Alþýðublaðið - 23.03.1962, Qupperneq 7

MIKIÐ er nú bollalagt um
þa3j hvort íslendingar eigi að
semja við erlend íyrirtæki um
byggingu aluminliumverksmiðju
eða cinhvers annars stóriðjufyr-
irtækis hér á landi. Sitt sýnist
hverjum um þetta mál. Sumir
vilja, að íslendingar efli þann
iðnað, sem fyrir er í landinu en
aðrir telja sjálfsagt íyrir íslend
inga að feta í slóð Norðmanna
og koma upp stóriðju með að
stoð erlends fjármagns.
Ríkisstjórnin hefur skýrt írá
því, að tvö erlend aluminium-
fyrirtæki hafi áhuga á því að
byggja aluminiumverksmiðju hér
á landi. Hefur ríkisstjórnin látið
hinum erlendu fyrirtækjum í íé
allar upplýsingar, sem óskað hef
ur verið eftir í þessu sambandi
og þá einkum varðandi virkjunar
möguleika hér á landi. Bjarni
Benediktsson iðnaðarmálaráð
herra hefur upplýst það á al-
þingi, að komi iil byggingar 'á
aluminiumverksmiðju hér á landi
mundi hið erlenda "yrirtæki, sera
samið yrði við eiga verksmiðjuna
að mestu eða öllu lcyti en hins
vegar yrði það að skuldbinda sig
til þess að kaupa raforku af ís-
lendingum í ákveðinn tíma.
íslendingar hafa ekki far-
ið út á þá braut áður að
leyfa erlendum aðilum að
leggja fé í íslenzk fyrirtæki í
stórum stíl og enn síður að leyfa
erlendum firmum að reisa hér
verksmiðjur, sem íslendingar
ættu lítið sem ekkert í. Segja má
því, að íslendingar standi hér á
tímamótum. Þeir þurfa að íaka
afstöðu íil þess, hvort þeir vilja
taka hér upp nýja stefnu og
opna landið að þessu leyti fyrir
erlendu fjármagni. Stór hópur
íslendinga er mjög tilfinninga-
næmur í þessum málum og telur,
að sjálfstæði landsins sé hætta
búin fái erlendir aðilar að íesta
hér fé í fyrirtækjum. Aðrir telja
sjálfsagt að gera slíkt og benda á
fordæmi frænda vorra Norð-
manna.
Ég tel, að íslendingar eigi
ekki að láta bað tækifæri ganga
sér úr greipum, sem þelm nú
býðst til þess að byggja upp
nýjar atvinnugreinai iandi síiiu
Ég tel hiklaust, að íslendingar
eigi að ganga til samninga við
erlent fyrirtæki um byggingu al-
uminiumverksmiðju liér á landi
Æskilegast væri, að íslendingar
ættu sjálfir sem stærstan hluta í
verksmiðjunni. En þó er einnig
unnt að ganga þannig "rá málum,
að tslendingar eigi aðeins !ítinn
hluta í upphafi en eigi rétt til
þess að kaupa stæni hluta eftir
ákveðinn tíma. Og skilyrðislaust
ætti að ganga þannig :"rá samning
um við hið erlenda fyrirtæki, að
íslendingar hefðu möguleika á
því að eignast verksmiðjuna að
fullu' eftir ákveðið íímabil.
Ég sagði, að íslendingar ættu
ekki að láta tækifærið, Rem þeim
nú býðst, ganga sér' úr greipum.
Með þvi á ég við það, að enda
þótt erlend fyrirtæki hafi í dag
áhuga á því að rcisa hér á landi
aluminiumverksmiðjur, er ekki
víst, að sá áhugi verði fyrir hendi
í íramtíðinni.
í því sambandi má benda á
tvennt. í mörgum löndum öðrum
eru ónotaðar orkulindi'r og þá
fyrst og fremst í Afríku og eftir
því sem þróun allri fleygir íram
í löndum Afríku eftir því beinist
athyglin mcira þangað. En svo
er einnig annað atriði í þessu
sambandi, sem getur áður en var
ir þurrkað burt alla möguleika á
því, að hér á Jandi verði reistar
stórar verks'miðjur, végna hinnai
ódýru raforku hér á landi. Þar
á ég við það, að kjarnorkan getur
eftir ákveðinn árafjölda orðið ó-
dýrari raforkunni og þegar svo
er komið vilja engin erlend fyrir
tæki fara alla leið til íslands íil
þess að reisa aluminiumverk-
smiðjur eða einhverjar aðrar stór
iðjuverksmiðjur Þess vegna verða
íslendingar að vera fljótir að
hugsa sig um og nota íækifærin
meðan þau bjóðast. Við þurfum
V vera búnir að koma upp
nokkrum stóriðjufyrirtækjum hér
ó landi áður en iil þess kemur að
kjarnorkan verði orðin ódýrari
raforkunni én sumir spá því að
eftir 15-20 ár verði svo komið.
