Alþýðublaðið - 25.01.1962, Blaðsíða 13

I Þ'VÍ sambandi minnist ég
viðtals við einn kunnasta
geimvísindamann Breta, sem
hlýddi á í sjónvarpi
í fyrra. — Hann sagði að
geimsjónvarp gæti orðið að
veruleika fyrr en varði, svo
sem eins og innan tíu ára,
sagði hann, og vildi þó auð-
sjáanlega ekki lofa upp í erm
ina sína. Geimsjónvarp ger-
breytir viðhorfinu, einkan-
lega fyrir okkur íslendinga,
sem ekki getum haft not af
sjónvarpssendingum annarra
þjóða með Qðru móti.
Með geimsjónvarpi er átt
við að gervihnöttum er skotið
á loft, í nokkurra kílómetra
hæð og eru þeir svífandi end-
urvarpsstöðvar sjónvarpsefn
isins. Sjónvarpsstöðvar á
jörðu niðri draga tiltölulega
skammt vegna jarðbungunn-
ar, að ekki sé nú talað um,
þegar fjallalandslag bætist
við og hindrar útsendingu.
En hvorki jarðbungan né
fjöllin trufla útsendingar, sem
kæmu nær lóðrétt frá sjón-
varpsstöð uppi í loftinu. Þess
vegna binda menn, ekki sízt
okkar afskekta xjallaþjóð, svo
miklar vonir við geimsjón-
varp framtíðarinnar. Eg átti
nýlega tal við Gunnlaug
Briem póst og símamála-
stjóra um þetta mál. Hann
taldi líklegt að það myndu
líða a.m.k. tíu ár þar til menn
færu að ná sjónvarpsútsend-
ingum utan úr geimnum
beint á tækin sín, svo að
gagni mætli verða, en ef til
vill myndu ekki líða nema
svo sem eitt til tvö ár, þar til
hægt væri að fara að taka
við ge’msjónvarpi með þeim
hætti að byggja eða nota sjón
varpssendistöðvar á jörðu
niðri til endurvarps á dag-
skrárefni geimsjónvarpsins.
Sem kunnugt er af fréttum
hyggjast Bandarfk j amenn
hefja tilraunir með geim-
sjónvarp á þessu ári.
En yrðum við þá ekki að
hlýða á ensku, eða eitthvert
annað erlent tungumáþ ef
við ætluðum að hafa not af
þessum sendingum og væri
það þá miklu skárra en að
horfa á erlendar kvikmyndir
með annarlegu tali á sjón-
varpsskerminum sínum?
Það yrði að sjálfsögðu
ekkert sambærilegt við út-
Jent kvikmyndarusf Það
myndi að iíkindum verða sér
lega vel vandað t:l geimsjón-
varps, bæði sem fræðslu og
frétlamiðils og skemmtitæk-
is. Það er ekki ó»ðlilegt að
ala þær vnnir í briósti að eftir
þeirri lplð gætum við með-
tekið h>ð berta siónvarpsefni,
sem völ er á með öðrum þjóð
um, til viðbótar okkar eigin
sjónvarnssendingum. Von-
andi þætti það ekki óþjóðlegt
á íslandi að horfa á geim-
sjónvarp. Með tilliti til þess
að geimsjónvam verði að
verulcika innan fárra ára
skapast í rauninni alveg nýtt
viðhorf til sjónvarpsmálanna
her á landi og á þeim ginnd
velli er ekkj aðeins verjandi
að fara ?.ð undirbúa íslenzkt
sjónvarp af kappi 0g forsjá,
heldur beinlínis óverjandi að
gera það ekki.
