagna-
safn hans kom út, hefir Kristmann ritað fjölda smásagna
á íslenzku, norsku og öðrum Norðurlandamálum, og hafa
sumar þeirra verið þýddar á ensku og fleiri önnur tungumál.
Árið 1961 kom út á vegum Alimenna bókafélágsins
S í ð a n hann hvarf aftur
heim til íslands 1938, hefir
Kristmann skrifað fjölda
skáldsagna, auk annarra rita.
Að sjálfsævisögu hans, sem út
kom á árunum 1959-1962, hef-
ir þegar verið vikið, en hún
er hið merkaista rit, svipmerkt
þeirri stílfimi, sem höfundur-
inn á 1 svo ríkum mæli,
bregður björtu ljósi á ævin-
týralegan æviferil hans, bar-
áttu hans og sigursögu.
Heimsbókmenntasaga hans,
sem Bókaútgáfa Menningar-
sjóðs í Reykjavík gaf út í
tveim bindum 1955 og 1956,
er gagnfróðlegt rit og læsilegt
vel, og þakkarvert að sama
skapi, þar sem það er fyrsta
heildaryfirlit á íslenzku af
því tagi.
Styrktarsjóður Lögbergs-
Heimskringlu
In memory of my husband
A u g u s t Davidson of Oak
View, Man.
Mrs. Gladys Davidson,
Ashern, Man.........$10.00
* * *
In loving memory of Slefan
and Kristin Einarson
Guðrun Stefanson,
245 Arlington Street,
Winnipeg, Man. ..... $10.00
* * *
In loving memory of Stefan
and Kristin Einarson
Anna Stefanson,
245 Arlington Street,
Winnipeg, Man....... $5.00
* * *
In loving memory of Gutt-
ormur Finnbogason, Howard
and íhorun A. McMillan
Mrs. Aleph S. Johalnnesson,
7112-2Íth Ave., North West,
Seattle, U.S.A........$15.00
Mrs. Johanna Solvason,
Golden Acres.,
Wynyard, Sásk. V. Váldimarsson, . $7.00
Lanlgruth, Man. Mrs. Elin Sigurdson, Box 1114, $10.00
Gimli, Man O. Hjartarson, . $10.00
Steep Rock, Man. ... Gunnar Eríendsson, . $10.00
Ste. 21-694 Sherbrook St.,
Winnipeg 2, Man. .. I. O. Iwersen, Point Roberts, . $10.00
Wash., U.S.A S. Frank Josephson, P.O Box 117, . $25.00
Mlnneota, Minn. .... John D. Johnson, ... $5.00
Wynyard, Sask ... $5.00
Meðtekið með þakklæti,
K. W. Johannson,
910 Palmerston Ave.,
Winnipeg 10, Man.
Reykjavík úrval úr smásögum og ljóðum Kristmanns undir
heitinu Völuskrín. í ritdómi um það (Heima er bezt, marz
1962) fór Steindór Steindórsson skólameistari um það safn
þessum maklegu viðurkennilngarorðum:
„Almenna bókafélagið hefur unnið þarft verk með því
að gefa út sýnishorn af smásögum hans og ljóðum, svo að
hver og einn fái þar sjálfur dæmt. Og ekki er að efa, að
eftir lestur á Völuskríni verður sá dómur Kristmamni í vil.
Smásögur hans eru margar hinar ágætustu, þær leita ef til
vill ekki langt til fanga, en klappa undurþýtt á vangann
eins og stökurnar íslenzku. Flestar fjalla þær um ástir karls
og konu í einhverri mynd, en dulúð og dulskynjanir liggja
að baki margra þeirra, og þar finnst mér höfundur oft ná
sér allra bezt. Þær sögur eru í senn draumfagrar og kynngi-
magnaðar, fylltar ljúfum seið eða uggvekjandi hrolli þjóð-
trúarinnar. Æskuljóð Kristmanns sýna, að vel hefði hann
orðið hlutgegnur á sviði ljóðagerðar, ef hann hefði iðkað
þá list en ekki kann ég að meta rímlausu ljóðin, þótt vel
megi vera að þau séu góð.“
Krisltmann hóf ritun hinna lengri skáldsagna sinna með
Brodekjolen (Brúðarkjóllinn, 1927), og eru lofsamlegir dóm-
ar norskra gagnrýnenda ærin sönnun þess, hve vel var þar
úr hlaði farið í skáldsagnagerðmni. Má hið sama segja um
hinar níu skáldsögur hans á norsku, sem komu út á næsta
áratug; þær fengu mjög góða dóma og var eigi síður vel
tekið af norskum lesendum, enda var Kristmann einn af
vinsælustu rithöfundum í Noregi á þeim árum. Þessar skáld-
sögur hans hafa verið þýddar á íslenzu af höfimdinum sjálf-
um eða öðrum. Allar eru sögur þessar taldar upp, og sumar
þeirra teknar til nokkurrar athugunar, í grein minni í The
Icelandic Canadian, og læt ég nægja að vísa þangað, rúms-
ins vegna.
Af skáldritum Kristmanns
síðan heim kom, ber hæst
skáldsöguna Þ o k a n rauða
(I-II, 1950-1952) og bókina
Smiðurinn mikli, seinasta rit
hans fram að þessu, er út kom
síðastliðið haust.
Þokan rauða gerist aðallega
á íslandi í fornöld, þar sem
írskir og norrænir trúar- og
menningarstraumar f a 11 a í
einn farveg. Aðalpersóna sög-
unnar og persónugervingur
samruna þeirra strauma er
ísarr Dagsson, en hann er
írskur í móðurkyn, sonur
völvunnar Kaðlínu, en nor-
rænn í föðurætt. Hámark sög-
unnar er það, er ísarri, sem
er í innsta eðli sínu drauma-
maður og skáld, birtist í sýn
efni hins stórbrotna forn-
kvæðis Völuspár. Er lýsing
höfundar úr þeirri sýn aillt í
senn: skáldleg, fögur og áhrifa-
mikil. En um þessa viðamiklu
skáldsögu má segja í heild,
að djúpt innsæi höfundar og
lifandi og litaríkur stíll hans
njóta sín þar ágætlega. Og
sannarlega ætti hún það skil-
ið að vera þýdd á erlend
tungumál, því að sá boðskap-
ur, sem hún hefir að flytja,
á erindi til hugsandi manna,
hvar sem er. Sveinn Sigurðs-
son ritstjóri hitti ágæt'lega í
mark, er hann fór eftirfar-
andi orðum um 2. bindi Þok-
unnar rauðu (Eimreiðin, apríl-
júhí 1953):
„Sagan er táknræn um ei-
lífa leit mannsandans að
æðstu gæðum, og í henni birt-
ist mikil fegurðardýrkun og
þroskaþrá. Hún sýnir söguöld
vora í ljóma mikils mann-
dóms og mikillar ævintýra-
birtu.“
Smiðurinn mikli (Endur-
sögn í skáldsöguformi) var
eigi kominn í mínar hendur,
þegar grein mín um Krist*
mann í The Icelandic Cana-
dian var rituð; gat ég«því
einungis sagt frá því, að þessi
Framhald á bls. 7.