Marga sundlar, er þeir heyra
þær stóru tölur, sem nefndar eru
í sambandi við stóriðju hér á
landi. Það er talið, að kosta
muni um 1300 millj. íslenzkra
króna að reisa hér á landi alum-
iniumverksmiðju, sem "ramleitt
gæti 30 þús. lestir af aluminium
á ári. Og það mundi kosta annað
eins að reisa orkuver vegna slíkr
ar verksmiðju. Víst er þetta mik
ið fé en við gætum reist 100
tonna þungavatnsverksmiðju fyr
ir rúman helming þessarar upp-
hæðar eða íyrir 700 milljónir
króna samkvæmt nýjustu útreikn
ingum. Mörgum finnst það einnig
ærið nóg en minna má á það, að
fyrir stuttu eyddu íslendingar
200 milljónum í að kaupa fjóra
1000 lesta togara og þótti engum
mikið þá. íslendingar hafa varið
mörgum hundruðum milljóna i
fjórfestingu í sjávarútveginum
undanfann ár og vissulega hefur
megiphluta þess íjármagns verið
vel ráðstafað. Stundum hefur þó
viljað brenna við, að mikil fjár
festing hafi átt sér stað í útveg
inum án þess að hagkvæmni
hennar hafi verið nægilega athug
uð áður. Virðist svo sem réttara
hefði verið að verja nokkru af
því íjármagni, sem íarið hefur
til fjárfestingar í sjávarútvegi
undanfarið í eflingu innlends iðn
aðar og þá ef til vill einn helzt í
uppbyggingu iðnaðar, er byggist
á sjávarútvegi, svo sem niður
suðuiðnaður.
íslendingar eru um gjaldeyris
öflun alltcyf háðir útflutningi
sjávarafurða. Brýna nauðsyn ber
því til þess að koma upp nýjum
útflutningsgreinum. Stóriðja í
landinu mundi hér að sjálfsögðu
gferbreyta öllum okkar ástæðum
30 þús. smálesta aluminiumverk-
smiðja mundi skapa 500 millj. kr.
útflutningsverðmæti ár hvert. Er
við berum þá tölu saman við
heiidarinnflutning sl. árs, sjáum
við hversu mikil upphæð þetta
er. Við fluttum inn vörur fyrir
3000 millj. sl. ár. Ein aluminium
verksmiðja gæti því séð okkur
fyrir 1/6 hluta þeirrar upphæðar
Við fluttum út freðfisk fyrir 694
millj. kr. sl. ár. Þegar við höfum
í huga, að það standa nálega 90
frystihús á bak við þá íram-
leiðslu, fjölmargir togarar og
fiskibátar, verður okkur ef til
vill ljóst, hversu mikið fyrirtæki
ein aluminiumverksmiðja, er
flytti út fyrir 500 millj. kr. á ári,
væri.
100 lesta þungavatnsverksmiðja
mundi geta flutt út á ári hverju
fyrir 200-300 millj. kr. eða álíka
mikið og allur skreiðarútflutn-
ingurinn okkar gefur okkur nú.
Sumir segja: Það er sjálfsagt
að reyna að koma upp stóriðju
í landinu en getum við ekki tek
ið erlend lán í þessu skyni á sama
hátt og við höfum komið upp dýr
um orkuverum fyrir erlent láns-
fé. Víst er það hugsanlegt,
unnt væri að útvega nægilegt
erlent lánsfé til þess að byggja
fyrir stórar verksmiðjur. En hér
koma einnig önnur atriði til
greina, sem útiloka það, að ís-
lendingar réðust í byggingu stór
fyrirtækis eins og aluminiumvefk
smiðju án samvinnu við erlend
fyrirtæki. í fyrsta lagi er óhugs
andi fyrir íslendinga að reisa hér
aluminiumverksmiðju án þess A-ð
hafa samvinnu við erlend alumili
umfyrirtæki, er hafa yfir þeirri
tæknikunnáttu að ráða, sem nauð
synleg er við b.vggingu slíks
fyrirtækis. Og í öðru lagi lr
það óhugsandi íyrir íslendinga
að komast inn á heimsmarkaðinn
með aluminium án þess að slílrt
gerist í samstarfi við erlent alusn.
iniumfirma. Af þessum ástæðum
er útilokað fyrir íslendinga að
ráðast í slíkt stórvirki sem byag
ingu aluminiumverksmiðju án 3ð
stoðar erlends fjármagns. íslend
ingar verða því að velja hér (á
milli. Vilja þeir grípa tækifærið
og byggja upp stórkostlegar nýjár
atvinnugreinar í landi sínu íí
samvinnu við erlend fyrirtæki
eða vilja þeir láta tækifærið
sér úr greipum ganga eingöngu
af ótta við hið erlenda fjármagn.
Ég vil á engan hátt draga úr
nauðsyn þess að mál þetta sé
sem bezt undirbúið á allan hátt
en hins vegar mega íslendingar
ekki hika svo lengi og svo oft að
þeir missi af strætisvagninum.
HÉR sjást þeir 5 staSir, sem nefndir hafa verið í sambaadi viS hugsanfega aiuminiumverksmióju. Þeir eru á Norðuriandi: Dagverðareyri og Húsa-
vík og á Suðurlandi: Þorlákshöfn, Geldingarnes við Reykjavík og Hafnarfjörður.
ALt^áÖBtRtíitr - 23.' marr Í9621 J *í