Lögberg-Heimskringla - 06.05.1994, Blaðsíða 29

Lögberg-Heimskringla • Föstudagur 6. maí 1994 • 29
A uöHndir Kanada
by Ingthor Isfeld
Pastor, Flrst Lutheran Church
rið 1867 var sambands-
ríkið Kanada sett á
stofn með þátttöku
fjögurra fylkja í Austur-Kanada.
Þá voru um 300 ár frá því að
Evrópumenn hófu að setjast að
á þessu svæði, en samt var
mikill meiri hluti landsins í
norðri og vestri enn lítt
kannaður og lítt numinn.
Kanadíska þjóðin er því mjög
ung þjóð. Rúmlega eitt hundrað
ár er ekki iangur tími í sögu
þjóðar, rétt eins og ein andrá.
En þótt Kanada eigi sér stut'ta
sögu, og sé reyridar rétt áð verða
til sem þjóð, þá á hún áreiðan-
lega fyrir höndum blómlega
framtíð.
Enda þótt Evrópumenn hafi
numið land í Kanada í rúm
fjögur hundruð ár, og landið
hafi á undanfömum mánnsaldri
tekið á móti að minnsta kosti
þrem milljónum innflytjenda, þá
má heita að það sé enn lítt
numið, slík eru auðæfin óg
landiýmið.
Fyrstu 300 árin vom Austur-
fylkin numin, síðustu eitt hun-
drað ár hafa einkennst af land-
námi Vestur-fylkjanna og var
landnám Vestur-íslendinga á
ámnum 1875-1914 hluti af því. Á
undanförnum þrjátíu til fjömtíu
árum hefur hafist nýtt landnám í
Kanada, landnám norðursins.
Um 90% íbúa Kanada hafa búið
innan 300 km beltis fyrir norðan
landamæri Bandaríkjanna, en
þar fyrir norðan hafa óhemju
landssvæði verið lítt numin.
Það er ætlan mín í þessari stut-
tu grein, að reyna eftir mætti, að
bregða upp fyrir ykkur mynd af
auðlegð þeirri sem kanadíska
þjóðin hefur fengið í vöggugjöf.
Fyrst er það stærð landsins.
Það er mjög erfitt að gera þeim
ljóst, sem ekki hafa ferðast um
Kanada, hve mikið flæmi landið
er. Þótt okkur sé sagt, að það sé
9,976.000 km2, eða nær hun-
drað sinnum stærra en ísland,
þá erum við litlu nær. En við
Banff National Park,
Canada's oldest National Pa%
was established in 1885.
komumst ófurlítið nær því
sanna, þegar við leggjum saman
stærð allra landa Vestur-
Evrópu, utan Rússlands, og
komumst þá að því að Kanada
er helmingi stærra en þessi lönd
öll til samans. Ef við gætum
tekið Kanada og lyft því upp og
sett það ofan á ísland, þá næði
syðsti oddi landsins suður að
Rómarborg, nyrsti oddinn á
móts við nyrsta odda Græn-
lands, vestasti hluti landsins
myndi ná vestur að Labrador en
austasti til Rúmeníu.
Eftir að Sovétríkin liðuðust í
sundur er Kanada stærsta land
veraldar.
Hinir fyrstu landnemar
Kanada sóttu þangað meðal
annars vegna góðrar veiði, bæði
veiddist mikill fiskur í sjó og í
vötnum og svo sóftu harðgerðir
veiðimenn inn í landið til þess
að veiða otra, minka, rottur,
bimi, bjóra, refi og þau dýr yfir-
leitt sem gáfu af sér dýrmæta
feldi.
Fyrst í stað átti sér stað mikil
og oft taumlaus rányrkja og
veiðin eyddist. Vísundunum á
sléttum Vestur-Kanada vcir nær
útrýmt og hvítfiski í vötnum
Manitoba, en þó voru mikil
auðæfi enn fyrir hendi, þegar
tekið var í taumana og tekið að
takmarka veiði með skynsam-
legum hætti og stofnar þannig
varðveittir.
