Alþýðublaðið - 03.12.1960, Blaðsíða 4

: Fyrir þjóð, sem metur irelsi
sitt og fullveldi meira en nokk
uð annað, hijóta utanríkismái
að skipa öndvegi. Á sviði ut-
anríkismála, og hvergi ann-
ars staðar, verður metið og
■ vegið, hvort hún er raunveru-
lega frjáls og fullvalda.
Engin þjóð getur lifað nú-
tíma lífskjörum í landi sínu,
: nema með miklum og margvís
leg'um samskiptum við aðrar
þjóðir. Þetta á við um íslend-
inga ekki síður en aðrar þjóð-
ír. Slík samskipti hljóta hins
vegar að byggjast á því, að við
eins og aðrir, komum fram í
samfélagi þjóðanna eins og'
siðuð og ábyrg þjóð, fylgjum
Jpeim leikreglum, sem viðtekn-
ar eru og við höfum gengifct
undir í Sameinuðu þjóðunurn,
en sýnum sanngirni og sátt-
fýsi í hverju máli, þótt við
höldum fast á okkar rétti og
stöndum dyggan vörð um hags
muni okkar. Einarðleg barátta
þjóðarinnar fyrir hagsmuna-
málum sínum á alþjóðavetí-
vangi aflar henni samúðar og
irausts á meðan réttum leik-
reglum er beitt og þeim starfs
aðferðum fylgt, sem viðtekn-
ar eru í samskiptum friálsra
þjcða og staðfestar í stofnskrá
fíameinuðu þjóðanna. Brot á
réttum leikreglum, ofbeldi í
stað laga og réttar, er hverju
málefni til óþurftar og hverri
þjóð, sem slíku beitir til tjóns.
í innanríkismálum eigum
við aðeins við sjálfa okkur og
getum leyft okkur margt. En
það er meginatriði, að íslend-
tngar, eins og aðrir, blandi
ekki utaiiríkismálum í innan-
ríkisdeilur sínar, heldur skilji
hina algeru sérstöðu þeirra.
Það er ekki farsælt fyrir þjóð-
ina, ef menn og flokkar sveifl-
ast í afstöðu til utanríkismála
eftir því, sem hentar þeim
hverju sinni í valdabaráttunni
innanlands. Slík ábyrgðarlaus
pólitík er í raun réttri leikur
með fjöregg þjóðarinnar,
sjálft sjálfstæði hennar. Þetta
gera aðrar frjálsar og full-
valda þjóðir sér Ijóst. Eeynsl-
an hefur kennt þeim, að þó
stjórnmálaflokkana greini á
úm flest í innanlandsmálum,
þá er frelsið og fullveldið í
hættu, ef ábyrgðarlaus og
tækifærissinnuð sérhagsmuna
streita ræður afstöðunni til
utanríkismála. Lýðræðisílokk
ar bræðraþjóðanna á Norður-
löndum hafa á þessu sviði,
eins og svo mörgum öðrinn,
gengið á undan með góðu for-
dæmi. Hitt þarf engan að
undra þó að illa gangi sam-
starf um meðferð utanríkis-
mála á milli þeirra, sem unna
frelsi og lýðræði og hinna,
sem vilja hVorttveggja feigt.
Leiðir þeirra liggja ekki sam-
an. Takmarkið er ekki eitt.
Við íslendingar hlutum þá
viðurkénningu annarra þjóða.
sem okkur reið á 1944, og er-
um síðan viðteknir sem full-
valda ríki í samfélagi þjóð-
anna. Við höfum gerzt þáttak-
endur í fjölmörgum alþjóða-
samtökum, þar sem við, eins
og aðrar þjóðir, hverju sinni
heitum góðu samstarfi' og
samvinnu um lausn hvers-
konar vandamála. Allar
skuldbindingar eru hér gagn-
kvæmar og jafnbindandi fyr-
ir alla aðila. Fyrir smáþjóð
er þetta ánægjuleg nauðsyn,
þar sem fremsta ósk hennar
er að lifa í friði við alla og
stuðla á sína vísu að friðsam-
legri lausn deilumála í heim-
inum. En þá væntir hún ‘hins
sama af öðrum.