Sjónvarp mætli þegar fara
að undirbúa með ýmsum
hætti, áður en sjálf sjón-
varpsstarfsemin hefst,
tryggja fjárhagslegan grund-
völl þess í framtíðinni, gera
áætlanir, og jafnvel samn-
inga, um dagskráröflun,
mennta og þjálfa starfsfólk
og listafólk, bæði hérlendis
og þó einkum erlendis, koma
upp nauðsynlegum húsa-
kynnum, gera ýmis konar til-
lélegt í eðli sínu og ekki held-
ur golt í eðli sínu, það er ein
faldlega með það eins og allt
annað, sem mennirnir
stjórna, að það er lélegt eða
gott eftir því hvernig á því
er .haldið. Við verðum að var
ast lélegt sjónvarp og for-
heimskandi, en kappkosta að
hafa fræðandi, menntandi og
skemmtilegt sjónvarp er þar
að kemur. Stutt og góð sjón-
varpsdagskrá er langtum
æskilegri en löng og léleg, og
það má ekki láta undan ásókn
í lélegt efni. Gott sjónvarp
þarf ekki að vera leiðinlegt,
þvert á móti er lélegt sjón-
varp leiðinlegt, getur orðið
óþolandi.
Mér virðist sem ýmsir, sem
hafa lálið í ljós álit sitt á sjón
varpi upp á síðkastið, dragi
fram ókosti þess, en gangi
fram hjá kostum þess, Það
hefur tekizt misjafnlega til
um sjónvarp í hinum ýmsu
löndum, það er rétt, en við
eigum auðvitað að taka fyrir-
myndarsjónvarp til fyrir-
kmannsþank-
ar um siónvarp
raunir og prófanir, sem eru
nauðsynlegur undanfari
þessarar nýju tækni, og á-
kveða hvaða sjónvarpskerfi
yrði tekið upp hjá okkur, er
þar að kæmi. Hið síðast-
nefnda er nefnt með tilliti til
þess að margir hafa þegar
feng:ð, og eru að fá sér, sjón-
varpstæki, það má segja, að
þeir geri það á eigin ábyrgð,
en það mætti líka segja, að
Ríkisútvarpinu ‘bæri óbein
skylda til að leiðbeina eitt-
hvað í þessu efni, þar sem
vitað er, að sjónvarpstæki eru
flutt inn og seld.
A að taka hér upp það sjón
varpskerfi, sem notað er í
Ameríku (525 línur), ellegar
kerfið, sem notað er á megin-
landi Evrópu (625 línur), eða
enska kerfið (405 línur). Bret
ar eru nú að hugsa um að
fara yfir á Evrópukerfið. Það
gæti verið leiðbeining fyrir
almenning hér á landi að fá
vitneskju um það, hvaða
kerfi yrði tekið upp hér, er
þar að kæmi, sökum þess, að
ekki er unnt, nema þá með
breytingu á móttökutækjun
um, að ná tveimur eða fleiri
kerfum á eitt og sama tæki.
Hér hafa verið nefnd þrjú
sjónvarpskerfi, en þau munu
vera fleiri, franskt kerfi og
rússneskt kerfi.
Þá ætla ég að víkja að
kynnum mínum af sjónvarpi.
Að sjálfsögðu má margt að
sjónvarpi finna og hefur ver-
ið fundið, eins og raunar að
öllum mannanna verkum og
framkvæmd þeirra. Það er
fundið að lélegum bókum,
lélegu útvarpi, lélegum leik-
ritum, og þannig mætti enda
laust telja, og það á að finna
að því sem lélegt er. Það
mælti tína til ým;slegt óá-
nægjulegt, bæði skrifað og
talar. um allt milli himins
og jarðar, ef út í það væri
farið. En sjónvarp er ekki
Séra EMIL BJORNSSON
myndar, en ekki ómerkilegt
sjónvarp, það er einfalt mál.
Sjónvarp hefur nú þróazt svo
lengi, að á það er komin
reynsla, sem við getum lært
af, þegar við hefjumst handa.
Nú dvaldist ég árlangt í
Englandi og hafði regluleg
not af sjónvarpi allan tím-
ann, það er að vísu ekki lang
ur tími, ég fylgdist vel með
dagskránni meðfram vegna
þess, að ég vinn við íslenzka
útvarpið og setti mér það
rnark í upphafi, að kynnast
sem bezt þessari nýjung, sem
mun flytjast hingað innan
fárra ára að tilstuðlan þess.