Kanadamenn eru mikil
fiskveiðiþjóð. Veiðar náðu
hámarki 1988, námu þá
1,630,000 tonnum sem voru um
$1.64 biljónir kanadískra dol- *
lara virði. Það svarar til um 90
biljóna íslenskra króna. Mestur
hluti aflans veiðist við aus-
turströndina, en einnig veiðist
mjög mikið af lúðu og mismu-
nandi tegimdum af laxi í sjó við
vesturströndina (65,847 tonn
1988) og mikill fiskur fæst úr
vötnum landsins. Eíns og fles-
tum er kunnugt hefur veiði við
austurströndina hjakað mikið
undanfarin ár og hafur það
skapað mikla efnahagsörð-
ugleika, einkum í austasta fylk-
inu, Nýfundnalandi.
Eftir því sem landnemum fjöl-
gaði í Kanada, var skógum rutt
úr vegi og menn brutu land til
ræktunar og kvikfé var alið
hvervetna. Kanada býr yfir
ótrúlegum auði í gróðri jarðarin-
nar og búpeningi sem ala má af
þeim gróðri. Tölur fyrir 1990
sýna að þá voru 11,200,600
nautgripir, 10,694,000 svín og
512,000 kindur í landinu.
Stærstu ræktarlönd eru í sun-
nanverðu Ontario-fylki og svo
hinar miklu sléttur, Manitoba,
Saskawtchewan og Alberta.
Akurlendi er um 418,000 fer-
kílómetrar. Á sléttunum er
einkum ræktað hveiti, en auk
þess aðrar komtegundir svo sem
maís, bygg, hafrar og lín, en úr
fræi língresisins er unnin línolía.
í Ontarío er ræktað nokkuð
tóbak. Miðað við íbúafjölda em
Kanadamenn mestu hveitiræk-
tarmenn í heimi og flytja út
meira magn af hveiti en nokkur
önnur þjóð, utan Bandar-
ílcjanna. Árið 1989 var úppsker-
an af hveiti einu saman 24
milljón tonn, en séu aðrar kom-
tegundir taldar með var
uppskeran alls 48 milljón tonn.
Það er erfitt að ímynda sér hve
stór sú hrúga yrði ef allt það
kom væri komið saman á einn
stað!
Næst er að geta skóganna,
sem þekja um 45% landsins,
eða svæði nær eins stórt og
Vestur-Evrópa. 80% skóganna
er í eign hins opinbera, sem svo
leigir réttindi til skógarhöggs.
Kanadamenn framleiða mikið af
A sulphur recovery plant north of
Calgary, Alberta.
timbri og pappír og öðrum
afurðum unnum úr trjáviði.
22% allra slíkra afurða á heims-
markaðinum kemur frá Kanada.
Að undanfömu hafa Kanada-
menn verið sakaðir um að fara
illa með skógana. Víst er að oft
var illa gengið um því að af nógu
var að taka, en þetta hefur
breyst mikið til batnaðar á
undanfömum árum og nú sten-
dur til að friða ósnerta regnskó-
ga á veturströndinni, sem þekja
samfellt svæði á stærð við
ísland.
En snúum okkur nú að hinu
nýja landnámi norðursins. Með
því hefst nýting nýrra auðlinda,
málma, vatnsafls og olíu.
Hagnýting þessara auðlinda er
reyndar ekki ný í Kanada. Hér
greip gullæði um sig fyrir og um
aldamótin síðustu. Klondæk á
Yukon svæðinu er frægur
staður. En á þeiih tímum
leituðu menn gulls með skóflu
og þvoðu gullið úr sandinum á
pönnu. En nú er öldin önnur.
Nú er leitað eftir málmum, olíu
og jarðgasi á skipulagðan hátt.
Verðmætin sem finnast em slík,
að það þarf nokkuð gott ímyn-
dunarafl til að fylgjast með og
skilja í raun og vefii hvílík ógnar
auðæfi er um að ræða.