II.
Á skömmum ferli íslend-
inga sem sjálfstæðrar þjóðar
hafa þeir þurft að fást við
mörg og nokkur mjög vanda-
söm mál, vegna samskipta.við
aðrar þjóðir. Sum þeirra eru
svo þýðingarmikil fyrir þjóð-
ina, að á úrlausn þeirra getur
oltið um hag hennar í framtíð-
inni og um alla sambúð og
samstarf hennar við grann-
þjóðirnar á ókomnum tímum.
Eitt þessara mála er fram-
kvæmd útfærslu fiskveiðilög-
sögu við ísland gagnvart öðr-
um þjóðum og deilur þær, er
■þar hafa risið. Hefur stúdenta-
ráð Háskcla íslands farið þess
á leit við mig, að &g ræddi hér
í dag viðhorfin í þessu máli.
Svo sem alþjóð veit, þá hafa
staðið yfir undanfarið viðræð-
ur milli ríkisstjórna Islands
og Bretlands til þess að kanna
hvaða möguleikar séu á því
að leysa deilu þá, sem uppi er
um aðstöðu brezkra fiski-
skipa á íslandsmiðum. Við-
ræðum þessum er enn eigi
lokið, og er því ekki tímabært
að ræða gang þeirra eins og
stendur
Hinsvegar mun ég leitast
við að athuga aðalatriðin í
baráttu íslendinga fyrir því að
ihafa áhrif á þróun þjóðarrétt-
ar að því er fiskveiðilögsögu
varðar, viðhorfin á alþjóða-
vettvangi í landhelgismálinu
í idag og stefnu og aðgerðir ís-
lendinga í ljósi þeirra,
III.
Barátta íslendinga fyrir auk
inni fiskveiðilögsögu hófst ár-
ið 1948 með setningu laganna
um vísindalega vei’ndun fiski-
miða landgrunnsins og 1949
var samningnum við Breta frá
1901 sagt upp. Samkvæmt
þeim samningi gátu Bretar
stundað veiðar allt að 3 míl-
um frá ströndum, þ.á.m. inni
í flóum og fjörðum, og voru
hinar sömu reglur látnar gilda
um allar aðrar þjóðir, sem
fiskveiðar stunduðu á íslands-
miðum um hálfrar aldar skeið.
Þegar fyrir heimsstyröldina
síðari var orðið ljóst, að á-
framhald á sömu braut mundi
ieiða til gjöreyðileggingar
fiskistofnanna og efnahags-
legr afkomu þjóðarinnar þar
með stefnt í voða. Gögn þau,
sem fyrir hendi eru, sýna
þetta svo glöggt, að eigi verð-
ur um deilt. Þess vegna var
samningnum frá 1901 sagt
upp og grundvöllur lagður
fyrir raunhæfum aðgerðum
með landgrunnslögum frá
1948. Samkvæmt þeim lögum
var sjávarútvegsmálaráðherra
heimilað að afmarka svæði
innan endimarka landgrunns-
ins við ísland og gefa út regl-
ur, er gilda skyldu um veiðar
á þeim svæðum. Hér er um
heimildarlög að ræða, enda
var 3 mílna reglan um þetta
leyti talin svo föst 1 sessi og
ekki sízt meðal þeirra þjóða,
sem fiskveiðar stunduðu við
ísland, að ekki stoðaði að fara
að neinu óðslega. En grund-
völlurinn var lagður og jafn-
framt var hafin barátta á al-
þjóðavettvangi gegn 3 mílna
reglunni og fyrir viðurkenn-
ingu á víðtækari fiskveiðilög-
sögu sérstaklega þar sem þjóð
byggir afkomu sína á fiskveið-
um meðfram ströndum sínum.