Og ég verð að segja það, að
ég kvíði engu, ef okkar sjón-
varp verður eigi lakara en
brezka sjónvarpið. „Það hlýt
ur að verða lakara sökum
efnalegrar íátæktar þjóðar-
innar og fámennisins hér,“ —
kunna einhverj:r að segja. —
Það er hætt við því, en það
þarf ekki enililega að vera,
það fer alveg eftir því, hvað
við setjum markið hátt og er
um embeitt í þeirri viðleitni
að hvika ekki frá settu
marki. Það getur enginn
neylt ábyrga sjónvarpsstjórn
til þess að sjónvarpa ómerki-
legu og siðspillandi efni.
Hún ber mikla ábyrgð, en
þar með er ekki sagt að hún
þurfi að bregðast henni.
Brezka sjónvarpið á sam-
kvæmt reglugerð að uppfylla
þrjú skilyrði, veita fræðslu
(informalion), efla menningu
(educaiion) og veita skemmt-
un (entertainment). Þessu
þríþætta hlutverki leitast það
við að gegna. Fræðslu og
menningarhlutverkinu gegnir
það með fréttaþjónustu í öll-
um myndum, skólasjónvarpi,
lislkynningu hvers konar, vís
indafræðslu og trúarbragða-
fræðslu, svo að dæmi séu
nefnd. Um þessa meginþætti í
starfsemi brezka sjónvarps-
ins er engum blöðum að
fletta, þeir skaða engan né
skemma heldur eru það,
sem þeir eiga að vera, mennt-
andi og fræðandi, og með
engu öðru móti en sjónvarp-
inu gæti sú fræðsla og mennt
un náð til jafn margra og hún
gerir, eins og lífsskilyrðum
nútímafólks er háttað. Eg tek
til dæmis, það sem ég hefi
áhuga fyrir, kirkju og krist-
indóm, þeim málum eru gerð
sv0 góð skil í brezka sjón-
varpinu, að áhugi fyrir þeim
hlýtur að vakna hjá fjölda
fólks, sem ella myndi fara á
mis við þá vakningu.
En þá er eftir að minnast
á þriðja og síðasta meginþátt
inn í dagskrá brezka sjón-
varpsins (ég miða eðlilega við
það sjónvarp, sem ég þekki)
og það er dægrastylting og
skemmtiefni. „Þetta er það
svið sjónvarpsstarfseminnar
sem þeir hengja helzt hatt
sinn á, sem finna sjónvarpi
allt til foráttu og telja það
jafnvel meinsemd í menn-
ingunni. „ —Finni hann eitt
fúið tré, fordæmir hann allan
skóg:.nn.“ Skemmliefnið er
auðvitað misjafnt, ýmislegt
er óneitanlega gróft, svo sem
kvikmyndir með manndráp-
um og misþyrmingum, en
það er vitanlega með ákveðn
um vilja hægt að útiloka
slíkt úr hvaða sjónvarpsdag-
skrá sem er. Af öðru slæmu
sjónvarpsefni myndi ég nefna
forheimskandi skrípalæti,
sem eiga að heita skemmti-
atriði. Þá má nefna óhrjálegt
auglýsingafargan. Það fyrir-
finnsl ekki í sjónvarpi brezka
Ríkisútvarpsins, en er aftur á
móti hjá Auglýsingasjónvarp
inu í Lundúnum, ITV, en þó
skárra þar en vera mun í
ýmsum öðrum löndum. Við
værum að sjálfsögðu ekki til
neydd að hafa auglýsinga-
fargan í okkar sjónvarpi, en
ef það yrði nú samt tekið
upp þar, mætti marka því á-
Framnald a 14 stðu
SÉiiA ESVIIL BJÖRNSSON flnfti úfvarpserindi um sjón-
vsrpsstarfsemi síóasflióió sunnudagskvöld. Var erind-
ið hið athyglisverðasta, enda hefur höfundur kynnzf af
eigin raun sjónvarpi erlendis. Síöari hlufinn fjallaöi um
geimsjónvarp - ieið framfíðarinnar — og birtir Alþýðu-
blaðið þann kafla hér með géðfúslegu leyfi höfundar.
Alþýðublaðið — 25. jan. 1962 |_3