Hér verður aðeins unnt að
stikla á því stærsta, nokkrum
atriðum. Um 700 km í norður
frá Winnipeg í Manitoba-fylki er
námubærinn Thompson. Bær
þessi reis upp langt úti í
óbyggðum fyrir rúmum 30 árum.
Lífæð bæjarins er nikkelnáma
og ein hin mesta nikkel-
framleiðsla veraldar.
Eldorado er bær í Sask-
atchewan-fylki. Þar er að finna
hið dýrmæta hráefni atómaldar,
úraníum. í því fylki em einnig
mestu kalíum (potash) námur
veraldarinnar.
Enn höldum við vestur a
bóginn, til bæjarins Fort Mc-
Murray í Alberta-fylki. Þar hefúr
verið reist sérstök olíuhrein-
sunarstöð til vinnslu á olíu úr
tjörusandi. Þessi olíuhreins-
unastöð kostaði um
14,500,000.000 kr. Fjórtán og
háfan miljarð. Fyrirtækið sem
rekur stöðina, hefur afmarkað 15
km2 svæði af tjörusandi til
vinnslu og uppskeran mun vera
45,000 tunnur af olíu á dag í 30
ár. En ekki þarf fyrirtækið að
óttast stöðvun eftir þann tíma,
því að tjörusandslögin þekja
75,000 ferkflómetra svæði og
geta þeir sem duglégir eru í
reikningi spreitt sig á að finna út
hve miklar byrðir bíða þama til
framtíðar. í þessum tjömsandi
mun fólgið tvöfalt meira olíu-
magn en í öllum öðmm þekk-
tum olíusvæðum á Vestur-
löndum samanlagt.
Loks höldum við til vestasta
fylkisins, British Columbia, en
það er ekki hvað síst auðugt frá
náttúrunnar hendi. Þar eru
auðug fiskimið fyrir ströndum
og í gróskumiklum dölum
skiftist á gróðurlendi og skógar.
Dýrmæt efni finnast í jörðu í
miklu magni og vatnsorkan er
gífurleg. Eitt af möigum orku-
verum fylkisins er við Peace
River, eða Friðará. Aflvélar við
þessa stíflu framleiða 2.3
milljónir kílówatta eða sem
sv^ra tíu Búrfellsvirkjunum.
Eg get ekki skilið svo við
Kanada, áð ekki sé getið fegurð*
ar landsins. Að sjálfsögðu er
fjölbreytni mikil á jafnstóru
svæði. I Quibec og Ontario ber
mest á grænum skógi og grónu
landi. Slétturnar hafa sína
sérstæðu töfra. Þar er voril-
murinn sterkur og moldin angar
í sumarhitanum. Öldur Saskat-
chewan búa yfir frjósemi og
seiðmagni, en hrikalegust er
fegurðin í Albeta og British
Columbia. Þar gnæfa grá og blá
fjöll upp úr grænni ábreiðu skó-
garins og bláir skriðjöklar teygja
tungur sínar niður að fjallavöt-
num hálf umluktum sígrænum
skógi.
Kanada er stórt og auðugt
land og skortir nær ekkert af
Guðs gjöfum. Ef eitthvað ætti
að benda á sem skortir, þá væri
það einna helst fleira fólk til að
hagnýta og njóta þessara miklu
auðæfa.
Bestu kveðjur og þakklæti fyrir
ánægjulega daga í heimsókn Karlakórs
Fóstbræöra til Kanada 1989.
Karlakórinn Fóstbræbur
Gamlir Fóstbræbur
íslenski dansflokkurinrí:
Lýðveldisdansar
í Borgarleikhúsinu
Á sýningunni verða frumsýnd þrjú ný dansverk eftir Hlíf Svavarsdóttur,
Nönnu Ólafsdóttur og Maríu Gísladóttur
sérstakir gestir: tveir aðaldansarar frá Konunglega ballettinum í
Kaupmannahöfn dansa úr Þyrnirósu eftir Helga Tómasson
sýningardagar: 11.júníog sunnudaginn 12. júní 1994