Hér var í rauninni ,um þrefalt
úrlausnarefni að ræða. í
fyrsta lagi varð að afla viður-
kenningar fyrir beinum grunn
línum, er viðátta lögsögu í til-
teknurn mílufjölda yrði' mið-
uð við. í öðru lagi var nauð-
synlegt að greina milli hinnar
eiginlegu landhelgi og sér-
stakrar lögsögu yfir fiskveið-
um og í þriðja lagi varð að fá
hnekkt þriggja mílna reglunni
þannig að viðurkenning feng-
ist fyrir miklu víðtækari fisk-
veiðilögsögu.
Þessi barátta hófst með því
að sendinefnd ísl. á allsherj-
arþingi Sameinuðu þjóðanna
1949 lagði til að alþjóðalaga-
nefndinni skyldi falið að rann
saka í ‘heild reglur þær, er
gilda skyldu á liafinu. Þessi
tillaga fékkst samþykkt og'
vann alþjóðalaganefndin að
þessum störfum mörg næstu
ár. Gafst þá þrásinnis tæki-
færi til þess að gera athuga-
semdir við frumdrög nefnd-
arinnar og voru þau tækifæri
öll notuð af ríkisstjórn ís-
lands, Þá voru einnig haldnar
alþjóðaráðstefnur í sambandi
við störf þessi', t. d. í Róm 1955
og svo Genfarráðstefnurnar
1958 og 1960. Við öll slík tæki-
færi og á allsherjarþingum SÞ
var af íslands hálfu unnið að
framgangi þeirra atriða, sem
ég gat urn Á þessu tímabili
var einnig kveðinn upp dóm-
ur í deilumáli Breta og Norð-
manna varðandi grunnlínu-
kerfið við Norður-Noreg.
Ég vil nú víkja nokkuð nán
ar að þessum þrem atriðum,
sem ég minntist á.
Að því er varðar fyrsta at-
riðið — grunnlínur, verður að
hafa hugfast, að samkvæmt
samningnum frá 1901 og kenn
ingu 3 mílna þjóðanna yfir-
leitt var talið, að grunnlínur
bæri að miða við lágfjöru á
ströndum. þó þannig að í fló-
um og fjörðum skyldi draga
línu þvert yfir flóann á þeim
stað næst mynni hans, er
breiddin fer eigi fram úr 10
mílum. Svo sem kunnugt er.
hafði þetta fyrirkomulag í för
með sér, að erlendir menn
stunduðu fiskveiðar á mest-
um hluta hinna stærri flóa
og fjarða. Frá öndverðu lögðu
íslendingar á það höfuðá-
herzlu, að þeim skyldi heimilt
að draga grunnlínur þvet yfir
flóa og firði og var sú megin-
regla notuð þegar í fyrstu
reglugerðinni, sem gefin var
út árið 1950 samkvæmt land-
grunnslögum um lögsögu fyr-
ir Norðurlandi. Þá var deilu-
mál Breta og Norðmanna
varðandi grunnlínur við Nor-
eg enn óútkljáð fyrir alþjóða-
dómstólnum í Haag. Hinar
norsku beinu grunnlínur
voru þar staðfestar í desember
1951, svo sem kunnugt er, og
á árinu 1952 var önnur reglu-
gerðin samkvæmt Jandgrunns
lögunum gefin út hér. Var þar
kveðið á um beinar grunnlín-
ur umhverfis ísland og 4
rnílna fiskveiðilögsögu frá
þeim. Ýmsir aðilar, þ.á.m.
Bretar, héldu því fram, að
Haagdómurinn í brezk-norska
Framhald á 13. síðu.
WHWWWMWWWWWMWWWWWWMWMWWW
l! 11
IÞeir vanvirfu háskólann, i|
en Guðmundur í. flutti
hógværa og fræðilega
1. desemher ræðu
4 3. des. 1960 —
Alþýðublaðið.